Tai lieu giao trinh he tieu hoa

www.trungtamtinhoc.edu.vn
DR. LÊ HỒNG THỊNH
EMAIL: LHT28388@GMAIL.COM
0945.904.456
HỆ TIÊU HÓA

GIẢI PHẪU HỌC

HỆ TIÊU HÓA?
Miệng
Môi, má, lưỡi,
khẩu cái, răng,
hầu

ỐNG TIÊU HÓA
Thực quản
Dạ Dày
Ruột non
Ruột Già
Gan
Tụy
TUYẾN TIÊU HÓA
Các tuyến
nước bọt

3 TUYẾN
NƯỚC BỌT
Tuyến dưới
lưỡi
Tuyến dưới
hàm
Tuyến
mang tai
Dây TK mặt đi qua
tuyến mang tai
Lớn nhất
Nhỏ nhất

Lưỡi• 2/3 trước là thân
• 1/3 sau là rễ
• Mặt trên thân lưỡi có
hàng trăm nhú
– Nhú Chỉ
– Nhú nấm
– Nhú đài (lớn nhất)
– Nhú lá (tăng diện tích
tiếp xúc)
• Nhú có nụ vị giác
(trừ nhú chỉ)

HẦU
• Là con dường
chung của hô
hấp – tiêu hóa
• Có 3 phần
Phần mũi
Phần miệng
Phần Thanh
Quản

ỐNG TIÊU HÓA
Cấu tạo
có 4 lớp

THỰC QUẢN • Là ống cơ sau
Khí quản (KQ)
• Đi xuyên qua cơ
hoành, xuống
thêm 3-4 cm rồi
nối với dạ dày ở
lỗ tâm vị
 ngang mức ĐS
ngực 10

THỰC QUẢN
• Lớp cơ ngoài
– 1/3 trên là cơ vân
– 1/3 giữa là cơ vân & cơ trơn
– 1/3 dưới là cơ trơn
 Nuốt là quá trình chuyển từ
tự chủ sang không tự chủ

THỰC QUẢN Có 3 chỗ hẹp
Eo sụn nhẫn
Eo phế chủ
Eo hoành = Chỗ nối với
tâm vị

PHÂN KHU
Ổ BỤNG

PHÂN
KHU
Ổ BỤNG

DẠ DÀY • Nối giữa thực
quản & ruột
non
• Nằm ở vùng
thượng vị, rốn
& hạ sườn trái

DẠ DÀY 5 phần:
• Tâm vị
• Đáy vị
• Thân vị
• Hang môn vị
• Môn vị
2 bờ cong
(lớn & nhỏ)

RUỘT NON
• 3 phần: từ trên xuống
– Tá tràng
– Hỗng tràng
– Hồi tràng
• Dài # 6,5m
• Rộng giảm dần từ 3 cm
 2 cm.

4 phần của TÁ TRÀNG
• D1: phần trên = tiếp nối môn vị
• D2: Phần xuống = nằm trước
thận P.
• D3: Phần ngang = vắt ngang
cột sống (dễ bị tổn thương khi
va chạm ở bụng)
• D4: phần lên = bên trái cột
sống, cạnh ĐMC, kết thúc tại
góc tá – hỗng tràng.

TÁ TRÀNG • 4 đoạn (D1-4)
• Đoạn di động: 2/3 trên
của D1(hành tá tràng),
• Đoạn cố định: 1/3 dưới
D1, và D2,3,4.
Hành tá tràng

RUỘT NON

Phân biệt hỗng tràng – hồi tràng
Hỗng Tràng Hồi Tràng
Đường kính Lớn hơn Nhỏ
Thành Dày hơn Mỏng
MM Nhiều hơn Ít
Nếp vòng cao Nhiều hơn ít
Mô bạch huyết Nang đơn độc Mảng bạch huyết
Vị trí các quai Ngang, bên trái ổ
bụng
Dọc, bên P và
dưới
Túi thừa Ko có 1-3% có (túi thừa
Meckel)

RUỘT GIÀ • Chữ U ngược, vây quanh
ruột non
• Từ P sang T gồm:
1. Manh tràng & ruột
thừa
2. KT lên
3. Góc KT (P)
4. KT ngang
5. Góc KT (T)
6. KT xuống
7. KT sigma
8. Trực tràng
9. Ống hậu môn

RUỘT GIÀ
• Dài # ¼ ruột non (1,4 –
1,8 m)
• Rộng giảm dần (3-7cm)

MANH TRÀNG + RUỘT THỪA
 Thường nằm ở Hố
chậu P
 Gốc của ruột thừa
 dính phía sau trong
manh tràng,
 cách phía dưới góc
hồi manh tràng 2-3
cm,
 Là nơi hội tụ của 3
dải cơ dọc

Vị trí RUỘT THỪA
Gai chậu trước trên
bên P
Nằm giữa đường
nối
Rốn

ống hậu môn
– Có nhiều cột hậu
môn (nếp dọc nhỏ)
– Trên HM 2 cm, có
van hậu môn
– Trên van là vùng
TRĨ (đám rối TM
dưới NM) khi bị ứ
máu dễ phình ra 
xuất huyết

VIÊM RUỘT THỪA
CẤP

Đại cương VRT
– Dịch tễ học: là bệnh lý cấp cứu ngoại khoa
thường gặp, 15 – 30 tuổi, nam/nữ = 1,7/1
– Cơ chế: tắc nghẽn (phì hạch bạch huyết, dị
vật, sỏi phân, u bướu,…)

– Đau bụng: quanh rốn/thượng vị  hố chậu Phải
– Có thể Sốt nhẹ/ nôn ói/ chán ăn.
– Ấn đau hố chậu P, Mac Burney (+)
– Có thể: Phản ứng dội (+)

Chẩn đoán VRT
Ấn đau điểm Mac
Burney Điểm Macburney
(+) trong VRT
Nằm 1/3 ngoài
đường nối GCTT
bên P – rốn

• Đau thượng vị/ quanh rốn lan xuống
HCP
• Chán ăn
• Sốt nhẹ/ Bạch cầu máu tăng
• Bụng ấn đau khu trú HCP, Macburney
(+)
Chẩn đoán VRT

1. Viêm phúc mạc
2. Áp xe ruột thừa
3. Đám quánh ruột thừa
Biến chứng VRT

1. Viêm phúc mạc
• Sau 24h, đau tăng,
lan rộng.
• Sốt tăng (39-400C)
• Bụng chướng hơi,
gồng cứng cơ
• Nếu VPM toàn thể:
ấn đau khắp bụng
• Nếu VPM chậu: ấn
đau dưới rốn
Cơ chế Viêm phúc mạc
• Vỡ RT, độc tố VK thoát
ra (mủ,dịch, máu)
• Do PM có màng bán
thấm, hấp thu chất độc
nhanh  shock
• Dễ lan tràn ổ bụng do
có nhu động ruột
Biến chứng

2. Áp xe RT
• Sau 24h, đau tăng,
khu trú HCP.
• Sốt tăng (39-400C)
• Bụng xẹp/ thấy 1 khối
hơi gồ lên ở hố chậu
P, ấn vào rất đau.
3. Đám quánh RT
• Sau 24h, bớt đau
• Không sốt
• Sờ bụng thấy 1
khối chắc chắc ở
vùng HCP
Biến chứng

Điều trị ?

SINH LÝ TIÊU HÓA

Thức ăn đi đâu về đâu – cơ học
Miệng & TQ Dạ Dày Ruột non Ruột già
Cử
động
Nhai &
nuốt
Co bóp &
đóng mở môn
vị
Lắc lư, co rút, nhu
động
Tác
dụng
Nghiền,
đẩy xuống
Nhào Trộn, đẩy thức ăn
xuống
Đẩy cặn
bã xuống
Thời
gian 10-20 giây 6-8 giờ 15 giờ

• Nước: 98,5-99%; HCO3
- , Cl-,
• K+ cao gấp 7 lần Plasma
• Chất nhầy (Muxin): bôi trơn, dễ nuốt, dễ
nói
• Vệ sinh răng miệng (0,5 ml/phút)
• Men: Ptyalin (Amylase)  thủy phân tinh
bột thành đường  nhai cơm càng lâu
càng ngon, càng ngọt
NƯỚC BỌT

Phản xạ
có ĐK
Tiết nước
bọt
TIÊU HÓA Ở MIỆNG

Các tuyến tiết dịch vị ở NM DD
Tâm –môn vị : Chất nhầy
Thân – đáy vị: 3 loại TB
- TB chính: pepsinogen
- TB viền: HCl & yếu tố nội tại
- TB cổ tuyến: nhầy
Hang vị: Gastrin

DỊCH VỊ - VAI TRÒ
• Men pepsin: thủy phân protein ở pH Acid (pH<5)
• HCl:
– Hoạt hóa pepsinogen  pepsin
– Tạo pH acid để Pepsin hoạt động
– Diệt khuẩn
– Thủy phân cellulose của thực vật non
• Chất nhầy: bảo vệ dạ dày khỏi HCl & Pepsin, bôi
trơn thức ăn
• Yếu tố nội tại: hấp thu vitamin B12 ở hồi tràng

TIÊU HÓA Ở TÁ TRÀNG
DỊCH TỤY (KIỀM), chứa
men tụy giúp thủy phân
thức ăn
• Trypsin: protid
• Amylase: tinh bột
• Lipase: mỡ
DỊCH Mật: tiêu mỡ, hấp
thu vitamin A,D,E,K (tan
trong dầu)

VIÊM LOÉT DẠ DÀY
–TÁ TRÀNG

• Tỷ lệ mắc? Nguyên nhân? Yếu tố nguy cơ
• Cơ chế bệnh sinh?
• Triệu chứng? Biến chứng?
• Phương pháp chẩn đoán?
• Nêu được các phác đồ Điều trị?
NỘI DUNG

DỊCH TỄ?
• Nam (65%) > nữ (35%)
• 30-50 tuổi hay gặp > trẻ em
• Loét DD: phần đứng bờ cong nhỏ, hang
vị, tiền môn vị
• Loét TT: hành tá tràng

NGUYÊN NHÂN
• Nhiễm Helicobacter Pylori (70%)
• Thuốc kháng viêm non – steroid (NSAID)
(25%)
YẾU TỐ NGUY CƠ
• Thuốc lá, rượu, caphê, stress tâm lý, rối
loạn ăn uống, giờ giấc ngủ …

HELICOBACTER
PYLORI (H.p)

HP (Helicobacter pylori)
• Vi khuẩn Hp cư trú ở dạ dày (>50% dân
số thế giới)
• Nguyên nhân chính gây: Loét DD-TT,
ung thứ (K) dạ dày.
• Năm 1982, Warren & Marshall phát hiện
và nuôi cấy thành công

Đặc điểm của Hp
• Xoắn khuẩn gram âm, ái khí, có 4-6 chiên
mao
• Sống trong chất nhầy dạ dày/ bám trên
NM
• Hp gây viêm dạ dày mạn tính kéo dài suốt
đời/ vi khuẩn đã bị tiêu diệt

Dịch tễ học Hp (nguy cơ nhiễm cao)
• Môi trường: vệ sinh kém
• Trẻ em <10 tuổi: dễ bị lây từ cha mẹ
• Di truyền: song sinh đồng hợp tử > di hợp
• Nguồn lây: nước (giếng, ngầm, thải), người
là ký chủ chính.
• Đường lây:
– Miệng – miệng
– Phân – miệng (tiêu chảy, thuốc làm tăng pH đầy)
– Dạ dày – miệng (nội soi)

Tại sao Hp cư trú ở Dạ Dày được?
Chiên mao (giúp
VK di động
nhanh): xuyên lòng
DD (acid)  chấy
nhầy (trung tính)
Tiết men
Urease: phân
hủy ureNH3,
cung cấp N cần
thiết để tổng
hợp protein.
Các yếu tố
giúp vk bám
dính

Mức độ nguy hiểm của Hp
• Hp là nguyên nhân chủ yếu của:
– Loét tá tràng (90-95%)
– Viêm DD (60%)
– Loét DD (60-70%)
– Ung thư DD (80%)
• Người bị nhiễm Hp tăng nguy cơ 3 lần bị các
bệnh trên
• 1 số chủng Hp giúp bảo vệ NM thực quản 
chống viêm trào ngược DD- TQ

Diễn tiến bệnh
• Phụ thuốc 3 yếu tố
– Chủng Hp
– Mức độ cảm của ký chủ
– Môi trường: ăn quá mặn, thuốc lá, thức ăn
bảo quản (ướp muối – đóng hộp)
 ăn trái cây & vitamin C giúp giảm nguy cơ

Dạng viêm DD
• Viêm hang vị DD loét TT
• Viêm toàn bộ DD loét DD, ung thư DD

Vai trò khác của Hp
• Hp gây thiếu máu thiếu sắt
Do Hp gây thiểu toan, giảm hấp thu Fe
• Hp bảo vệ TQ khỏi sự viêm do trào
ngược  do thiểu toan

CHẨN ĐOÁN LOÉT
1. Cơ năng:
• Đau thượng vị
– khi đói (loét TT),
– khi no (loét DD)
• Đầy bụng, ợ hơi, ợ
chua
2. Thực thể
• Ấn đau vùng
thượng vị
3. Dấu hiệu cảnh báo
ổ loét sắp/đã có
biến chứng
• Đau tăng, liên tục
• Đau lói sau lưng
• Nôn ói
• Tiêu phân đen

BIẾN CHỨNG
• Xuất huyết tiêu hóa
• Thủng DD-TT  cấp cứu (phẫu thuật)
• Hẹp môn vị  phẫu thuật
• Ung thư DD

Cận lâm sàng
• Nội soi DDTT
kèm sinh thiết
• XN tìm Hp
• X-quang DD
cản quang

Lưu ý khi làm XN tìm Hp
Phải ngưng thuốc sau:
• Kháng sinh & Bismuth ít nhất 4 tuần
• ức chế bơm proton (omeprazole) ít nhất 2 tuần
XN có giá trị khi đánh giá hiệu quả sau điều trị:
• test urease (mô sinh thiết)
• Test hơi thở
• Tìm KN trong phân (ngưng KS >8tuần)

ĐIỀU TRỊ VIÊM LOÉT DẠ DÀY – TÁ
TRÀNG
1. Nguyên tắc:
– Thuốc: làm giảm acid/ tăng bảo vệ NM
– Nếu Hp(+), dùng phác đồ diệt Hp
– Ngưng NSAID, hạn chế rượu, thuốc lá

THUỐC
1. Kháng acid (nay ít dùng):
2. Kháng thụ thể H2: cimetidin, ranitidin,…
3. Ức chế bơm proton (PPI):
– Omeprazole (Losec) 20mg
– Lansoprazole (Prevacid) 30mg
– Rabeprazole (Aciphex) 20mg
– Pantoprazole (Pretonix) 40mg
– Esomeprazole (Nexium) 40mg
4. Thuốc tăng bảo vệ NM: Bismuth, sucralfate
Uống 2
lần/ngày
(TRƯỚC ĂN
30 PHÚT)
4 TUẦN

Phác đồ diệt H.P, từ 10-14 ngày
Clarithromycin
Amoxcilin
PPI
500 mg x 2 lần/ngày
1 g x 2
2 lần/ngày
Lựa chọn
lần đầu
Bismuth
Metronidazole
Tetracycline
PPI
524 mg x 4
250 mg x 4
500 mg x 4
2 lần/ngày
BN dị ứng với penicilin
(amoxcilin)/ 3 thuốc
thất bại
Levofloxacin
Amoxcilin
PPI
250mg x 2
1g x 2
2 lần/ngày
Khi 3 thuốc đầu tiên
thất bại
Rifabutin
Amoxicilin
PPI
300 mg x 1
1g x 2
2 lần/ngày
Khi 3 thuốc đầu tiên
thất bại

Ngoại khoa
• Chỉ định:
– Ổ loét không đáp ứng thuốc
– Ổ loét có biến chứng

GAN-MẬT-TỤY

GIẢI PHẪU GAN
• Tạng lớn nhất
• Mật độ: Chắc, dễ vỡ
khi chấn thương
(chảy nhiều máu)
• Gan P > gan T
• TB gan có khả năng
tái sinh

Ống gan
chung
ĐƯỜNG DẪN MẬT

Ống gan
chung
(4cm)
Ống mật
chủ
TB gan
(tiết mật)
Tiểu quản
mật
Ống gan
(P, T)
Rời gan
Ống túi
mật
Ống tụy
Nhú tá lớn
(tá tràng)
ĐƯỜNG DẪN MẬT

ĐƯỜNG DẪN MẬT NGOÀI GAN

CHỨC NĂNG GAN (8)
Tạo
Glycogen
(dự trữ)
Tạo urê: biến
NH3 (độc)
urê (dễ thải)
Tạo mỡ (dự
trữ) & tiêu mỡ
(tạo NL)
Bài tiết mật:
dự trữ ở túi
mật
Chống độc:
chuyển hóa
& đào thải
Dự trữ
Ferritin: muối
sắt (60%)
Dự Trữ
Vitamin: A,D,
B12
Tham gia cơ
chế đông
máu: Gan
tổng hợp các
yếu tố đông
máu II, VII,
IX, X (nhờ
vitamin K)

• Sau dạ dày
• Đầu tụy áp
vào tá tràng
(phần xuống)

• 3 phần:
– Đầu
– Thân
– Đuôi
 Chỉ có
đuôi tụy
là di động

• Ống tụy
chính, cùng
OMC đổ vào
nhú tá lớn
(bóng vater)
Ống tụy phụ đổ
vào nhú tá bé

XƠ GAN = CIRRHOSIS

• Mãn tính
• Biến dạng cấu
trúc gan do tổn
thương  Tăng
sinh & xơ hóa
gan, tạo các cục
nhỏ trong gan
ĐẠI CƯƠNG

XƠ GAN

XƠ GAN do rượu

XƠ GAN – NGUYÊN NHÂN
• RƯỢU
• Viêm gan B/C
• Bệnh đường mật kéo dài
• Bệnh chuyển hóa: Wilson (ứ đồng), thiếu men
anpha 1–chymotrypsin
• Thuốc, độc chất: methotrexate, Amodarone
• Sán lá gan, ……………

GĐ Khởi phát (gan còn bù)
• Rối loạn tiêu hoá:
ăn kém, khó tiêu,
nôn
• Mệt, đau tức HSP
• Khám: gan hơi
to/ko, lách to,
sao mạch (+)
• CN gan: bt/ hơi yếu

GĐ Toàn Phát (Gan mất bù)
• Rối loạn tiêu hóa tăng
• Đau HSP, Sụt cân, Xạm da
• Vàng da – mắt
• Sao mạch ở cổ, ngực…
• Chảy máu: chân răng, mũi, trĩ, đại tiện máu
• Cổ chân phù, bụng báng nhẹ
• Khám: gan có thể teo nhỏ/ to dưới bờ sườn

GĐ cuối
1. Hội chứng tăng áp lực TM cửa
– Cổ trướng (Bụng báng)
– Da bụng căng bóng
– Tuần hoàn bàng hệ
– Tiểu rất ít/ vô niệu
2. Hội chứng suy TB gan
– Vàng sậm da – mắt
– Xuất huyết tiêu hóa
– Hôn mê gan

Vàng da – mắt ,
cổ trướng (bụng báng)

Lòng bàn
tay son
Tuần hoàn
bàng hệ

Lú lẫn
Sao mạch
Rậm lông
Nhão cơ
Bụng
báng
Dãn MM
(tuần
hoàn
bàng hệ)
bàn tay son
Vàng da
Yếu sinh lý

Cận lâm sàng
• Xét nghiệm CN gan
• XN bilirubin
• Siêu âm
• XN tìm nguyên nhân

ĐIỀU TRỊ
• Xơ gan không thể phục hồi
• Ngừa tổn thương, giảm biến chứng
• Tốt nhất dựa vào nguyên nhân

Sinh hoạt

Bệnh cảnh Thuốc lựa chọn
Tăng AL TM Cửa Ức chế bêta (propanolol, nadolol)
Xuất huyết do vỡ TM
TQ
Sandostatin + thắt búi TM nội soi
Phù (bụng báng) Lợi tiểu: spironolacton (Aldacton)/ Furosemid
(Lasix)
Chọc hút dịch màng bụng (nặng)
Bệnh Não-gan Lactulose (Cholac, Duphalac), thụt tháo
Suy gan nặng Ghép gan

Dự Phòng xơ gan
• Virus VG C chưa có
vaccin
• Chích ngừa (virus
VG B)
• Tránh tiếp xúc người
bị nhiễm virus B, C
• Tránh KST: sán lá
gan

Cảm ơn các bạn đã lắng nghe

Tai lieu giao trinh he tieu hoa

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Tai lieu giao trinh he tieu hoa

Similar to Tai lieu giao trinh he tieu hoa (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Tai lieu giao trinh he tieu hoa