хичээл1

1. Лекц 1

3.  Ой судлал /лесоведение, forest ecology/
гэдэг нь ойн экосистемийн бүрэлдэхүүн
хэсэг, экологи, биологи, модны өсөлт,
хөгжилт, хөдлөл зүй, ойн сэргэн ургалт,
ургамлын бүлгэмдэл, эдификатор модны
солигдолт, ойн хэв шинжийн ангилал, ой
ургамалжилтын мужлалтын онолын
үндсийг судалдаг шинжлэх ухаан юм.

4.  Ойн тухай дэлхèé дахины эрдэмтэн, мэргэд,
суут хүмүүсийн олон янзын тодорхойлолт,
сургаалууд байдаг Эдгээрээс ойн тухай
одоогийн мөрдөгдөж байгаа тодоðхойлолтын
ажлын үндсийг оросын суут эрдэмтэн Г. Ф.
Морозовыг тавьсан гэж үздэг байна.
 Ìорозов ойн тухай сургаалдаа хүрээлэн байгаа
орчин áa өөр хоорондоо харилцан үйлчлэлцэн
байнга хувьсан ººрчлөгдөж байдаг ургамал
амьтны нэгдлийг ой гэж íýрлэжээ.

5.  Проф. Г. Ф. Морозов ойд үүлдэр солигдох
тухай сурààлыг үндэслэгч юм. Үүнээс гадна
Морозов нь ойн хэв øèíжийг тогтоох
үндэслэлүүдийг боловсруулжээ.
 Морозовыí оéí хэв шинжийн талаархи
үндэслýлийг В. Н. Сукачеâ, П. С.
Погребняк. В. Г. Нестеров, И. С. Мелехов
áóсад эрдэмтад баяжуулан үргэлжлүүлж ой
судлалын òàëààð á¿õýë бүтэн цэгцтэй
сургаал боловсруулсан байиа.

6.  Өөр хоорондоо ба хүрээлэн байгаа
орчинтойгоо нягт õîëáîîòîéãîîð харилцан
үйлчлэлцэн, цаг агаар, хугацаа, õ¿ì¿¿ñèéí
ажиллагааны улмаас хэлбэр, хэмжээ,
тоо, агуулгаараа байнга хувьсан
өөрчлөгдөж байдàã ìîä сөөг, өвслөг ургамал
ба бусад амьд организмуудын цолбороос
тогтсоí газар зүйн тодорхой нэгэн ëàíäøàôò
хэв төрхийн тогтцыг ой гэдэг ойлголтонд
хамаарууд байна.

7.  Ой гэдэг нь хоорондоо харилцан
нөлөөлөхуйц хэмжээний шигүү модоор
бүрхэгдсэн экосистем бөгөөд ургамал,
амьтан, бичил биетэн зэрэг амьд
бүлгэмдэл, уур амьсгал, хөрс зэрэг амьгүй
орчиноос бүрэлдэнэ.

8.  НҮБ-ийн байгууллагаас 2004 онд Ром хотод
гаргасан “Дэлхийн ойн нөөцийн
шинэчилсэн үнэлгээ2005. Нэр томьёо ба
тодорхойлолт” /Global Forest Resources
Assessment Update2005.Terms And
Definitions/ хэмээх тайланд ой мод нь 0,5
гектараас их талбайтай, титэмийн бүрхэц
нь 10%-ийн илүү, 5м-ээс өндөр ургасан
байгалийн модтой, эсвэл энэ хэмжээнд
хүрэх бололцоотой таримал мод бүхий
газар юм.

9.  0,5га-аас их талбайтай, өтгөрөл 0,3-аас
дээш өтгөрөлтэй ой модыг ойгоор
бүрхэгдсэн талбайд, 0,3-аас бага
өтгөрөлтэй газрыг ойгоор бүрхэгдээгүй ойн
талбайд оруулдаг. Энд сийрэг модтой
талбай, мод бэлтгэсэн талбай, түймэрт
шатсан ой болон бусад төрлийн талбай
орно.

10.  Ой дотор ба задгай газар ургасан ижил
настай íýã òºðлийн үүлдрийн хоёр мод нэг
нь нөгөөгөөсөө ялгагдàõ тодорхой шинж
тэмдгүүдтэй байна.

11.  Зургаас харахад ургаж баéгаа орчныхоо нөлөөнөөс
øàëòгаалан модны хэлбэр, хэмæýý өөрчлөгддөг болох
нь тодорхоé байна. Үүнд: Ойн чөлөө цîîðхойд ургасан
модны иш богинî мөчрөөсөө сайн цэвэрлэгдээг¿é
богинохон бүдүүн мөчрүүд íü ишнийхээ бүх уртын дагуу
жил тархсан, бөмбөлөг хэлбэрииí сйирэгдүү титмийг
үүсгэн байðлах бөгөөд шувтан багатай ишний хэсэг нь
үйлдвэрлэлд òîхиромжгүй байна. Иймэрх¿¿ хэлбэртэй
мод үр жимсээр эëбэг байна.
 Задгай газарт ургасан моäíû үндэс, иш, титмийн уртааш
ºñºëò íü áàãà á¿ä¿¿íèé ºñºëò íü èõ áàéäàã. Èíãýæ ìîäíû
¿íдэсний хүзүүвчээс дээш шууд бүдүүрч эхлэх нь хүчтэé
салхи зэрэг гаднын тохиромжгүй нөлөөллийг тэсвэрлэх
зохицсон,байдаг.
 Модны титмийн эргэн тойрны бүх мөчрүүд жигд
б¿дүүрсэí байдаг нь гэрлийг аль аль хэсгээсээ жигдээð
элбэг хүлээн авдгаас болжээ.

12.  Îé äîтор ургасан модны иш нь мөчрөөсөө сайн
цэвэрëýãäñýí шовх оройтой, бүрýí модожсон байх
ба жижигхэн íàðèéí ìº÷ð¿¿ä нь модныхоо оройн
хэсэгт байрлан дугуй, õàãàñ äóãóé титмийг
үүсгэдэг. Ой дотор ургасан ìîäíû èøíèé äоод хэсгийн
мөчрүүд нь модныхоо ороéн хýñýãò áàéðëàí äóãóé,
õàãàñ äóãóé òèòìèéã ¿¿ñãýäýã. Îé äîòîð óðãàñàí
модны ишний доод хэсгийн мөчрүүд
 амьдралын тодорхой үеүүдэд моддын хоорондын
өрсөллөөний явцад үхэж сөнөн ишнээсээ
цэвэршдэг байна. Îé доторхи хүрэлцэхүйц
хэмжээний бус гэрэлтлэг, жилийн улирал ба өдөр
шөнийн температуртын горимын зөрүү, агаарыи
чийг, хөрсний нөхцөлүүд модны өсөлт, хөгжилтийн
ялгаврыг үүсгэх гол үндэс болдог.