Soyoloo bagsh

1. Хичээл 8: Анхан шатны баримт
бүрдүүлэлт,
Нягтлан бодох бүртгэл
хөтлөх үе шат
МУИС-ийн Завхан Сургууль, НББ-ийн
багш Д.Эрдэнэсоёл
erdenesoyol@num.edu.mn

2. www.islide.cc 2
Нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх үе шат ( Баримт бүрдүүлэлт)

3. 1. НББ-ийн баримт, баримтжуулалт
1.1 Баримт, баримтжуулалт, түүнд тавигдах шаардлага,
1.2 Баримтын төрөл ангилал, хадгалалт
2. НББ-ийн эд, хөрөнгийн тооллого
2.1 Тооллого, тооцоо бодолт
2.2 Тооллогын төрөл, ангилал
Агуулга

4. 1.1 Баримт, баримтжуулалт, түүнд тавигдах шаардлага
www.islide.cc 4
Оргиу ХХК Даян ХХК
НХМаягт БМ-3 Зарлагын баримт
НХМаягт ТМ-1 Нэхэмжлэх
НХМаягт БМ-2 Орлогын баримт
Худалдан авалт
Гадаад ажил гүйлгээ
Анхан шатны баримт гэж ажил
гүйлгээ гарсныг нотолж бичгээр
бүрдүүлсэн болон бусад
нотолгоог хэлнэ. (Нягтлан бодох
бүртгэлийн тухай Монгол улсын
хууль, 2015, 3.1.3)
Баримтанд тусгагдах
ажил гүйлгээний агуулга,
мөн чанарыг тодорхойлж
таньж мэдэх
Ажил гүйлгээний
мэдээг баримтанд
бичиж тэмдэглэх
(баримт нөхөх)
Баримтжуулалтын үйл явц
Хөрөнгийн хөдөлгөөн буюу
ажил гүйлгээ гарсныг батлах
гол хэрэгсэл нь баримт юм.
Жишээ: 12/08/2018 “Даян” ХХК 320,0 төгрөгийн хангамжийн материал, 580,0 төгрөгийн барааг
Оргиу ХХК-аас худалдан авав.

5. 1.1 Баримт, баримтжуулалт, түүнд тавигдах шаардлага
www.islide.cc
5
.
• Сангийн сайдын
2017 оны 347-р
тушаал
Анхан
шатны
баримт
• Сангийн сайдын
2018 оны 100 -р
тушаал
Журнал,
Дэвтэр
• Сангийн сайдын
2017 оны 361
дугаар тушаал
Санхүүгийн
тайлан,
тодруулга
Баримтанд заавал тусгагдах үзүүлэлтүүд:
1. Баримтын нэр ба дугаар;
2. Аж ахуйн нэгж, байгууллагын нэр;
3. Баримыг үйлдсэн он, сар , өдөр;
4. Ажил гүйлгээний агуулга ба түүний үндэслэл;
5. Хэмжих нэгж, тоо хэмжээ, нэг бүрийн ба бүгд
үнэ (заавал тоо ба үсгээр бичнэ);
6. Баримтыг үйлдсэн, үнэн зөв болохыг баталсан
хүний овог нэр, албан тушаал гарын үсэг;
7. Баримтаар ажил гүйлгээ явуулахыг
зөвшөөрсөн эрх бүхийн албан тушаалтны
шийдвэр, он,сар,өдөр, гарын үсэг, тамга
тэмдэг;
8. Тухайн ажил гүйлгээний өвөрмөц онцлогтой
холбоотой бусад мэдээлэл зэргийг тусгана.

6. www.islide.cc 6
1.1 Баримт, баримтжуулалт, түүнд тавигдах шаардлага
• Анхан шатны баримтанд түүнийг үйлдсэн,
зөвшөөрсөн буюу шалгасан ажилтан гарын
үсэг зурж, тамга, тэмдэг дарснаар уг баримт
хүчин төгөлдөр болно.
• Цахим хэлбэрээр бүрдүүлсэн анхан шатны
баримт нь цахим гарын үсгээр баталгаажсан
байна.
Анхан шатны баримтын үнэн зөвийг
түүнийг үйлдсэн зөвшөөрсөн, шалгаж
хүлээн авсан ажилтан хариуцна.
Анхан шатны баримтын бүрдэлгүй ажил, гүйлгээг бүртгэх,
санхүүгийн тайланд тусгахыг хориглоно. ‼

7. 1.2 Баримтын төрөл, ангилал, баримт хадгалах
www.islide.cc 7
1. 01. Баримтыг үйлдэж буй
2. субъектээс нь хамааруулан
02. Баримтанд тусгаж буй ажил
гүйлгээний утга агуулгаар нь
1. Мөнгөн хөрөнгийн баримт
2. Бараа материалын баримт
3. Цалин хөлсны баримт
4. Үндсэн хөрөнгийн баримт
5. Төлбөр тооцооны баримт
03. Баримтыг зориулалтын
шинжээр нь
1. Тушаал шийдвэрийн
баримт
2. Гүйцэтгэх буюу батлах
баримт
3. Бүртгэлийн баримт
4. Боловсруулалтын баримт
5. Хосолсон баримт
04. Баримтыг зохиох, бүрдүүлэх
журмын хувьд
1. Анхны баримт
2. Нэгдсэн баримт
1. Дотоодын буюу өөрийн
баримт
2. Гадны баримт
05. Баримтанд ажил гүйлгээг
тусгах аргын хувьд
1. Нэг удаагийн баримт
2. Хуримтлуулах баримт
Баримт, тайланг хадгалах:
Аж ахуйн нэгж, байгууллага
нягтлан бодох бүртгэлийн
баримт болон санхүүгийн
тайланг архивын тухай
хууль тогтоомжид өөр өөр
заагаагүй бол 10-аас
доошгүй жил хадгална.
(Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай
Монгол улсын хууль 11.1, 2015)

8. 2.1 Тооллого, тооцоо бодолт
2.2 Тооллогын төрөл

9. www.islide.cc 9
2.1 Тооллого, тооцоо бодолт
Тодорхойлолт:
Тооллого нь тухайн аж ахуйн
нэгж, байгууллагын бүх төрлийн
өмч, хөрөнгийн бодит тоо
хэмжээг тодорхой үеэр тасалбар
болгон биечлэн тоолж хэмжин,
шалгаж үнэлэх замаар
бүртгэлийн тоо мэдээтэй тулган
шалгаж баталгаажуулдаг нягтлан
бодох бүртгэлийн нэг өвөрмөц
арга юм.
Эх сурвалж: Д.Моломжамц “Нягтлан
бодох бүртгэлийн онол”129-р тал, 2017
Тооллогын гол зорилго бол данс
бүртгэлээр байвал зохих хөрөнгө бодит
байдал дээр байгаа эсэхийг тодорхойлох
явдал.
Данс бүртгэлээр
байвал зохих
хөрөнгө
?
Ашиглалт болон
агуулахад буй
хөрөнгө
=
Тооллогын зорилго:

10. 2.1 Тооллого, тооцоо бодолт
www.islide.cc
10
Тооллогын комисс
Тооллого явуулах үе шат
• Тооллогын бэлтгэлийг хангах
• Тооллого явуулах,
• Тооллогын үр дүнг нэгтгэн
шийдвэрлэх
Тооллогыг дараах тохиолдолд заавал хийнэ.
1. Жилийн санхүүгийн тайлан гаргахын өмнө
2. Хөрөнгө хариуцагч болон эд хөрөнгийн
тооцоотой холбоотой ажилтан солигдох үед
3. Эд хөрөнгө дутагдсан, эд хөрөнгийг хууль бусаар
зарцуулсан байж болзошгүй гэж үзсэн үед
4. Байгалын гамшиг, гал түймэр зэрэг гэнэтийн
аюулд өртсөний дараа
5. Аж ахуйн нэгж, байгууллагыг өөрчлөн байгуулах,
татан буулгах тухай шийдвэр гарсан, дампуурлын
хэрэг үүсгэсэн үед
6. Бусад тохиолдолд

11. 2.1 Тооллого, тооцоо бодолт
www.islide.cc 11
Тооллогын бүртгэлийн ангилал:
Тооллогын бүртгэлийг тооллогод хамрагдсан
хөрөнгөөр нь ангилж болно.
Тооллогын комисс эд хөрөнгийн тооллогыг
тогттосон хугацаанд зааврын дагуу үнэн
зөв, чанартай явуулж тооллогын явц үр
дүнг комиссын хурлаар хэлэлцэж,
тооллогын бүртгэлийг 2 хувь үйлдэж
байгууллагын удирдлагад танилцуулан
батлуулж, санхүүгийн албанд хүргүүлэх
үүрэгтэй.
НХМаягт БМ-8
Эд хөрөнгийн тооллогын бүртгэл

12. www.islide.cc
12
2.1 Тооллого, тооцоо бодолт
Дансанд байвал зохих хөрөнгийн үлдэгдэл
Тооллогын бүртгэлээрх хөрөнгийн бодит үлдэгдэл
Илүүдсэн ба дутагдсан хөрөнгийн дүн
Тоолллогын дараа эд хариуцагч
нарын тооцоог бодож, тооллогоор
илүүдсэн хөрөнгийг орлогод авах ба
дутсан хөрөнгийг (дутагдал
шамшигдал) авлага үүсгэх, зардалд
тооцох, эсвэл алдагдал болгох
зэргээр дансанд тусгана.
Жишээ нь:
1. Худалдан авсан хөрөнгийг бүртгэлд тусгаагүйн улмаас хөрөнгө илүүдсэн бол:
2. Хөрөнгө дутагдсан нь эд хариуцагчийн буруутай үйл ажиллагаанаас
шалтгаалсан бол төлүүлэх дүнгээр авлага үүсгэж бүртгэнэ.
Кт Эзэмшигчийн өмч хх
Дт Холбогдох хөрөнгө хх
Дт Хүмүүсээс авах авлага хх
Кт Холбогдох хөрөнгө хх

13. 2.2 Тооллогын төрөл, ангилал
www.islide.cc 13
Тооллогынангилал
Тооллогыг объектоо
хамрах байдлаар нь:
Иж бүрэн тооллого
Хэсэгчилсэн тооллого
Тооллогыг шинж
байдлаар нь:
Төлөвлөгөөт тооллого,
Гэнэтийн тооллого
Тооллогыг явуулж буй
хэлбэрээр нь:
Нэгэн зэрэг хийгдэх
тооллого,
Цувруулж хийх
тооллого

14. Ашигласан материал:
1. МУИС-ЭЗС-НББТ “Нягтлан бодох бүртгэлийн
үндэс” 2009, УБ
2. Д.Моломжамц “Нягтлан бодох бүртгэлийн
онол” 2017, УБ
3. Д.Эрдэнэсоёл “Нягтлан бодох бүртгэл
(дадлага)” 2017,УБ
4. Larson Wild, Chiappetta “Fundamental
Accounting Principles”16 edition 2002, NY
5. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай Монгол улсын
хууль, 2015