1. 21/3/2012
Λόγοι για τη χρήση του comicLab στον εμπλουτισμό των σχολικών βιβλίων
των θρησκευτικών με ψηφιακό υλικό
Παπανικολάου Γεώργιος,
Δάσκαλος, Μεταπτυχιακός φοιτητής, Τμήμα Θεολογίας, Α.Π.Θ.
elfinor3@yahoo.gr
Η διαδεδομένη χρήση της εικόνας στην καθημερινή ζωή των μαθητών τόσο με
τη διαφήμιση όσο και στις τεχνολογίες της επικοινωνίας καθιστούν αναγκαία την
εκπαίδευση των μαθητών στην ανάγνωση αλλά και χρήση πολυτροπικών κειμένων.1
Στην οπτικοποίηση της πληροφορίας συνηγορεί και η θεωρία της διπλής
κωδικοποίησης (dual coding)2 κατά την οποία η εικόνα και το κείμενο
αλληλοενισχύονται συνδράμοντας τη μαθησιακή διαδικασία. Στη λογική αυτή το
αναβαθμισμένο μάθημα των Θρησκευτικών στο νέο ψηφιακό σχολείο βρήκε
πολύτιμο συνεργάτη και αρωγό τα κόμικς και μάλιστα στην ψηφιακή και διαδικτυακή
τους μορφή με τις δυνατότητες που παρέχει το παιδαγωγικό λογισμικό ComicLab
(υπερσυνδέσεις, αλλά και ταυτόχρονη χρήση πολυμέσων). Τα κόμικς, μια μορφή
εικαστικής έκφρασης παγκόσμια αποδεκτής και ειδικότερα στο χώρο της νεολαίας,
αλλά και η διαδραστική χρήση του υπολογιστή και του διαδικτύου, καθιστούν έτσι το
μάθημα των θρησκευτικών διπλά ελκυστικό για τους μαθητές.
Εικόνες και κόμικς αποφορτίζουν συναισθηματικά τους μαθητές από το
«βάρος» ενός μαθήματος που αγγίζει υψηλά νοήματα και παραδοσιακές αξίες.
Παράλληλα τα κόμικς δίνουν ένα πιο οικείο «πρόσωπο» σε μεγάλες μορφές της
θρησκείας και της εκκλησιαστικης ιστορίας. Περισσότερο δρούν παρωθητικά σε
μαθητές που δεν ενδιαφέρονται για το μάθημα, αδιάφορους ή ακόμα και αρνητικά
αντικείμενους, καλλιεργώντας τους την ενσυναίσθηση με τους ήρωες, και δίνοντάς
μας τη δυνατότητα να τους μεταδώσουμε γνώσεις στάσεις και αξίες. Η αρχή αυτή της
εποπτείας συνεπικουρείται μέσω των κόμικ και από την αρχή της μονιμότητας. Το
μόνιμο δηλαδή οπτικό στοιχείο, σε αντιδιαστολή με το κινούμενο σχέδιο, την
γρήγορη εναλλαγή των σκηνών του βίντεο, αλλά και τη διάλεξη ενός ομιλητή που δεν
επιτρέπουν στο μαθητή την επανάγνωση και επαναθέαση κατά το δοκούν. Στην
περίπτωση βέβαια του παραδοσιακού μέσου μάθησης, του βιβλίου, ποσοστικά η
εικόνα υστερεί σημαντικά σε σχέση με το κείμενο. Σε όσους βέβαια θα έχουν να
αντιπαραθέσουν την άποψη ότι με τα κόμικς οδηγούμαστε στη λεξιπενία, έρευνες
έδειξαν το αντίθετο. Το 1993 δημοσιεύτηκαν τα αποτελέσματα μιας έρευνας στο
περιοδικό Journal of Child Language, όπου υποστηριζόταν ότι τα παιδιά μέσω ενός
μέσου κόμικς έρχονται σε επαφή με δυο φορές περισσότερες λέξεις από ότι μέσω
ενός μέσου παιδικού βιβλίου και με πέντε φορές περισσότερες λέξεις από ότι
μετέχοντας σε μια συνηθισμένη συζήτηση με ένα ενήλικα3.
Τέλος εκτός του στοιχείου της παρώθησης σημαντικό όφελος από τη χρήση των
κόμικς είναι η διαμεσολάβηση που προσφέρουν για τη μετάβαση του μαθητή σε
συνθετότερες και δυσκολότερες έννοιες. Αξιοποιώντας και ενσωματώνοντας
αυτούσιο μέρος του κειμένου του μαθήματος στο κόμικ, προλειαίνουμε το έδαφος και
δίνουμε το έναυσμα για την περαιτέρω αξιοποίηση και ενασχόληση με το θέμα της
ενότητας
1
http://www.netschoolbook.gr/epimorfosi/conferences/p4_newtech_DOK1_2003.pdf
2
Clark, J. M. & Paivio, A. (1991). Dual coding theory and education. Educational Psychology Review,
3(3), 149-170.
3
http://www.greekcomics.gr/forums/index.php?showtopic=19419

2. 21/3/2012
Τέλος η ίδια η σύνθεση ψηφιακών κόμικς καλλιεργεί την επαφή με τις
εικαστικές τέχνες αλλά και διευρύνει τις δεξιότητες της χρήσης από τους μαθητές των
υπολογιστών καθιστώντας την μια «διεπιστημονική διεργασία»4
Παρά την πολεμική που δέχτηκαν τα κόμικς τον 20ο αιώνα στον τομέα της
αγωγής, σύγχρονες έρευνες καταδεικνύουν ότι είναι ένα ιδιαίτερα ελκυστικό
εργαλείο διδασκαλίας, 5 που συμβάλλει στην νοητική ανάπτυξη των παιδιών ιδιάιτερα
όπως στην περίπτωση των ψηφιακών κόμικς όπου ο μαθητής θα συμμετέχει ενεργά
τόσο στην κατασκευή όσο και διαδραστικά στη χρήση τους6. Μέσα δε σε ένα πλαίσιο
ομαδοσυνεργατικής εργασίας των μαθητών μπορούμε εκμεταλευόμενοι τη θεωρία
της «ζώνης επικείμενης ανάπτυξης»7 να εμπλέξουμε τους μαθητές στην ομάδα σε
δραστηριότητες όπου θα αναδείξουν ο καθένας το ταλέντο του αλλά και θα
συμπαρασύρει θετικά και την υπόλοιπη ομάδα με ανεκτίμητα οφέλη
Πληροφοριακά το εκπαιδευτικό λογισμικό ComicLab αναπτύχθηκε από την
εταιρία ITisART http://www.itisart.com.gr) και έχει αξιοποιηθεί εκτενώς από το
Πανεπιστήμιο Πειραιά και την ερευνητική ομάδα CoSyLLab του Τμήματος
Ψηφιακών Συστημάτων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού έργου EduComics (Δρ. Συμεών
Ρετάλης, http://www.educomics.org). Πρόκειται για ένα εύκολο και διασκεδαστικό
στη χρήση του εκπαιδευτικό λογισμικό 8 με το οποίο οι μαθητές μπορούν να
δημιουργήσουν διαδραστικές υπερμεσικές ιστορίες comic δικής τους έμπνευσης. Το
ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του λογισμικού είναι η δυνατότητα δημιουργίας διαλόγου
και τοποθέτησης μέσα στα συννεφάκια του διαλόγου εκτός από κείμενο,
υπερσυνδέσμων, ήχων και βίντεο. Είναι το μοναδικό click-and-drag λογισμικό
δημιουργίας ιστοριών comic, με το οποίο μπορεί να μετατραπούν οι
εικονογραφημένες ιστορίες σε διαδραστικά εικονοβιβλία (Flipping Books), PDF
αρχεία, και εικόνες αντικείμενα με ενεργές υπερσυνδέσεις, αλλά και να
επισυναφθούν ως αρχεία στην εκπαιδευτική πλατφόρμα Moodle.9 Αποτελεί ένα
πολύτιμο εργαλείο στα χέρια του εκπαιδευτικού που θέλει να προωθήσει την
ομαδοσυνεργατική μάθηση με το μοντέλο του Vygotsky και να εντάξει τους
ηλεκτρονικούς υπολογιστές στη διδακτική διαδικασία. Οι μαθητές μαζί με το
δάσκαλο συναποφασίζουν, προετοιμάζουν και γράφουν ορισμένες φάσεις της
ιστορίας.10 Στην περίπτωση του παρόντος διδακτικού σεναρίου οι μαθητές γράφουν
το σενάριο του comic και στη συνέχεια το υλοποιούν με τη βοήθεια φυλλαδίων
εργασίας που τους προτείνει το webquest, χωρίς την παρέμβαση του δασκάλου
4
Sturm, James. (2002, April 5). Comics in the classroom. The Chronicle of Higher Education, pp. B14-5.
5
http://www.epyna.eu/agialama/synedrio_syros_4/filologoi/208_Vasilikopoylou_Retalis.pdf
6
Eulie Joseph (Mar., 1969). Creating Interest and Developing Understanding in the Social Studies
through Cartoons Peabody Journal of Education, Vol. 46, No. 5., pp. 288-290.
7
Vygotsky, L. (1978), Nους στην Κοινωνία, Gutenberg, Αθήνα
8
http://www.webcomicbookcreator.com
9
Βασιλικοπούλου Μ., Μπολουδάκης Μ., Αράπογλου Ι., Ρετάλης Σ., Το εργαλείο Web Comic Creator
για την αξιοποίηση των ψηφιακών κόμικς στην εκπαίδευση, 4ο συνέδριο ΕΕΕΠ-ΔΤΠΕ, 5-8-2007,
Πειραιάς
10
http://www.epyna.eu/agialama/synedrio_syros_4/filologoi/208_Vasilikopoylou_Retalis.pdf