4. BANKALARIN VARLIKLARI
Bankaların varlıkları içerisinde en önemlisi bankaların kullandırdığı
kredilerdir. Bankaların kredilerden sonra en fazla yatırım yaptıkları
varlıklar menkul kıymetlerdir. Bankalar devletin ya da özel kesimin
çıkarmış olduğu bono, tahvil gibi borçlanma araçlarına yatırım
yaparak, bunların bir kısmını müşterilerine satarlar, bir kısmını ise
vade sonuna kadar elde tutarak faiz geliri elde etmeye çalışırlar.
Bankalar, müşterilerin nakit taleplerini karşılamak amacıyla
kasalarında ya da diğer bankalarda her an kullanılmaya hazır
nakit değer de tutmak zorundadırlar. Üretim ve ticari işletmelerin
aksine bankaların toplam varlıkları içinde duran varlıkların payı
çok düşüktür.
4
5. KREDİLER
"Kredi", Latincede "inanma", "güven" anlamına gelen "credere"
sözcüğünden gelir ve saygınlık anlamındadır. Kredi genel olarak,
"belirli bir süre sonra geri alma kaydı ile bir satın alma gücünün
sağlanması veya varolan satın alma gücünün başka bir kimseye
devredilmesi" şeklinde tanımlanabilir. Satın alma gücünün yanı sıra
bir kişi ya da kurum lehine kefalet ve garanti vermek de kredi
tanımının içinde yer alır. Nakit krediler, banka bilançolarının aktifinde
yer alan varlık kalemleridir ve bankaya faiz geliri yaratırlar.
Gayrinakdi krediler (kefalet ve garantiler), banka bilançosunda yer
almayıp, bilanço dışında Nazım Hesaplarda takip edilirler. Bankalar,
gayrinakdi kredilerden verilen kefalet ve garanti tutarının belli bir
oranı olacak şekilde komisyon geliri elde ederler.
5
6. KREDİLERİN TEMEL UNSURLARI
Zaman: Bankalar, nakit ya da gayrinakdi tüm kredileri belli bir süre
için kullandırırlar. Zaman, bankacılıktaki adıyla vade, bir kredinin en
önemli unsurlarından biridir. Vade uzadıkça, risk artmaktadır. Bunda
geleceğin belirsizliği ve finansal piyasalar ile ekonomik konjonktürün
hızlı değişimi, temel etkendir.
Güven: Kredi veren ile alan arasında kurulan ilişki, bir güven ilişkisidir.
Eğer bu ilişki, kredi kullandırılmadan önce tam olarak tesis
edilememiş ya da şüpheli durumlar içeriyorsa, kredi kullandırmak
mümkün olmayacaktır.
6
7. KREDİLERİN TEMEL UNSURLARI
Risk: Bankacılıkta risk, ödünç verilen paraların tahsiline
kadar meydana gelmesi muhtemel tehlikelerin
toplamıdır. Kredinin geri ödenmesini tehlikeye
sokabilecek çok sayıda risk unsuru olabilir. Firmanın ticarî
riski, finansal yapısından kaynaklanan riskler, kötü
yönetimden kaynaklanabilecek riskler, kredinin yanlış
yapılandırılması ve kullandırımından kaynaklanan riskler,
ekonomik gelişmelerden doğan riskler, vb.
7
8. KREDİLER İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER
MADDE 50 : Dâhil olunan risk grubu ve mensuplara kredi
kullandırma koşulları
a) Yönetim kurulu üyelerine, genel müdüre, genel müdür
yardımcılarına ve kredi açmaya yetkili mensuplarına; bunların
eş ve velâyet altındaki çocuklarına; tek başlarına ya da birlikte
sermayesinin yüzde yirmibeş veya fazlasına sahip oldukları
ortaklıklara,
b) (a) bendinde sayılanlar dışında kalan mensupları ile
bunların eş ve velâyeti altındaki çocuklarına,
c) Mensuplarının kurduğu veya bunlar için kurulan sandık,
dernek, sendika veya vakıflara.
Her ne şekil ve surette olursa olsun nakdî ve gayrinakdî kredi
veremez, tahvil ya da benzeri menkul kıymetlerini satın
alamazlar.
8
9. KREDİLER İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER
MADDE 51: Kredi açma
Kredi açma yetkisi yönetim kuruluna aittir.
Yönetim kurulu; kredi açma, onay verme ve
diğer idarî esaslara ilişkin politikaları oluşturmak,
bunların uygulanmasını ve izlenmesini
sağlamak ve gerekli tedbirleri almakla
yükümlüdür.
9
10. KREDİLER İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER
MADDE 52: Kredilerin izlenmesi
Bankalar, kredileri nedeniyle maruz kalınacak
riskleri ölçmek, karşı tarafın malî gücünü
düzenli olarak analiz etmek ve izlemek, gerekli
bilgi ve belgeleri temin etmek ve bunlara ilişkin
esasları belirlemek zorundadır. Kredi müşterileri
bu çerçevede konsolide ve konsolide
olmayan bazda istenilen bilgi ve belgeleri
bankalara vermekle yükümlüdür.
10
11. KREDİLER İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER
MADDE 54: Kredi sınırları
Bankalarca bir gerçek ya da tüzel kişiye veya
bir risk grubuna kullandırılabilecek kredilerin
toplamı özkaynakların yüzde yirmibeşini
aşamaz.
Bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk
grubuna özkaynakların yüzde onu veya daha
fazlası oranında kullandırılan krediler büyük
kredi sayılır ve bunların toplamı özkaynakların
sekiz katını aşamaz.
11
12. NİTELİK AÇISINDAN KREDİLER
•Nakdi krediler; faiz ya da komisyon karşılığında verilen ödünçlerdir.
İskonto, iştira, senet karşılığı kredi ve benzeri bireysel ve kurumsal
krediler bu tür kredilerdir.
•Gayrinakdi krediler; bankanın bir ücret ya da komisyon
karşılığında bir malın teslimi, bir işin yapılması ya da bir borcun
ödenmesi gibi konularla ilgili olarak bankanın taahhüt altına
girmesidir. Bu tür kredilerde bankaca başlangıçta bir ödeme
yapılmamakta, ancak borçlu yükümlülüğünü zamanında yerine
getiremediğinde alacaklının uğradığı zarar tazmin edilmektedir.
12
13. VADE AÇISINDAN KREDİLER
• Kısa vadeli krediler; vadeleri bir yıla kadar olan
kredilerdir.
• Orta vadeli krediler; vadeleri bir ile beş yıl arasında
olan kredilerdir.
• Uzun vadeli krediler; vadeleri beş yıldan daha uzun
olan kredilerdir.
13
14. TEMİNATLAR AÇISINDAN KREDİLER
• Teminatsız krediler; sadece kredi müşterisinin
itibarına güvenilerek, teminat alınmaksızın verilen
kredilerdir.
• Teminatlı krediler; kredi müşterisi dışında şahsı ya da
maddi teminatların da alınarak verilen kredilerdir.
14
15. KAYNAKLAR AÇISINDAN KREDİLER
• Banka kaynaklı krediler; bankanın kendi kaynaklarından
kullandırdığı kredilerdir.
• Banka kaynaklı olmayan krediler; bankaların TCMB,
Eximbank ve diğer fonlardan kullandırdıkları kredilerdir.
15
16. VERİLİŞ AMACI AÇISINDAN KREDİLER
• Yatırım kredileri; işletmelerin uzun vadeli yatırımlarını finanse
etmede kullandırılan kredilerdir.
• İşletme sermayesi kredileri; işletmelerin kısa sureli finansman
ihtiyaçlarını karşılamak üzere verilen kredilerdir.
• İhtisas kredileri; Konut kredileri, KOBİ kredileri, İhracat Kredileri
gibi bankaların belirli bir alana yönelik vermiş oldukları kredilerdir.
16
17. İŞ KONUSU AÇISINDAN KREDİLER
• Ticari krediler; bankaların gerek dönen varlıklarının
gerekse duran varlıklarının finansmanı için işletmelere
kullandırdıkları kredilerdir.
• Bireysel krediler; bankaların gerçek kişilere, ticari
amaç dışında kullandırdıkları kredilerdir.
17
18. TİCARİ KREDİLER
Günümüzde bankalar işletmelere hem Türk Lirası hem de
döviz karşılığı kredi kullandırmaktadırlar. Ticari kredileri nakit
krediler ve gayrinakdi krediler olarak iki grupta toplamak
mümkündür.
18
19. NAKİT KREDİLER
Nakit krediler bankalarca bilanço içi kaynaklar kullanılarak verilen
kredilerdir.
Açık Kredi: Herhangi bir teminat alınmadan firmalara kullandırılan
bir kredidir. Kredi değerliliği yüksek, mali yapısı güçlü, firmalara
borçlu cari hesap şeklinde kullandırılır. Açık kredide faizler üçer
aylık dönemlerde, nakit olarak tahsil edilir.
19
20. NAKİT KREDİLER
İskonto-İştira Kredisi: İşletmelerin vadesi gelmemiş senetleri
bankaya teslim edilerek, faiz, komisyon ve KKDF ve BSMV gibi
masraflar düşüldükten sonra bakiyenin alındığı, kısa süreli bir kredi
türüdür. Uygulamada genellikle vade tarihine üç ay kalmış senetler
işlem görmektedir. İskonto işleminde senedin mülkiyeti ve senet
bedelinin tahsil hakkı bankaya geçmektedir. Bankanın, iskonto ya
da iştira ederek aldığı senetler vadesinde ödenmezse
müşterisinden ödemeyi talep etme hakkı bulunur.
Senet iskontosunda senet borçlusu ile senedin verildiği şube aynı
belediye sınırları içinde ise iskonto kredisi adını almakta, değilse
iştira kredisi olmaktadır.
20
21. NAKİT KREDİLER
Çek/Senet Karşılığı Krediler: İşletmelerin vadeli satışlar nedeniyle
sahip oldukları senet ve çeklerinin rehnedilmesiyle kullandırılan ve
borçlu cari hesap olarak çalıştırılan kredi türüdür. Teminat
karşılığında açılan kredinin tutarı, verilen teminatın bir yüzdesi
kadardır. Teminat olarak alınan çek ve senetlerin bedeli banka
tarafından tahsil edilmektedir.
21
22. NAKİT KREDİLER
Emtia Karşılığı Krediler: Korunması, depolanması kolay olan, kolaylıkla
bozulmayan gibi özelliklere sahip emtiaların bankaya rehni karşılığında
kullandırılan kredilerdir. Bu kredi türünde de banka emtianın belirli bir
tutarı kadar kredi vermektedir.
Mevduat Karşılığı Krediler: Bankada vadeli ya da vadesiz mevduat
hesabı bulunan bir kurumun talebi üzerine, bu mevduatın
rehnedilmesiyle açılan kredidir. Kredinin mevduat için belirlenen
vadede kapatılması gerekir.
Döviz Kredileri: İhracatçı firmalarla, yatırım finansmanına yönelik
faaliyetler ile döviz girdisi sağlayan firmalara kullandırılan kredilerdir. Bu
tür kredilerde kredinin geri ödenmesi ihracat bedeliyle olmaktadır. Bu
tür krediler en fazla bir yıl vadeli olup, sadece ihracat ve döviz
kazandırıcı işlemler için kullandırıldığı için vergi, resim, harç ve Kaynak
Kullanımı Destekleme Fonu(KKDF) kesintisi de bulunmamaktadır.
22
23. NAKİT KREDİLER
Borçlu Cari Hesap Kredisi (Rotatif Kredi): Banka bir firmaya borçlu cari
hesap kredi olanağı tanımlandığında firma kendisine tanımlanan kredi
olanağı limitini istediği zaman kullanabilmektedir. Bu limit çerçevesinde
hesabından istediği zaman para çekebilmekte istediği zaman para
yatırabilmektedir. Yani vade ve limit dâhilinde firma bu krediyi serbest
biçimde kullanabilmektedir. Bu kredilerden yararlanan firmalar geri
ödeme yaptıkça tekrar banka tarafından belirlenmiş olan kredi limitine
kadar borçlanma olanağına sahip olmaktadır. Söz konusu kredi türü
gelecekte krediye gereksinimi olacağını tahmin eden fakat bunun tam
olarak zamanını ve tutarını öngöremeyen firmalar açısından oldukça
uygun bir kredi türüdür. Borçlu cari hesap kredisinin faizleri üçer aylık
dönemler halinde hesap edilmektedir. Bu dönemler genel olarak 31
Mart, 30 Haziran, 30 Eylül, 31 Aralık tarihleridir. Değişken faizli bir kredi
türüdür.
23
24. NAKİT KREDİLER
Spot Kredi: Kısa süreli nakit ihtiyacını karşılamaya yönelik bir kredi
türüdür. Spot kredinin toplam tutarı vadesi ve faiz oranı kredinin
kullandırıldığı tarihte belirlenir ve vade sonuna kadar sabittir ve kredinin
tamamı bir defada kullandırılır. Faiz ve diğer masraflarla birlikte kredinin
tahsili dönem sonunda yapılmaktadır. Spot krediler TL ya da yabancı
para cinsinden olabilir. Faiz oranları yükseldiği zaman bile, vade
sonuna kadar kredinin açıldığı tarihteki faiz oranı geçerli olacağı için
firmayı faiz oranı dalgalanmalarından korumakta ve bu haliyle firma
açısından nakit yönetiminde önemli bir kolaylık sağlamaktadır.
24
25. NAKİT KREDİLER
Taksitli Ticari Krediler: Ticari faaliyetle uğraşan gerçek ve tüzel kişiler
bankalardan belli bir ödeme planına bağlı olarak taksitli kredi
kullanabilmektedir. Bu krediler hem işletme sermayesi gereksinmelerinin
karşılanması hem de yatırımların finansmanına yönelik olarak yani “bir
firmanın, stoklarını finanse etmek ya da üretim kapasitesini artırmak için
makine/ekipman alımında veya yenilenmesinde, hammadde
alımlarında, teknolojik altyapı yatırımlarında veya yenilenmesinde
finansman sağlamak amacıyla ve iş yerinde yapılacak her türlü tadilat
ve değişikliği gerçekleştirmek amacıyla” kullandırılan kredi türüdür.
25
26. NAKİT KREDİLER
Ticari Kredili Mevduat Hesabı: Firmalar bankalarda vadesiz ticari
mevduat hesabı açtırabilmektedirler. Bankalar ticari mevduat hesabı
olan firmaya bir nakdi kredi limiti tanımlamakta ve aslında pozitif
bakiyeli (alacak bakiye) çalışması gereken firmanın ticari mevduat
hesabının negatif bakiyeye (borç bakiye) düşmesine izin verilerek
firmanın kısa vadeli nakit gereksinimini karşılayabilmesine, örneğin çek
ve senetlerini, fatura ve vergi ödemelerini gerçekleştirebilmesine imkân
tanınmaktadır.
26
27. GAYRİNAKDİ KREDİLER
Gayrinakdi krediler; Bankaların müşterilerinin yükümlülüklerini
veya borçlarını zamanında ödeneceği konusunda üçüncü
kişilere karşı taahhüt altına girebilirler. Müşteri yükümlülüğünü
yerine getiremediğinde banka gerekli ödemeyi yapacaktır.
Banka yaptığı ödemeyi müşteriden tahsil edecektir. Gayrinakdi
kredi olarak teminat mektupları, kabul kredileri ve müşteri adına
verilen benzeri garanti ve güvenceler sayılabilir.
27
28. BİREYSEL KREDİLER
Bireysel krediler, gerçek kişilere ticari amaç dışında mal ve hizmet
alımlarının finansmanına yönelik olarak sunulan kredilerdir. Batıda
1960’lı yıllarda yaygınlık kazanan bireysel kredilerin ülkemizde kullanımı
1980’li yılların sonlarına doğru başlamış, 1990’lı ve 2000’li yıllarda hızla
yaygınlık göstermiştir. Bireysel krediler; 18 yaşını doldurmuş, medeni
haklarını kullanma ehliyetine sahip, kredinin anapara ve faiz
ödemesini yapabilecek düzeyde geliri olan ücretliler ile serbest
meslek sahibi olan gerçek kişilere verilebilmektedir.
28
29. BİREYSEL KREDİLER
Satın alınacak mal ya da hizmetler karşılığında kullandırılacak nakit krediler
doğrudan müşteriye ödeneceği gibi satıcı firmaya da ödeme yapılabilir.
Bankalara ve alınacak kredinin kullanım amacına, müşterinin ödeme gücüne
ve bankaların uyguladıkları kredi politikasına bağlı olarak farklılık
göstermektedir.
22.10.2014 tarihli ve 29153 sayılı Banka kartları ve kredi kartları hakkında
yönetmelikte değişiklik yapılmasına ilişkin yönetmelik hükümlerine göre, mal
veya hizmet alımı sonrası belli bir ücret karşılığı borcun taksitlendirilmesi veya
ödemenin ertelendiği dönemler de dâhil olmak üzere, kredi kartları ile
gerçekleştirilecek mal ve hizmet alımları ile nakit çekimlerinde taksitlendirme
süresi dokuz ayı geçemez. Ayrıca bireysel kredilerde değişiklik yapan BDDK
düzenlemesine göre elektrikli ve elektronik eşya, bilgisayar, araç kiralama,
telekomünikasyon ve kuyumculukla ilgili işlemlerde taksit sayısı 6, beyaz eşya
ve mobilya satışında ise 12 ayı geçemez. Gıda ve akaryakıt satışlarında ise
taksitlendirme yapılamamaktadır. Konut kredileri hariç tüketici kredilerinin
vadesi 36 ayı, taşıt kredilerinin vadesi ise 48 ayı geçemez.
29
30. BİREYSEL KREDİLER
Bankalar açısından:
Kredi Riski
Verimlilik
Nakit Akışı
Çapraz Hizmet
Reklam
Yaygın plasman olanağı
Faiz ve komisyon gelirleri
Düzenli, daha düşük
maliyetli kaynak tedariki
Çok sayıda ürünü
pazarlama imkanı
Müşteri memnuniyeti
30
33. BİREYSEL KREDİLER
Taşıt Kredisi: Bankalarca gerçek ya da tüzel kişilere, yeni ya
da ikinci el taşıt alımlarında kullanılmak üzere verilen
kredilerdir. Genellikle kredi bedeli, krediyi talep edene değil
satıcı firmaya ödenmektedir. Uygulamada değişiklikler
olmakla birlikte yeni taşıtın KDV dahil fiyatı kadar kredi
verilebilmektedir. İkinci el taşıtlar da ise sigorta şirketlerinin
belirlemiş olduğu taşıt fiyatının %80’nine kadar kredilendirme
yapılmaktadır.
33
34. BİREYSEL KREDİLER
Konut ve İşyeri Kredileri: Hazır konut ya da işyeri almayı düşünen
gerçek kişilere finansman olanağı sağlayan bir kredidir. Bu tür
kredi yeni tamamlanmış konut ya da işyeri için verileceği gibi
kullanılmış konut ya da işyeri için de verilebilir. Kredi en az bir
kişinin kefil olması ve krediye konu olan gayrimenkulün ipotek
alınmasıyla kullandırılmaktadır.
34
