Φυσική Ε΄ δημοτικού

2. Ό,τι αντιλαμβανόμαστε με τα αυτιά μας είναι ήχος. Τα σώματα που παράγουν ήχο ονομάζονται ηχητικές πη-
γές. Υπάρχουν φυσικές και τεχνητές πηγές. Οι ήχοι δημιουργούνται από την ταλάντωση των ηχητικών πη-
γών. Την ταλάντωση αυτή δεν μπορούμε πάντα να την αντιληφθούμε εύκολα.
Ο ήχος διαδίδεται και στα στερεά και στα υγρά και στα αέρια. Στα στερεά διαδίδεται πιο γρήγορα.
Τα υλικά που απορροφούν τον ήχο λέγονται ηχομονωτικά και τέτοια είναι το φελιζόλ, το ύφασμα, το σφουγ-
γάρι, ο φελός, ο υαλοβάμβακας, η γυψοσανίδα κ.ά.
Όταν ταλαντώνεται μια ηχητική πηγή ο ήχος διαδίδεται με πυκνώματα και αραιώματα. Τα πυκνώματα και τα
αραιώματα διαδίδονται στον αέρα προς όλες τις κατευθύνσεις και δημιουργούν ηχητικά κύματα. Τα ηχητικά
κύματα μεταφέρουν ενέργεια.
Όταν το ηχητικό κύμα συναντήσει μια λεία και στιλπνή επιφάνεια, αλλάζει κατεύθυνση. Το φαινόμενο αυτό
ονομάζεται ανάκλαση.
Όσο πιο λεία και στιλπνή είναι η επιφάνεια, τόσο πιο έντονο είναι το φαινόμενο της ανάκλασης.
Όταν ο ήχος προσκρούει σε λεία και σκληρή επιφάνεια, ανακλάται και επαναλαμβάνεται, τότε έχουμε την
ηχώ ή αντίλαλο.
Για να ακούσουμε την ηχώ, πρέπει να φωνάξουμε από κάποια απόσταση απέναντι από σκληρή και λεία
επιφάνεια (π.χ. βράχος), στην οποία να ανακλάται το ηχητικό κύμα. Τότε ακούμε τον αρχικό ήχο και τον
ανακλώμενο σαν δυο διαφορετικούς ήχους.
Όπως και το φως, έτσι και ο ήχος απορροφάται.
Αν ο ήχος συναντήσει στην πορεία του ένα μαλακό και πορώδες υλικό, τότε ένα μέρος του απορροφάται και
το υπόλοιπο ανακλάται.
Πώς ακούμε:
1. Όταν το ηχητικό κύμα φτάσει στο πτερύγιο, περνά από τον ακουστικό πόρο και καταλήγει στο τύμπανο
που ταλαντώνεται.
2.Τα οστάρια κατευθύνουν τις ταλαντώσεις αυτές στον κοχλία όπου η ενέργεια του ηχητικού κύματος
μετατρέπεται σε ηλεκτρική.
3. Η ηλεκτρική ενέργεια μεταφέρεται μέσα από τον ακουστικό πόρο στον εγκέφαλο, που την αντιλαμβάνεται
σαν ήχους.

3. ΦΕ6: ΗΧΟΡΡYΠΑΝΣΗ - ΗΧΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
Τι σημαίνουν οι δύο αυτές λέξεις;
Τι λέξεις είναι ;

4. Έχεις σίγουρα βρεθεί κι εσύ στην ίδια θέση. Θέλεις να συνεχίσεις τον ύπνο
σου, αλλά κάποιος ενοχλητικός ήχος δε σε αφήνει να κοιμηθείς.
Τι κάνει εδώ το παιδί, για να μην ακούει τον ήχο των αυτοκινήτων;
Τι άλλο θα μπορούσε να κάνει;

5. Προσπαθήστε να διαβάσετε ή να λύσετε τις
ασκήσεις σας, όταν το ραδιόφωνο παίζει
πολύ δυνατά μουσική. Κλείστε το ραδιόφωνο
και συνεχίστε την εργασία σας.
Τι παρατηρείτε;

6. Όταν από το ραδιόφωνο ακούγεται πολύ δυνατά η μουσική, δεν
είναι εύκολο να συγκεντρωθούμε και να εργαστούμε.
Σκεφτείτε και τα εξής:
Πόσο θα εμπιστευόσουν έναν γιατρό που στο ιατρείο του
ακουγόταν πάρα πολύ δυνατή μουσική;
Πόσο εύκολο είναι να λύσεις ένα πρόβλημα στην τάξη, όταν
επικρατεί πολύ μεγάλη φασαρία και αναστάτωση;

7. Παρατήρησε και σχολίασε την παρακάτω εικόνα.
Σε δρόμους με πολλή κίνηση που περνούν από κατοικημένες
περιοχές κατασκευάζονται ψηλοί τοίχοι. Γιατί; Σε τι βοηθάνε;

8. Στους τοίχους αυτούς ανακλώνται τα ηχητικά κύματα και η ηχορρύπανση
είναι μικρότερη.
Τι είναι ηχορρύπανση;
Γνωρίζετε άλλες πηγές ηχορρύπανσης εκτός από τα οχήματα;

9. Ηχορρύπανση είναι ο υπερβολικός και ενοχλητικός περιβαλλοντικός θόρυβος
που προκαλείται από τον άνθρωπο, τα ζώα ή από μηχανές και διαταράσσει
τη δραστηριότητα ή την ισορροπία του ανθρώπου και τη ζωή των ζώων.
Οι ενοχλητικοί ήχοι, οι θόρυβοι, έχουν αρνητική επίδραση σε διάφορες λει-
τουργίες του ανθρώπινου οργανισμού: η πίεση ανεβαίνει, η αναπνοή γίνεται
πιο γρήγορη, δεν μπορούμε να συγκεντρωθούμε και να κοιμηθούμε.

10. Η συνεχής παραμονή σε χώρους με τέτοιους ήχους μπορεί να προξενήσει
βλάβες στα αφτιά μας, που οδηγούν σε βαρηκοΐα. Όταν η ένταση του ήχου
είναι μεγάλη, το τύμπανο του αφτιού μας ταλαντώνεται με μεγάλο πλάτος. Η
συνεχής ταλάντωσή του με μεγάλο πλάτος προκαλεί πόνο. Το τύμπανο χάνει
σταδιακά την ευαισθησία του. Άνθρωποι που εργάζονται σε περιβάλλον δυνα-
τών θορύβων χάνουν την ικανότητα να ακούν πιο σιγανούς ήχους.

11. Η Ελλάδα έχει 5 πόλεις στη λίστα με τις πιο θορυβώδεις πόλεις της Ευρώπης:
Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο και Λαμία. Στην Αθήνα, το 60% του
πληθυσμού εκτίθεται ημερησίως κατά μέσο όρο σε ήχους άνω των 75 dB
(που είναι το όριο της «θορυβώδους κατάστασης»). Το δε καλοκαίρι, η ηχορ-
ρύπανση εξαπλώνεται σε όλες τις τουριστικές περιοχές της χώρας.
Στην Ελλάδα μια από τις μεγαλύτερες πηγές ηχορρύπανσης είναι τα Κέντρα
Διασκέδασης και τα μαγαζιά που προσφέρουν μουσική στη διαπασόν.

12. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου
Οργανισμού Υγείας, η ηχορύπανση
είναι δεύτερη στην κατάταξη των
περιβαλλοντικών κινδύνων για την
υγεία, μετά την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Η τελευταία Τετάρτη του Απριλίου έχει
κηρυχθεί από το 1992 ως Διεθνής
Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τον
Θόρυβο. Ο θόρυβος μπορεί να
στοιχίσει πολλά περισσότερα από την
ακοή μας. Μπορεί επίσης να είναι
αιτία πρόκλησης ατυχημάτων. Οι
πολίτες έχουν το δικαίωμα σε ένα
ήσυχο περιβάλλον και η
πολιτεία έχει την υποχρέωση
να τους το εξασφαλίζει.

13. Ηχορρύπανση... με παρελθόν
Η ηχορρύπανση και η ταλαιπωρία που προκαλεί στους κατοίκους των πόλεων
δεν είναι φαινόμενο της εποχής μας. Στην αρχαία Ελλάδα, στην πόλη Σύβαρη,
υπήρχαν ήδη το 720 π.Χ. νόμοι για το χωρισμό των περιοχών σε ζώνες
κατοικίας και ζώνες εργαστηρίων. Στην αρχαία Ρώμη, τον 1ο αιώνα μ.Χ., ο
Ιούλιος Καίσαρ είχε λάβει μέτρα κατά της ηχορρύπανσης. Απαγόρευε στα
άρματα να κυκλοφορούν μέσα στην πόλη της Ρώμης τη νύχτα.

14. Η πολιτεία πρέπει λοιπόν να προστατεύει τους πολίτες από την ηχορρύπανση.
Οι τοίχοι που χτίζουν και τα τζάμια (ηχοπετάσματα) που τοποθετούν στους
δρόμους είναι κάποιοι τρόποι ηχοπροστασίας.
Σύνθετη λέξη κι αυτή.
Γνωρίζετε άλλους τρόπους ηχοπροστασίας;

15. Άλλοι τρόποι ηχοπροστασίας είναι ο καθορισμός ωρών κοινής ησυχίας, η
απαγόρευση χρήσης της κόρνας κ.ά. Το καλύτερο είναι να προσπαθούμε να
μη δημιουργούνται δυνατοί, ενοχλητικοί ήχοι. Επειδή αυτό δεν είναι πάντα
δυνατό, αντιμετωπίζουμε τους ενοχλητικούς ήχους με την ηχομόνωση.
Στα αυτοκίνητα και
στις μοτοσικλέτες
τοποθετούνται
σιγαστήρες στις
εξατμίσεις.

16. Το καπώ της μηχανής των αυτοκινήτων καλύπτεται με μαλακά
και πορώδη υλικά. Τα υλικά αυτά τα ονομάζουμε ηχομονωτικά.

17. Σε πολλά σύγχρονα κτήρια τα τζάμια στα παράθυρα είναι διπλά. Ανάμεσά
τους υπάρχει αέρας.

18. Στους τοίχους των κτηρίων, ανάμεσα σε δύο σειρές τούβλων,
τοποθετούνται ηχομονωτικά υλικά, όπως φελιζόλ ή υαλοβάμβακας.

19. Για την ηχομόνωση αξιοποιούμε δύο φαινόμενα που έχουν σχέση με τη διά-
δοση του ήχου, την ανάκλαση και την απορρόφηση των ηχητικών κυμάτων.
Όταν κλείνουμε το παράθυρο, για παράδειγμα, το ηχητικό κύμα ανακλάται στη
λεία επιφάνεια. Με τη χρήση διπλών τζαμιών που έχουν αέρα ανάμεσά τους ή
με τη χρήση υαλοβάμβακα στους τοίχους, βοηθάμε στην απορρόφηση της
ενέργειας του ηχητικού κύματος.

20. ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ
Η μάζα των μορίων κάνει τη διαφορά ...
Μελετώντας τον μικρόκοσμο κατανοούμε γιατί υλικά με μόρια μεγάλης μάζας
ή υλικά με αραιά μόρια απορροφούν περισσότερο τον ήχο. Στα υλικά με μόρια
μεγάλης μάζας είναι δύσκολη η διάδοση του ήχου, καθώς τα μόρια αυτά είναι
δύσκολο να ταλαντωθούν. Στα υλικά πάλι με αραιά μόρια είναι δύσκολη η
διάδοση του ήχου, καθώς δεν είναι εύκολο η ταλάντωση να μεταδοθεί από το
ένα μόριο στο άλλο. Τα υλικά αυτά, λοιπόν, χρησιμοποιούμε για την προστα-
σία από τους ενοχλητικούς ήχους, αφού με τη χρήση τους εμποδίζεται η με-
τάδοση της ενέργειας του ηχητικού κύματος.

21. Εντοπίστε στο σκίτσο
τις πηγές της
ηχορρύπανσης.
Μπορείτε
να προτείνετε για
κάποιες από αυτές
τρόπους
αντιμετώπισης,
ώστε να μπορεί
η κυρία
να κοιμηθεί με
ησυχία;

22. Πηγές ηχορύπανσης: Ο ταχυδρόμος, ο εργάτης, ο σκύλος, η μπουλντόζα,
το απορριμματοφόρο, το σαξόφωνο, το κασετόφωνο, το κομπρεσέρ,
το φορτηγό, το αυτοκίνητο, η μοτοσικλέτα, το τρυπάνι, το ελικόπτερο,
τα αεροπλάνα. Η κυρία μπορεί να κλείσει το παράθυρο.
Τι μπορούμε να συμπεράνουμε λοιπόν;

23. Η ηχομόνωση επιτυγχάνεται με την ανάκλαση και με την απορρόφηση
του ήχου. Στις λείες και σκληρές επιφάνειες τα ηχητικά κύματα ανακλώνται.
Τα μαλακά και πορώδη υλικά απορροφούν τον ήχο.
Στο αρχικό ερώτημα είχατε
σκεφτεί σωστά;
Τι πρέπει λοιπόν να κάνει
το παιδί για να αποφύγει
την ηχορρύπανση;

24. Κλείνοντας το παράθυρο γίνεται ανάκλαση του ήχου.
Βάζοντας το μαξιλάρι στο κεφάλι γίνεται απορρόφηση του ήχου.
Βέβαια, εάν το σπίτι του έχει καινούρια κουφώματα ηχομόνωσης, το πρόβλη-
μά του θα λυθεί πιο εύκολα.

25. 1. Αν σε ενοχλεί ο έντονος θόρυβος, μπορείς να βάλεις βαμβάκι στα αφτιά
σου ή να χρησιμοποιήσεις ωτοασπίδες. Με ποιον τρόπο σε προστατεύουν
οι ωτοασπίδες από τον δυνατό θόρυβο;

26. 2. Ακούει ο εργάτης μουσική, ενώ δουλεύει; Μπορείς να εξηγήσεις την
εικόνα;

27. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ
Το πρόβλημα της έντονης ενόχλησης από τους θορύβους ονομάζεται
ηχορρύπανση. Οι ενοχλητικοί ήχοι, οι θόρυβοι, έχουν αρνητική επίδραση σε
διάφορες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού: η πίεση ανεβαίνει, η
αναπνοή γίνεται πιο γρήγορη, δεν μπορούμε να συγκεντρωθούμε και να
κοιμηθούμε.
Τρόποι ηχοπροστασίας είναι ο καθορισμός ωρών κοινής ησυχίας, η
απαγόρευση χρήσης της κόρνας κ.ά. Το καλύτερο είναι να προσπαθούμε να
μη δημιουργούνται δυνατοί, ενοχλητικοί ήχοι. Επειδή αυτό δεν είναι πάντα
δυνατό, αντιμετωπίζουμε τους ενοχλητικούς ήχους με την ηχομόνωση.
Για την ηχομόνωση αξιοποιούμε δύο φαινόμενα που έχουν σχέση με τη διά-
δοση του ήχου, την ανάκλαση και την απορρόφηση των ηχητικών κυμάτων
και χρησιμοποιούμε ειδικά ηχομονωτικά υλικά όπως ο υαλοβάμβακας, το
φελιζόλ, οι γυψοσανίδες, οι ταπετσαρίες κ.ά.

28. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ