Ιστορία Α' Λυκείου

1. Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
1100-323 π.Χ.

2. Εισαγωγή [Ι]
• Η αρχή της ελληνικής ιστορίας αρχίζει με την κατάρρευση των
μυκηναϊκών κρατών (1100 π.Χ.).
• 11ος – 9ος αι.: Μεταβατικό στάδιο
• Περίοδος αναστατώσεων από συνεχείς μετακινήσεις ελληνικών
φύλων.
• Τα ελληνικά φύλα αποκτούν μόνιμες εγκαταστάσεις και στις δύο
πλευρές του Αιγαίου.

3. Παράγοντες διαμόρφωσης του ελληνικού πολιτισμού
• Ο τόπος
• Το γεωγραφικό ελλαδικό ανάγλυφο εμπόδισε την ένωση των Ελλήνων.
• Η θάλασσα αποτέλεσε πηγή ζωής και ευνόησε την εξάπλωση των
Ελλήνων σε άλλες περιοχές.
• Η οργάνωση των Ελλήνων σε πόλεις-κράτη.
• Οι επαφές των Ελλήνων με άλλους λαούς.
Εισαγωγή [ΙΙ]

4. Η
ιστορική
πορεία
του
ελληνικού
κόσμου
(1100-323π.Χ.)
Ομηρική Εποχή
(1100-750 π.Χ.)
Αρχαϊκή Εποχή
(750-480 π.Χ.)
Κλασική Εποχή
(480-323 π.Χ.)

5. ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
(1100-750 Π.Χ.)
Α’ Ελληνικός Αποικισμός

6. Στο τέλος της ενότητας θα
πρέπει να είμαστε σε θέση
1. να αφηγηθούμε τι
συνέβη μετά την
κατάρρευση των
μυκηναϊκών κρατών.
2. να αναφέρουμε τα μέρη
προς τα οποία
μετακινήθηκαν τα ελληνικά
φύλα μέσα στον ελλαδικό
χώρο.
3. να εντοπίσουμε στο χάρτη
τις τοποθεσίες των ακτών
της Μ.Ασίας και τα νησιά
προς τα οποία
μετανάστευσαν τα ελληνικά
φύλα.
https://www.newsbeast.gr/portraita/arthro/523638/o-epikos-poiitis-omiros
Στόχοι ενότητας

7. Ομηρική Εποχή (1100-750 π.Χ.) [Ι]
• Ονομάζεται συμβατικά ομηρική εποχή, επειδή
κύρια πηγή πληροφοριών –εκτός από
αρχαιολογικά δεδομένα- είναι τα ομηρικά έπη.
• Η περίοδος αυτή είναι γνωστή και ως Σκοτεινοί
Χρόνοι ή Ελληνικός Μεσαίωνας, επειδή
παλαιότερα:
• θεωρούνταν εποχή παρακμής→ χάθηκαν πολλά
στοιχεία μινωικού και μυκηναϊκού πολιτισμού
(μνημειακή αρχιτεκτονική, γραφή, τοιχογραφίες,
έργα τέχνης) .
• οι γνώσεις μας γι’ αυτήν ήταν περιορισμένες.

8. Ομηρική Εποχή (1100-750 π.Χ.) [ΙΙ]
• Η ίδια εποχή ονομάζεται και
Γεωμετρική, εξαιτίας των
γεωμετρικών σχεδίων που
κυριάρχησαν στη διακόσμηση
των αγγείων αλλά και στην
κατασκευή των έργων της
μικροτεχνίας

9. Γενικά χαρακτηριστικά ομηρικής εποχής
• Την κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού ακολούθησε μια
περίοδος αναστατώσεων που διήρκησε περίπου τρεις αιώνες.
• Μέσα στην αναταραχή αυτών των αιώνων ξεκίνησε η διάδοση του
σιδήρου. Με το σίδηρο οι πολιτισμοί της ανατολικής Μεσογείου
αρχίζουν να ακμάζουν.
• Σημειώθηκαν συνεχείς μετακινήσεις ελληνικών φύλων:
• προς το τέλος της περιόδου απέκτησαν μόνιμες εγκαταστάσεις &
• άρχισαν να διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις ανασυγκρότησής τους.
• Την περίοδο αυτή τέθηκαν τα θεμέλια του ελληνικού πολιτισμού.

10. https://museduc.gr/docs/Istoria/A/03%20KEFALAIO%20A.pdf
Ξίφος από σίδηρο (1050 π.Χ.) που βρέθηκε
στην Αθήνα. Η κάτω απεικόνιση είναι η
αναπαράστασή του.
https://www.orykta.gr/istoria/istoria-ellinikis-metalleias/41-proistoria-kai-prwtoistoria

11. Μετακινήσεις (11ος-9ος αι. π.Χ.)
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/AncientGreekDialects_%28Woodard%29_grc.svg/800px-AncientGreekDialects_%28Woodard%29_grc.svg.png

12. Στα τέλη του 12ου αι. π.Χ. στον ελλαδικό χώρο παρατηρείται:
• μείωση πληθυσμού.
• απουσία κοινωνικής και πολιτικής συγκρότησης.
• παρακμή των μυκηναϊκών κέντρων, που δεν οφείλεται μόνο στην κάθοδο
των Δωριέων.
Μετά την κατάρρευση των μυκηναϊκών κρατών ακολουθεί:
• γενικότερη αναστάτωση.
• απουσία αντίστασης που διευκόλυνε την επικράτηση των Δωριέων.
• ανακατατάξεις των ελληνικών πληθυσμών μέσα στον ελλαδικό χώρο.
• δημιουργία μεταναστευτικού ρεύματος προς τις ακτές της Μ. Ασίας.

13. https://museduc.gr/docs/Istoria/A/03%20KEFALAIO%20A.pdf
http://fhw.gr/chronos/03/gr/economy/antallages/422airon.html

14. Πρώτοι οι Θεσσαλοί
μετακινήθηκαν από τη
Θεσπρωτία στη σημερινή
Θεσσαλία.
Οι Βοιωτοί, κάτοικοι της
περιοχής στην οποία
εγκαταστάθηκαν οι
Θεσσαλοί,
αναγκάστηκαν να
μετακινηθούν στο χώρο
γύρω από τη Θήβα.
Πηγές μας:
ο Ηρόδοτος και
ο Θουκυδίδης
1Ο ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ ΡΕΥΜΑ

15. Πραγματοποιήθηκε από τους Δωριείς:
• 11ο αι. π.Χ.: Διεισδύουν από ΒΔ
Ελλάδα σταδιακά και κατά κύματα
και εγκαθίστανται:
• στην περιοχή της Πίνδου
• στη Φθιώτιδα
• στην περιοχή νότια του Ολύμπου
και τηςΌσσας.
2Ο ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ ΡΕΥΜΑ – Η ΚΑΘΟΔΟΣΤΩΝ ΔΩΡΙΕΩΝ
• Από την Πίνδο μετακινούνται
• στη Δωρίδα (η περιοχή οφείλει σε
αυτούς το όνομά της) και
• στη συνέχεια στην Πελοπόννησο,
όπου μια από τις ισχυρότερες
ομάδες εγκαταστάθηκε στη
Λακωνία

16. Ο χαρακτήρας και οι ερμηνεία
της καθόδου των Δωριέων
• Η είσοδός τους στην Πελοπόννησο είχε χαρακτήρα στρατιωτικής
επιχείρησης με στοχο την υποταγή των αχαϊκών-μυκηναϊκών
πληθυσμών.
• Την είσοδο στην Πελοπόννησο και την υποταγή της ερμήνευσαν
αργότερα οι Δωριείς με το μύθο της επανόδου των Ηρακλειδών, των
απογόνων δηλαδή του Ηρακλή που επέστρεψαν στην αρχαία τους
κοιτίδα.
• Νεότερες επιστημονικές έρευνες αρνούνται την κάθοδο των Δωριέων
από τη ΒΔ Ελλάδα. Υποστηρίζουν ότι οι Δωριείς ήταν ένα ελληνικό
ποιμενικό φύλο που:
• Κατοικούσε στις ορεινές περιοχές της Ελλάδας.
• Μετά την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου κατέβηκε στις πεδινές
περιοχές και τις κατέλαβε.

17. Ο μύθος της επανόδου των Ηρακλειδών
Οι Ηρακλείδες, κατά την ευρύτερη εκδοχή του όρου, είναι όχι μόνο οι γιοι του
Ηρακλή, αλλά όλοι οι απόγονοί του ως την πιο μακρινή γενιά. Στη μυθολογία
«Ηρακλείδες» ονομάζουμε ιδιαίτερα τους άμεσους απογόνους του Ηρακλή και της
Δηιάνειρας, οι οποίοι αποίκισαν την Πελοπόννησο, στην οποία είχαν κληρονομικά
δικαιώματα.
Παραδίδεται ότι μετά τη δολοφονία του Ύλλου (γιου του Ηρακλή), που επιχείρησε να
ανακτήσει την πατρική βασιλεία, οι αδελφοί του κατέφυγαν στους Δωριείς με την
υποχρέωση να μην επανέλθουν πριν περάσουν 100 χρόνια (Ηρόδοτος, ΙΧ 26.2-5).
Όταν πέρασε ο χρόνος που ορίστηκε οι Ηρακλείδες Τήμενος, Κρεσφόντης και
Αριστόδημος, και οι δυο γιοι του Αιγιμιού, Πάμφυλος και Δύμας, συγκέντρωσαν
στράτευμα και αφού προσέλαβαν ως σύμβουλο τον Όξυλο από την Αιτωλία
διαπεραιώθηκαν από το Ρίο στην Πελοπόννησο και κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος
της.
Ραμού-Χαψιάδη Άννα,Από τη φυλετική κοινωνία στην πολιτική,Αθήνα: Καρδαμίτσα 1982, 35
Grimal Pierre,Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας, Θεσσαλονίκη: University Studio Press 1991, 245

18. Συνέπειες της καθόδου των Δωριέων
• Δημιουργία
δημογραφικού
προβλήματος
• Αλυσιδωτές
μετακινήσεις
ελληνικών
πληθυσμών

19. Α’ Ελληνικός Αποικισμός (μέσα 11ου-9ος αι. π.Χ.)
https://blogs.sch.gr/1gymchal/files/2015/11/%CE%91-%CE%91%CE%A0%CE%9F%CE%99%CE%9A%CE%99%CE%A3%CE%9C%CE%9F%CE%A3.jpg

20. Ορισμός
Με τον όρο «Πρώτος (Α’) Ελληνικός Αποικισμός»
ονομάζουμε τις μετακινήσεις των ελληνικών φύλων
από τα μέσα του 11ου αι. ως τον 9ο αι. π.Χ. από την
ηπειρωτική Ελλάδα προς της δυτικές ακτές της Μ.
Ασίας μέσω των νησιών του Αιγαίου Πελάγους.

21. Α΄ Ελληνικός Αποικισμός: Αιολείς
Από Θεσσαλία
μετακινήθηκαν προς το
ΒΔ Αιγαίο
και
εγκαταστάθηκαν
στηνΤένεδο,Λέσβο &
τα παράλια Μ. Ασίας
Η περιοχή ονομάστηκε Αιολίδα

22. Α΄ Ελληνικός Αποικισμός:Ίωνες
(μαζί με άλλα ελληνικά φύλα: Δρύοπες, Μολοσσοί,Αρκάδες,Φωκείς κ.α.)
Από ΒΔ Πελοπόννησο,
Αττική, Εύβοια
μετακινήθηκαν προς το
Σάμο, Χίο και απέναντι
ακτές Μ. Ασίας
Στις ακτές Μ. Ασίας
ίδρυσαν 12 πόλεις
(Πανιώνιο)
Εξαπλώθηκαν σταδιακά
στη δυτική ακτή της Μ.
Ασίας
Η περιοχή ονομάστηκε Ιωνία

23. Πανιώνιο ή
Ιωνική Δωδεκάπολη
• Θρησκευτική ένωση
δώδεκα (12) ιωνικών
πόλεων στα παράλια
της Μ. Ασίας με
κέντρο το ιερό του
Ποσειδώνα στο
Ακρωτήριο της
Μυκάλης.

24. Α΄ Ελληνικός Αποικισμός: Δωριείς
Αποχώρησαν από κεντρική και
νότια Πελοπόννησο (Λακωνία,
Επίδαυρο,Τροιζήνα)
Ν & ΝΑ Αιγαίο (Μήλος,
Θήρα, Κρήτη, Ρόδος, Κω)
ΝΔ ακτές της Μ. Ασίας
Ίδρυσαν τη Δωρική
Εξάπολη
Η περιοχή ονομάστηκε Δωρίδα
Εγκαταστάθηκαν στο
Και στις

25. Δωρική Εξάπολη
• Θρησκευτική ένωση
έξι (6) δωρικών
πόλεων με κέντρο το
ιερό του Απόλλωνα
στοΤριόπιο
ακρωτήριο της
Κνίδου.
ν. Κως
ν. Ρόδος

26. Γενικά χαρακτηριστικά Α’ Αποικισμού
(11ος -9ος αι. π.Χ.)
Όλα τα ελληνικά φύλα (Αιολείς, Ίωνες, Δωριείς)
• μετακινήθηκαν από την ηπειρωτική Ελλάδα προς τα νησιά του
ανατολικού Αιγαίου και τις ακτές της Μ. Ασίας.
• δημιούργησαν μόνιμες εγκαταστάσεις στους νέους τόπους και
προοδευτικά επεκτάθηκαν στην ενδοχώρα.
• σε ορισμένες περιπτώσεις, στις περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν,
αναμείχθηκαν μεταξύ τους καθώς και με τους γηγενείς πληθυσμούς.

27. ΤΕΛΟΣ
Πηγές: Ιστορία του αρχαίου κόσμου, Α’ Λυκείου, ΙΤΥΕ 2020, 76-80
https://museduc.gr/docs/Istoria/A/03%20KEFALAIO%20A.pdf (ημ. προσπ. 23/9/21)
Επιμέλεια: Ε. Νασιώτη ΠΕ02 (Οκτώβριος 2021)