2. Tema : Truri
Nëntemat : 1. Ndërtimi
2. Funksionimi
3. Cilat janë substancat e dëmshme ndaj
trurit ?
4. Epilepsia, stresi dhe depresioni.
3. Qëllimi dhe objektivat
Njohja e ndërtimit të trurit dhe bashkërendimi i
funksioneve të tij.
Problematika dhe sëmundshmëria
4. Truri dhe ndërtimi i tij
Truri
mbrohet nga :
Meningjet Dura mater
Araknoidea
Pia mater
Kafka
Lëngu cerebrospinal
Truri i njeriut është truri më i
përsosur.
Truri tek fëmijët e posalindur
eshte 400gr ndërsa tek njeriu i
rritur 1400g prej të cilëve 1200
g i përkasin trurit të madh.
5. Truri ( encefali) është i formuar nga dy hemisfera, e
djathta dhe e majta të ndara nga një e carë e thellë , por
edhe të bashkuara në bazë nga corpus callosum(lat.)
Truri formohet
nga :
Korja apo lënda gri ështe
një ind gri , i përbërë
nga trupat qelizorë të
neuroneve
Brazda (sulcus)
Pala (gyros)
Lënda e bardhë e përbërë nga
aksonet e neuroneve, të cilat e
marrin ngjyrën e bardhë prej
mbulesës mielinike
6. Disa struktura të tjera të
rëndësishme dhe funksionet e tyre
Talamusi
• Rol integrimi dhe ndarje të informacionit shqisor në zonat e
ndryshme të trurit
Hipotalamusi
• Kontrollon sekretimin e hormoneve të
ndryshme dhe ndërhyn në rregullimin e
temperaturës trupore, të ngacmimeve dhe të
urisë dhe etjes dhe të ritmit ditor të gjumit dhe
zgjimit
7. Disa struktra të tjera të
rëndësishme të trurit (vazhdim)
Shtylla e trurit ose palca e zgjatur
• Lidh trurin me palcën kurrizore
• Ka qendra nervore të rëndësishme që kontrollojnë
rrahjet e zemrës dhe ritmin e frymëmarrjes
• Ka qendra që rregullojnë situata si kolla dhe të vjellat
Truri i vogël
• Kontrollon ekuilibrin, tonin muskulor dhe përfshihet
në lëvizje të ndërlikuara apo të shkathtësisë.
8. Funksionet
Lëngu
cerebrospinal
Qelizat gliale Neuronet pasqyrë
Rethon palcën
kurrizore , zbut
goditjet dhe
ushqen qelizat
nervore
U japin
mbështetje dhe
ushqim
neuroneve.
Çiftëzojnë veprimet tona me ato të të tjerëve.
Nga njëra anë ndizen kur një individ kryen
një veprim, nga ana tjëtër hyjnë në funksion
çdo herë që shohim dikë tjetër të bëjë të
njëjtin veprim. është sikur neuronet përpiqen
të imitojnë njëri tjetrin. Ky mekanizëm ka të
bëjë edhe me emocionet dhe me ndjesitë e
prekjes: është si të “vihemi në vendin e tjetrit “
.
Truri kontrollon çast pas çasti veprimet tona, të cilat janë të vullnetshme (psh. të folurit) dhe të
pavullnetshme (rrahjet e zemrës).Ai përbëhet nga shumë pjesë , secila përgjegjëse për funksione
të ndryshme . Në tru formohen fjalët që shqiptojmë ose shkrujamë dhe po aty pamjet, tingujt ,
aromat dhe shijet analizohen, njihen dhe grumbullohen në formën e kujtimeve.Truri është
qendra e funksioneve që ende nuk i kuptojmë deri në fund si mendimet, emocionet apo
ëndrrat. Duke studiar efektet e lëndimeve cerebrale ose duke ngacmuar me elektroda rajone të
vogla të kores shkencëtarët kanë dalluar disa fusha. Për funksionet e këtyre fushave do të flasim
në Slidet ne vijim.
9. Fushat shqisore Fushat lëvizore Fushat
shoqëruese
Fusha e Brokës (
hemisfera e
majtë)
Fusha e Vernikës (
Hemisfera e
majtë)
Analizojnë
informacionet
që vijnë nga
mjedisi i
jashtëm dhe që
kapen nga
organet
shqisore. Çdo
shqisë ka një
fushë të veten
,si fusha e
shikimit, e
dëgjimit dhe e
nuhatjes.
Ato u pergjigjen grupeve
muskulore te posaçme.
Një impuls që niset nga
një neuron lëvizor (nga
korja) përmes nervave
periferikë, mbërrin tek
muskujt përgjegjës duke
shkaktuar tkurrjen e
tyre. është treguar se
nervat që vijnë nga
hemisfera e djathtë
kontrollojnë muskujt e
pjesës së majtë të trupit
dhe anasjelltas. Kjo pasi
fijet nervore që vijnë nga
neuronet lëvizore para
se të marrin rrugët e
palcës kurrizore,
kryqëzohen me njëra-
tjetrën.
Janë
përgjegjëse
për
veprimtari
të eprore si
kujtesa ,
mendimi
dhe gjuha .
Dëmtimet e
kësaj fushe
sjellin
shqetësime të
të folurit.
Dëmtimet e
kësaj fushe
shkaktojnë
probleme në
kuptimin e
gjuhës së folur
dhe të shkruar.
11. Cilat janë substancat më të dëmshme për trurin ?
Substancat që
dëmtojnë trurin
Heroina
Amfetamina
Kokaina
LSD
Marijuana Hashashi
12. Cfarë është epilepsia?
Epilepsia është një sëmundje me së paku dy sulme epileptike (sulme me ngërçe), të cilat
shkaktohen pa asnjë arsye e cila mund të parashikohet.Një sulm epileptik shkaktohet si
pasojë e shkarkimeve sinkrone paroksizmale (në formë të sulmeve) të qelizave nervore
të trurit, gjë që dërgon tek sjelljet apo gjendjet shpirtërore stereotipike. Kjo sëmundje ka
për të sëmurin ndikim të madh në jetën e tij të përditshme, dhe kjo gjë duhet të merret
parasysh gjatë mjekimit të saj.
Terapia :
Medikamente kundër ngërçit (përpëlitjes, spazmës) – Antikonvulsiva/Antiepileptika:
Gjatë sulmit epileptik akut si dhe gjatë sulmit të rëndë: Benzodiazepine (Lorazepam,
Diazepam, Clonazepam, Midazolam dhe Nitrazepam)
Për të parandaluar sulmet (si monoterapi): Valproat, Carbamazepin, Oxcarbazepin.
Po ashtu për të parandaluar sulmet, mirëpo si medikamente të dorës së dyte, pasi që
kanë shume ndikime të padëshiruara: Phenytoin, Phenobarbital dhe Primidon.
Pasi që monoterapia (terapia me vetëm një medikament) te një numër i pacientëve
nuk ka rezultate të kënaqshme, mund të merret parasysh edhe terapia duke
kombinuar dy medikamente të ndryshme. Në këtë rast mund të
përdoren: Gabapentin, Tiagabin, Vigabatrin, Mesuximid, Ethosuximid, Lamotrigin, F
elbamat dhe Topiramat
Kirurgjia e epilepsisë
Stimulimi i Nervus Vagus
Epilepsia
Epilepsia fokale
(e pjesshme)
Epilepsia e
gjeneralizuar (e
përgjithshme)
13. Stresi dhe depresioni
Stresi Depresioni
Stresi është një gjendje
e pakëndshme e zgjimit emocional dhe
fiziologjik që njerëzit provojnë në situata që ata i
perceptojnë si të
rrezikshme apo kërcënuese për mirëqenien e tyre.
Fjala “stres” do të thotë gjëra të ndryshme
për njerëz të ndryshëm. Disa njerëz e
përcaktojnë stresin si ngjarje apo situata që
shkaktojnë tek ata ndjenjën e tensionit, presionit,
apo emocionet negative të tilla si ankthi dhe
zemërimi .Të tjerët e shohin stresin si reagim
ndaj këtyre situatave. Kjo përgjigje përfshin
ndryshimet fiziologjike - të tilla si rritjen e
rrahjeve të zemrës dhe tensionin muskulor, si dhe
ndryshimet emocionale dhe të
sjelljes. Megjithatë, shumica e
psikologëve konsiderojnë stresin si një proces që
përfshin interpretimin dhe përgjigje e një personi
ndaj një ngjarje kërcënuese.
Depresioni është një nocion komplex për
simptome të shumëllojshme. Depresioni
përfshin: emocionet, kognicionin, motoriken,
motivacionin si dhe gjëndjen vegetative.
Depresioni është gjendje sëmundjeje, gjatë të
cilës vjen deri tek një mërzi e pikëlluar e lidhur
me gjendje frike, shqetësim i brendshëm si dhe
pengesa në të menduarit dhe në gjumë. Të
menduarit është i ngadalësuar dhe sillet
(fiksohet) kryesisht rreth një teme. Zakonisht
rreth temës së shikimit të çdogjëje nga ana
negative, pra domethënë rreth asaj, se sa keq
është, se sa e dëshprueshme është situata e
tanishme, në të cilen gjindet një përson, dhe sa e
pashpresë është ardhmëria. Shumë persona
depresiv kanë ndjenja faji dhe mendime, ide të
mëkatimit, të cilat mund të ngriten deri në
gjendje delusive.
