Асуулгын дизайн

1. Ìàðêåòèíãèéí ñóäàëãààíû
àñóóëãûí äèçàéí
*

2. ÀÑÓÓËÃÛÍ ÄÈÇÀÉÍ
 Àñóóëãà ñóäàëãààíû ãóðâàí àðãà áîëîõ íýã
á¿ð÷èëñýí, òåëåôîí áà øóóäàíãààð
ñóðâàëæëàõ ñóäàëãààíä àñóóëãûí õýëáýðýýð
ìýäýý ñýëòèéã öóãëóóëíà.
 Àñóóãäàã÷ààñ ìýäýýëýë öóãëóóëàõàä
çîðèóëñàí íýã õýâ çàãâàðûí òîäîðõîé á¿òýö
á¿õèé àñóóëòóóäûí öîãöûã àñóóëãà ãýíý.
ªºðººð àíêåò ÷ ãýæ íýðëýäýã.
 Àñóóëãà àëèâàà ç¿éëèéã ¿íýëæ õýìæèõ
¿íäñýí ¿¿ðýãòýé.

3. Àñóóëãûã:
 ªíãºðñºí ¿åèéí òºëºâ áàéäëûã
 Õ¿ñýë õàíäëàãûã
 Àñóóãäàã÷èéí øèíæ ÷àíàðûã
òóñ òóñ ¿íýëæ õýìæèõýä
õýðýãëýäýã.

4. Àñóóëãà á¿öèéí õóâüä
 Òàíèëöàõ ìýäýý ñýëò
 Õàìòðàí àæèëëàõ øààðäëàãà
 Çààâàð÷ëàãà
 Ìýäýýëýë àâàõ õýñýã
 Àíãèëàõ ìýäýý ñýëò ãýñýí ¿íäñýí 5
õýñãýýñ á¿ðäýíý.

5. Òàíèëöàõ ìýäýý ñýëòýä
 àñóóãäàã÷èéí îâîã íýð, õàÿã áà óòàñíû
äóãààðûã àãóóëñàí ìýäýý áàéíà.
 Íýìýëò ìýäýýíä ñóðâàëæëàãà àâàõ, ºäºð,
ñàð, õóãàöàà áà ñóðâàëæëàã÷èéí íýð, øèôð
äóãààð áàéæ áîëíî.
 Ñóäàëæ áóé ç¿éëèéí íèéòëýã òºëºâ
õàíäëàãûã ìýäýõ çîðèëãîòîé àñóóëãàíä
àñóóãäàã÷èéí îâîã íýð, õàÿãèéã òàâèõ
øààðäëàãàã¿é.

6. Õàìòðàí àæèëëàõ øààðäëàãàä
ñóðâàëæëàã÷ áà ñóðâàëæëàãûã
ÿâóóëæ áóé áàéãóóëëàãûã
òîäîðõîéëæ ºãíº. Óëìààð
ñóäàëãààíû çîðèëãûã
òàéëáàðëàæ, ñóðâàëæëàãûã
äóóñãàõàä øààðäàãäàõ õóãàöààã
òóñãàäàã.

7. Çààâàð÷ëàãàä
ñóðâàëæëàãà õèéõýä
àíõààðàõ ç¿éë áóþó
àñóóãäàã÷ àñóóëòóóäàä
õýðõýí õàðèóëàõûã çààæ
ºãíº.

8. Ìýäýýëýë àâàõ õýñýã íü
ñóäàëãààíû íýãæèä òàâèõ
àñóóëòóóäûã áàãòààñàí ¿íäñýí
õýñýã þì. ¯¿íèéã àñóóëãûí
äèçàéí ãýäýã.

9. Àíãèëàõ ìýäýý ñýëò íü
õàðèóëàã÷èéí øèíæ ÷àíàðò òºâëºðíº.
Òóõàéëáàë, Õàðèóëàã÷èéí áàéðøèë,
ñóóðüøèë, íàñ, õ¿éñ, áîëîâñðîëûí
òºâøíèéã ñóäëàõ àñóóëòóóä áàéæ áîëîõ
þì. Ýíý ìýäýý ñýëòèéã àøèãëàí
àñóóãäàã÷èéí ºãñºí õàðèóëòûã àíãèëàí
á¿ëýãëýæ ä¿ãíýëò õèéäýã þì. Èéìýýñ
ýíý òºðëèéí ìýäýýã àñóóëãûí ýöýñò
òóñãàõ íü ò¿ãýýìýë áàéäàã.

10. Àñóóëò áîëîâñðóóëàõàä àíõààðàõ
çàð÷ìûí àñóóäëóóä
 Àñóóëòûã ÿìàð õýëáýðýýð èëýðõèéëæ
ãàðãàõ âý,
 õ¿íä îéëãîìæòîé áàéëãàõûí òóëä
àñóóëãûí óòãà ñàíàà, íàéðóóëãà, ¿ã
¿ñãèéí ñîíãîëòûã ÿàæ õèéõ âý,
 àñóóëòûã ÿìàð äýñ äàðààëëààð
áàéðëóóëàõ âý ãýñýí àñóóäëóóä çàð÷ìûí
õóâüä çààâàë ÿðèãääàã.

11. Àñóóëãà á¿òýýõ òîäîðõîé óäèðäàìæ
÷èãëýë á¿õèé 7 ¿å øàò
 Ñàíàë áîäëûã óðüä÷èëàí òîéìëîõ
 Àñóóëòûí àãóóëãûã øèéäýõ
 Õàðèóëàõ õýëáýðèéã ãàðãàõ
 Àñóóëòûí ¿ãèéã øèéäýõ
 Àñóóëòûí äàðààëëûã øèéäýõ
 Áîäèò øèíæ¿¿äèéã øèéäýõ
 Óðüä÷èëàí øàëãàõ, çàñàæ çàëðóóëàõ

12. Ñàíàë áîäëûã óðüä÷èëñàí òîéì
 Ñóäàëãààíû ¿éë ÿâöûí òºâ õýñýã áîë ñóäàëãààíû çîðèëãûã
òîãòîîí, ìýäýýëëèéí õýðýãöýýã æàãñààæ ÿâäàë þì.
 Ñóäàëãààíû ¿éë ÿâöûí íýã äýõ, õî¸ð äàõü øàòàíä àíõààðëàà
òºâëºð¿¿ëíý ãýñýí ¿ã.
 Àñóóëãûí àñóóëò áîë ìýäýýëëèéí õýðýãöýýíèé æàãñààëòààñ
ç¿é ¸ñîîð óðãàí ãàðíà.
 Àñóóëãà áîë õýðýãöýýòýé ìýäýýëýë áà öóãëóóëàõ ìýäýý
áàðèìò õî¸ðûã õîëáîã÷ íü þì.
 Èéìýýñ ìýäýýëëèéí òîäîðõîé õýðýãöýýã õàíãàõã¿é àñóóëòûã
àñóóëãàíä îðóóëàõã¿é áàéõ íü ç¿éòýé./Õýðýâ îðóóëáàë
ñóäàëãààã õ¿íäð¿¿ëæ ÷ áîëíî./
 Òóðøëàãàã¿é ñóäëàà÷èä áóþó îþóòíóóä àñóóëãàä
“ñîíèðõîëòîé” ãýãäýõ àñóóëòûã îðóóëñàíààð ìýäýýëëèéí
õýðýãöýýã õàíãàõ ºâºðìºö õîëáîîñ áîëæ ÷àäàõã¿é áîëäîã.
 ×óõàë áóñ àñóóäàë ñóäàëãààíû ºðòºã çàðäëûã íýìýãä¿¿ëäýã
ãýäãèéã àíõààðàõ íü ç¿éòýé.

13. Àñóóëòûí àãóóëãà
 Àñóóëòûí àãóóëãà íü õàðèóëàã÷ ò¿ðãýí øóóðõàé, ¿íýí
çºâ õàðèóëò ºãºõ ¿íäñýí íºõöºë áîëäîã.
 Àñóóëòûíõàà àãóóëãûã ñîíãîæ áàéõ ¿åäýý ñóäëàà÷
“àñóóãäàã÷ òàâüñàí àñóóëòûã ¿íýí çºâ õàðèóëàõ
çàéëøã¿é ìýäýýëýë áóþó ìýäëýãòýé áàéíà óó? ãýäýã
àñóóëòûã ººðòºº ¿å ¿å òàâüæ áàéõ õýðýãòýé.
 Ñóäëàõ ìýäýýëëèéí õýðýãöýýíýýñ áîëîîä ÷óõàë áóñ
áóþó áàéíãà äàâòàãääàãã¿é ç¿éëèéí òóõàé àñóóõ
øààðäëàãà ÷ çàðèìäàà ãàð÷ èðäýã íü àñóóëãûã
òºëºâëºõºä ãàðäàã íýã õ¿íäðýë þì.
 Ýíý ¿åä àñóóãäàæ áàéãàà õ¿í ñàíàæ ÷àäàõ àñóóëò
àñóóõûã ë óðüòàë áîëãîíî.
 Õýðýâ àñóóãäàã÷èéí ñàíàõ ÷àäâàðûã õýòð¿¿ëýí
¿íýëáýë îéëãîìæã¿é áóþó õýò õ¿íä àñóóëò òàâèõàä
õ¿ðíý.

14. ×óõàë áóñ áîëîí äàâòàãääàãã¿é ¿éë ÿâäëûí
òóõàé ìýäýý öóãëóóëàõ øààðäëàãà ãàð÷ èðñýí
¿åä õýä õýäýí ñîíãîëò áàéæ áîëíî.
 Íýãä, ñàíàõ áîëîìæòîé òèéì
õàðèóëàã÷ààñ ñóäàëãàà àâàõ (îäîîãèéí
õóäàëäàí àâàã÷èä).
 Õî¸ðä, òóñëàìæ ñàíóóëàõ ìýòýýð ¿éë
ÿâäëûã õàðèóëàã÷ ñàíàõûã óðàìøóóëàõ
àðãà õýðýãëýõ.

15. ñàíàõ áîëîìæòîé òèéì õàðèóëàã÷ààñ
ñóäàëãàà àâàõ àñóóëãûã
 àðèëæàà íàéìààíû òóõàé
ñóðâàëæëàã÷èéí ìýäëýãèéã õýìæèõýä
àøèãëàíà.
 Æèøýý íü: “ªíãºðñºí øºíº òåëåâèçýýð
ñóðòàë÷èëñàí áàðààíààñ ÿìàð
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã òà ñàíàæ áàéíà âý?” ãýõ
ìýò.

16. Òóñëàí ñàíóóëàõ õàíäëàãûí ¿åä
 á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýðñèéí æàãñààëòûã ñóäëàà÷èä
õàðóóëààä “ýäãýýð á¿òýýãäýõ¿¿íýýñ ÿìðûã íü
ºíãºðñºí øºíº òåëåâèçýýð ñóðòàë÷èëñàí áý?
ãýæ àñóóíà.
 Òóñëàí ñàíóóëàõ õàíäëàãà áîë îé òîãòîîìæòîé
õîëáîîòîé àñóóäëûã øèéäâýðëýõ îðîëäëîãî
áºãººä àñóóãäàã÷èéí ñîíèðõîëä íèéö¿¿ëýí
ã¿éöýòãýíý.
 Óðàìøóóëàõ õýð õýìæýý æèíõýíý ¿éë ÿâöûã
òºëººëºõ ñàíóóëãûí õÿçãààðààñ õàìààð÷
ººð÷ëºãäºæ áîëíî.
 Ãýâ÷ àñóóãäàã÷èéí îé òîãòîîìæèéã óðàìøóóëàõ
øààðäëàãà ºñºí íýìýãäýæ áóéòàé óÿëäàí
ñàíóóëàõ áîëîëöîî ºñºí íýìýãäýæ áàéíà.

17. Àñóóëòûí àãóóëãûã òîäîðõîéëîõ
¿åä àíõààðàõ íýã ç¿éë áîë
õàðèóëàã÷ àñóóëòàíä
õàðèóëàõàä áýëýí áàéãàà
ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ ÿâäàë
þì.

18. ¯íýí çºâ õàðèóëàõàä áýëýí áóñ
áàéõ 3 ¿íäñýí øàëòãààí
¯¿íä:
 Òóõàéí íºõöºë áàéäàë íü ìýäýý áàðèìòûã
èëð¿¿ëýí ãàðãàõàä òºäèéëºí òîõèðîõã¿é áàéõ
 Ìýäýýëëèéã èëð¿¿ëñíýýð ñàíäðàëä õ¿ðãýõ
 Èëð¿¿ëýëò íü àñóóãäàã÷èéí íýð õ¿íäýä ñààä
áîëîõ áóþó åðäèéí ä¿ð òºðõºä íü íºëººëºõ
Ýäãýýð íºõöºë áàéäëûí óëìààñ õàðèóëòàíä
ãàæèëò ãàð÷ áîëíî.

19. Òèéì ãàæèëò ãàðãàõã¿é áàéõûí òóëä
äàðààõü àðãóóäûã õýðýãëýíý.
 Ãàæèëòûí ýñðýã òºëºâ áàéäàë. Ýõëýýä òàíäàõ
åðºíõèé àñóóäàë òàâüæ, äàðàà íü àñóóõ ãýæ
áóé àñóóëòàà àñóóíà.
 Øóóä áóñ òºëºâ áàéäàë. Àñóóãäàã÷èä òàâèõ
ýìçýã àñóóäëûã “áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí” òàëààð
àñóóæ áóé áàéäëààð òàâèíà. Ýíý áîë
õàðèóëàã÷èéí ººðèéíõ íü çàí òºëºâ, ò¿¿íèé
ºãñºí õàðèóëòàíä ÿìàð íýã áàéäëààð
òóñãàãäàíà ãýñýí ¿ã.
 ¯ñãýýð õàðèóëàõ õàðèóëò. Ýìçýã õàðèóëòóóäûã
òóñãàé êàðòàíä ¿ñýã áóþó òîîãîîð òýìäýãëýæ
õàðèóëàã÷ ¿ã õýëýõèéí îðîíä ¿ñýã áóþó òîîã
õýëýõ áóþó òýìäýãëýõ õýëáýðýýð àñóóëòàíä
õàðèóëíà.

20. Õàðèóëàõ õýëáýðèéí ñîíãîëò
Àñóóëòûí àãóóëãûã íÿãò íÿìáàé
òîäîðõîéëñíû äàðàà
àñóóãäàã÷ààñ ÿìàð õýëáýðýýð
àñóóëãà àâàõ âý? ãýäãýý ñîíãîõ
íü àñóóëãûí äèçàéíû ìàø
÷óõàë ¿å øàò þì.

21. Àñóóëòûí õýëáýðèéí õóâüä àâ÷
¿çâýë àñóóëò íü
á¿òýöëýñýí,
á¿òýöëýýã¿é,
áèò¿¿,
íýýëòòýé ãýñýí 4 õýëáýðòýé ãýæ
¿çäýã.

22. Àñóóëòûí õýëáýðèéã õîñëóóëààä
á¿òýöëýñýí íýýëòòýé,
á¿òýöëýñýí áèò¿¿,
á¿òýöëýýã¿é íýýëòòýé,
á¿òýöëýýã¿é áèò¿¿ ãýñýí ¿íäñýí
4 õýëáýðò àíãèëæ ¿çäýã.

23. Á¿òýöëýñýí àñóóëò ãýäýã íü
õàðèóëòûí õóâèëáàðóóä íü áýëýí
áàéãàà àñóóëòûí õýëáýð. Æèøýý íü,
ÕÈÑ-èéã ÎòÈÑ-òàé õàðüöóóëàõàä:
 Óëñûí ñóðãóóëü
 Ñóðãàëòûí ìàòåðèàëëàã áààç ñàéòàé
 Áàãøëàõ áîëîâñîí õ¿÷èí ÷àäâàðëàã
 Ñóðãàëòûí òºëáºð õÿìä
 Õºðâºõ ÷àäâàð ñàéòàé
 Áàéðøèë òîõèðîìæòîé
 Òºãñºã÷èä íü ÷àäâàðëàã ýðýëò ºíäºðòýé

24. Á¿òýöëýýã¿é àñóóëò ãýäýã íü
õàðèóëàã÷ ººðèéíõºº ¿ãýýð õàðèóëàõ
õýëáýð. Æèøýý íü, ÕÈÑ-èéí òàëààðõè
òàíû áîäîë:
…………………………………………………..
…………………………………………………..
ãýñýí õýëáýðòýé áàéíà.

25. Àñóóëòûã á¿òýöëýõèéí äàâóó òàë íü:
 õàðèóëàã÷òàé õàðèëöàõ áîëîìæ ñàéòàé,
 õ¿÷èí ç¿éëèéã îëîí òàëò õýìæèãäýõ¿¿íýýð
¿íýë¿¿ëæ ÷àääàã,
 ó÷èð íü ñóäëàà÷ ººðºº õýìæèãäýõ¿¿íèé
õóâèëáàð áèé áîëãîäîã,
 õàðèóëàõàä öàã õóãàöàà áàãà çàðöóóëíà,
 öóãëóóëñàí ìýäýýã õýâëýõ, êîäëîõîä ìºí
õóãàöàà áàãà çàðöóóëíà,
 õºíäëºíãèéí îðîëöîî áàãàòàé øóóä õàðààä
îéëãîíî,
 õàðèóëàõàä õÿëáàð õàðèóëàã÷èéí ç¿ãýýñ
ÿìàð íýã ÷àäâàð øààðäàõã¿é.

26. Ñóë òàë íü:
 øèíý ñàíàà ãàðãàæ àâàõ áîëîìæ ìóóòàé, òýð
á¿ãä ã¿íçãèé äåòàëü÷èëñàí õàðèóëòûí
õóâèëáàðûã á¿ðä¿¿ëæ ÷àäàõã¿é
 ñóäëàà÷èéí õóâüä ÿìàð õàðèóëòûí õóâèëáàð
ñîíãîõ, þóã àñóóõ òàë äýýð íèëýýä õóãàöàà
çàðöóóëíà
 õàðèóëàã÷èéí ººðèéíõ íü áîäîæ áàéñàí
õàðèóëòòàé á¿ðýí ä¿¿ðýí íèéöýõ, ìºí ¿íýí
õàðèóëàãäñàí ýñýõýä áàòàëãàà áàéõã¿é

27. Íýýëòòýé àñóóëò ãýäýã íü
 õàðèóëàã÷èä àñóóëòàíä ººðèéí ÷ºëººò
õàðèóëò ºãºõººð çîõèîñîí àñóóëòûã
õýëíý. ªºðººð õýëáýë, òîéðóó áóñ øóóä
óòãàòàé àñóóëò þì.
 Ýíý àñóóëòûã õàðèóëàã÷èä ÿàãààä ýíý
àñóóëòûã àñóóæ áàéãàà øàëòãààí íü
òîäîðõîé áºãººä õ¿íýýñ ýíý àñóóäëûã
øóóä àñóóõàä ¿íýí çºâ õàðèóëò ºãºõ
áîëîìæòîé íºõöºëä õýðýãëýäýã.

28. Áèò¿¿ àñóóëò ãýäýã íü
 øóóä áóñ, òîéðóó óòãàòàé àñóóëò áàéíà.
 Õàðèóëàã÷èä ÿàãààä ýíý àñóóëòûã àñóóæ
áàéãàà øàëòãààí íü òîäîðõîéã¿é áºãººä
õ¿íýýñ ýíý àñóóäëûã øóóä àñóóõàä ¿íýí
çºâ õàðèóëàõã¿é íºõöºëä õýðýãëýäýã.
 ªºðººð õýëáýë, òóõàéí àñóóëòàíä
õàðèóëàõààñ ò¿äãýëçýõ áàéäàë èõòýé
¿åä õýðýãëýíý.

29. Áèò¿¿ àñóóëò
Æèøýý íü:
 Òà õÿìä ¿íýðòýé óñ õóäàëäàí àâààä
ò¿¿íèéãýý ¿íýòýé ¿íýðòýé óñíû øèëýíä
õèéæ õýðýãëýõ ¿¿?
À. òèéì á. ¿ã¿é
 Ýíý àñóóëòàíä õ¿í øóóä ¿íýí õàðèóëò
ºãºõ ìàãàäëàë òóí áàãà.
 Èõýíõè õ¿ì¿¿ñ õóäëàà õàðèóëò ºãíº.

30. Áèò¿¿ àñóóëò
 Èéìýýñ áèò¿¿ òîéðóó óòãààð Æèøýý íü,
õ¿ì¿¿ñ õÿìä ¿íýòýé ¿íýðòýé óñ
õóäàëäàí àâààä ò¿¿íèéãýý ¿íýòýé
¿íýðòýé óñíèé øèëýíä õèéæ õýðýãëýäýã
òîõèîëäîë áèé þó?
À. áàéæ áîëíî á. áàéæ áîëîõã¿é
 Ýíý òîõèîëäîëä õàðèóëàã÷ààñ ººðººñ
íü òóëãàæ àñóóëã¿é áóñàä õ¿ì¿¿ñýýð
òºëººë¿¿ëæ àñóóæ áàéãàà ó÷èð õ¿ì¿¿ñ
¿¿íèéã áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí ºìíººñ
õàðèóëæ áàéãàà ãýýä ¿íýí õàðèóëò ºãíº.

31. Á¿òýöëýñýí áèò¿¿ àñóóëò õàðèóëò íü
áýëýí áîëîâ÷ àñóóëò íü òîéðóó
óòãààð èëýðõèéëýãäýíý. Æèøýý
íü, õ¿ì¿¿ñ õÿìä ¿íýòýé ¿íýðòýé
óñ õóäàëäàí àâààä ò¿¿íèéãýý
¿íýòýé ¿íýðòýé óñíèé øèëýíä
õèéæ õýðýãëýäýã òîõèîëäîë áèé
þó?
À. áàéæ áîëíî Á. áàéæ áîëîõã¿é

32. Á¿òýöëýñýí íýýëòòýé àñóóëò íü
á¿òýöëýñýí áèò¿¿ àñóóëòûí
ÿã ýñðýã áàéíà. Æèøýý íü,
Òà Ñýð¿¿ëýã ñîíèíã áàéíãà
óíøäàã óó?
À. òèéì Á. ¿ã¿é

33. Á¿òýöëýýã¿é áèò¿¿ àñóóëò ãýäýã íü
 õàðèóëò íü áýëýí áèø, õ¿í
ººðèéíõºº ¿ãýýð õàðèóëíà.
 Ãýõäýý àñóóëòûã ÿàãààä àñóóæ
áàéãàà íü õàðèóëàã÷èä òîäîðõîéã¿é
áàéíà.

34. Áèò¿¿ àñóóëò 2 øèíæ ÷àíàðòàé
 Íýã áîë òîéðóó, øóóä áóñ óòãààð àñóóõ,
 ýñâýë ÿàãààä ýíý àñóóëòûã àñóóæ áàéãàà
íü õàðèóëàã÷èä òîäîðõîéã¿é áàéíà.
 ¯¿íèéã á¿òýöëýñýí, á¿òýöëýýã¿é 2 ÿíçûí
õýëáýðýýð èëýðõèéëæ àñóóäàã.

35. Á¿òýöëýýã¿é áèò¿¿ àñóóëò íü
èõýâ÷ëýí ºã¿¿ëáýð ã¿éöýýõ, ¿ã õîëáîõ
õýëáýðèéí àñóóëò áàéäàã. Æèøýý íü,
ÕÈÑ-èéí ñóðãàëòûí òåõíîëîãèéí äàâóó
òàë íü: …………………………………….
Ýíý íü ºã¿¿ëáýð ã¿éöýýõ á¿òýöëýýã¿é
áèò¿¿ àñóóëò. ßàãààä èíãýæ àñóóæ
áàéãàà íü õàðèóëàã÷äàä òîäîðõîéã¿é.

36. Á¿òýöëýýã¿é áèò¿¿ àñóóëò íü
Òà äàðààõ ¿ãí¿¿äèéã ÿìàð ¿ãí¿¿äòýé
õîñëóóëáàë çîõèìæòîé ãýæ ¿çýæ áàéíà.
Àõìàä . . . . . . .
Õ¿÷ . . . . . . . .
Áÿöõàí . . . . . . .
Ýíý íü ¿ã õîëáîõ á¿òýöëýýã¿é áèò¿¿ àñóóëò.
Ó÷èð íü õàðèóëàã÷ ººðèéíõºº ¿ãýýð õàðèóëàõ
òóë á¿òýöëýýã¿é, ÿàãààä ¿ã õîëáóóëæ áàéãàà
íü õàðèóëàã÷äàä òîäîðõîé áóñ áàéíà.

37. Àñóóëòûí õàðèóëàõ õýëáýðèéí ñîíãîëòûí íýã
õýëáýð áîë 2-îîñ íýãèéã ñîíãîõ àñóóëò þì.
 Ýíý áîë õàðèóëàã÷èä òèéì/¿ã¿é,
ìýäíý/ìýäýõã¿é,
çºâøººðíº/çºâøººðºõã¿é ãýõ ìýò õî¸ð
õàðèóëòûí àëü íýãèéãñîíãîí àñóóëòàíä
õàðèóëäàã îëîí ñîíãîëòòîé àñóóäëûí
îíöãîé õýëáýð þì.
 Çàðèìäàà “ìýäýõã¿é” ã.ì-ýýð
ñîíèðõîëûí õî¸ð øèíæ õîñîëæ òºâèéã
ñàõèñàí øèíæ ãàð÷ èðýõ íü áóé.

38. Õî¸ðîîñ ñîíãîõ àñóóëòûí äàâóó òàë:
 Óäèðäàõàä ò¿ðãýí áºãººä õÿëáàð
 Ñóðâàëæëàã÷ íºëººëºõ áîëîìæ
òóéëûí áàãà
 Õàðèóëòûã êîäëîõ, øèíæëýõýä
õÿëáàð

39. Äóòàãäàëòàé òàë:
 Áîëîëöîîò îëîí ÿíçûí ¿íýëãýý ãàð÷
èðýõ áîëîìæòîé áîëîâ÷ çºâõºí õî¸ð
ÿíçûí õàðèóëòààð õÿçãààðëàäàã.
 Àñóóãäàã÷èéã õýìæýýñèéí áîäèò
àëäàà àãóóëñàí ¿ð ä¿í ãàðãàõàä
ò¿ëõäýã.
 Àñóóëòûã ¿ãýýð õýðõýí èëýðõèéëýâ
ãýäãýýñ ¿¿äýí àëäàà ãàðàõ
áîëîìæòîé.

40. Õî¸ðîîñ íýãèéã íü ñîíãîõ àñóóëòûã
õýðýãëýõýä õýçýý ÷ òºâèéã ñàõèñàí õàðèóëò
ºãºõ áîëîìæã¿é.
 Õýðýâ õî¸ðäìîë áàéð ñóóðü
áàðèìòëàáàë ºãºãäñºí ñýäâýýð
ÿðèëöàõààñ ñóäëàà÷ çàéëñõèéëýý ãýñýí
¿ã.
 Àñóóëòûí õàðèóëàõ õýëáýðèéí ñîíãîëò
íü îëîí ñîíãîëòòîé áàéæ áîëíî.
Õàðèóëàã÷ ºãºãäñºí øèíæ òýìäã¿¿äýýñ
íýã áóþó ò¿¿íýýñ èë¿¿ã ñîíãîæ
õàðèóëíà.

41. Îëîí ñîíãîëòòîé àñóóëòûí äàâóó òàë:
 Ñóðâàëæëàã÷èéí íºëººëºë
êîìïüþòåðò áîëîâñðóóëàõ çàðäàë,
õóãàöààã áàãàñãàíà.
 Ñóðâàëæëàã÷ààñ çàõèðãààíä
õ¿ðãýõýä õÿëáàð áºãººä ò¿ðãýí
áàéíà.
 Àñóóëãûí ¿åä á¿òýö á¿õèé õàðèóëò
ºãºõ àñóóëò õýðýãëýæ õàðèóëàã÷òàé
õàìòðàí àæèëëàõ áîëíî.

42. Äóòàãäàëòàé òàë:
 ¯ð àøèã á¿õèé îëîí ñîíãîëòòîé
àñóóäëûã òºëºâëºõ íü íèëýýí èõ
õóãàöàà áà çàðäàë ãàðãàäàã.
 Òóõàéëñàí øèíæ¿¿äýýñ ñîíãîõûã
ñóðâàëæëóóëàã÷èä òàéëáàðëàõäàà ¿ð
ä¿íä íºëººëæ áîëîõóéö òàøðàìûí
ñàíààã õàìò òàéëáàðëà÷èõàæ áîëíî.
 Õàðèóëàã÷èéí ºãñºí îëîí ÿíçûí
õàðèóëòûí äàðààëëûã ººð÷èëæ ìýäýý
ñýëòèéã ãàæóóäóóëæ áîëíî.

43. Îëîí ñîíãîëòòîé àñóóëòûí õàðèóëòûã
çºâ àâàõûí òóëä:
 Øèíæ òýìäã¿¿äèéí òîîíä àíõààðíà. Áàéæ
áîëîõ áîëîëöîîò á¿õ õàðèóëòóóäûã õàìòàä íü
öóãëóóëàõûã ýðìýëçýíý. Ãýâ÷ àñóóãäàã÷ ººðºº
íýìæ ñàíààãàà áè÷èõ “áóñàä” ãýñýí ìºðèéã
ãàðãàæ çîõèõ çàé ¿ëäýýí àñóóëòóóäûã
áîëîâñðóóëàõ õýðýãòýé.
 Ãàæóóäóóëàõ áîëîìæèéã áàãàñãàõûã õè÷ýýíý.
Ñóðâàëæëàã÷èéí ºãñºí õàðèóëòûí äàðààëëààñ
áîëæ ãàæóóäàë áàéíãà òîõèîëääîã.
Àñóóãäàã÷èä 1-ð õàðèóëòûã äàíäàà
òýìäýãëý÷èõ ãýýä áàéäàã. Èéì àñóóëãàíä
òóñãàæ áóé áýëýí õàðèóëòûí áàéðûã ñîëüæ
òàðààõ íü ýöñèéí ä¿íäýý çºâ ä¿ãíýëò ãàðãàõ
áîëîëöîîã á¿ðä¿¿ëíý.

44. Àñóóëòûí ¿ãèéã øèéäýõ íü:
Àñóóëãûí ç¿ðõ íü õàðèóëò ºãºõ
¸ñòîé àñóóëòóóä þì. Òýðõ¿¿
àñóóëòóóä íü ñóäëàõ ìýäýýëëèéí
õýðýãöýý áà îëîõ ìýäýý ñýëòèéã
õîëáîã÷ íü áîëäîã.

45. Ýíä ñóäëààã÷ áà õàðèóëàã÷ àñóóëòûã èæèë
óòãààð îéëãîõóéö áàéõ íü èõ ÷óõàë.
 Òèéì áèø áîë õýìæýýñèéí íîöòîé
àëäàà ãàð÷ ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä
íºëººëºõ áîëíî. Òóõàéëáàë, íýã
àñóóëòàíä îëîí õýðâýý, õýðâýý ãýñýí
íºõöºë çààõ, òýð á¿ð
õýðýãëýãääýãã¿é ¿ã õýëëýã õýðýãëýõ
çýðýã íü õàðèóëòûã õ¿íäð¿¿ëäýã.

46. Ñóäëàà÷ àñóóäëàà ¿ãýýð èëýðõèéëýõýä
àíõààðàõ 9 ÷óõàë çààëò áèé.
 Ýíãèéí ¿ãýýð èëýðõèéëýõ.
 Öýâýð ¿ã õýëëýãèéã õýðýãëýõ.
 Óäèðäàìæèéí øèíæòýé àñóóäëààñ çàéëñõèéõ.
 Õýëáèéëãýõ àñóóäëààñ çàéëñõèéõ.
 Äàëä óòãàòàé øèíæýýñ çàéëñõèéõ.
 ¯íýëãýýíýýñ òîéðîõ.
 Äàëäóóð òààìàãëàë õèéõýä õ¿ðãýõýýðã¿é áàéõ
õýðýãòýé.
 Äàâõàð óòãàòàé àñóóëòààñ òîéðîõ.
 Ñàíààã òºâëºð¿¿ëýõ.

47. Ýíãèéí ¿ãýýð èëýðõèéëýõ.
 Àñóóëãàä õýðýãëýæ áóé ¿ã¿¿ä
àñóóãäàã÷èéí ¿ãèéí áàÿëàãèéí
òºâøèíä íèéöñýí áàéõ ÷óõàë þì. Îëîí
íèéòýä çîðèóëñàí àñóóëãûã òºëºâëºæ
áàéõäàà 7-ð àíãèàñ / 12-îîñ äýýø/
íàñíû õ¿ì¿¿ñ áîëæ ºãâºë íàñàíä
õ¿ðýã÷äèéã õàìààðóóëàõààð òîîöîõ
õýðýãòýé.

48. Öýâýð ¿ã õýëëýãèéã õýðýãëýõ.
 ¯ã íü á¿õ õàðèóëàã÷èä àäèë óòãààð
îéëãîõîîð “öýâýð” áàéõ ¸ñòîé.
Õ¿ì¿¿ñèéí àíãè á¿ëýã áà ãàçàð
ç¿éí áàéðøëààñ õàìààð÷ ÿíç
á¿ðèéí óòãàòàé áîë÷èõäîã îëîí
òîîíû ¿ãýýñ íèéòëýã õýðýãëýãääýã
¿ã¿¿äèéã ñîíãîæ îëîõ õýðýãòýé.

49. Óäèðäàìæèéí øèíæòýé àñóóäëààñ
çàéëñõèéõ.
 Óäèðäàìæèéí øèíæòýé àñóóäàë áîë óã
àñóóëòàíä ÿìàð õàðèó ºãºõèéã áèò¿¿
äîõèîëîí ìýäýãäñýí õýðýã áîëäîã. Èéì
àñóóäàë íü àñóóëòûí õàðèóëòûí òàëààðõ
ñóäëàà÷èéí áóþó øèéäâýð ãàðãàã÷èéí
¿çýë áîäëûã èëýðõèéëýõ íü îëîíòîé.
Óäèðäàìæèéí àñóóäàë ñóäàëãààíû ¿ð
ä¿íä àëäàà ãàðàõ ¿íäýñ áîëäîã.

50. Õýëáèéëãýõ àñóóäëààñ çàéëñõèéõ.
 Õýëáèéëãýõ àñóóëò áîë ñýòãýë
õºäëºëèéí øèíæòýé áóþó ñàéøààõ áà
ñàéøààõ ìýäðýìæ á¿õèé ¿ãèéã
áàãòààíà. Õàíäëàãà, áàéð ñóóðèéí
òàëààðõ ãàíöõàí õ¿ñýëò íü õ¿í áà
áàéãóóëëàãûí íýð õ¿íäòýé
õîñëîõîîðîî õàðèóëàã÷èéí õàðèóëòûã
èõýýõýí õýëáèéëãýæ áîëíî.

51. Àñóóëòûí äàðààëàë.
Àñóóëòûã äàðààëóóëàõ íü
àñóóãäàã÷èéí õàðèóëòàä
íºëººëºõ áºãººä ñóäàëãààíû ¿ð
ä¿íä àëäàà ãàðàõ øàëòãààí
áîëæ áîëíî.

52. Ýõýëæ áóé ñóäëàà÷ äàðààõ çààâðûã
ìºðäºõ íü ç¿éòýé.
1. õ¿í àì ç¿éí øèíæ ÷àíàðòàé áóþó
àòðèáóöèéí õ¿÷èí ç¿éëä áàãòàõ
àñóóëòûã àñóóëãûí õàìãèéí òºãñãºëä
àñóó. Õ¿íèé íàñ, îðëîãî, áîëîâñðîë,
àæèë ýðõëýëò, ºðõ á¿ëèéí áàéäàë ãýõ
çýðýã àñóóëò íò õ¿íèéã ñýòãýë ç¿éí
õóâüä èõ ýâã¿é áàéäàëä õ¿ðãýäýã. Åð íü
õ¿íèé õóâèéí àñóóäàë ðóó øóóä
õàíäàæ îðîõ ÿâäàë õàðèëöààíû õóâüä
òèéì ñàéõàí ç¿éë áèø ãýäãèéã ñàíàõ
õýðýãòýé.

53. 2. Ýíãèéí áºãººä ñîíèðõîëòîé, íýýëòòýé àñóóëò
õýðýãëýõ. Íýýëòòýé àñóóëò áîë àñóóãäàã÷èéí
ñîíèðõîëûã èëýðõèéëæ îëîõîä äºõºìòýé þì.
3. Ýõýíä íü åðºíõèé àñóóëò àñóó.
Ñýäâèéí õ¿ðýýíä åðºíõèé àñóóäàë
òàâèõ íü ºâºðìºö àñóóëòûí óðüäà÷
íºõöºë áîëíî.
4. Ñîíèðõîëã¿é áºãººä õ¿íä àñóóëòûã
äàðààëëûí ñ¿¿ëä îðóóëíà. È÷èæ
çîâìîîð áóþó ýìçýã, èæ á¿ðýí áóþó
ìîõîî àñóóëòûã äîîãóóð áàéð
ýçë¿¿ëíý. Áàéðëàëûã çºâ òîãòîîæ
÷àäâàë õàðèóëàõ ñîíèðõîë íýìýãäýíý.

54. 5. Àñóóëòûã õè÷íýýí ýíãèéíýýñ íàðèéí ðóó
øèëæ¿¿ëæ áàéãàà ÷ ãýñýí àñóóëò á¿ð äýõ
õýë íàéðóóëãà, ¿ã ¿ñãèéí ñîíãîëò õ¿íä
õýö¿¿ áîë àñóóëòûã õÿëáàð áàéäëààñ õ¿íä
áàéäàë ðóó øèëæ¿¿ëñýí íü õàðàãäàõã¿é.
Ñàíààíû õóâüä á¿ãä õ¿íä òóñíà ãýñýí ¿ã.
6. Ëîãèê äàðààëëààð íü àñóóäëûã
áàéðëóóëàõ. Àñóóõ äàðààëëûã
àñóóãäàã÷èéí õýòèéí ÷èãëýëèéí
¿¿äíýýñ áàéðëóóëíà.

55. Àñóóëãûí áîäèòîé øèíæ¿¿ä:
 Àñóóëãûã áîäèòîéãîîð ãàðãàæ èðýõ íü
õàðèóëàã÷òàé õàìòðàí àæèëëàõàä øóóä
íºëººëíº. ßëàíãóÿà øóóäàíãààð õèéõ
ñóäàëãààíä èõ ÷óõàë þì. Öààñíû ÷àíàð
áà ò¿¿í äýýð àñóóëãûã áóóëãàñàí áàéäàë
íü àñóóãäàã÷èéí àñóóëãàä õàíäàõ àíõíû
õàíäëàãûã òîäîðõîéëíî. Àñóóëòûí
òîìú¸îëîë õàðèóëòàíä íºëººëíº.
Íýýëòòýé àñóóëãûí õàðèóã áè÷èõýä
çîðèóëàí õàíãàëòòàé çàé ¿ëäýýâýë
çîõèíî.

56. Óðüä÷èëñàí øàëãàëò, çàñàëò,
ýöñèéí õóâèëáàð.
 Àñóóëãûã ýöýñëýí àøèãëàõûí ºìíº
ò¿¿íèéã óðüä÷èëàí øàëãàæ, çàñâàð
áàéâàë õèéõ øààðäëàãàòàé. Àíõíû
øàëãàëòûã æèíõýíý ñóðâàëæëàãà
àâàëòòàé òºñººòýé öººí òîîíû 15-20
àñóóãäàã÷èéã õàìðóóëàí õèéíý. Ýöñèéí
àøèãëàëòûí ºìíº èõýíõ àñóóëãàä íààä
çàõ íü íýã óäààãèéí óðüä÷èëñàí õÿíàëò
õýðýãòýé áàéäàã.

57. Õýðýâ àñóóëãàä ÿìàð íýã ººð÷ëºëò õèéõ
øèíæ òýìäýã èëýðâýë äàõèí õÿíàëò
õèéñýí ÷ áîëîõ þì.
 Èéíõ¿¿ àñóóëãà ñóäàëãààíû àñóóëòóóäûã
çîõèîæ ýöñèéí õóâèëáàðààð áýëýí
áîëãîíî ãýäýã íü îëîí òàëààñ íü íÿãòëàí
áîëîâñðóóëæ õýðýãæ¿¿ëýõ íàðèéí
íèéëìýë ¿éë ÿâö áîëîõûã àâ÷ ¿çëýý.
Ñóäëàà÷ òà ýíý àðãà ç¿éã óäèðäëàãà
áîëãîí àñóóëãàà çîõèîæ ÷àäâàë
ñóäàëãààíäàà àìæèëò îëîõ õ¿÷èðõýã
õýðýãñëèéã ýçýìøèæ áóé õýðýã.

58. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА
.