1. Prezentim 1 nga lenda e drejta
biznesore
Prof.dr. Armand Krasniqi

2. SHQYTËRTIME HYRËSE
PREZNETIM MBI NJOHURITË THEMELORE MBI
TË DREJTËN DHE SHTETIN

3. • E drejta biznesore është degë e veçantë
juridike – shkencore dhe relativisht e re e cila
që në gjrinin e saj përfshinë dhe trajton shumë
probleme, qasje juridike siç janë:
Fillet e së drejtës;
E drejta ndërkombëtare private;
Njohuritë themelore mbi të drejtën civile dhe
sendore;
Të drejtën e detyrimeve;
Të drejtën ekonomike; si dhe
Të drejtën e punës;

4. Ajo u krijua në bazë të nevojave shoqërore –
biznesore që në mënyrë sistematike e në
harmoni me nevojat, të cilat e drejta shkencore
dhe logjike, parashtrohen për rregullimin e:
– hapësirave të caktuara të jetës shoqërore,
– përpunimit të tërësive të marrëdhënieve juridike, të
cilat krijohen në përkufizimet juridike – publike të
lirive tregtare në kushtet e ekonomisë
bashkëkohore dhe intervencionistë.

5. E drejta Biznesore ka si lëndë të saj të
drejtpërdrejt të studimit, përmbledhje e
përkufizimeve institucionale të tregut modern;
E drejta Biznesore është e vetmja degë juridike
e cila kriterin e efikasitetit Biznesor e vënë në
lidhje të drejtpërdrejt me kriterin e
ligjshmërisë.
Studimi i lëndës e E drejta biznesore kërkonë
qasje multidisiplinare juridike në mënyrë që të
trajtohen shkencorishtë edhe problematikat e
karakterit ekonomik / biznesor;

6. Lënda e Drejta biznesore, duke u bazuar në
metodologji shkencore – teorike studimi
shtjellon një numër relativisht të madh
institucionesh juridike të cilat sipas
planprogramit të këtij Universiteti – fakulteti
janë paraparë që të mësohen me studentë;
Për shkak të natyrës heterogjene që ka lëndë
arsyetohet edhe vëllimi i madh i teksti dhe
informacioneve që Ju dedikohen studentëve;
Duhet pasur të qartë se procesi i tranzicionit
ekonomik do të ndikojë edhe në këtë disiplinë
shkencore;

7. NORMAT SHOQËRORE DHE LLOJET E NORMAVE
SHOQËRORE
 Shoqëria njerëzore krijohet nga njerëzit dhe në kuadër të kësaj
shoqërie nuk veprojnë vetëm ligjet natyrore;
 Shoqëria njerëzore është turmë e organizuar e njerëzve e jo vetëm
një turmë mekanike;
 Si e këtillë ajo paraqet kategori sociologjike e që është objekti i
studimit të sociologjisë dhe filozofisë së të drejtës;
 Në shoqëri nuk veprojnë vetëm normat e caktuara natyrore;
 Shoqëria njerëzore e vetëdijshme fillon të krijojë norma të caktuara
të sjelljes;
 Çdo shoqëri njerëzore ka sjelljet e veta të vetëdijshme dhe racionale;
 Kjo shpreh shkallën e lartë të kulturës shoqërore;
 Shoqëria njerëzore e kuptojë nevojën për lindjen dhe zbatimin e
normave juridike;
 Me anë të tyre u kuptua se realizohet rregullsia e jetës shoqërore;
 Kjo lindi si rrjedhojë e faktit se njeriu në shoqëri nuk ka të drejtë të
sillet si të dëshiron ai në baza individuale;

8. Çfarë nënkuptohet me fjalën normë
• Normë – fjalë latine do të thotë rregull
• Karakterizohet me dy kuptime themelore:
është rregull mbi sjelljen e njerëzve; dhe
 është rregull – kërkesë që njerëzit kanë detyrim
të sjellën sipas të saja
Definicon mbani ne mend
• “Nor. shoq. janë rregulla të sjelljes në një shoqëri
të caktuar që kanë për qëllim rregullimin e jetën
shoqërore në bazë të qëllimi të caktuar”

9. 
Cilesite karakteristike te normes
 Prezumimi kryesor i normës është se njerëzit në shoqëri
duhet të sillen si qenie të vetëdijshme;
 Në esencë normat shoqërore përveç funksionit rregullativ
ato e kufizojnë sjelljen e individit të shoqërinë e caktuar – e
cila i drejtohet vetëdijes së njeriut;
 Andaj njeriu nuk e vendos normën sipas dëshirës dhe
tekeve të veta por atë e sjellë për shkak të përshtatjes së
vetëdijshme me realitetin e kurrsesi si vullnet arbitrar;
 Në shoqëri ekzistojnë norma (rregulla) të llojllojshme që
bazuar në karakterin e tyre janë heterogjene;
 Vlen të ceket se ndikimit të madh në vëllimin dhe numrin e
tyre ka shkalla e zhvillimit shoqëror dhe ekonomik;
 Në shoqëri të zhvilluara jeta shoqërore është e rregulluar
me norma;

10. FUNKSIONET TJERA TE NORMES
Normat shoqërore kufizojnë sjelljet e individëve në një shoqëri të caktuar
• Normat shoqërore krijohen nga e tërë shoqëria por edhe nga ndonjë subjekti i caktuar;
• Normat janë të drejtuara nga vetëdija e individit;
• Sipas krijimit të tyre normat ndahen:
- në ato të cilat i krijon e tërë shoqëria; ose
- nga ndonjë organizatë shtetërore
•
Sipas mënyrës së krijimit të tyre ato ndahen në:
– norma shoqërore;
– normat të cilat krijohen spontanisht (doket) dhe
– Normat të cilat krijohen më qëllim të caktuar (nga e drejta)
Funksionet tjera të normës:
•
•
•
•
•
•
Normat shoqërore kufizojnë sjelljet e individëve në një shoqëri të caktuar
Normat shoqërore krijohen nga e tërë shoqëria por edhe nga ndonjë subjekti i caktuar;
Normat janë të drejtuara nga vetëdija e individit;
Sipas krijimit të tyre normat ndahen:
në ato të cilat i krijon e tërë shoqëria; ose
nga ndonjë organizatë shtetërore

11.  Për aplikimin e secilës normë ekzistojnë sanksione të
caktuara në sat të mos zbatimit të tyre:
 P.sh. për moszbatimin e normës juridike janë
sanksionet të cilat i parasheh ligji;
 Nëse sanksionet janë të natyrës shtetërore – kemi të
bëjmë me norma juridike;
 Normat me të shpeshta dhe më të rëndësishme janë
normat juridike në relacion me normat të tjera
ekzistuese;
 Përveç normave juridike në jetën shoqërore kemi edhe
normat zakonore – doket dhe normat e moralit;
 Për mos zbatimin e këtyre normave ekzistojnë
sanksione morale etj;

12. NORMAT SHOQËRORE
→ Normat zakonore;
→ Normat e moralit; dhe
→ Normat juridike

13. NORMAT ZAKONORE – Doket / 1
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Normat zakonore – doket u takojnë grupit të normave shoqërore.
Normat zakonore historikisht janë normat me të vjetra të cilat është konstatuar se
kanë lindur që në komunitetin primitiv;
Ne veçanti dallojnë normat zakonore të cilat kanë qenë në aplikim në shtetin
skllavopronar romak;
Veçori e caktuar konsiderohet edhe fakti se këto norma janë të lidhura për shumë
ngushtë për shoqërinë dhe jeta e tyre zgjatët nëse nuk vijnë në kundërshtim me
botëkuptimet e shoqërisë;
Në shoqërinë ma shtet (komunitetin primitiv) burim kryesor i rregullimit të shoqërisë
ishin doket të cilat me lindjen e shtetit u transformuna në norma të fuqishme juridike
të cilat e lindën të drejtën zakonore;
Normat zakonore janë rregulla të sjelljes në shoqëri që krijohen nga përsëritja e
shpeshtë dhe e gjatë e tyre;
Arsyetimi i respektimit dhe zbatimit të tyre del nga vet aplikueshmeria dhe
zbatueshmeria e tyre në kohë të gjatë;
Pikërisht për shkak të zbatimit dhe jetës së gjatë ato u adaptohen rrethanave
shoqërore se edhe bëhen pjesë përbërëse e sjelljeve të njerëzve gjatë gjithë jetës;
Obligimi i sjelljes sipas normave zakonore në bazë të vlerësimit shoqëror;
Racionaliteti zbatimit të normave zakonore është i varur nga vlerësimi shoqëror;

14. NORMAT ZAKONORE – Doket / 2
• Ndryshimi në mes të normave zakonore dhe atyre të moralit është në
faktin se normat e zakonore janë të qëndrueshme dhe aplikohen një
kohë të gjatë në shoqëri ndërkaq normat e moralit janë më pak
stabile – ndryshojnë shpejtë;
• Normat zakonore dhe ato të moralit kanë ngjashmëri për faktin se ato
i krijon shoqëria njerëzore dhe për moszbatimin e tyre nuk kërcënon
dhuna e aparatit shtetëror;
• Zbatimi i normave juridike është i rregulluar që nëse ato nuk
zbatohen sanksionet nga dhuna e aparatit shtetëror
• Ekzistimi i sanksioneve për zbatimin e normave zakonore
• Normat zakonore historike janë rregulla të vjetra të cilat kanë
ekzistuar në shoqëritë e para primitive, skllavopronare, etj;
• Në shoqëri pa shtet po ashtu jeta shoqërore është rregulluar
nëpërmjet të këtyre normave;

15. NORMAT ZAKONORE – Doket / 3
•
•
Normat zakonore dhe shoqëria pa shtet
Normat zakonore dhe ndikimi në zhvillimin e tregtisë
– Zhvillimi i tregtisë duke i lehtësuar marrëdhëniet tregtare;
– Ndikuan në nxjerrjen e konventave dhe marrëveshjeve ndërkombëtare mbi
fushën e tregtisë;
– Ndikuan në normativave juridike dhe zhvillimit të së drejtës ekonomike
ndërkombëtare;
– Zhvillimi pozitiv i “dokeve afariste”;
– Thyerja e barrierave tregtare;
– Ligjet uniforme për lidhjen e kontratave.
•
Mund të përfundohet me saktësi se normat zakonore janë të rëndësishme për
shoqërinë;
Ndërkaq, normat zakonore biznesore (afariste, ekonomike, etj), si në planin
nacional dhe atë ndërkombëtar, janë shumë të rëndësishme për faktin sepse e
rregullojnë sferën e tregtisë dhe qarkullimit të mallrave dhe shërbimeve;
•
•
për faktin sepse e rregullojnë sferën e tregtisë dhe qarkullimit të mallrave dhe
shërbimeve;

16. NORMAT E MORALIT /1
• Normat e moralit po ashtu janë lloj i normave shoqërore të
cilat në vete përmbajnë rregullin e sjelljes i cili varet nga
botëkuptimet morale të një shoqërie të caktuar;
• Normat e moralit dallojnë nga normat tjera shoqërore për
faktin se ato urdhërojnë që të bëhet ato për të cilën
shoqëria e konsideron si të mirë ose e ndalon atë si të
keqe;
• Zbatimi dhe kuptimi i tyre varet nga botëkuptimet morale;
• Sanksionet janë të natyrës morale;
• Sjelljet e moralshme në shoqëri;
• Ndodhë që në shoqëri të ketë botëkuptime të ndryshme
lidhur me normat e caktuara morale;
• Normat morale burojnë nga kushtet objektive të një
shoqërie të caktuar;

17. NORMAT E MORALIT /2
• Aplikimi i normave të moralit nuk është i garantuar nga sanksionet
shtetërore;
• Normat morale nuk janë statike ato ndryshojnë me zhvillimin e
shoqërisë;
• Normat morale dhe ndikimi i tyre në ekonomi;
• Tendenca e shtetit që t’i moralizojë normat e veta juridike;
• Historiku i kësaj çështjeje ;
• Nevoja e bashkëjetesës së normave morale dhe të atyre juridike;
• Vetëdija e njeriut, normat morale dhe normat juridike;
• Botëkuptimet dhe normat morale;
• Tendenca e shtetit që të forcohet me anë të mjeteve të dhunshme
• Rritja e vetëdijes;

18. LINDJA E SË DREJTËS
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Në literaturë ekzistojnë mendime të ndryshme e që përsëritën ne vazhdimësi
se cila është koha kur lindi e drejta dhe shteti si dukuri shoqërore dhe historike
pasi që dihet fare mirë se një kohë të gjatë nuk ka pasur as shtet e as të
drejtë?
Mund të konkludojmë se e drejta dhe shteti janë historike që u linden dhe u
krijuan në një kohë të caktuar të zhvillimit shoqëror – ekonomik të shoqërisë
njerëzore;
Pra edhe e drejta e edhe shteti janë kategori historike të cilat u krijuan në një
kohë dhe në hapësirë të caktuar në bazë të një zhvillimi të caktuar shoqëror –
ekonomik;
E drejta dhe shteti janë dukuri të kufizuara si në hapësirë ashtu edhe kohë;
Në komunitetin primitiv nuk ka pasur të drejtë për shkak të pazhvillueshmërisë
së fuqive prodhuese;
Ekzistenca e njeriut në atë kohë ka qenë kryesisht e varur nga shoqëria;
E drejta lindi aty ka fundi i ekzistencës së komunitetit primitiv;
Lindja e të drejtës u kushtëzua edhe klasa sunduese ta dominonte shoqërinë
dhe ta ruante primatin – rolin në atë shoqëri;
Epokat historike (primitive, skllavopronaria, feudalizmi, kapitalizmi, socializmi)
Karakteristike prona private dhe prona mbi mjetet e prodhimit;
Diktati për rregulla të reja në shoqëri nëpër etapa të caktuara;

19. ZHVILLIMI I SË DREJTËS
• E drejta është dukuri historike e lidhur ngushtë
më shoqërinë njerëzore;
• Studimi i së drejtës është i varur nga studimi i
marrëdhënieve shoqërore dhe faktorëve
shoqëror që kanë pasur ndikim në lindjen e të
drejtës;
• Zhvillimi i së drejtës dhe shkencës mbi të drejtën
është shumë i vonshëm në relacion me vet të
drejtën si kategori historike;
• Secila përudh e zhvillimit historik mbanë vulën e
karakteristikave të se drejtës;

20. Në shkencën juridike zhvillimi i së
drejtës ndahet dhe studiohet në
•
•
•
•
Në të drejtën e sistemit skllavopronar;
Në të drejtën e sistemi feudal;
Në të drejtën e sistemit kapitalist; dhe
Në të drejtën e sistemit socialist.

21. Baza për mënyrën e një ndarje të
këtillë ka qenë:
• dallimet mbi mënyrat e prodhimit;
• pronësia mbi mjetet e prodhimit;
•
• Pikërisht nga struktura e organizimit ekonomik është paraqitur
edhe sistemi i caktuar juridik;
•
• KARAKTERISTIKAT E PËRBASHKËTA TË SISTEMIT SKLLAVOPRONAR,
FEUDAL DHE KAPITALIST
•
• Janë sisteme eksploatuese;
• Pakica disponon me mjetet e prodhimit;
• Kanë si bazë pronën private që u ka siguruar privilegje absolute;

22. • KARAKTERISTIKAT E SISTEMIT SOCIALIST
• Teoretikisht e kundërta e karakteristikave të sipërshënuara;
• Është konsideruar si ide më përparimtare dhe racionale;
• Kjo ide është bazuar në parimin që “ çdo kush të punojë sa
të ketë mundësi dhe aftësi dhe të fitojë mira materiale aq
sa ka nevojë”
• Si ide e proklamuar u vlerësua e shkëlqyeshme por në
realitet a doli e këtillë?
• E drejta si dukuri shoqërore gjatë periudhave të ndryshme
pësoi ndryshim, zhvillim, transformim në bazë të shkallës
së caktuar të civilizimit;
• Rikonfoirmohet qëndrimi se e drejta nuk është kategori
statike, përkundrazi është kategori shumë dinamike;

23. Ndryshimet ekonomike dhe ndikimi i
tyre në të drejtën
• Format e ndryshimeve cilësore të së drejtës
potencohet të jenë:
•
• Revolucionit; (Ekonomik dhe politik)
• Reformave; (Ekonomike dhe politike)
• Grushtetit; (Marrja e shpejtë dhe e befasishme e
pushtetit)
• Puçit; (Marrje e befasishme pushtetit nga
anëtarët udhëheqësit më të afërt të qeverisë
ushtrisë)

24. TRAJTAT HISTORIKE TË SISTEMEVE TË SË
DREJTËS
• - Çdo epokë e zhvillimit historik ka bazën e saj
të zhvillimit material që karakterizohet me
elemente konkrete
Njihe këto :
1.E drejta skllavopronare;
2.E drejta feudale;
3.E drejta borgjeze - kapitaliste
4.E drejta socialiste

25. E DREJTA SKLLAVOPRONARE
• Ka lindur me shkatërrimin e komunitetit primitiv;
• Është lloji më i parë dhe më i vjetër i së drejtës klasore
eksploatuese;
• Duke e zbatuar këtë të drejtë në jetë skllavopronari e
ligjëson gjendjen ekzistuese juridike ne raport me skllavet;
• Skllavopronarët legjitimohen si sundues;
• Karakterizohet me sundim jo human dhe pabarazi;
• Skllavopronarët gëzonin të drejta politike, ekonomike,
pronësore, etj;
• Robërit nuk e gëzonin statusin e subjektit por trajtoheshin
si objekt;
• Shkallë të ulët të zhvillimit ekonomik – prodhues;

26. 1.1. Ndikimet e të drejtës
skllavopronare:
• Ndikim i të drejtës romake;
• Ndikimi në zhvillimin e të drejtës në
përgjithësi;
• Disa parime që nga atëherë janë të
pranueshme edhe në të drejtën
bashkëkohore.

27. E DREJTA FEUDALE
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Karakterizohet me një fazë më të lartë të zhvillimit shoqëror;
Mjete të prodhimit më të avancuara;
Niveli i ulët i prodhimit akoma ishte evident;
Fillon zhvillimi i fuqive prodhuese;
Filluan të nxjerrën norma juridike por pushteti shtetëror ishte i
dobët;
Çdo feudal qeveriste ne feudin – njësinë e vet;
Ekzistonin norma të shumta dhe të ndara në feude;
Mjeti themelor i prodhimit – toka;
Bujkrobërit ishin burimi kryesor i fuqisë prodhuese;
Bujkrobi ishte në tërësi nën kontroll dhe administrim total të
feudalit;
Çdo lëvizje e bujkrobërve nga toka ënjtë bërë me leje paraprake të
feudalit;

28. Format e eksploatimit janë kryer në tri forma, dhe atë në
bazë të:
•
•
RENTËS SË PUNËS;
detyrimi i bujkrobit që disa ditë të punojë pa pagesë për feudalin;
•
•
RENTËS NATYRORE:
detyrimin e dhënies së sasisë së mallrave nga sasia e prodhimeve në
natyrë;
•
•
RENTËS NË TË HOLLA
detyrimit të dhënies së një sasie të caktuar në të holla.
- Ushtrimi i pushtetit shtetërore nga Mbreti;
- Shtresimi i popullsisë (klasave, aristokratëve, klerëve, etj);
- Mbajtja e pushteti legjislativ, gjyqësor dhe ekzekutiv në duar të mbretit
- Lindja e qyteteve dhe lulëzimi i tregtisë;
- Lindja e shtresave qytetare, zejtare, tregtare, etj;

29. E DREJTA BORGJEZE
• E ndërtuar në baza të parimeve të pushtetit ekonomik;
• Ndërprerja e dallimeve ndërmjet qytetarëve (në
aspektin formal – juridik)
• Barazia politike;
• Progresi i të drejtës kapitaliste;
• Nuk ekzistojnë privilegjet klanore;
• Barazia formale qytetare dhe ekonomike;
• Realisht nuk ka barazi ekonomike;
• Akoma është prezentë varësia e punëtorëve;
• Liria e kontraktimit;
• Mbivlera e krijuar i takon kapitalistit;

30. Kjo fazë e zhvillimit ka tri nën faza
kryesore:
• 1. Faza e kapitalizmit liberal;
• 2.Faza e kapitalizmit monopolistik
• 3. Faze e kapitalizmit imperialist

31. 1. Faza e kapitalizmit liberal, e cila
karakterizohet me:
•
•
•
•
Konkurrencë të lirë;
Tregti të lirë;
Lëvizje plotësisht të lirë;
Mungesë te të gjitha llojeve të monopoleve
ekonomike dhe juridike;
• Mos përzierje të shtetit në jetën ekonomike;
• Respektimin e autonomisë së vullnetit;
• Dominim të pronës private;

32. 2.Faza e kapitalizmit monopolistik,
karakterizohet me:
– Me zhvillim të madh të forcave prodhuese;
– Akumulim dhe centralizim të kapitalit;
– Ndarje të tregut;
– Diktim të kushteve ekonomike;
– Paraqitje të çrregullimeve ekonomike
– Intervencionizmi shtetëror

33. 3. Faze e kapitalizmit imperialist,
karakterizohet me:
•
•
•
•
•
•
•
•
Zhvillim maksimal të forcave prodhuese;
Ngushtim të tregjeve nacionale;
Kapital të madh dhe teknologji të avancuar;
Kompanitë multinacionale;
Politikat fiskale dhe roli i shtetit;
Globalizmi;
Sisteme juridike bashkëkohore;
Rolin e shtetit lidhur me arritjen e balancave;

34. E DREJTA SOCIALISTE
•
•
•
•
•
•
•
Janë konstatuar shpërputhje të mëdha në mes idealit të së drejtës socialiste dhe
realitetit ne veçanti në vitet e 80 – ta të shekullit të kaluar;
E drejta socialiste është konsideruar se do të paraqiste një formë të re dhe të
avancuar të së drejtës e cila është konsideruar si JOEKSPLOATUESE’
Është konsideruar se edhe e drejta socialiste, sikurse edhe vet sistemi socialit, do
të zhdukej gradualisht;
Parimi themelor i të drejtësa socialiste ishte parimi barazisë së plotë dhe jo vetëm
në aspektin formal por edhe në përmbajtje!
E drejta socialiste në realitet ishte e drejtë klasore e cila nuk e shprehte vullnetit ë
klasës punëtore ashtu siç ishte e konceptuar;
Parim i rëndësishëm në të cilinë bazohej logjika e të drejtës socialiste ishte
“PRONA SHOQËRORE MBI MJETET E PRODHIMIT”
Të gjitha këto parashikime të sistemit soacialit dhe të drejtës socialiste deri me
tani vlerësohen si:
– Jo reale;
– Nuk janë marrë parasysh mendimet edhe të shumë teoricienëve të tjerë mbi socializmin dhe
komunizmin”
– Procesi i zhvillimit të ekonomisë socialiste nuk është zhvilluar me tempo të shpejtë dhe
adekuate sikurse edhe forcat prodhuese;
– Në shoqërinë socialiste nuk u bënë harmonizimet e duhura të interesave të grupeve
shoqërore;
– Sjellja armiqësore ndaj pronës private, moslejimi i pluralizmit të pronave, mospranimi i
ekonomisë së tregut dhe konkurrencës së mirëfilltë në ndërmarrjeve prodhuese;
– Etj;

35. RENDI JURIDIK
• Është pjesë e rendit shoqëror që rregullohet nga e drejta;
• Secili shtet ka normat e veta të cilat janë të lidhura ngushtë
ne mes veti;
• Secili shtet e ka rendin e vet juridik;
• Rendi shoqëror është grumbull i të gjitha marrëdhënieve
njerëzore në mes vete;
• Andaj duhet mbajtur në mend se rendi shoqëror i përfshinë
të gjitha normat shoqërore por edhe sjelljet reale të
njerëzve në bazë të tyre dhe lidhjeve që kanë me to;
• Rendi juridik,ekonomik, regjional, global, etj.
• Rendi juridik rregullohet me grumbull normash juridike;
• Ekziston edhe rendi ndërkombëtar që rregullohet me akte
ndërkombëtare;

36. Çdo rend juridik përbëhet nga dy
elemente kryesore:
• ELEMENTI NORMATIV
– normat juridike si norma të sjelljes;
– nga aktet juridike; dhe
– veprimet psikike me të cilat krijohet norma juridike ose kushtet për
zbatimin e tyre;
• ELEMENTI FAKTIK
• që manifestohet në realitet nga veprimet njerëzore materiale
• Rendi juridik nuk është dukuri statike e cila është dhënë
përgjithmonë;
• Rendi juridik është dukuri dinamike që lëvizë dhe ndryshon varësisht
me marrëdhëniet shoqërore;
• Në këtë situatë shumë shpesh këto marrëdhënie ndryshohen,
tjetërsohen, transformohen, shuhen, etj,.
• Rendi juridik dallon nga sistemi juridik sepse është shumë dinamik;

37. NORMAT JURIDIKE
• Norma juridike është elementi më i rëndësishëm i së
drejtës dhe i rendit juridik;
• Është lloj i normës shoqërore dhe rregull e sjelljes të
njerëzve;
• Zbatimin e saj e siguron dhe e garanton shteti;
• Nëpërmjet normës juridike manifestohet fuqia e shtetit;
• Shteti siguron aplikimin e tyre nën kërcënimin e
sanksioneve;
• Ekziston lidhje e pa ndarë në mes të normave juridike dhe
vet shtetit;
• Norma juridike është rregull të cilin e ka krijuar organi i
caktuar i shtetit;
• Norma juridike është e krijuar në atë mënyrë që ajo
detyrimisht duhet të zbatohet;

38. ELEMENTET E NORMËS JURIDIKE
•
•
•
•
•
•
•
•
•
a.
b.
c.
Fjalia është element sintaksor i normës juridike, paraqet tërësinë e
shprehjes gjuhësore të kuptimit dhe të mendimit;
Duhet konstatuar se nëpërmjet të fjalisë së shkruar sqarohet përmbajtja e
normës juridike dhe vullneti i shtetit;
E drejta shprehet nëpërmjet të normave juridike;
Norma juridike assesi nuk bënë të ngatërrohet (përzihet) me paragrafin
ose nenin e ndonjë ligji ku aty mund të jnë shumë norma juridike;
Grumbulli i të gjitha normave juridike në një shtet përbën SISTEMIN
JURIDIK;
Norma juridike është normë shoqërore por që dallon nga normat tjera
shoqërore për faktin se nëse ajo nuk respektohet pason sanksioni;
Normat juridike dallojnë në mes veti se a janë kushtëzuese apo jo
kushtëzuese;
Ato dallojën po ashtu në mes veti sepse janë të përgjithshme dhe të
veçanta;
Mirëpo çdo normë juridike përbëhet prej tri elementeve thelbësore;
Hipotezës (supozimit)
Dispozicionit; dhe
Sanksionit

39. HIPOTEZA
• HIPOTEZA – supozimi është ajo pjesë e normës
juridike e cila parasheh supozimet të cilat duhen
të plotësohet ndonjë rregull e sjelljes në shoqëri;
– Andaj nuk duhet kosnideruar se hipoteza – supozimi
është normë juridike përkundrazi është vetëm një
përshkrim i fakteve të cilat janë kusht për zbatimin e
dispozicionit të normës;
•
• (P.sh. në shumicën e Kodeve Penale parashihet
se “kush nuk e paguan tatimin dënohet me
gjobë ose me burg)

40. HIPOTEZA E DISPOZICIONIT
• HIPOTEZA E DISPOZICIONIT; (urdhrin kushtetues,
ndalues, autorizues):
– është element i normës juridike e cila paraqitet të normat
e përgjithshme;
– Kjo nënkupton se mos mosrespektimi i dispozicionit është
kusht i domosdoshëm për zbatimin e sansksionit;
• (P.sh. çdo subjekt fizik ose juridik i cili është i
angazhaur në ndonjë sferë të biznesit është i dëtyruar
që të paguaj tatimin në qarkullim ose në fitim)

41. HIPOTEZA E SANKSIONIT
• HIPOTEZA E SANSKIONIT
• Përcakton kushtet për aplikimin e sanksionit;
• Pra, mosrespektimi i dispozicionit të normës
juridike është kusht i domosdoshëm për aplikimin
e sanksioneve:
• (Askush nuk mund të jetë i dënuar për vepër
penale e cila paraprakisht nuk është parashikuar
me ligj)

42. • Dispozicioni i normës është pjesë qenësore e normës me
anë të së cilës bëhet formulimi juridik i interesit të shtetit;
• Brendia e saj paraqet kërkesë se si duhet të sillet njeriu
(subjekti i caktuar)
• Është urdhër i një vullneti i cili i është drejtuar vullnetit
tjetër:
•
• I rërë sistemi juridik është i bazuar maksimalisht në
respektimin e normës juridike dhe atë në radhë të parë atë
se çfarë është e potencuar në dizpozicionin e normës;
• Dispozicioni e përmban urdhrin:
– Kushtëzues – pasi që i urdhërohet subjektit që të sillet në bazë
të kërkesave të saj nëse dëshiron që t’i shmanget sanksionit;

43. Kemi tri lloje dispozicionesh:
• Dispozicionin urdhërues:
• Kërkohet që nga subjekti që në formë urdhëruese të sillet në një
mënyrë të caktuar: (p.sh. çdo kush është i detyruar që t’i
përmbahet kushtetutës)
•
• Dispozicionin ndalues:
• I ndalohet subjektit kryerja e ndonjë veprimi të caktuar (p.sh.
ndalohet vrasja, vjedhja mospagesa e tatimit)
•
• Dispozicionin autorizues:
• Më të cilën autorizohet subjekti i të drejtës për ndërmarrjen e
ndonjë veprimi të caktuar ( p.sh. çdo kush ka të drejtë në mbrojtje
shëndetësore, etj)
•

44. LLOJET E NORMAVE JURIDIKE
• Klasifikimi llojeve të normave juridike:
• Sipas llojit të dispozicionit;
• Sipas përmbajtjes;
• sipas rëndësisë së rregullave të sjelljës
• Gjithashtu edhe sipas normave;
– të përgjithshme dhe
– të veçantë

45. Sipas dispozicionit normat juridike ndahen në:
• Norma juridike urdhëruese;
• Norma juridike ndaluese;
• Norma juridike autorizuese;

46. Sipas përmbajtjes normat juridike ndahen në:
• Norma juridike abstrakte (në të gjitha rastet);
• Norma juridike konkrete (vetëm në rastet e
specifikuara);

47. Sipas rëndësisë normat juridike ndahen në:
• Norma juridike imperative (zbatohen pa e
marrë parasysh dëshirën e individit) ;
• Norma juridike alternative (në mesin e dy ose
më shumë normave lihet mundësia e
zgjedhjes);
• Norma juridike dispozitave (ruajtjen e lirisë
personale, )

48. Normat e përgjithshme dhe të veçanta:
• Normat e përgjithshme juridike i parashohin rregullat e
përgjithshme të sjelljes dhe jo sipas rastit konkret;
• Normat e veçanta i parashohin rregullat e sjelljes sipas
rastit konkret dhe veprimi i tyre mbaron në momentin
pasi që të kryhet rasti konkret;
• Norma e përgjithshme i ka këto anë pozitive:
• Siguron cilësinë e njëjtë ndaj të gjithë pjesëtarëve të
vendit;
• Nëse ka karakter urdhërues vepron në unifikimin e
sjelljeve të te gjithë individëve me qëllim edukues;
• Nëse e ka karakterin ndalues po ashtu ka efekt të
fuqishëm në të gjitha sferat;