1. Η ελληνική
οικονομία
κατά τον 19ο αι.
Β2. Η εμπορική ναυτιλία

2. Μετά τη μελέτη της παρούσας υποενότητας αναμένεται να:
 αναφέρετε τους λόγους ανάπτυξης της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας
κατά τον 18ο αι.
 εξηγήσετε τους λόγους παρακμής της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας
κατά τη διάρκεια της Επανάστασης και να αναφέρετε τα στοιχεία
εκείνα που συνέβαλαν στην ανάκαμψή της.
 απαριθμήσετε τους λόγους ανάδειξης της Σύρου σε σημαντικό
ναυτιλιακό κέντρο.
 αφηγηθείτε την κατάσταση της ελληνικής ναυτιλίας κατά τον 19ο αι. και
τους λόγους της ανοδικής της πορείας.
 αναφέρετε τις πρωτοβουλίες που αναλήφθησαν και τις συγκροτημένες
προσπάθειες που έγιναν για την ανάπτυξη της ατμοπλοΐας μετά τα
μέσα του 19ου αι.
 αναφέρετε τους παράγοντες που ανέστειλαν την ανάπτυξη της
ατμοπλοΐας.
 απαριθμήσετε τα αίτια και της συνέπειες της παρακμής της ελληνικής
ναυτιλίας.

3. 18ος αι.:
Σημαντική εμπορική και ναυτιλιακή δραστηριότητα
σε
Παραλιακές περιοχές
ελληνικού χώρου
νησιά
Ιστιοφόρα σε ελληνικό λιμάνι

4. Ευνοϊκές συγκυρίες (λόγοι ανάπτυξης)
• Η έξοδος της Ρωσίας στη Μαύρη θάλασσα – ανάπτυξη
εμπορίου στα λιμάνια της περιοχής (λ.χ. Οδησσός) και της
Μεσογείου.
• Η συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) μεταξύ Ρωσίας και
Οθωμανικής αυτοκρατορίας  τα χριστιανικά –ελληνικά- πλοία
προστατεύονταν από τη ρωσική ισχύ.
• Η Γαλλική Επανάσταση και οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι
(ευνοήθηκε ιδιαίτερα η ελληνική ναυτιλία)
 Διάσπαση του αγγλικού αποκλεισμού στα γαλλικά λιμάνια→ έφερνε
μεγάλα κέρδη.
 Εκμετάλλευση της απουσίας των γαλλικών πλοίων από την ανατολική
Μεσόγειο.

5. 1821-1830: Δύσκολα χρόνια
Ύφεση του εμπορίου – Λόγοι παρακμής
• Ο ελληνικός εμπορικός στόλος μετατράπηκε σε πολεμικό.
• Οι δρόμοι του εμπορίου έκλεισαν.
• Τα παραδοσιακά ναυτικά κέντρα γνώρισαν την καταστροφή
(Ψαρά, Γαλαξίδι) ή την παρακμή.
• Από την ακμάζουμε προεπαναστατική ναυτιλία απέμειναν λίγα
πράγματα:
 Η προδιάθεση για τη θάλασσα
 Η γνώση των ναυτικών υποθέσεων

6. Η Μπουμπουλίνα έφτιαξε το
μπρίκι «Αγαμέμνων» στα
καρνάγια των Σπετσών. Το πλοίο,
μετά το θάνατο
της Μπουμπουλίνας στο
Ελληνικό κράτος. Μετονομάστηκε
σε Σπέτσες και έγινε η ναυαρχίδα
του νεοσυσταθέντος τότε από τον
Καποδίστρια, κρατικού στόλου.
Κάηκε το 1831 στο ναύσταθμο
του Πόρου από τον Μιαούλη.

7. Στο ελληνικό κράτος: Ανάδειξη νέων κέντρων
• Δέχτηκε κύματα προσφύγων –
κυρίως από Χίο- στη διάρκεια της
Επανάστασης.
• Είχε στρατηγική θέση: στο κέντρο
του Αιγαίου και πάνω ακριβώς στις
διαδρομές που συνέδεαν τα Στενά
και τη Μαύρη θάλασσα με τους
μεσογειακούς δρόμους του
εμπορίου.
Σύρος:
Ισχυρότατο –όχι μόνο για τα ελληνικά μέτρα- ναυτιλιακό κέντρο
https://el.wikipedia.org/

8. Στην ανάπτυξη αυτή σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η δυναμική
παρουσία και δραστηριότητα των ελληνικών παροικιών στην
περιοχή:
• στα λιμάνια Νότιας Ρωσίας
• στις εκβολές του Δούναβη
• στην Κωνσταντινούπολη
• στη Σμύρνη
• στην Αίγυπτο (αργότερα)
Ο ποταμός Δούναβης
https://elinis.gr

9. Τα σημαντικότερα κέντρα της ελληνικής Διασποράς
κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας
Βιβλίο Ιστορίας ΣΤ’ Δημοτικού

10. Διάρκεια 19ου αιώνα:
• Ανοδική πορεία ελληνικής ναυτιλίας
• Παρά τις περιόδους κρίσης &
• Τον ανταγωνισμό των ατμοπλοίων
Ο αριθμός και η χωρητικότητα
των πλοίων της δεν παύουν να αυξάνουν
Έτος Χωρητικότητα
1840 100.000 τόνους
1866 300.000 τόνους
Κορβέτα
https://elinis.gr

11. Η ανάπτυξη δεν ήταν αυτονόητη → Έντονες αυξομειώσεις
στην περίοδο αντικατάστασης
των ιστιοφόρων από τα ατμόπλοια.
Την ίδια περίοδο το ελληνικό κράτος κατασκεύασε
λιμάνια και σύστημα φάρων
Η ναυσιπλοΐα στις ελληνικές θάλασσες
έγινε ασφαλέστερη
Φάροι Ελλάδος

12. Φάροι Ελλάδος

13. Σμύρνη, 19ος αιώνας. Στη μεγάλη προκυμαία, πλοία φορτωμένα με
σταφίδες, ξερά σύκα, βαμβάκι, καπνό, αλάτι της Φώκαιας,
χαλιά, μουσελίνες ετοιμάζονται να αναχωρήσουν για τα διεθνή
εμπορικά λιμάνια της Ευρώπης και της Αμερικής.
https://foroline.gr/archives/32417

14. https://www.syros-agenda.gr/
Το λιμάνι της Σύρου

15. Μετά τα μέσα 19ου αι.: Είσοδος ελληνικής
ναυτιλίας στην εποχή του ατμού
Χρειάζονταν σημαντικά κεφάλαια για την κατασκευή ή αγορά
και τη συντήρηση των ατμοπλοίων.
• Ανατροπή των παραδοσιακών εφοπλιστικών σχέσεων που
ίσχυαν για τα ιστιοφόρα.
• Αναζήτηση κεφαλαίων μέσω εταιρειών και ισχυρών
επιχειρηματικών σχημάτων

16. Το ταχυδρομικό ατμόπλοιο ΟΜΟΝΟΙΑ, κατασκευάστηκε 1860 στο
Ηνωμένο Βασίλειο και ήταν από τα πρώτα πλοία που ναυπηγήθηκαν για
την Ατμοπλοΐα Ερμουπόλεως.
https://greekshippingmiracle.org/

17. Φωτογραφία του Πειραιά στις
αρχές του 20ου αι.
https://greekshippingmiracle.org/

18. https://greekshippingmiracle.org/
Πανοραμική φωτογραφία της Ακτής Μιαούλη
στον Πειραιά στις αρχές του 20ού αιώνα.

19. Στις πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη της
ατμοπλοΐας συμμετείχαν:
• Το κράτος
• Οι τράπεζες (η Εθνική ιδιαίτερα)
• Οι εκτός των συνόρων ομογενείς
Εμπόδια στην ανάπτυξη:
• Περιορισμένη διαθεσιμότητα κεφαλαίων
• Αυξημένος επιχειρηματικός κίνδυνος

20. Απόκομμα από την
Εφημερίδα της
Κυβερνήσεως σχετικά
με την ίδρυση της
πρώτης ελληνικής
ατμοπλοϊκής
επιχείρησης. (9/65)
https://greekshippingmiracle.org/

21. Τελευταία δεκαετία 19ου αι.
• Αισθητή η παρουσία της ελληνικής ναυτιλίας
Αιτία ανάπτυξης:
• Η κυριαρχία Ελλήνων επιχειρηματιών στις μεταφορές στην περιοχή του
Δέλτα του Δούναβη και στην κίνηση στο ίδιο το ποτάμι
Έτος Αριθμός πλοίων
1890 97
1901 191
1912 389

22. Το λιμάνι του Πειραιά την εποχή που η ναυτιλία των Ελλήνων
προχωρούσε με ταχείς ρυθμούς από τα ιστία στον ατμό.
https://greekshippingmiracle.org/

23. Ύφεση ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας (μετά
το 1919)
Αίτια παρακμής: οι επιπτώσεις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου
 Καταστροφές
 Μεγάλες οικονομικές και πολιτικές αλλαγές στα κράτη του Ευξείνου
Πόντου
Μεταβολή δεδομένων
Το 1919 ο ελληνικός εμπορικός στόλος είχε υποδιπλασιαστεί σε
σχέση με το 1914.
Χρειάστηκε μια νέα αρχή

24. Τέλος
Επιμέλεια: Ε. Νασιώτη, (Πε02), Σεπ. 2023
Πηγές:
• Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Γ’ Γενικού Λυκείου, Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών,
Αθήνα: ΙΤΥΕ 2021, 20-22.
• Η επικράτηση των ατμοπλοίων (1901-1911) στο https://greekshippingmiracle.org/ (ημ. προσπ. 17/9/23).
• Φάροι της Ελλάδος στο http://manthos67.blogspot.com/2010/09/blog-post_24.html (ημ. προσπ. 17/9/23).
• Σμύρνη, το κοσμοπολίτικο λιμάνι στο https://foroline.gr/archives/32417 (ημ. προσπ. 17/9/23).
• Τύποι καραβιών από τον 14ο μέχρι τον 19ο αι. στο https://elinis.gr (ημ. προσπ. 17/9/23).