3. MEVDUATIN TANIMI
Mevduat, Bankalara, gerçek ve tüzel kişilerin,
bir faiz karşılığında, istedikleri anda veya belli
bir süre sonra ya da belli bir ihbar süresine
uyarak geri almak üzere yatırılan paralara
denir. Arapça kökenli olan mevduat kelimesi,
tevdi kelimesinden türemiştir. Tevdi bir şeyi bir
yere emanet olarak bırakmak anlamına
gelmektedir.
3
4. MEVDUATIN UNSURLARI
- Mevduat işleminin konusunu para oluşturur. (Türk Lirası veya
yabancı para olarak yatırılabilir.)
- Para iade edilmek üzere verilir.
- Paranın geri ödenmesi vadeye bağlanabilir.
- Paranın çağrı yoluyla toplanması gerekmektedir.
4
5. PARA YATIRMA NEDENLERİ
Kişi ya da kurumların mevduat hesabı açtırmalarının başlıca nedenleri şu şekilde
belirtilebilir:
• Tasarrufları güvence altına alma,
• Faiz ya da benzeri kazanç elde etme,
• Tasarrufları gerektiğinde yeniden paraya dönüştürme kolaylığı sağlama,
• Ödemeleri kolaylıkla ve güvenli bir şekilde yapabilme,
• Bankaların sunmuş olduğu çeşitli hizmetlerinden faydalanma.
Ticari kurumlar için mevduat yatırmanın bir nedeni de kredi almada kolaylık sağlama
olabilmektedir. Bankalar, bankada mevduatı olan kurumlara kredi vermede öncelik
verebildikleri gibi daha uygun koşullarla kredi kullandırabilmektedirler.
5
6. PARA YATIRMA NEDENLERİ
Mevduat milli ekonomi açısından da önemlidir. Bir ülkede ekonomik
gelişim ve kalkınma hızı yatırımlara bağlıdır. Yatırımların finanse
edilmesinde bankacılık sisteminin rolü tartışılmaz. Bankalar ne kadar
çok fona ulaşabilirlerse ve bu fonları uygun alanlara, etkin bir biçimde
aktarabilirse ülkenin gelişim hızı o ölçüde artacaktır. Bu nedenle
bankacılık sistemi en yoğun olarak düzenlemelere, denetimlere tabi
tutulmaktadır.
6
7. MEVDUAT VE KATILIM HESAPLARI
Ülkemizde tasarruf sahiplerinden mevduat ve benzeri adlarla para
toplamaya yetkili kurumlar mevduat(ticaret) bankaları ile katılım
bankalarıdır. Bankacılık Kanunu’nda mevduat bankası; kendi nam ve
hesabına mevduat kabul etmek ve kredi kullandırmak esas olmak
üzere faaliyet gösteren kuruluşlar ile yurt dışında kurulu bu nitelikteki
kuruluşların Türkiye'deki şubeleri olarak belirlenmektedir. Katılım bankası
ise; özel cari ve katılma hesapları yoluyla fon toplamak ve kredi
kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren kuruluşlar ile yurt
dışında kurulu bu nitelikteki kuruluşların Türkiye'deki şubeleri olarak
tanımlanmaktadır.
7
8. MEVDUAT VE KATILIM HESAPLARI
Özel cari hesap; katılım bankalarında açılabilen ve istenildiğinde
kısmen veya tamamen her an geri çekilebilme özelliği taşıyan ve
karşılığında hesap sahibine herhangi bir getiri ödenmeyen fonların
oluşturduğu hesapları, katılma hesabı; katılım bankalarına yatırılan
fonların bu kurumlarca kullandırılmasından doğacak kâr veya zarara
katılma sonucunu veren, karşılığında hesap sahibine önceden
belirlenmiş herhangi bir getiri ödenmeyen ve anaparanın aynen geri
ödenmesi garanti edilmeyen fonların oluşturduğu hesapları, katılım
fonu ise; katılım bankaları nezdinde açtırılan gerçek ve tüzel kişilere ait
özel cari hesap ve katılma hesaplarında yer alan parayı ifade
etmektedir.
8
9. MEVDUAT VE KATILIM HESAPLARI
Ülkemizde kalkınma ve yatırım bankaları mevduat veya katılım fonu
kabul edemezler. Kalkınma ve yatırım bankaları, mevduat veya katılım
fonu dışında kredi kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren
ve/veya özel kanunlarla kendilerine verilen görevleri yerine getiren
kuruluşlar ile yurt dışında kurulu bu nitelikteki kuruluşlardır.
Mevduat, hem bankalar hem de tasarruf sahipleri açısından
önemlidir. Bankaların ana faaliyeti para alım-satımı olduğu için,
bankalar öz kaynaklarından daha çok yabancı kaynaklara dayalı
olarak faaliyet gösterirler. Yabancı kaynakların en önemli kısmını ise
mevduatlar oluşturur. Mevduatlar, gelişmiş ya da gelişmekte ülke olsun
halen bankaların en önemli fon kaynağını oluşturmaktadır.
9
10. MEVDUAT TÜRLERİ
Mevduat, vade bakımından vadeli, vadesiz, ihbarlı ve birikimli
mevduat şeklinde sınıflandırılabilir. Mudi bakımından ise,
tasarruf, resmi kuruluşlar, ticari kuruluşlar, bankalar ve diğer
kuruluşlar mevduatı şeklinde sınıflandırılabilir.
10
11. TASARRUF MEVDUATI
Tasarruf mevduatı, mevduat bankaları nezdinde açtırılan, gerçek
kişilere ait ve münhasıran (özel olarak) çek keşide edilmesi dışında
ticari işlemlere konu olmayan mevduat hesaplarını konu alır.
Gerçek kişilerin tasarruf ehliyet sahibi olması gerekir. Tasarruf
ehliyetine sahip olmak için,
- Reşit olması,
- Mümeyyiz(iyi-kötü ayırabilen) olması,
- Mahcur(kısıtlı) olmaması gerekmektedir.
11
12. HESAP AÇILIŞI
Temyiz kudretine haiz ve tasarrufa ehliyeti olan
gerçek kişiler adına vadeli ve vadesiz tasarruf
mevduatı hesabı açılabilir. Bankalarda hesap
açılırken genelde alt ve üst sınır yoktur. Mudi istediği
miktar kadar mevduat hesabı açabilir. Mevduat
hesapları çok farklı şekilde açılabilir.
12
13. HESAP AÇILIŞI
Bir mevduat hesabı;
- Mudinin kişisel müracaatı ve açtıracağı hesaba nakit para
yatırarak.
- Mudi ile kanuni ve hukuki ilişkisi bulunan bir kişinin (veli, vasi,
kayyum, vekil gibi) talebi ile
- Mudi tarafından tahsil edildikten sonra hesap açılması
talebiyle verilen bir çekle,
- Birden çok kişinin adlarına tek bir hesap açılması istemeleri
ile açılabilir.
13
14. HESAP AÇILIŞI
Mudi hesap açtırmak üzere herhangi bir banka şubesinin ilgili
servisine giderek, hesap açtıracağını beyan ettiğinde, kendisinden
kimlik bilgileri (nüfus cüzdanı, T.C Kimlik no, vergi numarası) alınarak,
bilgisayara kaydedilir ve hesap kartı çıkartılır. Hesabın işleyişine ait
bilgileri içeren hesap taahhütnamesi mudiye imzalatılır.
14
15. HESAP CÜZDANI
Mevduat hesabı açtıran her müşteriye bir hesap cüzdanı verilir. Bu
cüzdanın birinci sayfasına hesap numarası, hesap sahibinin adı ve soyadı
yazılır. Cüzdan banka yetkililerince imzalanır ve müşteriye verilir. Cüzdan
verilmesinin amacı, hesap sahibinin hesap seyrini izleyebilmesidir. Ancak
banka kayıtları ile cüzdan kayıtlarının uymaması hâlinde, banka kayıtları
esas alınır. Çünkü cüzdan olmadan para yatırılıp çekilebildiği için
cüzdana işlenememiş olmasına rağmen banka kayıtları yapılmıştır.
Toplanan fonlar karşılığında mevduat cüzdanı yerine katılma belgesi,
makbuz, senet ve benzeri belgelerin verilmesi ya da bu tür belgelerin
verilmemesi, toplanan paraların mevduat özelliğini değiştirmemektedir.
15
18. VADESİZ MEVDUAT
Vadesiz mevduat; bankanın izni aranmaksızın hesap sahibi tarafından
istenildiği zaman kısmen veya tamamen geri çekilebilen, herhangi bir
ihbar veya vade koşulu taşımayan ve faiz tahakkukları yıl sonunda
veya hesabın kapatılmasında yapılan mevduattır. Vadesiz mevduata
faiz verilip verilmemesi önem taşımamaktadır.
18
19. VADELİ MEVDUAT
Mevduatın ancak belirli bir süre sonra çekilebileceğinin banka ile müşteri
arasında kararlaştırıldığı durumlarda vadeli mevduat söz konusu olacaktır. T.C
Merkez Bankası tebliğine göre vade türleri:
- 1 aya kadar vadeli (1 ay dahil)
- 3 aya kadar vadeli (3 ay dahil)
- 6 aya kadar vadeli (6 ay dahil)
- 1 yıla kadar vadeli
- 1 yıl ve daha uzun vadeli
- (1 ay, 3 ay, 6 ay ve yıllık faiz ödemeli) şeklindedir. Ancak, Merkez bankası
tebliğinde asgari bir vade süresi belirlenmediğinden, 7, 5 ve 1 gün vadeli
mevduat kabulü dahi söz konusu olmaktadır.
19
20. İHBARLI MEVDUAT
Çekileceği tarihten 7 gün önce yazılı bir ihbar verilmek suretiyle
çekilebilen mevduata ihbarlı mevduat denir. Önceden mevduat
sahibi tarafından bildirimde bulunulmaması durumunda banka,
para çekme talebini reddedebilecektir. Ancak, vadeli mevduatta
olduğu gibi bankanın bu bildirimde bulunulmamasına rağmen
talebi onaylaması da mümkündür.
20
21. BİRİKİMLİ MEVDUAT
Asgari 5 yıl vade ile açılan, sözleşme ile belirlenen aylık veya üç
aylık sürelerde hesaba para yatırmaya imkân veren mevduata
birikimli mevduat denir.
21
22. KATILIM FONLARININ VADELERİ
Özel fon havuzları şeklindeki katılma hesapları hariç olmak üzere, katılım
fonlarının vadeleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
* Özel cari hesap: Katılım bankalarında açılabilen ve istenildiğinde
kısmen veya tamamen her an geri çekilebilme özelliği taşıyan ve
karşılığında hesap sahibine herhangi bir getiri ödenmeyen vadesiz
fonların oluşturduğu hesaplardır.
* Katılma hesapları: 1 ay vadeli, 3 aya kadar vadeli (3 ay dahil), 6 aya
kadar vadeli (6 ay dahil), 1 yıla kadar vadeli ve 1 yıl ve daha uzun vadeli
(1 ay, 3 ay, 6 ay ve yıllık kar payı ödemeli) olarak açılabilecek
hesaplardır.
* Birikimli katılma hesabı: Asgari 5 yıl vade ile açılan, sözleşme ile
belirlenen aylık veya üç aylık sürelerde hesaba para yatırmaya imkân
veren katılma hesabıdır.
22
23. DİĞER MEVDUAT TÜRLERİ
Bankacılıkta artan rekabete paralel olarak mevduat hesabı seçenekleri
de artmaktadır. Faiz oranlarının gelecekteki eğilimi konusunda farklı
beklentilere sahip tasarruf sahiplerine ulaşabilmek üzere çok çeşitli
özellikte mevduat hesabı açılabilmektedir. Gelecekte faiz oranlarında
düşüş bekleyen tasarruf sahipleri için sabit faizli mevduat hesabı, faiz
oranlarında yükseliş bekleyen tasarruf sahipleri için, değişken faizli
mevduat hesabı seçenekleri sunulmaktadır. Diğer taraftan tasarrufların
reel değerini korumak üzere yabancı paraya yönelen tasarruf sahipleri
için vadeli ya da vadesiz döviz hesapları; endeksli hesaplar, farklı para
birimli hesaplar, altın mevduat hesapları gibi seçenekler söz konusudur.
23
24. DİĞER MEVDUAT TÜRLERİ
Mevduat hesapları, iki ya da daha çok gerçek kişinin ortak
kullanımına olanak verecek şekilde de açılabilir. Bu tür mevduat
hesaplarına “müşterek mevduat hesapları” denir. Müşterek mevduat
hesapları iki şekilde düzenlenebilir.
• Teselsüllü müşterek hesaplar: Hesap üzerinde hesap sahiplerinin ayrı
ayrı tasarrufta bulunabildiği müşterek hesaptır. Bu hesapta ödeme
her bir hesap sahibine ayrı ayrı imzası ile yapılır.
• Teselsülsüz müşterek hesaplar: Hesap üzerinde hesap sahiplerinin
birlikte tasarrufta bulunabildiği müşterek hesaptır. Bu hesapta ödeme
her bir hesap sahibine birlikte imzası ile yapılır.
24
25. HESAPLARIN YENİLENMESİ
Vadeli mevduat hesabının yenilenmesi, aynı ya da farklı vade ile
hesabın yeniden açılması anlamındadır. Vadeli hesapların vadeleri
geldiğinde yenilenmeleri müşterinin talimatıyla ya da mevduat
sahibinin hesap cüzdanı ile bankaya başvurmasıyla yapılır.
Yenilemede, banka tarafından yenileme tarihinde geçerli olan faiz
oranı uygulanır. Müşteri talimatının ya da talebinin olmadığı
durumda vadeli hesabının vadesi dolduğunda, vadesiz mevduat
faizi uygulamaya başlanır.
25
26. MEVDUATTA ZAMANAŞIMI
BK’na göre; bankalardaki mevduat, katılım fonu, emanet ve
alacaklardan hak sahibinin en son talebi, işlemi, herhangi bir
yazılı talimatı tarihinden başlayarak on yıl içinde
aranmayanlar zaman aşımına tâbidir. Zaman aşımına
uğrayan her türlü mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklar
banka tarafından hak sahibine ulaşılamaması hâlinde,
yapılacak ilândan sonra Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na
(TMSF) gelir kaydedilmektedir.
26
27. HESABIN KAPATILMASI
Mevduat hesapları farklı şekillerde kapatılabilir.
1. Hesap Sahibinin İsteği İle Hesabın Kapatılması: Hesap
sahipleri istedikleri zaman mevduat hesaplarını kapatabilirler.
Hesap kapatılırken o tarihe kadar işlemiş faizler dikkate alınır.
Bankalarca hesaba ait kullanılmamış çek olup olmadığı kontrol
edilir; eğer müşterinin kullanılmamış çek yaprağı varsa geri
alınarak iptal edilir. Hesaba ait tüm çekler iptal edilmedikçe
hesabın kapatılması mümkün değildir.
27
28. HESABIN KAPATILMASI
2. Hesap Cüzdanının Kaybedilmesi İle Hesabın Kapatılması:
Hesap cüzdanı, hesap sahibi ile banka arasında iletişimi
sağlayan, hesap sahibinin haklarını gösteren önemli bir
belgedir. Bu nedenle hesap cüzdanının kaybedilmesi
durumunda en kısa süre içinde bankanın haberdar edilmesi
gerekmektedir. Cüzdanın kaybedilmesi hesabın mutlaka
kapatılmasını gerektirmemekle birlikte, kayıp cüzdanın iyi
niyetli olmayanlarca kullanılmasını önlemek üzere bankalarca
hesap kapatılarak yeni bir hesap açma yoluna gidilmektedir.
28
29. HESABIN KAPATILMASI
3. Zamanaşımı İle Hesabın Kapatılması: Son işlem
tarihinden itibaren on yıl geçtiği halde hesap sahibi
tarafından işlem yapılmayan her türlü mevduat hesabı
zaman aşımına uğrayarak kapatılmak durumundadır.
29
30. HESABIN KAPATILMASI
4. Mevduat Sahibinin Ölümü İle Hesabın Kapatılması: Hesap
sahibinin ölmesi, hesabın kendiliğinden kapanacağı anlamına
gelmemektedir. Banka hesap sahibinin ölüm haberini
aldığında hesaptan ödemeleri, veraset ilamı gelinceye kadar
durdurur. Bankaca veraset ilamı geldiğinde hak sahiplerine
veraset ilamındaki paylara göre dağıtım yapılarak hesap
kapatılır.
30
31. HESABIN KAPATILMASI
5. Mevduatın Haczi İle Hesabın Kapatılması: Mevduat sahibinin
borcu nedeniyle bankadaki mevduatı haczedilebilir. Haciz,
haczedilen mallar üzerinde borçlunun tasarruf hakkını kaldıran
bir olaydır. Mevduat üzerinde haciz durumu, hesap sahibinin
mevduat üzerindeki tasarruf hakkını ortadan kaldırır. Alacaklı,
borçlunun herhangi bir bankadaki mevduatının haczini icra
dairesinden talep edebilir. Bu durumda ilgili bankaya icra
dairesi tarafından haciz ihbarnamesi gönderilir. Söz konusu
ihbarname kendisine tebliğ edilen banka, borçlunun nezdinde
bulunan hesaplarına haciz şerhini işleyerek durumu doğrudan
borçluya bildirir.
31
32. HESABIN KAPATILMASI
6. Mevduat Sahibinin İflası İle Hesabın Kapatılması: İflas
durumunda borçlunun tüm mal varlığı ve hakları paraya
dönüştürülerek, alacaklılara ödemede bulunulur. İflas eden
kişinin tüm mal varlığı ve hakları iflas masasına devredilir. İflas
edenin her hangi bir bankada bulunan mevduat hesabı da
iflas masasına devredilerek kapatılabilir. İflas masasının
talebiyle banka tarafından, hesap sahibinin rızası
alınmaksızın hesap kapatabilmektedir.
32
33. HESABIN KAPATILMASI
7. Bankanın Mevduat Kabul İzninin Kaldırılması İle Hesabın Kapatılması:
BK, bankaların mali bünyelerinin sağlam olmasını sağlamak ve banka
kaynaklarının usulsüz şekilde kullanılmasını önlemek amacı ile çeşitli
düzenlemeler getirmiştir. Bu kapsamda bankanın mevduat kabul
yetkisinin kaldırılması veya yönetimin fona devredilmesi söz konusu
olabilmektedir. Bankanın TMSF’ye devredilmesi sonucunda mevduat
kabul yetkisi de kaldırıldığı için banka ile mevduat sahibi arasında
mevduat ilişkisi de sona ermektedir. Bu durumda mevduat sahibinin
hesaptaki parasını çekmesi mümkün olmadığı gibi, hesabın kapatılması
talebinin kabul edilmesi de söz konusu olmayacaktır. Aynı şekilde,
hesaptaki paranın tahsili talebi ile banka aleyhine icra takibi yapılması ya
da dava açılması olanağı da mevcut değildir. TMSF, yönetimi ve denetimi
kendisine intikal eden bankadaki sigortalı mevduatı, doğrudan ya da ilan
edeceği başka bir banka aracılığı ile ödeyerek, mevduat sahipleri yerine
bankanın doğrudan doğruya iflasını isteyecektir.
33
34. MEVDUATIN SİGORTALANMASI
Tasarruf mevduatı ve katılım fonu sigortası, mevduat ve katılım fonu
toplamaya yetkili mevduat ve katılım bankalarının (kredi kuruluşlarının)
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından faaliyet
izinlerinin kaldırılması durumunda, mevduat ve katılım fonu hak
sahiplerinin maruz kalacağı kayıpların devlet veya bu amaçla kurulmuş
özel bir kurum tarafından kısmen ya da tamamen ödenmesinin garanti
edilmesidir. Türkiye’de mevduatın ve katılım fonlarının sigortalanması
yetki ve görevi kamu tüzel kişiliğini haiz Tasarruf Mevduatı Sigorta
Fonu’na (TMSF) aittir.
Türkiye’de faaliyet gösteren, mevduat ve katılım fonu kabulüne yetkili
yerli ve yabancı tüm kredi kuruluşları ile merkezi yurt dışında bulunan
kredi kuruluşlarının Türkiye’deki şubelerinde bulunan mevduat ve katılım
fonları sigorta sistemine dahildir. Tasarruf mevduatı ve katılım fonuna
ilişkin sigorta primleri ilgili kredi kuruluşu tarafından TMSF’e ödenir.
34
35. MEVDUATIN SİGORTALANMASI
Türkiye'de faaliyet gösteren bir kredi kuruluşunun yurt içi
şubelerinde gerçek kişiler adına açılmış olan ve münhasıran çek
keşide edilmesi dışında ticari işlemlere konu olmayan Türk Lirası,
döviz ve kıymetli maden cinsinden;
a) Tasarruf mevduatı hesaplarının anaparaları ile bu hesaplara
ilişkin faiz reeskontları toplamının,
b) Katılma hesapları birim hesap değerleri ve özel cari hesapların,
100 bin TL'ye kadar olan kısmı sigorta kapsamındadır.
35
36. MEVDUATIN SİGORTALANMASI
Sigorta kapsamında ödemeler, Türk Lirası olarak yapılır. Döviz
cinsinden hesapların Türk Lirası karşılıkları, kredi kuruluşunun
faaliyet izninin kaldırıldığı tarihteki Merkez Bankası döviz alış
kurları esas alınarak belirlenir. Altın cinsinden hesapların Türk
Lirası karşılıkları ise, kredi kuruluşunun faaliyet izninin kaldırıldığı
tarihteki İstanbul Altın Borsası seans kapanış fiyatına ve
Merkez Bankası döviz alış kurlarına göre belirlenir.
36
37. MEVDUAT İLE İLGİLİ YÜKÜMLÜLÜKLER
Para otoritelerince mevduat sahiplerinin haklarının korunması
yanında, ekonomide istikrarı sağlayabilmek üzere mevduata ilişkin
bazı kısıtlamalar söz konusudur. Bu tür idari düzenlemeler nedeniyle
bankalar, toplamış oldukları mevduatların tümünü serbestçe
kullanamamaktadır. Bankaların, ödeme güçlüğüne düşmeden
mevduat sahiplerinin para çekme taleplerini yerine getirebilmeleri
için nakit ve nakit benzeri değerler gibi likiditesi yüksek değerler
tutmaları gerekmektedir. Mevduat kabul eden bankaların
topladıkları mevduatlara karşılık olarak likiditesi yüksek değerler
bulundurma zorunluluğu disponibilite; bankadaki mevduat ile bu
mevduata karşılık bulundurması gereken nakde çevrilebilecek
değerler arasındaki ilişki ise disponibilite oranı olarak ifade edilir.
37
38. MEVDUAT İLE İLGİLİ YÜKÜMLÜLÜKLER
Günümüzde disponibilite oranı, mevduat sahiplerinin haklarını
korumadan daha çok bir para politikası aracı olarak sıkça
kullanılmaktadır. Bunun yanında bankalar TCMB nezdinde açılacak
bir hesapta zorunlu karşılık oluşturmak durumundadırlar. Zorunlu
karşılık oranı; mevduat kabul eden bankaların bu mevduatlara
karşılık olarak Merkez Bankası’nda tutmak zorunda oldukları
mevduatlarının kanunen saptanan oranını ifade etmektedir.
Hükümetlerce ve TCMB tarafından, zorunlu karşılıklar para ve
maliye politikası aracı olarak kullanılmaktadır. Piyasada likidite
fazlalığı olduğunda zorunlu karşılık oranları yükseltilmekte, tersi
durumda düşürülmektedir. Zorunlu karşılık ve umumi disponibilite
oranları Türk Lirası ve yabancı para mevduatlar için farklı oranlarda
uygulanmaktadır.
38
39. MEVDUAT FAİZ HESAPLAMALARI
Resmi mevduatlar dışındaki mevduatlara uygulanacak faiz oranları,
bankalar ile tasarruf sahipleri arasında serbestçe
belirlenebilmektedir. Ancak, BK gereği bankalar müşterilerine
verebilecekleri azami faiz oranlarını, ilan tarihinden önce TCMB’na
bildirmek ve uygulayacakları azami mevduat faiz oranlarını tüm
şubelerde müşterilerinin görebileceği şekilde ilan etmek
zorundadırlar. Bankaların mevduata ve kredilere uygulayacakları
faiz oranları ile katılma hesaplarına uygulayacakları kâr ve zarara
katılma oranları ve bu oranların kısmen veya tamamen serbest
bırakılması TCMB’ce yayımlanacak Tebliğlerle düzenlenmektedir.
Dolayısıyla, bankalar TCMB’ya bildirdikleri azami faiz oranlarını
aşmamak koşulu ile farklı tutar ve vadedeki mevduat hesaplarına
müşteri bazında farklı faiz oranları uygulayabilmektedirler.
39
40. MEVDUAT FAİZ HESAPLAMALARI
Mevduat faiz oranları ile katılma hesapları kâr ve zarara katılma oranlarının
değiştirilmesi halinde evvelce açılmış mevduat hesaplarına uygulanan faiz
oranları ile katılma hesaplarına uygulanan kâr ve zarara katılma oranları
vadeleri sonuna kadar değiştirilememektedir.
Bankaların onayı ile vadesinden önce çekilen vadeli mevduata, vadesiz
mevduat faiz oranı uygulanır. Katılım bankalarının onayı ile vadesinden önce
çekilen katılma hesaplarında ise hesap sahibine, hesabın ait olduğu vade
grubunun hesabın kapatıldığı tarihte kâr göstermesi durumunda, o güne
kadar hesap sahibince yatırılmış olan tutar kadar, zarar göstermesi
durumunda ise birim hesap değeri kadar ödeme yapılır. Cari hesap olarak
işleyen mevduat hesaplarının faizleri yıl sonunda, ilgili mevduat hesabına
tahakkuk ettirilir. Eğer hesap yıl içinde kapatılırsa faiz, hesabın kapatılma
tarihinde hesaplanır ve mevduatta kalan tutar ile birlikte hesap sahibine
ödenir.
40
41. MEVDUAT FAİZ HESAPLAMALARI
Bankaların mevduata ödeyecekleri faiz oranı, mevduatın faize olan
duyarlılığı ile doğrudan ilgilidir. Mevduatın faize duyarlılığı arttıkça
mevduata ödenecek faizleri düşürmek zorlaşacaktır. Diğer bir ifade
ile faizlerdeki küçük oranda düşme, mevduat miktarında önemli bir
miktarda azalışa neden oluyorsa bankanın mevduat faizlerini
düşürmesi zordur. Vadeli mevduatın faize karşı duyarlılığı vadesiz
mevduta göre yüksektir. Genellikle kişi ve kurumlar birikimlerini; ödeme
kolaylığından faydalanma, güvenli bir şekilde saklama, bankaların
sundukları hizmetlerden faydalanma gibi nedenlerle bankalarda
vadesiz mevduat hesabı açtırarak değerlendirirler. Faiz ya da benzeri
gelir elde etme, vadesiz mevduatlar için geri planda kalan bir amaç
olmaktadır. Bu nedenle ülkemizde olduğu gibi birçok ülkede vadesiz
mevduata düşük, bazı ülkeler de ise hiç faiz ödemesi
yapılmamaktadır. Buna karşılık vadeli mevduatların faize karşı
duyarlılığı yüksek olduğu için bankaların vadeli mevduatlara
uygulayacakları faiz oranını düşürmeleri son derecede zordur.
41
42. MEVDUAT FAİZ HESAPLAMALARI42
Faiz Hesabı:
Örnek: 100.000 TL paramız olduğunu varsayalım banka bize 8.5 yıllık faiz veriyor, biz
paramızı 1 ay vadeli mevduat hesabında değerlendirmek istiyoruz. 1 ay = 30 gün
olarak alıyoruz. Stopaj oranı %15 olduğundan,
Mevduat Faiz Getirisi: (100.000 TL * 30 * 8,5 ) / 36500 = 698,63 TL
Stopaj (%15): 104,79 TL Net Getiri: 593,84 TL
Vade sonunda toplam: 100.593,84 TL
Stopaj Oranları
43. VADESİZ TL HESAPLARI
Vadesiz TL hesaplarının temel özellikleri şunlardır:
• Açtırılacak bir vadesiz TL bankomat hesabı ile havale, EFT, kart ödemeleri,
fatura ve düzenli ödemeler gerçekleştirilebilir.
• Yurt çapında yaygın bankamatik ağı ile hesaptan istendiğinde para
çekilebilir.
• Bankamatik kartı ile nakit para olmasa bile hesaptaki tutar kadar alışveriş
yapılabilir.
• Bankamatikler kullanılarak şubeye gitmeden de hesaba para yatırılabilir.
• Fatura ve diğer ödemelerin düzenli olarak yapılabilmesi için talimat verilebilir.
• Vadesiz hesaba bağlı ek hesap açtırılabilir, hesap bakiyesi yeterli
olmadığında ek hesap kullanılarak ödemeler gerçekleştirilebilir.
• Havale ve EFT gönderilebilir.
43
44. VADESİZ TL HESAPLARI
Fon, USD ya da EURO Alım-Satımı Yapan Vadesiz Mevduat Hesapları
Bu tür mevduat hesapları; tasarruf sahiplerinin vadesiz hesaplardaki
bakiyelerinin otomatik olarak yatırıma yönlendiren bir sistemdir. Bir
yandan mevduat sahibinin talimatlı ödemeleri ve bankacılık işlemleri
otomatik olarak gerçekleşirken, diğer yandan nakit fazlası yatırımlara
aktarılarak kazanç sağlanır. Fon, USD ya da EURO alım-satımı
kapsamındaki Bankomat (Vadesiz TL) hesapları bankaca gün sonunda
otomatik olarak taranır, belirli bir limit üzerindeki hesap bakiyesi hesap
sahibinin tercihine göre likit fonlara, USD ya da EURO’ya dönüştürülür.
Gün içerisinde hesap bakiyesi belirlenen limitin altına düştüğünde ise,
sistem otomatik olarak fondaki parayı bozarak limit
tamamlanmaktadır.
44
45. VADELİ TL HESAPLARI
Vadeli TL mevduat hesaplarının genel özellikleri:
• 1 ay, 3 ay, 6 ay, 1 yıl, 2 yıl ve 3 yıl vadede ya da istenilen gün sayısı
vade olarak belirlenerek, istenilen tutarda vadeli hesap açtırılabilir.
• Hesap vade sonunda kapatılmazsa ve aksi bir talimat yoksa hesap
aynı vade ve güncel faiz oranları üzerinden yenilenir.
• İnteraktif bankacılık hizmetlerinden yararlanılarak vadeli TL hesabı
açıp kapatılabilir, birikmiş faizi bankamatiklerden çekilebilir.
45
46. VADESİZ DÖVİZ HESAPLARI
Vadesiz döviz hesabı ile;
• Döviz havalesi gönderilebilir,
• Bankamatik kartı ile yurt çapında, istendiğinde para çekilebilir,
• İnteraktif bankacılık hizmetlerinden yararlanılıyorsa, vadesiz döviz
hesabına internet şubelerinden, bankamatiklerden, telefon
şubelerinden ulaşılıp işlem yapılabilir,
• Vadesiz döviz hesabı; TL hesabı ve interaktif bankacılık talimatı varsa
şubeye gitmeye gerek kalmadan internet şube veya telefon şubeleri
aracılığıyla doğrudan açılabilir.
46
47. VADELİ DÖVİZ HESAPLARI
Vadeli döviz hesabının genel özellikleri şu şekilde ifade edilebilir:
• Sabit getirili olduğundan, vade sonuna kadar piyasadaki faiz
hareketlerinden etkilenmez.
• 1 ay, 3 ay, 6 ay ve 12 ay vadeli hesapların yanında, 400 güne kadar
istenilen gün sayısı ile hesap açtırılabilir.
• Çevrilebilir döviz cinsinden açılabilir.
• Vadeli döviz mevduat hesabı genellikle belirli bir alt limitle
açılabilmektedir.
47
48. SABİT FAİZLİ MEVDUAT
Hesabın temel özellikleri aşağıdaki gibidir:
• 1, 2 veya 3 yıl vadeli açtırılabilir.
• Vade süresi içerisinde tüm dönemlerde hesabın açılış tarihinde belirlenen sabit faiz
oranı geçerlidir.
• Hesap sahiplerinin faiz ödemeleri; aylık, 3 aylık, 6 aylık veya yıllık dönemlerde, hesap
vadeleri bozulmadan gerçekleşir.
• Dönemsel olarak hak edilen faizler vadeli hesapta bekletilmez; hesap sahibinin
belirleyeceği bir vadesiz TL mevduat hesabına aktarılır.
• Ara dönemlerde anaparadan para çekilişi yapılamaz, para çekilişi için hesabın
kapatılması gerekir.
• Hesabın vadeden önce kapatılması durumunda, hesaba vadesiz mevduata verilen
faiz oranı uygulanır ve dönemsel olarak ödenen brüt faizler anaparadan düşülmek
suretiyle tahsil edilir.
48
49. DEĞİŞKEN FAİZLİ MEVDUAT
Değişken faizli mevduat hesaplarının temel özellikleri:
• 1, 2 veya 3 yıl vadeli açtırılabilir.
• TRLIBOR piyasasında oluşacak alış yönlü fiksing oranı olan TRLIBID’e (Türk Lirası Bankalararası Alış Oranı) endeksli
vadeli mevduat hesabıdır.
• Hesap sahiplerinin faiz ödemeleri; aylık, 3 aylık, 6 aylık veya yıllık dönemlerde, hesap vadeleri bozulmadan
gerçekleşir.
• Dönemsel olarak hak edilen faizler vadeli hesapta bekletilmemekte; hesap sahibinin belirleyeceği bir vadesiz
TL mevduat hesabına aktarılmaktadır.
• Her faiz ödeme gününde gerçekleşen TRLIBID+/- Marj oranı, gelecek faiz ödeme gününde anaparaya
uygulanacak faiz oranıdır.
• Hesabın açılışında geçerli olan marj oranı vade sonuna kadar aynı kalır.
• Ara dönemlerde anaparadan para çekilişi yapılamaz, para çekilişi için hesabın kapatılması gerekir.
• Hesabın vadeden önce kapatılması durumunda, hesaba vadesiz mevduata verilen faiz oranı uygulanır ve
dönemsel olarak ödenen brüt faizler anaparadan düşülmek suretiyle tahsil edilir.
49
50. TAHVİL FAİZİNE ENDEKSLİ MEVDUAT
Tahvil faizine endeksli mevduat hesabı, TL cinsi mevduatlar için geçerli
olan, anapara garantili bir mevduat ürünüdür. Tahvil faizine endeksli
mevduat hesapları, tasarruflarını uzun vadeli mevduat hesaplarında
değerlendirmek ve bunun yanında tahvil faizindeki getiriden de
faydalanmak isteyen tasarruf sahiplerine yönelik sunulan bir üründür.
Tahvil faizine endeksli mevduat hesabında müşteri, vade başında
belirlenen mevduat faiz oranı üzerine, geçen dönem boyunca ilgili tahvil
faizinde oluşacak ek getiriye de katılım oranı ölçüsünde sahip
olmaktadır. Tahvil faizine endeksli mevduat ürününün hesap açma alt
limiti ve üst limiti vardır. Bu hesap genellikle minimum 6 ay ve maksimum 1
yıl vadeli olarak açılabilmektedir. Tahvil faizine endeksli mevduat
ürününden elde edilecek tüm kazançlar, mevduata uygulanan stopaj
oranına tabidir. Ara dönemlerde ve mevduatın vade sonunda tahakkuk
eden faizler müşterinin vadesiz hesabına aktarılır.
50
51. DÜZENLİ GELİR SAĞLAYAN MEVDUAT
Düzenli gelir sağlayan vadeli mevduat hesabı, faizleri vade sonunda
değil, önceden belirlenen ara dönemlerde ödenen vadeli
mevduatlardır. 1, 3, 6 ya da 12 ay olarak tanımlanabilecek ara faiz
ödemeleri iki tür faiz üzerinden yapılır.
• Sabit Gelirli Mevduat: Ara dönem faiz oranının işlemin başlangıç
tarihinde belirlendiği ve vade sonuna kadar değişmeden sabit kaldığı
vadeli mevduatlardır. Faiz değişikliğinden etkilenmeyen, sabit getiri
güvencesi olan vadeli mevduat hesabıdır.
• Endeks Gelirli Mevduat: Ara dönem faiz oranının bir değişkene bağlı
olduğu ve bu değişkende meydana gelen artma veya azalmalara
bağlı olarak ara dönem faizinin değişebildiği vadeli mevduatlardır.
51
52. ÇİFT PARA BİRİMLİ MEVDUAT
ÇPM; son yıllarda klasik vadeli mevduata alternatif ürün olarak sunulan bir mevduat
ürünüdür. ÇPM, birinci para birimi olarak yatırılan mevduata, kısa süreli vadeli
mevduattan daha yüksek faiz verilmektedir. Bununla birlikte tasarruf sahibi mevduat
olarak yatırdığı paranın ve faizinin ikinci para birimi üzerinden geri ödenmesi riskini
üstlenmektedir. Mevduat sahibine geri ödeme tarihinde önceden belirlenen dönüşüm
kuru üzerinden, hangi para cinsi daha zayıfsa o para cinsi üzerinden ödeme
yapılmaktadır. ÇPM; mevduat getirileri üzerinde bir faiz elde etmek isteyen ve ileriye
yönelik döviz beklentilerini getiriye çevirmek isteyen tasarruf sahiplerine yönelik sunulan
bir mevduat hesabıdır.
ÇPM’in tipik özellikleri:
• Müşteri kur riski alarak yüksek getiri elde eder.
• Anapara korumalı bir ürün değildir, yapılan işlemin riski piyasadaki döviz kurlarının
hareketine bağlı olarak değişir.
• İşleme konu olan tutar vade gününden önce kullanılamaz.
• Minimum 100.000 ABD Doları ve karşılığı tutarlar için yapılır.
52
53. KREDİLİ MEVDUAT
KMH, vadesiz mevduat sahiplerine hesaplarında para
bulunmadığı zaman, önceden belirlenmiş bir limite kadar para
çekme ya da hesap üzerinden ödeme yapabilme olanağı
sunan, özel olarak tasarlanmış bir mevduat hesabıdır. Bir kredi
işlemi olması nedeniyle hesap sahibinin, kullandığı tutar
yanında faiz ödeme yükümlülüğü de söz konusudur. Bankalar,
mevzuat uyarınca KMH kapsamında kullandırılan kredilere
uygulanacak faiz oranları, sağlanabilecek diğer menfaatler ve
tahsil olunacak masrafları serbestçe belirleyebilirler. KMH,
BDDK’nın mevduat toplama yetkisi verdiği tüm kurumlarca
kullandırılabilir.
53
54. ALTIN MEVDUAT HESAPLARI
Son yıllarda bankalarca sunulan bir mevduat hesabı da altın mevduat
hesabıdır. Türk Lirası ya da yabancı para mevduat hesaplarından farklı
olarak altın hesabı, tasarruflarını altın yönünde değerlendirmek isteyen
yatırımcılara yönelik bir ürün türüdür. Altın hesabı, birikimlerini altında
değerlendirmek ve güvenli bir şekilde gram ve santigram bazında altın
almak isteyenlere vadeli ya da vadesiz olarak açılabilmektedir. Altın
hesabının açılması diğer mevduat hesaplarının açılması gibidir ve
mevduat sigortası kapsamındadır. Vadesiz altın hesaplarında altın
fiyatının artış ya da azalışlarından kazanç(kayıp) söz konusu olup, ayrıca
faiz ödemesi yoktur. Vadeli altın mevduatı işlemlerinden vade sonunda
kazanılan faiz tutarı üzerinden %15 oranında stopaj kesintisi yapılır.
54
55. TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE MEVDUAT55
ARALIK 2014
Kaynak: BDDK - Türk Bankacılık Sektörü Temel Göstergeleri Aralık 2014 Raporu
56. TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE MEVDUAT
Banka kaynakları arasında ilk
sırayı %53 ile mevduat, ikinci
sırayı %15 ile bankalara
borçlar, üçüncü sırayı %12 ile
özkaynaklar almaktadır.
56
Tutar % Tutar %
LİKİT AKTİFLER (1) 314.486 281.230 33.256 11,8% MEVDUAT 1.052.693 945.770 106.923 11,3%
- TCMB 39.431 32.412 7.020 21,7% BANKALARA BORÇLAR 293.228 254.225 39.003 15,3%
- Zorunlu Karşılıklar 171.824 155.725 16.099 10,3% REPO 137.369 119.113 18.257 15,3%
KREDİLER 1.240.725 1.047.410 193.315 18,5% İHRAÇ EDİLEN MENKUL KIYMETLER (Net) 89.260 60.576 28.684 47,4%
TAKİPTEKİ ALACAKLAR (Brüt) 36.409 29.622 6.787 22,9% ÖZKAYNAKLAR 232.084 193.724 38.360 19,8%
MENKUL DEĞERLER 302.266 286.731 15.535 5,4% - Dönem Net Karı / Zararı 24.665 24.664 1 0,0%
TOPLAM AKTİFLER 1.994.238 1.732.401 261.837 15,1% TOPLAM PASİFLER 1.994.238 1.732.401 261.837 15,1%
GAYRİNAKDİ KREDİ VE YÜKÜMLÜLÜKLER 383.864 333.979 49.885 14,9%
TAAHHÜTLER 1.716.302 1.626.653 89.649 5,5%
- Türev Finansal Araçlar 1.224.539 1.088.783 135.756 12,5%
TOPLAM BİLANÇO DIŞI YÜKÜMLÜLÜKLER 2.100.167 1.960.632 139.534 7,1%
Değişim (Yılsonu)Değişim (Yılsonu)
Milyon TL Aralık 2014 Milyon TL Aralık 2014Aralık 2013 Aralık 2013
1) Nakit değerler, Merkez Bankası, Para Piyasaları, Bankalar ve Ters Repo
İşlemlerinden Alacaklar ile Zorunlu Karşılıklar toplamından oluşmaktadır.
57. TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE MEVDUAT
Türk bankacılık sektörünün yabancı kaynakları içinde Aralık 2014 itibarıyla
%59,7 ile en fazla paya sahip olan mevduat 1.052,7 milyar TL düzeyine
ulaşmıştır. Bankacılık sektörü toplam pasifleri 2014 yılında bir önceki yıla
göre %15,1 artış gösterirken, mevduat artış hızı aynı dönemde %11,3
düzeyinde kalmış ve mevduatın pasif toplamı içerisindeki payı 1,8 puan
azalarak %52,8 düzeyine gerilemiştir. Mevduatın payının 2009 yılından
itibaren azalmasında, yurtiçi tasarruf artış hızının azalmasının yanı sıra,
bankaların yurtdışı piyasalar ve repo imkânlarını kullanması ve menkul
kıymet ihraçları gibi alternatif kaynaklara başvurması da etkili olmuştur.
57
60. TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE MEVDUAT60
Mevduatın TP/YP Dağılımı (Aralık 2014)
Kaynak: BDDK - Türk Bankacılık Sektörü Temel Göstergeleri Aralık 2014 Raporu
61. TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE MEVDUAT61
TP YP Toplam TP YP Toplam TP YP Toplam TP YP Toplam
Kamu Bankaları 216.189 84.366 300.555 227.842 91.917 319.759 11.653 7.551 19.204 5,39 8,95 6,39
Yerli Özel Bankalar 257.585 194.513 452.098 298.191 210.350 508.540 40.606 15.836 56.442 15,76 8,14 12,48
Yabancı Bankalar 83.711 48.092 131.803 96.472 62.692 159.163 12.761 14.599 27.360 15,24 30,36 20,76
Katılım Bankaları 36.567 24.747 61.313 38.838 26.392 65.230 2.272 1.645 3.917 6,21 6,65 6,39
Kalkınma ve Yatırım Bankaları 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 0,00
BANKACILIK SEKTÖRÜ 594.051 351.719 945.770 661.343 391.350 1.052.693 67.291 39.632 106.923 11,33 11,27 11,31
(Milyon TL)
DEĞİŞİM
Aralık 2013 Aralık 2014 TUTAR %
Banka Grupları Bazında Mevduatın Gelişimi
62. TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE MEVDUAT62
Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 Haz.14 Eyl.14 Ara.14
Aralık 2014 -
Aralık 2010
Aralık 2014 -
Aralık 2013
Aralık 2014 -
Eylül 2014
Vadesiz 17,9 17,6 18,3 18,9 18,7 18,1 19,3 18,9 18,8 0,9 0,1 -0,1
1 Aya Kadar 14,7 13,9 14,4 13,3 14,5 13,5 14,0 14,4 14,7 0,0 0,2 0,3
1-3 Ay Arası 54,4 53,2 50,4 53,2 53,0 55,5 53,0 52,9 53,7 -0,7 0,7 0,8
Vadesiz ve 3 Aya Kadar Vadeli 87,0 84,8 83,1 85,4 86,3 87,1 86,3 86,3 87,3 0,3 1,1 1,0
3-6 Ay Arası 6,3 6,7 7,2 6,0 5,5 5,0 6,0 6,1 5,1 -1,1 -0,4 -0,9
6-12 Ay Arası 2,2 4,3 5,3 4,4 4,0 4,0 3,7 3,5 3,5 1,3 -0,5 0,0
1 Yıl Üzeri 4,5 4,3 4,4 4,2 4,3 4,0 4,0 4,1 4,1 -0,4 -0,2 0,0
Değişim (Puan)Mevduatın Vade Dağılımı (%)
63. TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE MEVDUAT63
01.01.2013 tarihli ve 28515 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2012/4116 sayılı BKK ile belirlenen yeni mevduat stopaj oranları
