Лекц-7

1. 7-р лекц: Ландшафтын дизайн ба мод,
сөөг ургамлын хэлбэржүүлэлт
• Ландшафтын дизайн нь хүн төрөлхтөний
эрүүл, ая тухтай амьдарч хөдөлмөрөх үндсэн
нөхцлийг бүрдүүлэхдээ ногоон ургамлыг
биологи-экологийн онцлогоор нь гоо зүйн
өндөр түвшинд зохиомжлох явдал юм.
Ландшафтын урлагийн түүхийн суурийг
эртний овог аймгийн ноёд, язгууртангууд
тавьсан байдаг.

2. • Ландшафтын дизайн нь ариун цэвэр
эрүүл ахуй, бичил уур амьсгалын
нөхцлийг сайжруулах, барилгажилтын
архитектур, уран зохиомж, түүний уран
сайхны яруу илэрхийлэлийг бүрдүүлэхэд
ихээхэн дэмжлэг үзүүлнэ. Ландшафтын
дизайны гол амин сүнс нь ногоон
ургамал байдаг.

3. • Ландшафтын дизайн үндсэн материал нь мод,
сөөг, цэцэг, өвслөг ургамал юм. Ногоон
байгууламжийн үндсэн материал болох
ургамлын нэр төрлийг тухайн бүс нутгийн
цаг уурын нөхцөл, үүргийг тодорхойлох,
чимэглэлийн шинж чанар, мод үржүүлгийн
газар бэлтгэсэн тарилтын материалын хотын
нөхцлийг тэсвэрлэх зэргээс хамаарч сонгоно.

4. • Ногоон байгууламжийн объектуудад модлог
ургамлын нэр төрлийг сонгохдоо объектийн
онцлог, экологийн хүчин зүйл, ургамлын
үүрэг, биологийн онцлог, ургамлын
архитектурын шинж чанар, тэдгээрийн ургах
орчины харьцааг тооцох хэрэгтэй.

5. • Ургамлын өсөлт, ургалт нь хөрсний нөхцөл,
үржил шим, чийг болон тухайн орчны нарны
гэрлээс хамаардаг. Орон сууцны хорооллын
ногоон байгууламжинд гол төлөв тоос
шороо, утаанд тэсвэртэй ургамал ашиглах нь
зүйтэй.

6. • Шилмүүст төрлийн хувьд өвлийн улиралд
объектийг чимэглэхээс хамаарч илүү
анхаарах хэрэгтэй. Объектод өөр өөр
категороор мод, сөөгийг суулгахдаа
тэдгээрийн өндөр, өргөн, титмийн нягт,
сийрэг зэрэг биометрийн үндсэн үзүүлэлийг
тооцох хэрэгтэй.

7. • Ургамал өндөрөөшөө ургахдаа орчины
тааламжтай нөхцөлд нас бие гүйцэж өндөр
ургадаг. Ургамлыг өндөрөөр нь 6 бүлэгт
хуваагдаг. Үүнд: 1. 20 метрээс дээш, 2. 10-20
метр, 3. 5-10 метр, 4. 2-5 метр, 5. 1-2 метр 6. 1
метр хүртэл.

8. • Модны титмийн өргөнийг мөчрийн далайцаар нь
тодорхойлно. Титмийн өндрийг тухайн модны
нийт өндөрөөс процентлаж /хувилах/ тооцно.
• Бут сөөгний хувьд тэдгээрийг газрын дээрх
хэсгийн өргөн нь чухал үзүүлэлт болно. Өргөн -
2 метрээс их, дундаж- 1-2 метр, нарийхан- 1
метр. Төлөвлөхдөө модны титмийн шигүүрлийг
тооцох хэрэгтэй. Шигүүрлийг титмийн гэрлийн /
зурвас гэрлийн/ хэмжээгээр тодорхойлно. Өтгөн
титэмтэй модыг бага-10%, дундаж 20-40%,
өтгөн-40% гэж ялгана.

9. • Ургалт түргэнтэй мод, сөөгийг анхаарах нь зүйтэй.
Модны жилийн дундаж өсөлт 50-70 см бол хурдан
ургалттай, 20-50 см бол дундаж ургалттай, 20 см бага
бол удаан ургалттай гэж хуваана. Гэрэлд дуртай,
сүүдэрсэг ургамлыг, хөрсний шаардлага, ган болон
хүйтэнг тэсвэрлэлтийг тооцох хэрэгтэй.

10. • Мод сөөгийг ганц нэгээр, бүлгээр, эгнээгээр,
цуваагаар тарих зэрэг үндсэн хэв шинжтэй.
Ихэнх тохиолдолд куртин болон массив гэж
хуваадаг. Куртин нь 70-100 модноос бүрдсэн
том бүлэг. Массив нь нутгийн цэцэрлэг юм.
Мод ганц нэгээр задгай талбай, зүлэгт талбай
ойн цоорхойд усан санд солитер шинж тэмдэг
бүхий бургас, хус, агч зэргийг тарина.

11. • Бүлэгээр 2-8 болон хэдэн арван мод, сөөг
багтана. Орон сууцны хорооллын ногоон
байгууламжинд нэг төрлийн группэд 2-5-8
мод ашиглавал илүү дээр. Группын бүтэцээр
нь энгийн-нэг зүйлийн ургамал тарьсан.

12. • Холимог- 2 ба түүнээс дээш зүйл, Нийлмэл –
мод, сөөгнөөс бүрдэнэ. Зохиомжинд нэг зүйл
зонхилох ёстой. Сонгохдоо зүйлүүд өөр
хоорондоо гоо зүйн хувьд зохицсон биологийн
хувьд харшлахгүй байх зэргийг анхаарах
хэрэгтэй. Төлөвлөхдөө нэлээд сонирхол
татахуйц харагдах нэг зүйл ургамлыг бүлгээр
тарих нь зүйтэй.

13. • Ургамлыг эгнээгээр тарихдаа шулуун замын
болон замын дагуу гэдгийг урьдаас тооцох
хэрэгтэй. Аллейд нэг зүйлийн ургамал өргөн
тархдаг. Хэд хэдэн зүйлийн ургамал тарих үед
зөв ээлжлэх нь чухал.