Ο ρόλος της Βενετίας και του πάπα στην Δ' Σταυροφορία. Η κατάσταση στο Βυζάντιο λίγο πριν την Δ' Σταυροφορία. Η διανομή της βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους Σταυροφόρους.

1. Η Τέταρτη
Σταυροφορία
(1202-1204)
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/P
riseDeConstantinople1204PalmaLeJeune.JPG

2. Η κατάσταση στη βυζαντινή αυτοκρατορία
παραμονές της τέταρτης σταυροφορίας
• Στα τέλη 12ου αι. η πολιτική κατάσταση στην Κωνσταντινούπολη ήταν βαριά.
• Το Βυζάντιο είχε απειληθεί σοβαρά από τους Νορμανδούς
• Οι σχέσεις με τους Βενετούς ήταν οξυμένες.
• Ο γερμανός αυτοκράτορας Ερρίκος Στ’ επεξεργαζόταν επεκτατικά σχέδια σε βάρος της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
• Η πολιτική, στρατιωτική και οικονομική αδυναμία της αυτοκρατορίας ήταν εμφανέστατη.
• Το 1195 οργανώθηκε συνωμοσία κατά του νόμιμου αυτοκράτορα Ισαάκιου Β’ Αγγέλου από τον αδελφό του Αλέξιο.
• Ο νέος αυτοκράτορας είναι γνωστός ως Αλέξιος Γ’ Άγγελος ή Άγγελος Κομνηνός.

3. Πάπας
Ιννοκέντιος Γ΄
• Φιλόδοξος και
δυναμικός πάπας,
εμπνευστής της Δ’
Σταυροφορίας, ο
οποίος και την
ευλόγησε.
https://www.timesnews.gr/wp-content/uploads/2017/02/Innozenz3.jpg

4. Η οργάνωση της Δ’
Σταυροφορίας
• Οργανώθηκε κυρίως από Γάλλους, Βέλγους
και Ιταλούς φεουδάρχες (Βαλδουίνος της
Φλάνδρας, Βονιφάτιος Μομφερρατικός),
χωρίς να πάρει μέρος κανένας βασιλιάς.
• Αρχηγός τους ορίστηκε ο Βονιφάτιος ο
Μομφερρατικός της Β. Ιταλίας
• Η Βενετία ορίστηκε να είναι ο τόπος
συγκέντρωσης του στρατού.
• Προορισμός η Αίγυπτος ή η Συρία.
Ο αρχηγός της Δ’ Σταυροφορίας, Βονιφάτιος ο Μομφερατικός
https://cdn.sansimera.gr/media/photos/main/Boniface_of_Montferrat.jpg

5. Ο ρόλος της
Βενετίας [Ι]
• Δόγης της Βενετίας ήταν ο
Ερρίκος Δάνδολος, ένας αρκετά
δυναμικός χαρακτήρας.
• Τον Απρίλιο του 1201
υπογράφτηκε σύμβαση
ανάμεσα στους Σταυροφόρους
και τη Βενετία, σύμφωνα με την
οποία η τελευταία ανέλεβε,
έναντι αμοιβής, να μεταφέρει με
το στόλο της στην Ανατολή και
να εφοδιάζει με τρόφιμα τα
στρατεύματα επί ένα έτος.
Ερρίκος Δάνδολος:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/
b0/EnricoDandolo.jpg/250px-EnricoDandolo.jpg

6. Ο ρόλος της
Βενετίας [ΙΙ]
• Η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της
Βενετίας όμως δεν ήθελε να τους
μεταφέρει προτού εισπράξει
ολόκληρο το χρηματικό ποσό που
της είχαν υποσχεθεί.
• Επειδή οι Σταυροφόροι δεν είχαν
συγκεντρώσει όλο αυτό το ποσό,
αναγκάστηκαν να δεχτούν την
πρόταση του Δάνδολου: να τον
βοηθήσουν να καταλάβει τη
δαλματική πόλη Ζάρα (σημερινή
Ζαντάρ της Κροατίας) που είχε
αποσπαστεί από τη Βενετία για να
τεθεί υπό την διπλή προστασία της
Ουγγαρίας και του πάπα.
Βενετία: https://lh6.googleusercontent.com/-Kzj0KPcPihI/TXy-
nkIf5mI/AAAAAAAACXw/nUuelYgljXk/s1600/%25CE%25B5%25CE%25BD%25CE%2
5B5%25CF%2584%25CE%25AF%25CE%25B1.jpg

7. Η κατάληψη της Ζάρας
 Έτσι, οι Σταυροφόροι δέχτηκαν την πρόταση του
δόγη και κατευθύνθηκαν εναντίον της Ζάρα.
 Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία των
Σταυροφοριών που επιχείρησαν να πολιορκήσουν
μια χριστιανική πόλη. Είχαν άλλωστε τη
συγκατάβαση του παπικού λεγάτου (Πέτρου της
Κάπουα) που έγραψε σχετικά με την
αναγκαιότητα της ενέργειας τούτης στον πάπα.
 Παρά τις απειλές του πάπα για μαζικούς
αφορισμούς, οι Σταυροφόροι κατέλαβαν την
Ζάρα.
https://www.driverstories.gr/wp-content/uploads/2017/09/%CE%B4%CF%89%CF%87%CF%86.jpg

8. Έκκληση για βοήθεια από τον γιο του εκθρονισμένου
βυζαντινού αυτοκράτορα.
• Κι ενώ οι Σταυροφόροι πολιορκούσαν τη Ζάρα, ο γιος τού
εκθρονισμένου βυζαντινού αυτοκράτορα Ισαάκιου Β’ , Αλέξιος
(μετέπειτα Αλέξιος Δ’ Άγγελος) επιθυμούσε την αποκατάστασή
του στο θρόνο.
• Επειδή ο Φίλιππος της Σουηβίας (αδελφός του γερμανού
αυτοκράτορα Ερρίκου Στ’ και σύζυγος της Ειρήνης Αγγελίνας
(:αδελφής του Αλεξίου Δ’)) δεν μπορούσε να τον υποστηρίξει
λόγω εσωτερικών προβλημάτων στη χώρα του, στάλθηκε
αντιπροσωπεία στη Ζάρα να ζητήσει τη βοήθεια της Βενετίας
και των Σταυροφόρων.
• Ο Αλέξιος έδωσε υποσχέσεις που αφορούσαν την υποταγή της
Ανατολικής στη Δυτική Εκκκλησία, οικονομικά ανταλλάγματα
στους Σταυροφόρους και την υπόσχεση συμμετοχής τους σε
σταυροφορία. Αρκεί να τον αποκαθιστούσαν στο θρόνο.
Νόμισμα ὑπέρπυρον του Ισαάκιου Β΄ Άγγελου:
http://eranistis.net/wordpress/wp-
content/uploads/2018/04/yperpiron.jpg?x59960

9. Παρέκκλιση της
σταυροφορίας
Ο Δάνδολος, που
αντιλήφθηκε αμέσως τα
πλεονεκτήματα αυτής της
πρότασης, έπεισε τους
Σταυροφόρους, που στην
αρχή ήταν αρνητικοί, να
αλλάξουν το αρχικό τους
σχέδιο και να περάσουν
πρώτα από την
Κωνσταντινούπολη, αντί να
πλεύσουν κατευθείαν για
την Αίγυπτο.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Enrico
_Dandolo.jpg/250px-Enrico_Dandolo.jpg

10. Δ’ Σταυροφορία: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8975

11. Αποκατάσταση του Αλεξίου Δ’ και Ισαακίου Β’ Αγγέλου
στο βυζαντινό θρόνο.
 Οι Σταυροφόροι έφτασαν στην
Κωνσταντινούπολη τον Ιούλιο του 1203 και την
κατέλαβαν.
 Ο Αλέξιος ο Γ’ εγκατέλειψε την πόλη
παίρνοντας μαζί του το δημόσιο
θησαυροφυλάκιο.
 Οι Σταυροφόροι αποκατέστησαν τον Ισαάκιο Β’
στο θρόνο και όρισαν τον γιο του Αλέξιο
συναυτοκράτορα ως Αλέξιο Δ’. Αλέξιος Δ’ Άγγελος:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/co
mmons/thumb/e/e1/Alexius4.jpg/230px-
Alexius4.jpg

12. Αλλαγή σχεδίων [Ι]
 Όμως αυτά που είχε υποσχεθεί στους Σταυροφόρους δεν ήταν δυνατόν να
δοθούν. Τα ταμεία ήταν άδεια.
 Επέβαλε, επομένως, βαρύτατη φορολογία.
 Από την άλλοι οι Λατίνοι συμπεριφέρονταν υπεροπτικά απέναντι στο λαό
της Κωνσταντινούπολης.
 Η επανάσταση δεν άργησε να ξεσπάσει.
 Ο Αλέξιος Δ’ ανατράπηκε και στραγγαλίστηκε (Ο Ισαάκιος Β΄ είχε πεθάνει).
 Την κατάσταση εκμεταλλεύτηκε ο Αλέξιος ο Ε’ Δούκας Μούρτζουφλος
αναγορεύτηκε αυτοκράτορας, ο οποίος δεν αναγνώρισε τη συμφωνία του
Αλεξίου Δ’ με τους Σταυροφόρους.

13. Αλλαγή σχεδίων [ΙΙ]
 Οι Σταυροφόροι μετά το θάνατο του
Ισαακίου και του Αλέξιου Δ’ θεώρησαν
πως δεν είχαν καμία υποχρέωση
απέναντι στους Βυζαντινούς.
 Έτσι, τον Μάρτιο του 1204
πραγματοποιήθηκε μεταξύ της Βενετίας
και των Σταυροφόρων συνθήκη
σχετικά με τη διαίρεση της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας (Partitio terrarum imperii
Romaniae).
https://3.bp.blogspot.com/-
5i9abDopd3g/VJ1fmQVj_rI/AAAAAAAAJFg/jLb72GZtCoo/s1600
/the-capture-of-constantinople-john-harris-valda.jpg

14. Διανομή της Ρωμανίας (Partitio terrarum
imperii Romaniae)
 Ο Βαλδουίνος της Φλάνδρας πήρε την Κωνσταντινούπολη, τον τίτλο του αυτοκράτορα και το ¼ της εδαφικής έκτασης
του κράτους.
 Η Βενετία πήρε το μισό από τα υπόλοιπα ¾ και το άλλο μισό το μοιράστηκαν οι υπόλοιποι Σταυροφόροι.
 Η νέα λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης καθορίστηκε πως θα περιλαμβάνει τη Θράκη, το ΒΔ τμήμα της
Μ. Ασίας και τα νησιά Λέσβο, Χίο, και Σάμο.
 Το μεγαλύτερο μερίδιο το πήρε η Βενετία, που όμως παραιτήθηκε από διάφορα χερσαία εδάφη (μη κερδοφόρα) που
της δόθηκαν και κράτησε πολλές ναυτικές και εμπορικές βάσεις (Ραγούζα, Δυρράχιο, Ιόνια Νησιά, Κορώνη, Μεθώνη,
Κρήτη). Πήρε επίσης τα 3/8 της Κωνσταντινούπολης και απαλλάχτηκε από την υποχρέωση να δώσει στον
αυτοκράτορα όρκο φεουδαρχικής υποχρέωσης.
 Ο Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός προτίμησε και πήρε, αντί εδαφών στη Μ. Ασία, τις περιοχές της Μακεδονίας και
Θεσσαλίας με τη Θεσσαλονίκη, ιδρύοντας το Βασίλειο της Θεσσαλονίκης.

15. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/LatinEmpire2.png

16. Οι Σταυροφόροι
άρχισαν τις επιθέσεις
εναντίον της
Κωνσταντινούπολης στις
9 Απριλίου και στις 13
Απριλίου 1204 την
κατέκτησαν.
Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ

17. H πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης. Οι Βενετοί χρησιμοποίησαν τα κατάρτια των πλοίων τους ως γέφυρα για να μπορέσει να μπει ο στρατός στην Πόλη πηδώντας πάνω από τα τείχη:
https://www.tovima.gr/wp-content/uploads/2004/03/07/1neb36a.jpg

18. Για τρεις ημέρες, μετά την
κατάληψη της πόλης, με
πρωτοφανή αγριότητα και μίσος,
οι Σταυροφόροι έσφαξαν,
αιχμαλώτισαν, κακοποίησαν
ανθρώπους και λεηλάτησαν κάθε τι
στην Κωνσταντινούπολη. Τίποτα
δεν έμεινε σεβαστό: οι εκκλησίες,
τα λείψανα, τα μνημεία τέχνης. Οι
ιππότες της Δύσης και οι
στρατιώτες τους, καθώς και οι
Λατίνοι μοναχοί και ηγούμενοι,
έλαβαν και αυτοί μέρος στη
λεηλασία.
https://www.historical-quest.com/images/stories/Issue_25/d-crusade_5.jpg

19. Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους άρχισε η περίοδος
της Φραγκοκρατίας στον ελλαδικό χώρο που διήρκησε σε ορισμένες περιοχές ως
τον 17ο αιώνα.
https://www.onalert.gr/wp-
content/uploads/files/Image/NewOnAlert/ISTORIKA/1204_alosi_stavroforoi2.jpg

20. “
”
Ελέχθη ότι οι σταυροφορίες έφεραν σε επικοινωνία, πνευματική και πολιτιστική, τη Δύση, το
Βυζάντιο και το Ισλάμ. […] [Όμως] οι αγριότητες και τα εγκλήματα των σταυροφόρων άφησαν
ανοιχτές πληγές, σε απροσδιόριστο βάθος, ως την εποχή μας στους λαούς της ελληνικής και
ισλαμικής Ανατολής. Η μνήμη συντηρεί το μίσος, το οποίο μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. Η
Ρώμη συνειδητοποίησε, έστω και καθυστερημένα, ύστερα από τόσους αιώνες, τα λάθη που
διέπραξε και τις ζημιές που αποκόμισε. Έτσι […] ο πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ δεν δίστασε να
αποδεχθεί το «mea culpa», να επικαλεσθεί την «κάθαρση της μνήμης» και ταπεινά να ζητήσει
συγγνώμη για τα δεινά που προκάλεσαν οι σταυροφορίες.
ΤΣΙΡΠΑΝΛΗΣ Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΣ, Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΥΣΗ (5ΟΣ -15ΟΣ ΑΙ.), ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΒΑΝΙΑΣ 2004, 311
Παπική αντιπροσωπία που επισκέφτηκε στις 13 Απριλίου 2004 τον οικουμενικό πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως στο Φανάρι ζήτησε συγγνώμη για την
κατάληψη της πόλης από τους Σταυροφόρους της Δ’ Σταυροφορίας, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 800 ετών (13.4.1204) από το γεγονός εκείνο. Η
αντιπροσωπία το χαρακτήρισε «μεγάλο αμάρτημα». (ο.π.,, υποσημ. σ.311).
Επίσκεψη Πάπα Ιωάννη Παύλου Β στην Αθήνα και η «συγγνώμη» για την Δ’ Σταυροφορία: https://www.youtube.com/watch?v=tmgMrJIsmnE

21. Επιμέλεια: Ελένη Νασιώτη
Πηγές: Ιστορία του μεσαιωνικού και νεότερου κόσμου (565-1815), Β΄Λυκείου, ΙΤΥΕ 2014-15, 65-69
Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Μεσαιωνική Δύση (5ος – 15οσ αι.), Θεσσαλονίκη: Βάνιας 2004, 269-315