1. Менежерийн ур чадвар
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
VII.
Илтгэлийн хураангуй
Оршил
- Судлах шаардлага
Онолын хэсэг
1. Менежер гэж хэн бэ?
2. Ур чадвар гэж юу вэ?
3. Өнөөгийн монгол улсын бизнесийн байгууллагын онцлог, хэв маяг
4. Монгол улсын удирдлагын арга барилыг түүхэн байдалаас харж үзвэл
Судалгааны хэсэг
1. Судалгааны арга зүй
2. Судалгааны үр дүн
3. Судалгааны дүгнэлт
Зөвлөмж
Ашигласан материал
Хавсралт

2. I.
Илтгэлийн хураангуй
Өнөөдөр манай улс туршлагатай, ур чадвартай үйлдвэр эрхлэгч , менежерүүд дутмаг
байгаагийн хар гайгаар маш их түүхий эд болон хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн
гадагш нь ихээр гаргаж мөн гаднаас нэмүү өртөг шингэсэн эцсийн бүтээгдэхүүн
импортлож байна. Энэ бүхний дүнд маш их хэмжээний мөнгөн урсгалыг зүгээр гадагш
нь алдаж байна гэсэн үг. Ийм нөхцөлд улс орны эдийн засгийн хөгжил гэдэг зүйлийг
ярих асуудал маш хурцаар тавигдаж байна. Байгууллагын түвшинд хийж чадах хамгийн
нэн тэргүүний асуудал бол нэмүү өртөг шингээсэн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх
шаардлага тулгарч байна. Мөн үүнийг үр ашигтай удирдаж, зохион байгуулах
менежерүүдийн үүрэг роль хамгийн их үгүйлэгдэж байна. Энэхүү илтгэл монголын
бизнесийн өнөөгийн орчинд менежерүүд ямар ур чадвартай байх ѐстой вэ гэдгийг
тодорхойлох зорилготой. Монголын бизнесийн орчинг судлан, ямар, ямар онцлог давуу
тал болон, зах зээлийн онцлогуудыг гаргаж ирээд түүндээ тохирсон менежерийн ур
чадварыг олж илрүүлэх хэрэгтэй байсан. Бид менежерийн ур чадвар гэдэг ойлголтыг
зөвхөн онолын үүднээс яриад зогсохгүй практикд ямар байгаа талаар тандалт судалгаа
хийж , цуглуулсан мэдээлэл дээрээ үндэслэн бизнесийн орчны талаас, менежментийн
үзэл баримтлал, практик судалгаа гээд 3-н талаас нь авч үзэж менежерийн ур чадвар
ямар байх ѐстой вэ гэдгийг гаргаж ирсэн юм.

3. II.
Оршил
1990 оноос хойш Монгол улс төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгаас зах зээлийн эдийн
засгийн тогтолцоонд шилжсэн. Гэвч гадаад орчны нөхцөл байдлын өөрчлөлттэй макро
төвшний менежмент нь нийцээгүйн улмаас хямрал үүдэн гарсан. Энэ нь үнийг чөлөөлж
хувьчлалын стратегийг эрчимтэй хэрэгжүүлж, улсын үйлдвэрийн газруудыг хурдан
хувьчилсан боловч менежментийн шинэчлэл үндсэндээ орхигдсонтой холбоотой.
Хувьчлагдсан шинэ байгууллагуудыг хуучин арга барилаар өөрөөр хэлбэл автократ
арга барилаар удирдаж, менежментийн шинэчлэл удаашралтай явагдлаа. Энэ байдлаас
болж зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжиж гадаад ба дотоод орчны нөхцөл
байдал өөрчлөгдхөд түүнтэй зохицсон макро ба микро төвшний менежментийн
тогтолцоо жинхэнэ ѐсоор бүрэлдээгүй учир зах зээлийн зарчмаараа ажиллаж чадахгүйд
хүрсэн. Иймээс нийгэм-эдийн засгийн хямралт байдалд даамжирч үйлдвэрийн уналт,
санхүүгийн тогтворгүй байдлаас болж ард түмний амжиргааны түвшин доройтоход
хүрсэн. Эдгээр асуудалуудыг шийдвэрлэх цорын ганц зам бол үндэсний үйлдвэрлэлийг
сэргээж хөл дээр нь босгох зайлшгүй шаардлага урган гарч байна. Манай улс жижиг
дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх бодлого, үйлдвэржилтийг дэмжих жил, олон төсөл
хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлсэн ч нэг амжилттай болохгүй байна.Үүнийг бүтээгдэхүүний
экспорт импортын мэдээллээс харж болно.Дотоодын нөөц боломжийг ашиглалгүй нөөц
хэлбэрээр гаргаж эргээд бүтээгдэхүүн хэлбэрээр өндөр үнээр худалдан авч
байна./Хавсралт1-с харна уу/ .Энэ нь үйлдвэрлэл эрхлэх ур чадвартай, туршлагатай
хүний нөөц, нөгөө талаас санхүүгийн нөөц дутагдаж байгаагаас болж байна.
Судлах шаардлага:
Дээрээс харахад манай улсын экспортын бүтэц нь ихэнх түүхий эд материал, нэмүү
өртөг бага шингэсэн бүтээгдэхүүн байна. Харин импортын бүтээгдэхүүн бүтцийг авч
үзвэл бүгд бэлэн бүтээгдэхүүн буюу нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүнүүд байна.
Аливаа улс орон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхдээ өөрийн орондоо нэмүү өртөгийг
үлдээхийг зоридог билээ. Учир юу вэ гэвэл нэмүү өртөг гэдэг дотор цалин, шууд бус
татвар, ашиг, үндсэн хөрөнгийн элэгдэл зэрэг эдгээр үзүүлэлтүүд нь улсын төсвийн
орлого бүрддэг, мөн мөнгөний урсгалыг гадагш гаргахгүй байх нөхцөлийг бүрдүүлж
байдаг. Иймээс манай улсын хувьд мөнгөний урсгалыг энэ хэмжээгээр гадагш нь гаргаж
байна. Тэхээр дотооддоо эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх явдал бол эдийн засгийн
чадавхийг сайжруулах гол гарц юм. Иймээс жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх
зайлшгүй шаардлага гарч байгаа юм. Үйлдвэрийг хөгжүүлэхийн тулд чадварлаг
ажиллах хүч, чадварлаг менежер хамгийн гол гогцоо асуудал болоод байна. Өнөөдөр
манай улс менежрийн ур чадвар гэдэг асуудалыг чухалаар яридаг болсон.
Ингээд энэ илтгэлдээ өнөөгийн монголын бизнест менежерийн ур чадвар гэдэг зүйл
ямар ач холбогдолтой вэ? Мөн менежерийн ямар ур чадварууд хамгийн чухал болох
талаар судалгааны дүгнэлт зэргийг харуулахыг зорьсон юм.

4. III.
Онолын хэсэг
1.Менежер гэж хэн бэ?
Манлайлал, менежмент 2-ын ялгааг та нарт илүү сайн ойлгуулахын тулд дараах
жишээг толилуулъя. Шигүү ургасан өндөр хулстай ширэнгэн ой дундуур хэсэг хүмүүс
зам гарган урагшилж байна гэж бодъѐ. Нэг хэсэг нь хадуур барин хулсыг хярган зам
гаргах бөгөөд тэднийг үйлдвэрлэгчид буюу бүтээгчид гэе. Харин нэг хэсэг нь тэдний
ард мохсон хадуурыг нь ирлэн, дүрэм журмыг боловсруулан, булчингийн хүч чадал
сайжруулах хөтөлбөр боловсруулан, аль эсвэл хулсыг өшөө богино хугацаанд хадах
арга технологи боловсруулан дагаж явна гэж бодъѐ. Тэр хүмүүс бол менежерүүд. Харин
тэр хавийнхээ хамгийн өндөр ургасан модон дээр авирч гараад “биш ээ, бидний явах
ширэнгэ өөр зүгт байна. Чиглэлээ өөрчил” гэж хашгирч замчилж байгаа нэг хүн байна.
Тэр бол лидер. Хувь хүнийхээ хувьд ч, бизнесийн хамт олныхоо хувьд ч бид тасралтгүй
“хулсаа хяргаад л байдаг”, маш завгүй ажиллаад л байдаг. Гэхдээ харамсалтай нь бид
буруу ширэнгэн дундуур манаргаж явах нь олонтаа байдаг.
Байгууллагыг ямар удирдагч удирдаж байгаагаас шалтгаалан байгууллагын дүр төрх
төлөв байдал өөр байдал өөр өөр байдаг. Менежер нь удирдлагын үйл ажиллагаа
явуулж, удирдлагын зорилтуудыг хэрэгжүүлж байна. Мөн удирдлагын түвшин, ажил
үүргийн хуваарь, зорилгоос хамаарч менежерүүд өөр өөр байх боловч гүйцэтгэх үндсэн
үүргүүдээс/Төлөвлөх, зохион байгуулах, идэвхжүүлэх,хянах/ гадна дараах 3 гол
үүргийг мөн гүйцэтгэнэ.
1. Удирдлагын шийдвэр бэлтгэх, гаргах, түүнийг хэрэгжүүлэх.
Энэ бол менежерийн нэгэн гол үүрэг. Удирдлагын шийдвэр гаргах эрх мэдлээр
хангагдахын зэрэгцээ түүний үр дагаварт хариуцлага хүлээдэг байх.
2. Мэдээллийн үүрэг. Удирдлагын үр ашигтай шийдвэр гаргахын тулд удирдлагын
системийн тухай үнэн бодит мэдээлэл авч түүнийг боловсруулж чаддаг байх, мөн
гүйцэтгэгчдэд хэрэгтэй мэдээллийг товч тодорхой хүргэх чадвараас менежерийн ажлын
үр дүн шууд шалтгаална.
3. Харилцааны үүрэг. Удирдагч гэдэг үүднээс хамт олны зохион байгуулалтын болон
стратеги зорилтыг хэрэгжүүлэх шаардлагаар хамт олны доторх болон байгууллагын
гаднах харилцаа холбоог бий болгох, хооронд нь зохицуулалт хийх.
Үр ашигтай удирдлага гэдэг зөвхөн хүмүүсийг удирдахад биш харин өөрийн бодол
санааг бусадтай хуваалцаж, хүмүүстэй хамтран ажиллахыг хэлдэг. Хүмүүс удирдагчийг
манлайлагч болоод зогсохгүй харин үйлдвэрлэл, үйлчилгээний явцад оролцдог сайн
мэргэжилтэн байх шинийг агуулсан, нийгэм сэтгэлзүйн өндөр мэдлэгтэй хүн байх
ѐстой.
Зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжихээс өмнө удирдах ажилтны ажил албанд
сонгохдоо дараах үндсэн шалгууруудыг удирдлага болгодог. Үүнд:

5. 1.
2.
3.
4.
Улс төрийн боловсрол
Ёс суртахууны тогтвортой байдал
Нэр хүндийн асуудал
зохион байгуулах чадвар
Харин орчин үеийн онол, практикаар менежерт дараах шаардлагууд тавигдана.
1.
2.
3.
4.
Мэдлэг боловсрол
хувийн чанар
Ёс зүйн хэм хэмжээ
Зохион байгуулах чадвар, дадлага, туршлага
2. Ур чадвар гэж юу вэ?
Чадвар гэдэг бол хїн эзэмшсэн мэдлэг туршлагаа амьдрал, vйл ажиллагааны явцад
хэрэгжvvлэх тvвшин боломжийг хэлнэ. Хvн бvрийн чадвар харилцан адилгvй байдаг.
Ур чадвар= мэдлэг+туршлага
Бүтээлчээр сэтгэх чадвар
мэдээлэл цуглуулах, үнэлэх
Нэн тэргүүний зүйлийг ялган тодорхойлох
Үр нөлөө үр ашигийг тодорхойлох, үнэлэх
Үнэлэлт өгөх
Өөрийн ажил амьдралд туслах
Оролцох чадвар
харилцах
Хэлэлцэн ярилцах, тохирох
Зөрчил, маргааныг эвээр шудрага зохицуулах
Зөвшилцөлд хүргэх
Дээрх ур чадварууд нь иргэн бүрийн хувьд чухал юм.
Менежерийн ур чадвар гэж юу вэ?
Судлаач Веттон, Камерон нар үр ашигтай менежерийн ур чадварын жагсаалт бүрдүүлэх
эмпирик хандлага санал болгосон байна. Тэд өндөр үр бүтээлтэй ажиллаж байгаа 400
гаруй менежерийн асуулгад өгсөн хариултад байнга дурьдагдсан 10 ур чадварыг сонгож
авсан байна. Эдгээр нь:
1. Аман харилцаа /сонсох чадвар багтана/-ны ур чадвар
2. Стрессийг даван туулах, цаг хугацааг үр дүнтэй ашиглах чадвар
3. Бие даан шийдвэр гаргах ур чадвар
4. Асуудлыг хүлээн зөвшөөрөх, томьѐолох, шийдвэрлэх ур чадвар
5. Мотиваци бий болгох, бусдад нөлөөлөх чадвар
6. Төлөөлүүлэн гүйцэтгүүлэх чадвар
7. Зорилго дэвшүүлэх ирээдүйгээ бодитой төсөөлөх ур чадвар
8. Хувийн ухамсар, өөрийгөө таниж мэдэх чадвар
9. Баг бүрдүүлэх ур чадвар
10. Зөрөлдөөнийг удирдан зохицуулах ур чадвар

6. 3.Өнөөгийн монгол улсын бизнесийн тойм,онцлог, хэв маяг
Монгол улс нь 1568 км2 нутагтай түүний 77,3% нь хөдөө аж ахуйн газар 15,8%
нь улсын тусгай хэрэгцээний газар 9,4% ой мод 0,6%ийг усны сан бүхий газар 0,2% зам
шугам сүлжээний газар тус тус эзэлдэг. Газрын хэвлийн хувьд харьцангуй бага
судлагдсан газар нутгийн 2% орчим 700 гаруй орд бүртгэгдсэний 40% нь стратегийн ач
холбогдолтой тооцож байна. Хөдөлмөрийн насны 1,6 сая хүн ам байгаагын 1,060
мянган хүн эдийн засгийн идэвхитэй хүн ам юм. Бүртгэлтэй ажилгүйчүүд 50,000 орчим
хүн эдийн засгийн өсөлт нь уул уурхайн олборлолт, барилгын секторын өсөлтөөр ихэнх
нь хангагдаж байна. Бусад салбарын багаахан хэсэг нь сэргэлтийн шатанд ихэнх нь
боловсоруулах аж үйлдвэрүүд нь уналтын шатнаас гарч чадаагүй байна. Хөдөө аж
ахуйн бүтээгдэхүүний 37% ийг мал аж ахуйн бүтээгдэхүүн эзэлдэг нүүдлийн аж ахуйд
суурилсан фермерийн аж ахуй эхлэл төдий байгаа . Эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
бүхэлдээ уналтанд орсон зарим жилд ДНБ өсөлттэй гардаг нь аж үйлдвэрийн өсөлтөөс
илүүтэйгээр гадаадын зах зээлийн үнэ ханшны өөрчлөлтөөс хамааран өсдөг. Энэ нь
дэлхийн зах зээл дээр алт зэсийн үнэтэй салшгүй холбоотой.
Монголын бизнесийн орчны давуу тал:
1. 2 их гүрэний дунд өндөр багтаамж бүхий зах зээлийн дунд оршдог. Сүүлийн
жилүүдэд 2 хөрш орон дэлхийн хөгжлийн чиг хандлагыг тодорхойлох өндөр
багтаамжтай үсрэнгүй хөгжилтэй улс гүрнүүд болох нь хэн бүхэнд ойлгомжтой.
2. Хүн ам нь харьцангуй боловсролтой орчин үед үйлчилгээний салбар
үйлдвэрлэлийн салбараас илүүтэйгээр хөгжиж байна. Энэ нь өнөөгийн нөхцөлд
мэдлэгийн багтаамж ихтэй үйлчилгээний бизнест бүр ч илүү харагдах боллоо.
Манай улс боловсролын түвшингээрээ дээгүүр ордог. Энэ боломжийг ашиглаж
хөгжих боломж бусад буурай хөгжилтэй орнуудтай харьцуулахад өндөр байна.
3. Байгалын баялаг ихтэй. Монгол улс байгалын баялаг ихтэй орны тоонд зүй ѐсоор
ордог. Гэвч боловсруулах аж үйлдвэр хөгжөөгүйгээс үр ашиггүй түүхий
байдлаар гадаадад гаргаж байна.
4. Өргөн уудам нутагтай . газар тариалан хөгжүүлэх бүрэн боломжтой мөн
түүхийн бүхий л хугацаанд өсгөж үржүүлж ирсэн мал аж ахуйн орон билээ. Үүн
дээрээ түшиглэж малын гаралтай түүхийн эдийг боловсруулах үйлдвэр барих
бүрэн боломжтой.
5. Монгол улс нь зах зээлийн нийгэмд хэлбэрийн хувьд шилжисэн ч агуулгын
хувьд шилжээгүй байгаа билээ. Энэ нь зах зээлийн боломжууд бусад улс
орнуудтай харьцуулхад өндөр байна.

7. Монголын бизнесийн орчны сул тал:
1. Хүн амын тоо цөөхөн, таруу байршилтай, хөдөлмөрийн нөөц хязгаарлагдмал
2. Шинжлэх ухааны хөгжлийн түвшин доогуур бүтээгдэхүүн үйлчилгээний
чанараар дэлхийн зах зээл дээр өрсөлдөх чадвар сул
3. Уур амьсгал эрс тэс, мал аж ахуй, газар тариалангийн үйлдвэрлэл байгалаас
ихээхэн шалтгаалдаг.
4. Эдийн засгийн өрөөсгөл бүтэцтэй, дэд бүтэц сул хөгжсөн.
5. Хэвийн болон бүс нутгийн олон улсын зам харилцаанаас алслагдсан далайд
гарцгүй
6. Экологийн эмзэг орчинтой байгалын нөхөн сэргээх чадвар сул
Монголын зах зээлийн онцлог хэв маягууд :
Монголын зах зээл хэт жижиг, мэдээлэл хурдан тархадаг
Өөрийгээ тэтгэж чадахгүй эдийн засаг
Монгол нэг төгрөгийн орлого олбол түүнийхээ 80 мөнгийг хэрэглээнд
зарцуулдаг гэсэн судалгаа бий.
Гаднаас хүнснийхээ 70 гаруй хувийг импортолдог
Залуучуудын орон, залуу хүний амбиц, мотив болох зүйл бол
/Сурч боловсрох нөхцөл, компаний имидж, цалин хөлс/
Худалдаа, үйлчилгээний бизнес түлхүү хөгжих хандлагатай
Өндөр өртөгтэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байна.
Зах зээлийн судалгаа хөгжлийн зардал бага энэ нь зах зээлээ мэдрэх боломжийг
олгодог.
Монгол улсын удирдлагын арга барилыг түүхэн байдалаас харж үзвэл:
Монголын удирдлагын түүхэн хандлагыг авч үзэхийн тулд соѐлын шинж чанартай нь
холбон авч үздэг. Профессор Г.Пүрэвээ монголчуудын удирдах чадварыг хомсдолд
өртсөн түүхэн ханлагыг:
Эзэнт гүрний үеийн удирдлагын арга барил
Манжийн дарлалын үе
Төвлөрсөн төлөвлөгөөт үеийн эдийн засгийн үе
Зах зээлийн эдийн засгийн үе ба даяаршлын үе гэж хуваасан.

8. санхүүгийн
менежер
маркетингийн
менежер
стратегийн
менежер
хүний
нөөцийн
менежер
үйлдвэрлэлийн менежер
Тайлбар: Даяаршиж байгаа өнөөгийн бизнес маш хурдан өөрчлөгдөж байгаа, хурд гэдэг
байгууллагын ганц амжилтын үндэс болж байна. Үүнтэй уялдан байгууллагын гол
тоглогчууд болох менежерүүдийг үүрэг ролиуд бас мөн адилхан өөрчлөгдөж байдаг.
Дээрх графикаас өөрчлөгдөж байгаа менежерүүдийн үүрэг ролиудыг харууллаа.
IV.
Судалгааны хэсэг
1. Судалгааны арга зүй
Судалгааны зорилго: Ìåíåæåð ãýäýã õ¿í ìîíãîëûí áèçíåñèéí áàéãóóëëàãàä ÿìàð ¿¿ðýãòýé
áàéäàã âý? Ìîíãîë ìåíåæåðèéí óð ÷àäâàðûí ÿìàð äàâóó òàëóóä áîëîîä ÿìàð ñóë òàëóóä áàéãàà
âý? îäîîãèéí íºõöºë áàéäàëä ä¿í øèíæèëãýý ºãºõ þì.
Судалгааны обьект: Монгол улсын их сургууль эдийн засгийн сургууль, Говь ххк,
Таванбогд ххк, Монголросцветмет ххк . Учир нь менежментийн шинжлэх ухааныг сайн
мэддэг хүмүүсийг авах зорилгоор менежментээр төгсөөд ажиллаж байгаа, мөн багшлаж
байгаа хүмүүсээс түүвэрлэн авсан юм.
Судалгааны түүвэр : 10 багш, бизнесийн байгууллагын удирдах албан тушаалтанууд 40
болно. Нийт 50 хүнээс санамсаргүй байдлаар түүвэр хийж анкет асуулгын аргаар
судалгааны мэдээлэл цуглуулж, эксел программ дээр боловсруулав.

9. 2.Судалгааны үр дүн
4. Ìîíãîëä ìåíåæìåíòèéí øèíæëýõ óõààíû õºãæëèéí ò¿âøèíã ¿íýëâýë òàíûõààð гэсэн асуултанд
A. Ýð÷èìòýé õºãæèæ áàéãàà-45%
B. Äóíä çýðýã -25%
C. Ñóë õºãæèëòýé-30%
D. Ìóó õºãæèæ áàéãàà-10%
5. Õ¿í àì, ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí ò¿âøèí èæèë óëñ îðíóóäòàé õàðüöóóëàæ ¿çõýä /Êîìáóæ,
Ëàóñ, Óçáåê, Ìîëäàâ, Êèðãèñòàí, Òàæèãñòàí/
A. Äýýã¿¿ð-25%
B. Èæèë -50%
C. Äîîãóóð -25%
D. Ñóë-0%
6. Монголд менежер гэдэг ойлголт жинхэнэ утгаараа практикт хэрэглэгдэж байгаа юу?
A. Байнга -40%
B. Заримдаа-45%
C. Бараг үгүй-15%
D. Үгүй-0
7. Менежерийн үүрэг байгууллагын зорилгод хүрэх үйл ажиллагаанд ямар ач
холбогдолтой гэж боддог вэ?
A. Голлох ач холбогдолтой -85%
B. Туслах ач холбогдолтой-0
C. Дэмжлэг үзүүлэх ач холбогдолтой-0
D. Чиглүүлэх ач холбогдолтой-15%
8. Манай бизнесийн байгууллагуудад чадварлаг менежерүүд хангалттай байж чаддаг
гэж боддог уу?
A. Хангалттай- 25%
B. Боломжийн -25%
C. Хангалтгүй -45%
D. Мэдэхгүй-5%

10. Манай улсад менежментийн ШУ хөгжих
урьдач нөхцөл юу вэ?
Боловсролын
тогтолцоо
16%
Эдийн
засгийн өсөлт
3%
Бизнесийн хүчтэй
байгууллагууд
21%
Улс төрийн байдал
7%
Зах
зээл, бизнесийн
нөхцөл байдал
13%
Судалгааны
хүрээлэн
20%
Төрийн бус
байгууллага
3%
Менежментийн
чиглэлийн их дээд
сургууль
17%
Байгууллагын амжилтыг авчирч чадах
үзүүлэлт нэрлэ
Маркетинг
9%
Сайн менежер /ур
чадвартай ажиллах
хүч/
32%
Зах зээлийн
багтаамж /ирээдүй/
25%
Бүтээгдэхүүний
дахин давтагдашгүй
байдал
0%
Шинэ
Дасан технологи, тоног
зохицох төхөөрөмж /know
чадвар
how/
10%
8%
Санхүүгийн
чадвар
5%
Байгууллагын соѐл
11%

11. Менежерийн хамгийн чухал чадварыг нэрлэ
Аман харилцаа /сонсох чадвар багтана/-ны ур чадвар
Стрессийг даван туулах, цаг хугацааг үр дүнтэй ашиглах чадвар
Бие даан шийдвэр гаргах ур чадвар
Асуудлыг хүлээн зөвшөөрөх, томьѐолох, шийдвэрлэх ур чадвар
Мотиваци бий болгох, бусдад нөлөөлөх чадвар
Төлөөлүүлэн гүйцэтгүүлэх чадвар
Зорилго дэвшүүлэх ирээдүйгээ бодитой төсөөлөх ур чадвар
Хувийн ухамсар, өөрийгөө таниж мэдэх чадвар
Баг бүрдүүлэх ур чадвар
Зөрөлдөөнийг удирдан зохицуулах ур чадвар
1%
13%
27%
8%
10%
2%
15%
17%
6%
1%
3.Судалгааны дүгнэлт
Судалгааны үр дүнгээс нэгтэгэн дүгнэхэд:
Манай улсад менежментийн шинжлэх ухаан эрчимтэй хөгжиж байна.
Эдийн засаг, хүн ам адилхан улс оронтой харьцуулхад хөгжлийн ижил
түвшинтэй байна.
Менежер гэдэг ойлголт нь жинхэнэ утгаараа заримдаа хэрэглэгддэг байна.
Менежер гэдэг бол байгууллагын зорилогоо хэрэгжүүлхэд хамгийн чухал
үүрэгтэй хүн гэдэг нь судалгаанаас харагдаж байна.
Манай бизнесийн байгууллагад ур чадвартай менежер маш их дутагдаж
байна.
Манай улсад менежментийн шинжлэх ухаан хөгжих таатай нөхцөл бол
бизнесийн хүчтэй байгууллагууд, судалгааны хүрээлэн, менежментийн
чиглэлийн их дээд сургуулиуд ихээхэн нөлөө үзүүлэх юм байна.
Байгууллагын амжилтыг авчрах 3-н гол хүчин зүйл бол ур чадвартай сайн
менежер, зах зээлийн ирээдүйтэй байдал, байгууллагын соѐл зэрэг хүчин
зүйлүүд орсон байна.

12. Ур чадвартай менежерүүдэд хамгийн чухал 3-н чадвар бол баг бүрдүүлэх ур
чадвар
Мотиваци бий болгох, бусдад нөлөөлөх чадвар, асуудлыг томъѐлох
шийдвэрлэх ур чадвар юм.
V.
Зөвлөмж
Ингээд дээрх судалгаа болон илтгэлээс эцэслэн дүгнэж хэлхэд байгууллагын менежер
гэдэг албан тушаалтаныг ямар чухал үүрэг гүйцэтгэдэг вэ гэдгийг ойлгож авсан байх
гэдэгт итгэлтэй байна. Иймээс илтгэлийнхээ төгсгөлд менежерийн хамгийн чухал ур
чадвар болох багт нөлөөлөх ур чадварыг байгууллагад яаж хэрэгжүүлэх вэ гэдэг талаар
багахан ч болов нэмэр болохоор гадны туршлагаас иш татан оруулж ирлээ. Монгол
хүний онцлог гэдэг зүйлийг бид бизнес эрхлэх явцдаа ойлгож, түүнийг үйл
ажиллагаандаа бодолцож байх хэрэгтэй. Монгол хүмүүс багын спорт, багын тоглолтонд
муу гэдгийг хүн болгон хэлэх буй за.
Орчин үеийн байгууллагууд нь өндөр мэргэшилтэй мэргэжилтэнүүд, тэгш эрхтэй
хүмүүс, хамтран ажиллагч түншүүдээс тогтодог. Мэдлэгийн бүхий л салбар бүгд л
адилхан, ийм байгууллага дахь хүмүүс нийтийн ажил хэрэгт оруулсан хувь нэмрийг
үндэслэж үнэлдэг болохоос онцгойрсон байдлын ямар нэг шинж чанараар нь
үнэлдэггүй.
Зөвхөн 3 төрлийн баг байдаг. Үүнд
1. Яг л хосоороо тоглодог тиннесний баг: энэ нь жижиг баг бөгөөд гишүүн бүр
нь нөгөө тоглогчийнхоо шинж чанар , дадал туршлага, давуу болон сул талд
нь дасан зохицдог.
2. Дараагийн баг нь европ хөл бөмбөг тоглож байгаа баг шиг: тоглогч бүр
тодорхой заасан байрыг эзэлж, тэр газартаа ажилладаг, харин бүх
багаараа/хаалгачаас бусад нь/ өөр хоорондоо ярилцан байж тодорхой
зорилгод хүрэхээр хөдөлж байдаг.
3. Эцэст нь америк бейсболын баг шиг эсвэл найрал хөгжим шиг, бүх
оролцогчид нь өөрт ноогдсон, тогтоосон байр суурийг эзлээд тэр чигээрээ
зүтгэн ажиллах явдал юм.
Ямар ч тодорхой агшинд байгууллага нь нэг л тоглоом тоглож болно. Тодорхой
зорилт бүрийг хэрэгжүүлэхийн тулд багийн төрлөө сонгох хэрэгтэй байдаг. Энэ
явдал нь байгууллагын хамгийн хүнд хэцүү эрсдэлтэй шийдвэр болдог, учир нь
багийн нэг төрлийг нөгөө төрөлд шилжүүлэн өөрчлөх шиг төвөгтэй ажил
байдагүй билээ.
Сайн менежерийн хүчээр сайн багийг бүрдүүлж чадна.Өөрөөр хэлбэл тухайн
багийн эв нэгдэл, үр бүтээл, бүтээмж гээд бүхий л зүйлс менежерийн ур
чадвараас хамаардаг байна. Доорх хүснэгтэнд үр нөлөөтэй ба үр нөлөөгүй багийн
ялгааг харуулав.

14. VI.
Ашигласан материал
1. Питер друкер “Мэргэжлийн менежмент” 2007 он
2. Т.Дорж, Т.Билэгт “менежментийн үзэл баримтлал хэв маягийн асуудал”
улаанбаатар хот 2008 он.
3. П. Наранцэцэг “менежментийн монгол хэв маягийн онцлог” 2007 он
4. Д.Энх-отгон “менежмент” гарын авлага 2008 он
5. Д.Энх-отгон “монголын бизнесийн удирдлага” хичээлийн лекц
6. Статисткын эмхэтгэл 2005 он
7. www.google.mn

15. Хавсралт.1
Экспортын барааны бүтэц/бүлгээр, хувиар/
1997
44,2
4,7
1998
33,8
6,0
1999
32,3
6,6
Эрдэс бүтээгдэхүүн
Түүхий болон арьс
шир, ангийн үс
Нэхмэл бүтээгдэхүүн 17,0
16,8
28,0
Үнэт хагас үнэт
20,6
26,8
21,8
чулуу, металл гоѐлын
зүйл
бүгд
86,5
83,4
88,8
Импортын бүтэц /бүлгээр, хувиар/
Ургамлын гаралтай бүтээгдэхүүн
Хүнсний бүтээгдэхүүн
Эрдэс бүтээгдэхүүн
Химийн үлдвэрийн бүтээгдэхүүн
Нэхмэл бүтээгдэхүүн
Төмөрлөг болон түүгээр хийсэн
бүтээгдэхүүн
Машин,тоног төхөөрөмж,
цахилгаан хэрэгсэл
Авто,агаарын, усан замын
тээврийн хэрэгсэл, эд анги
бүгд
2000
35,2
7,9
2001
33,6
11,3
2002
33,1
8,8
2003
34,6
8,6
2004
40,7
2,7
2005
42,7
2,9
35,9
14,1
32,9
14,5
27,7
22,8
26,9
23,3
22,7
28,0
18,0
31,1
93,1
92,3
92,4
93,4
94,0
94,7
1997
6,8
8,2
19,5
5,6
7,0
26,7
1998
5,3
9,3
18,1
6,3
5,6
25,2
1999
3,5
7,0
16,6
9,0
3,8
34,5
2000
7,6
7,7
19,6
13,0
3,7
21,7
2001
8,0
8,3
22,8
9,9
4,7
17,8
2002
8,4
8,2
19,2
12,2
4,5
19,5
2003
4,6
7,6
20,5
10,4
5,5
21,0
2004
6,9
7,2
23,2
10,0
6,9
19,7
2005
4,7
6,6
27,6
6,4
7,2
21,6
26,7
25,2
34,5
21,7
17,8
19,5
21,0
19,7
21,6
9,6
13,5
10,6
10,9
10,8
10,9
10,8
10,2
9,8
89,1
89,1
88,9
88,7
87,7
88,0
85,8
88,7
88,6

16. Монгол улсын их сургууль
Эдийн засгийн сургууль
ШУТИС-КТМС
“Эрдмийн шувуу” эрдэм шинжилгээний хурал
Сэдэв: Менежерийн ур чадвар
Удирдсан багш.......................... Д.Энх-отгон / доктрант/
Гүйцэтгэсэн: ................................Л.Түвшинтөгс /мен4/
Ж.Өлзийбуян /мен4/
Улаанбаатар хот
2010 он