1. БАНКНЫ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ МАРКЕТИНГИЙН СТРАТЕГИ
Банкны үйлчилгээний стратеги боловсруулах ажил 2 үе шаттай. Эхний
шатанд тухайн үед банкнаас үзүүлж байгаа бүх төрлийн үйлчилгээнд үнэлгээ өгч
дүгнэлт гаргах, дараагийн шатанд шинэ нэр төрлийн үйлчилгээ гаргах, эсвэл
үйлчлүүлэгчдийн хүрээг өргөтгөх зэргээр үйлчилгээний бүтцийн өөрчлөлт хийх
зэрэг нь зохимжтой эсэх талаар шийдвэр гаргана. Тухайн үед үзүүлж байгаа
үйлчилгээнд дүн шинжилгээ хийхдээ түншүүдийн тодорхой ашиг сонирхолыг
хангахын тулд банкнаас хийж байгаа тодорхой төрлийн үйл ажиллагааг банкны
үйлчилгээ гэж тодорхойлно. Сүүлийн жилүүдэд банкны үйл ажиллагааны хүрээ
ихээхэн өргөжиж байгаатай холбоотойгоор санхүүгийн хөрөнгийг банкаар
дамжуулан эргэлтэнд оруулах, худалдах- худалдан авах тэмцэл хийдэг шинэ үйл
ажиллагаа банканд бий болсон.
Ямарч банкны үйлчилгээ хэн нэгний хэрэгцээг зайлшгүй хангах шаардлагаас
үүсдэг. Тийм учраас тодорхой хэрэгцээг хангах, бий болсон хүндрэлийг
шийдвэрлэхэд үйлчилгээ чиглэгдсэн байдаг бөгөөд үйлчилгээний гол амин сүнс
“утга учиртай байх” явдал юм. Банкны үйлчилгээний хувьд “утга учиртай байх”
гэдэг нь түүний агуулгын тал байдаг бол хэлбэр нь тэрхүү “утга учиртай байх”
зарчмыг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах шинжүүдийн иж бүрдлийг илэрхийлдэг байх
учиртай. Хугацаатай хадгаламж гэдэг нь “утга учиртай байх” үүднээс авч үзвэл
хадгалуулагч өөрийнхөө мөнгөнөөс орлого олох хэрэгцээг хангах үйлчилгээ байдаг
бол хэлбэр талаасаа тэр нь “хадгаламжийн гэрчилгээ”-гээр илрэх ба түүнд
оруулсан мөнгөний дүн хүүгийн төвшин, буцааж авах хугацаа бусад нөхцлүүдийг
тодорхойлсон байдаг.
Банкны үндсэн үйлчилгээ нь хадгаламжийг цуглуулан, түүгээрээ эх үүсвэр
болгон зээл олгох үйл ажиллагаа байдаг. Банк энэ үйлчилгээнийхээ хүүгийн
зөрүүгээр ашиг олох зорилготой. Зөвхөн энэ хоѐр үйлчилгээний хүрээнд банкны
олон төрлийн үйлчилгээний хэлбэрүүдийг боловсруулан хэрэгжүүлж болно.

2. Банкны үйлчилгээний ангилалд:
Õàäãàëàìæèéí ¿éë÷èëãýý
Õºðºí㺠Áàíêíû Çýýëèéí
îðóóëàëòûí ¿éë÷èëãýý ¿éë÷èëãýý
àæèëëàãàà
Áóñàä ¿éë÷èëãýý
Сүүлийн үед банкнууд санхүүгийн салбарын бүхий л үйлчилгээг иж бүрэн
үзүүлэх чадвартай олон талын үйл ажиллагааг явуулах болсон. Түүнтэй зэрэгцэн
хатуу тогтсон тодорхой төрлийн үйлчилгээгээр төрөлжиж, өрсөлдөөний давуу
байдал олж авах, түүнийгээ бэхжүүлэх зорилготой банкнууд ч ажиллах болсон.
Банкны үйлчилгээний нэр төрөл олширч байгаа нь нэг төрлийн үйлчилгээг тусгаар
банкууд янз бүрийн аргаар гүйцэтгэх болсонтой холбоотой. Банкнаас үзүүлж
байгаа үйлчилгээний нэр төрөл чанар хурдан өсч байгаа нь банкны ажилтнуудаас
өөрийн банкны үйлчилгээний олон хувилбарын талаар илүү их мэдлэг, чадвар
шаардаад зогсохгүй, банкны үйл хэргийн талаархи дэлхий дахины мэдлэг
туршлага шаардах болно.
Банкны олон төрлийн үйлчилгээний ангилалд нь банкны үйлчилгээний
тогтолцоон дахь тодорхой нэр төрлүүдийн эзлэх байр суурийг илүү тодорхой
ойлгоход тусална.
Банкны мөнгөн хөрөнгийн гол эх үүсвэр нь хадгаламж. Ийм учраас
банкнуудын зүгээс маркетингийн гол хүчин чармайлтыг төвлөрүүлэх асуудал нь
хадгаламж. Түүнтэй нэг адил бас банкны авсан зээлийг хөрөнгийн гол эх үүсвэр
болохынх нь хувьд ач холбогдол өгөн авч үзэх учиртай. Банкны хөрөнгийн бас нэг
гол эх үүсвэр нь хувь нийлүүлэгчдийн капитал бөгөөд энэ нь банкны санхүүгийн
тогтвортой байдлыг хангах, ашиг олох баталгаа бий болгоход чухал үүрэгтэй.

3. Хадгаламжийн үйлчилгээний гол төрлүүд:
×åêèéí
õàäãàëàìæ
̺íãºí Õóãàöààòàé
õàäãàëàìæ õàäãàëàìæ
1. Чехийн хадгаламж: Чехийн хадгаламж нь хадгалуулагчид төлбөр
хийхийн тулд чех бичих (банкны нэр, данснаас) эрх олгодог. Түүнээс гадна ийм
данс эзэмшигч ямар ч саадгүйгээр эхний шаардлагаараа мөнгө бэлэн авах
боломжтой. Чехийн хадгаламжийн хамгийн өргөн дэлгэрсэн хэлбэр нь NOW- данс
юм.
Нэхэж авах эрхтэй хадгаламжинд ердийн хүү төлдөггүй. Тогтсон хүү
төлөхгүй байж болно. Банк түншийнхээ дансанд байгаа мөнгийг ашигласны
төлбөрийг өгөхөөс татгалзаж байгаа бол ер нь “нууц хүү” төлөх ѐстой. Түншүүдийн
дансанд байгаа мөнгөний дундаж үлдэгдлийг өмнө тохиролцсон хэмжээгээр
хадгалж байх зорилгоор банк ийм татгалзлыг хэрэгжүүлдэг. Хадгалуулагч энэ
болзлоо зөрчвөл, өөрөөр хэлбэл, дансанд байх үлдэгдлийнхээ хэмжээг
бууруулбал тэр өөрөө банкнаас гарсан чек бүрийг боловсруулах, данс нээж
ажиллуулахтай холбогдсон зардлыг нөхөн төлөх болдог.
Хадгаламжийн үйлчилгээний зах зээл дээрх өрсөлдөөн нь чекийн
хадгаламжийн шинэ шинэ төрлүүдийг үүсэж бий болоход хүргэж байна. Мөн
түүнчлэн банкны бус санхүүгийн байгууллагуудад өрсөлдөөн нэлээд идэвхжиж
байна.
1978 онд Merrill lynch фирм жинхэнэ банкны үйлчилгээ хийж, ажил хэргийн
ертөнцөд нэрд гарсан. Энэ бол CMA (cash management account) – бэлэн
мөнгөний хөдөлгөөнийг удирдан явуулах данс гэсэн нэртэй ажиллагаа юм. Ийм
данс нээлгэснээр иж бүрэн үйлчилгээ (чек бичих, эрх олгох, тодорхой хэмжээний
зээл олгох, дебет карт, брокерийн үйлчилгээ) ба СМА дансанд ногдол ашиг хүү

4. хэлбэрээр орох орлогыг автоматаар тооцож шилжүүлэх зэрэг үйлчилгээ үзүүлдэг.
1978 оноос тэр банк АТS данс (automatic transter service) – хөрөнгийг автоматаар
шилжүүлэх үйлчилгээг хөгжүүлсэн. ATS дансаар хадгалуулагч хүү авна. Харин
чекийн дансанд тодорхой хэмжээний үлдэгдэл байлгах, эсвэл хэтэрсэн төлбөрийг
нөхөх зайлшгүй шаардлага гарсан үед банк түнштэйгээ тохиролцсоноор ATS
данснаас хугацаагүй хадгаламжинд автоматаар мөнгө шилжүүлэх үйлчилгээ
эрхэлсэн. Хадгалуулагчид чекийн дансан дахь үлдэгдлийн min хэмжээг хадгалах
боломж бүрдүүлж, ATS дансаараа орлого олох боломжийг олгодогоороо, ялангуяа
жижиглэнгийн худалдааны түншүүдийн дунд энэ хэлбэр нэрд гарсан.
Банкууд хадгаламжийн хүрээнд бий болсон өрсөлдөөний ширүүн нөхцлийг
ашиглан бөөний худалдааны зах зээлд үйлчлэх, мөн автоматаар цэвэрлэх данс
(Sweep account) гэдэг үйлчилгээг шинээр нээсэн. Энэ нь үнэн чанартаа хугацаагүй
хадгаламж. Банк, түнш 2 зөвшилцсөнөөр ийм дансанд байх min үлдэгдлийг
тогтоодог. Ажлын өдөр бүрийн эцэст банк үүнээс давсан үлдэгдлийг хүү авчирдаг
дансанд шилжүүлэх, эсвэл буцаан төлөх хэлэлцээр хийдэг. Энэ үйлдэл түншийн
зөвшөөрөлгүй хийгдэж болно. Автоматаар цэвэрлэх данснаас төлбөр хийхийн
тулд банк чек авч мөнгө шилжүүлж болно.
Дээр дурьдсан тооцооны хэлбэрүүд нь бэлэн мөнгөний хөдөлгөөнийг хөтлөх
орчин үеийн аргуудыг хэрэглэх аргаар банк ба түншүүдийн хооронд тохиролцсон
min үлдэгдлээс давсан хэсгийг хугацаагүй хадгаламжид шилжүүлэх ажиллагаа юм.
Энэ нь хадгалуулагчдын сонирхолд бүрэн нийцдэг.
1980-аад онд NOW данс нээж ажиллуулдаг арга банкны үйл ажиллагаанд
өргөн дэлгэрсэн. NOW данс (negotable order of witholrawal). Эхлээд мөнгөн
хадгаламжийн адил хэрэглэгдэж байсан. 1981 оноос түүнийг чекийн хадгаламжийн
ангилалд багтаасан. Энэ төрлийн дансны нэрд гарсан нь дараах шалтгаантай. Анх
NOW данс мөнгөн хадгаламжинд багтаж, түүнд хүү төлж байсан. Ийм
хадгаламжийн түншүүд тэдгээрийг гүйлгээнээс гаргах шаардлага тавьсан.
Заримдаа NOW данс хүүтэй болон урсгал тооцооны эрлийз болж хувирсан. Үүнд
хүү тогтоодог байсан. 1986 оноос хүүгийн түвшинг 5,25%- аар хязгаарласан, дараа
нь энэ хязгаарыг халсан. Данс нээж хөтлөх, мөнгө оруулах, татан авах

5. үйлчилгээнд банк тодорхой хэмжээний төлбөр авдаг. Хүүгийн хэмжээ дансны
үлдэгдлийн дундаж, эсвэл min хэмжээнээс хамаардаг.
1983 оноос Supernow гэж нэрлэгдэх шинэ дансыг банк хэрэглэж эхэлсэн.
Энэ данснууд 2 түвшингийн хүүгийн түвшинтэй. Дансны үлдэгдэл 1500$ байвал
5,25% хүү төлдөг, гүйлгээ хийх бүрт түншээс тодорхой төлбөр авдаг. Хэрэв дансны
үлдэгдэл тогтсон хэмжээнээс их болбол банк мөнгөний зах зээлийн түвшинтэй
ойролцоо хувиар тооцсон хүү олгоно. Supernow данс хэрэглэснээр банкуудын
фондуудын дундаж өртөг мэдэгдэхүйц нэмэгдсэн. Жижиг хадгалуулагчдын
хадгаламжаас энэ нь ихээхэн хамааралтай байсан. NOW данс болон Supernow нь
жижиг хадгалуулагчдад зориулагдсан үйлчилгээний хэлбэр бөгөөд ATS зэрэг
бусад бүх хэлбэрийн чек хадгаламжийн гүйцэтгэх үүргийг орлох чадвартай
болсоноороо ихээхэн дэлгэрсэн.
1. Мөнгөн хадгаламж:
õàäãàëàìæèéí äýâòýðèéí
õàäãàëàìæ
̺íãºíèé çàõ
̺íãºí çýýëèéí
Êàðòûí õàäãàëàìæèéí
õàäãàëàìæèéí
õàäãàëàìæ ¿íäñýí òºðë¿¿ä
äàíñ
õàäãàëàìæèéí ¿ëäýãäëèéí
õóóëãûí äàíñ
Хадгаламжийн дэвтэр дэхь мөнгөнд үлдэгдлийн min шаардлагагүй бөгөөд
банк хадгалуулагчийн эхний шаардлагаар мөнгийг олгоно. Үйлчилгээний зардлыг
банк төлүүлж авна. Жишээ нь: зарим банкууд дансны дундаж үлдэгдэл тодорхой
хэмжээнээс бага хадгалуулагч улирлын турш 3-аас олон удаа данснаасаа мөнгө
авбал банк тогтоосон төлбөр авдаг тохиолдол байдаг. Мөнгө авах, оруулахын тулд
хадгалуулагч заавал дэвтрээ үзүүлж тэмдэглэгээ хийлгэх ѐстой. Мөнгөн
хадгаламжийн хуулгатай данс хадгаламжийн дэвтэрээр хийсэн хадгаламжтай

6. ерөнхийдөө адилхан. Түүний ялгаа нь бичилт хийхийн тулд хадгаламжийн
дэвтрийн оронд дансны хуулга ашигласанд оршино. Энэ нь хадгалуулагч банктай
холбоогоор дамжиж харилцахаас чөлөөлж байгаагаараа давуутай. 1970-аад онд
мөнгөний зах зээлийн харилцан нөхөх сан (money market mutual funds) банкуудад
хүнд дарамт бий болгосон. Үнэт цаасны зах зээл дээр өөрсдийн хувьцааг
борлуулснаас орох орлогоор байгуулсан эдгээр сангууд богино хугацааны үнэт
цаасуудыг худалдан авсан. Эдгээрийн худалдан авсан үнэт цааснууд өөрийн
онцлогтой. Зарим сангууд тодорхой үнэт цаасаар төрөлжсөн.
МММFs-ийн хувьцаа эзэмшигчид чек, цахилгаан шилжүүлэг хэрэглэж болно.
Ийм боломж хязгаарлагдмал. Харилцан нөхөх сангийн үйлчилгээ идэвхжиж
банкны хадгаламжийн хязгаарласан 5,25%-иас хүүгийн хэмжээ давж банкнаас
хадгаламжаа авч MMMFs–д оруулах, заавал байлгах нөөцийн шаардлагыг
чөлөөлөх зэрэг бодлогын шинжтэй асуудлыг шийдвэрлэхэд хүргэсэн. Энэ нь
орлого олж авахын тулд хадгалуулагчдын хөрөнгийг дээд зэргээр ашиглах
шаардлага тавьсан. Энэ нь 1980-аад оны эхэнд хөрөнгө банкнаас MMMFS-д
шилжих шалтгаан болсон.
Банкны хувьд хадгаламжийн баазыг багасгаж байгаа энэ хэрэгтэй эвлэрэх
боломж байхгүй учраас холбогдох арга хэмжээ авахаас аргагүй болсон. Ийнхүү
мөнгөний зах зээлийн хадгаламжийн тооцооны байгууллага – MMDAS (money
market deposit accounts)-ыг байгуулсан. Мөнгөний зах зээлийн хадгаламжийн
тооцоонд (MMDAS) 1982 онд орсон. Энэ хэлбэрийн хадгаламжийн үндсэн онцлог
нь хүүгийн хэмжээг эхнээс нь хязгаарлаагүйд оршино. Бусад зах зээлийн хүүгийн
нормын өөрчлөлттэй холбогдуулан 7 хоног бүр засвар хийж байсан. Хүүгийн зах
зээлийн норм өсөхөд MMDAS-ын хүү өсч байсан. Энэ нь бусад төрлийн
хадгаламжинд байгаа хөрөнгө энэ данс руу шилжих хадгаламжийн дэвтэр,
харилцан нөхөх сангууд, бага хэмжээний хугацаатай хадгаламж гэх мэтээс хүүгийн
хэмжээ багасах үед буцаж урсгал үүсэх боломж нээгдсэн. MMDAS-ын өөр нэг
онцлог шинж нь хадгалуулагчийн дансан дахь хөрөнгийн халдашгүй байх ямар нэг
хатуу тохиролцсон хугацааг хүчингүй болгосон. Хадгалуулагч мөнгөө чөлөөтэй
авах эрхтэй боловч хязгаарлагдмал тооны чек бичих эрхтэй. Хадгалуулагчийн
дансны гүйлгээтэй холбогдон гарах зардлыг нөхөх зорилготой тодорхой

7. хэмжээний төлбөрийг авна. MMDAs-ыг хувь хүний нэгэн адил компани, аж ахуйн
нэгжид ч нээдэг.
Мөнгөний зах зээлийн хадгаламжийн дансны эцсийн онцлог шинж нь түүгээр
гүйлгээ хийж байгаа үед хадгаламжийн дэвтэрийг хэрэглэдэггүйд оршино.
MMDAs-д шууд орсноор хадгаламжийн бүтцийг эрс өөрчилсөн. MMDAs-д
MMMFs-ээс орох мөнгөний урсгал нэмэгдсэн. Ингэхлээр MMMFs-ийн бодлогод
тогтворжуулах хандлага хүчтэй болсон. MMMFs-д болон банкуудын хооронд
өрсөлдөөн ихэсч байдал төвөгтэй болж байна.
3. Хугацаатай хадгаламж: Хугацаатай хадгаламж нь өөрөө буцаан төлөх
хатуу тогтсон хугацаатай гэдгийг илэрхийлдэг. Банк хадгалуулагчид тогтоосон
хугацаа болохоос өмнө хугацаатай хадгаламжаас мөнгөө авахыг, өөрөөр хэлбэл
хугацааг хүчингүй болгохыг зөөвшөөрдөг боловч хадгалуулагч тодорхой
хэмжээний торгууль төлөх болдог. Хадгаламж хийсний баталгаа нь хадгаламжийн
гэрчилгээ бөгөөд түүнд хадгаламжийн хэмжээ, хугацаа, хүүгийн норм зэрэг
хадгаламжийн гэрээний нөхцлийг тусгасан байдаг. Хадгаламжийн гэрчилгээ нь
эргэлтэнд орохгүй.
Хадгаламж бол банкны сангуудын гол эх үүсвэр. Гэхдээ эх үүсвэр хэд хэдэн
дутагдалтай:
1. Хадгаламж цуглуулах нь банкуудын маркетингийн хүчин чармайлттай
ихээхэн холбоотой.
2. Энэ үйл ажиллагаанд гол үүргийг банк биш, хадгалуулагч гүйцэтгэдэг. Ийм
учраас хадгаламжаар дамжуулан нэмэлт хөрөнгө дайчлах нөхцөлд зарим
бэрхшээл учирдаг.
3. Тусгайлсан бүс нутгийн хувьд хадгаламжинд эсвэл хөрөнгө оруулалтанд
зориулагдах хөрөнгийн нийт хэмжээ хязгаарлагдмал.
4. Банкууд хадгаламжтай байхын зэрэгцээ тодорхой хэмжээний нөөц барих,
түүний даатгал төлөх үүрэгтэй байдаг.