1. Leksioni Nr:1
Anatomia Dentare
Studimi i morfologjisë dentare –
krijimi i aftësive për të kryer të gjithë ndërhyrjet
stomatologjike.
Formimi i denticionit në përgjithësi:
Njeriu ka dy sisteme dentare:
sistemi i qumështit që fillon të
formohet në fazën prenatale rreth javës së 14 dhe
kompletohet pas lindjes në moshën 3 vjeç;
dhëmbët permanent
Dhëmbi i parë permanent duket në moshën 6 vjeç.
Në këtë moshë kemi sistem dentar miks.
Ky tranzicion përfundon pas moshës 12 vjeç kur gjithë
dhëmbët e qumështit kanë dalë (fig.1-1).
2. Sistemi Europian:Sistemi Europian:
Dhëmbët e qumështit me numra romak:Dhëmbët e qumështit me numra romak:
+ për nofullën e sipërme+ për nofullën e sipërme
- për nofullën e poshtme- për nofullën e poshtme
+I +II +III +IV +V+I +II +III +IV +V
- I - II - III - IV - V- I - II - III - IV - V
Dhëmbët e përhershëm: +1 +2 +3 +4 -5 -6 -7 -8Dhëmbët e përhershëm: +1 +2 +3 +4 -5 -6 -7 -8
-1 - 2 - 3 - 4 -5 -6 -7 -8-1 - 2 - 3 - 4 -5 -6 -7 -8
Sistemi Universal:Sistemi Universal:
Dhëmbët e qumështit me gërma fillon nga A tek T:Dhëmbët e qumështit me gërma fillon nga A tek T:
A B C D E F G H I JA B C D E F G H I J
T S R Q P O N M L KT S R Q P O N M L K
Dhëmbët e përhershëm fillon me 8 djathtas sipër meDhëmbët e përhershëm fillon me 8 djathtas sipër me
numra arab 1...32.numra arab 1...32.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 161 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
32 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 1732 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17
3. Sistemi FDJ :Sistemi FDJ :
Dhëmbët e qumështit fillon me numrin 5 në nofullën eDhëmbët e qumështit fillon me numrin 5 në nofullën e
sipërme djathtas dhe përfundon me 8 djathtas poshtë:sipërme djathtas dhe përfundon me 8 djathtas poshtë:
55 54 53 52 51 61 62 63 64 6555 54 53 52 51 61 62 63 64 65
85 84 83 82 81 71 72 73 74 7585 84 83 82 81 71 72 73 74 75
Dhëmbët e përhershëm fillon me 1 djathtas sipër dheDhëmbët e përhershëm fillon me 1 djathtas sipër dhe
përfundon me 4:përfundon me 4:
18 17 16 15 14 13 12 11 21 22 23 24 25 26 27 2818 17 16 15 14 13 12 11 21 22 23 24 25 26 27 28
48 47 46 45 44 43 42 41 31 32 33 34 35 36 37 3848 47 46 45 44 43 42 41 31 32 33 34 35 36 37 38
4. Sistemi i kodifikimit të dhëmbëveSistemi i kodifikimit të dhëmbëve
SistemiSistemi ChervranChervran,, paraqiten dhëmbët e qumështit me numraparaqiten dhëmbët e qumështit me numra
romakromak:: të përhershmittë përhershmit arabarab..
Dhëmbët e qumështitDhëmbët e qumështit V IV III II I I II III IV VV IV III II I I II III IV V
V IV III II I I II III IV VV IV III II I I II III IV V
Dhëmbët permanent:Dhëmbët permanent: 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 88 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8
8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 88 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8
Sistemi Palmar:Sistemi Palmar:
Dhëmbët e qumështit me gërma nga A....EDhëmbët e qumështit me gërma nga A....E
E D C B A A B C D EE D C B A A B C D E
E D C B A A B C D EE D C B A A B C D E
Dhëmbët e përhershëm:Dhëmbët e përhershëm: 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 88 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8
8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 88 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8
5. Sistemi i identifikimit tëSistemi i identifikimit të
dhëmbëvedhëmbëve
• Rradhitja e dhëmbëve në harkun alveolar quhet denticionRradhitja e dhëmbëve në harkun alveolar quhet denticion
• Denticioni i qumështitI I 2/2 C 1/1 M 2/2 = 10Denticioni i qumështitI I 2/2 C 1/1 M 2/2 = 10
• Denticioni i përhershëm I 2/2 C 1/1 P 2/2 M 3/3 = 16Denticioni i përhershëm I 2/2 C 1/1 P 2/2 M 3/3 = 16
• Ndarja e nofullës majtas - djathtasNdarja e nofullës majtas - djathtas
• Ndarja e nofullës sipër - poshtëNdarja e nofullës sipër - poshtë
6.
7. Kaviteti oral: kuptohen një sërë organesh dhe indesh qëKaviteti oral: kuptohen një sërë organesh dhe indesh që
përfshijnë zgavrën e gojës dhe që ndikon në funksionin;përfshijnë zgavrën e gojës dhe që ndikon në funksionin;
përtypës, fonetik, estetik.përtypës, fonetik, estetik.
Pjesët përbërëse të kavitetit oral:Pjesët përbërëse të kavitetit oral:
1.1. nofullatnofullat
2.2. dhëmbëtdhëmbët
3.3. muskujt përtypës dhe të mimikësmuskujt përtypës dhe të mimikës
4.4. gjuha, mukoza,gjuha, mukoza,
5.5. gjendrat e pështymës.gjendrat e pështymës.
Dhëmbët përbëjnë pjesën qëndrore të aparatit përtypës:Dhëmbët përbëjnë pjesën qëndrore të aparatit përtypës:
Ndahen: Dhëmb frontal, distal.Ndahen: Dhëmb frontal, distal.
Funksioni – prerje e ushqimit, coptim, bluarje, në fonetikë,Funksioni – prerje e ushqimit, coptim, bluarje, në fonetikë,
estetik.estetik.
8.
9. Klasifikimi i dhëmbëve:Klasifikimi i dhëmbëve:
Prerës – Incizivët – 4 për çdo nofullPrerës – Incizivët – 4 për çdo nofull
Shqyes – kanini – 2 për çdo nofullShqyes – kanini – 2 për çdo nofull
Copëtues – Premolarët – 4 për çdo nofullCopëtues – Premolarët – 4 për çdo nofull
Bluarës – Molarët – 6 për çdo nofullBluarës – Molarët – 6 për çdo nofull
Pjesët përbërëse të dhëmbit:Pjesët përbërëse të dhëmbit:
1- kurorë klinike, anatomike1- kurorë klinike, anatomike
2- qafë pjesa kalimtare nga kurora tek rrënja2- qafë pjesa kalimtare nga kurora tek rrënja
3- rrënjë pjesa që vendoset në alveolë3- rrënjë pjesa që vendoset në alveolë
Faqet e kurorës së dhëmbit:Faqet e kurorës së dhëmbit:
a)a) Labiale: frontaletLabiale: frontalet
b)b) Bukale: për distalëtBukale: për distalët
• Linguale : ovaleLinguale : ovale
• Proksimale : meziale dhe distaleProksimale : meziale dhe distale
• Margo incizale: sipërfaqja përtypëseMargo incizale: sipërfaqja përtypëse ((
fig.1-5,6); (fig.1-11,12)fig.1-5,6); (fig.1-11,12)
10.
11. Leksioni Nr:2Leksioni Nr:2
Ndarja e kurorës së dhëmbit:Ndarja e kurorës së dhëmbit:
1-1- Ndarja cerviko - okluzaleNdarja cerviko - okluzale
1/3 cervikale1/3 cervikale
1/3 e mesit1/3 e mesit
1/3 okluzale1/3 okluzale
2-2- Ndarja mezio – distaleNdarja mezio – distale
1/3 meziale1/3 meziale
1/3 e mesit1/3 e mesit
1/3 distale1/3 distale
3-3- Ndarja buko – lingualeNdarja buko – linguale
1/3 bukale1/3 bukale
1/3 e mesit1/3 e mesit
1/3 linguale1/3 linguale
14. Faqet e kurorës bashkohen ndërvete duke formuarFaqet e kurorës bashkohen ndërvete duke formuar
kënde.kënde.
Sipas dy faqeve që bashkohen formohet këndi meSipas dy faqeve që bashkohen formohet këndi me
emërtimin e tyre:emërtimin e tyre:
Këndet e margos incizale të grup – dhëmbëve anterior::
Këndi disto – labialKëndi disto – labial
mezio – labialmezio – labial
disto – lingualdisto – lingual
mezio – lingualmezio – lingual
linguo- incizallinguo- incizal
labio – incizallabio – incizal
Këndet e buzëve për dhëmbët posterior :
• Këndi mezio – bukal disto – bukalKëndi mezio – bukal disto – bukal
• Disto – bukal disto – lingualDisto – bukal disto – lingual
• Mezio – lingual disto – okluzalMezio – lingual disto – okluzal
• Mezio – okluzalMezio – okluzal (fig.1-14/a)(fig.1-14/a)
15. Këndi i qoshes: formohet nga bashkimi i tre sipërfaqeveKëndi i qoshes: formohet nga bashkimi i tre sipërfaqeve
Dhe përfiton emrin nga kombinimi i emrave të sipërfaqeveDhe përfiton emrin nga kombinimi i emrave të sipërfaqeve
që e formojnë atë:që e formojnë atë:
psh.psh.bashkimi i sipërfaqes meziale, bukale dhe okluzalebashkimi i sipërfaqes meziale, bukale dhe okluzale
të një molari quhet pika këndore mezio-buko-okluzale.të një molari quhet pika këndore mezio-buko-okluzale.
Për dhëmbët anterior pikat këndore janë:Për dhëmbët anterior pikat këndore janë: (fig.1-15/a)(fig.1-15/a)
mezio labio incizale mezio linguo incizalemezio labio incizale mezio linguo incizale
disto labio incizale disto linguo incizaledisto labio incizale disto linguo incizale
Për dhëmbët posterior pikat këndore:Për dhëmbët posterior pikat këndore: (fig.1-15/b)(fig.1-15/b)
mezio buko okluzal mezio linguo okluzalmezio buko okluzal mezio linguo okluzal
disto buko okluzal disto lingu okluzaldisto buko okluzal disto lingu okluzal
16.
17. Morfologjia e indeve të dhëmbit
Dhëmbi përbëhet nga :Dhëmbi përbëhet nga :
Inde të forta→ zmalt, dentinë,cementInde të forta→ zmalt, dentinë,cement
Inde të buta: pulpa, paradontiInde të buta: pulpa, paradonti
Zmalti:Zmalti:
Vesh kurorënVesh kurorën
Përbëhet nga prizmatPërbëhet nga prizmat
Te qafa ka trashësi 0,01mmTe qafa ka trashësi 0,01mm
Rëndësia praktike – mënjanimi i ekspozimit të dentinës– mënjanimi i ekspozimit të dentinës
Sipërfaqen përtypëse 1,5mmSipërfaqen përtypëse 1,5mm
18.
19. Përbëhet: substanca jo organike kalciumPërbëhet: substanca jo organike kalcium
hydroksiapatit 95% (Ca2So4, Mg2So4,CaCO3)hydroksiapatit 95% (Ca2So4, Mg2So4,CaCO3)
Substanca organike 3 – 5% (kartilogo,Substanca organike 3 – 5% (kartilogo,
dhjamra, etj)dhjamra, etj)
Dentina: vesh krejt dhëmbin. Përbëhet 28%Dentina: vesh krejt dhëmbin. Përbëhet 28%
substancë organike 72% substancë inorganikesubstancë organike 72% substancë inorganike
Dentina merr origjinën nga pulpa:Dentina merr origjinën nga pulpa:
Formohet dentinë sekondare, dentinë terciareFormohet dentinë sekondare, dentinë terciare
20. CementiCementi::
Shtresa e jashtme e rrënjës:Shtresa e jashtme e rrënjës:
Ka përbërje inorganike:Ka përbërje inorganike:
Kalçium hidroksiapatit 65%Kalçium hidroksiapatit 65%
Material organik 23%Material organik 23%
Ujë 12%Ujë 12%
Pulpa:Pulpa:
është ind i butë i përbërë nga një rrjëtë e hollë prejështë ind i butë i përbërë nga një rrjëtë e hollë prej
qelizash të indit lidhor me enë gjaku, limfë, dheqelizash të indit lidhor me enë gjaku, limfë, dhe
fije nervore qëfije nervore që mbushin kavitetin e brendshëmmbushin kavitetin e brendshëm
të dhëmbit.të dhëmbit.
21. Funksionet e pulpës::
Formues – dentinënFormues – dentinën
Ndijues – ndjejnë dhimbjenNdijues – ndjejnë dhimbjen
Ushqyes – transportën e lëndës ushqyesUshqyes – transportën e lëndës ushqyes
nga rryma e gjakutnga rryma e gjakut
Mbrojtës – i përgjigjet dëmtimit meMbrojtës – i përgjigjet dëmtimit me
formimin e dentinës sekondare.formimin e dentinës sekondare.
22. PeriodontiPeriodonti::
Ind fibroz konjuktiv, mbush hapësirën ndërmjet rrënjësInd fibroz konjuktiv, mbush hapësirën ndërmjet rrënjës
dhe alveolës. Midis tufës së indit fibroz ndodhet inddhe alveolës. Midis tufës së indit fibroz ndodhet ind
konjuktiv i butë, i shkrifët i cili përmban enë gjaku dhekonjuktiv i butë, i shkrifët i cili përmban enë gjaku dhe
nerva. Tufa e indit fibroz del nga cementi dhe drejtohetnerva. Tufa e indit fibroz del nga cementi dhe drejtohet
në murin e alveolës dhe formon ligamentin cervikal menë murin e alveolës dhe formon ligamentin cervikal me
drejtim horizontal dhe të pjerrët në majë.drejtim horizontal dhe të pjerrët në majë.
Rëndësia praktike:Rëndësia praktike:
1- Në raportin e përfshirjes së qafës së dhëmbit nga1- Në raportin e përfshirjes së qafës së dhëmbit nga
konstruksioni protetik fiks.konstruksioni protetik fiks.
2- Nga thellësia e shtrirjes së këtij konstruksioni në2- Nga thellësia e shtrirjes së këtij konstruksioni në
përmasat 0,5mm.përmasat 0,5mm.
23. Morfologjia e shenjave dalluese
të dhëmbit• Shenja dalluese e kurbës (lakores)Shenja dalluese e kurbës (lakores)
• Shenja e kënditShenja e këndit
• Shenja e rrënjësShenja e rrënjës
1- Shenja e kurbës:1- Shenja e kurbës:
Faqja bukale në drejtim të dhëmbit anësor është më eFaqja bukale në drejtim të dhëmbit anësor është më e
pjerrësuar.pjerrësuar.
Rëndësia praktike:Rëndësia praktike:
arsye estetike – formohet hark konform origjinalitetitarsye estetike – formohet hark konform origjinalitetit
arsye funskionalearsye funskionale
2- Shenja e këndit:2- Shenja e këndit:
këndi i drejtë - mezialishtkëndi i drejtë - mezialisht
kënd i rrumbullakosur – distalishtkënd i rrumbullakosur – distalisht
3- Shenja e rrënjës:3- Shenja e rrënjës:
Rrënja sheh distalisht dhëmbit fqinj pasardhës.Rrënja sheh distalisht dhëmbit fqinj pasardhës.
