2. • Խաչատուր Աբովյանը ծնվել է Երևանի մոտ
գտնվող Քանաքեռ գյուղում 1809 թվականինֈ
Զավակն է եղել նահապետական նշանավոր
մի ընտանիքիֈ Նրա պապի՝ Աբովի հռչակը
երկար է ապրել համագյուղացիների մեջ,
3. • 1829 թ. էջմիածին է գալիս Դորպատի
(այժմ՝ Տարտու) համալսարանի պրոֆեսոր
Ֆրիդրիխ Պարրոտի արշավախումբը՝
Արարատի գագաթը բարձրանալու
նպատակով: Պարրոտի վրա մեծ
տպավորություն է թողնում հայ
երիտասարդը իր կրթվածությամբ և
իմացություններով: Նրա օգնությամբ
Աբովյանը 1830 թ. ընդունվում է Դորպատի
համալսարան՝ որպես ագատ ունկնդիր:
Համալսարանում սովորելով վեց տարի՝
ստանում է հիմնավոր կրթություն:
4. • Բազմակողմանի գիտելիքներով հարստացած
Աբովյանը, վերադառնալով հայրենիք, մեծ
ոգևորությամբ ցանկանում է ծավալել կրթական և
ստեղծագործական լայն գործունեություն, սակայն
արժանանում է սառն ընդունելության: Աբովյանը
ցանկանում է հիմնել մի դպրոց, որտեղ պետք է
սովորեին հասարակության տարբեր խավերի
երեխաներ: Կաթողիկոս Հովհաննես Կարբեցին
մերժում է նրան՝ ասելով. «Դու լավ խմորել կարես
զմիտս անմեղաց, այլ կրթել զնոսա, չէ քո գործ»:
5. • 1837 թվականին Աբովյանը
նշանակվում է Թիֆլիսի
նահանգական դպրոցների տեսչի
պաշտոնակատար և պատմության ու
թվաբանության ուսուցիչ: Աբովյանը
մեծ լուսավորիչ էր, այսինքն՝
առաջադիմության միակ ճանապարհը
տեսնում էր մարդկանց կրթելու,
լուսավորելու, ազգային-
հայրենասիրական գիտակցությունը
արթնացնելու մեջ: վարելով նախ
Թիֆլիսի նահանգական, ապա
Երևանի գավառական դպրոցների
տեսչի պաշտոնը նա ուզում էր
իրագործել իր այդ լուսավորական
ծրագրերը: Բայց նրա բոլոր
նախաձեռնությունները մնում են
անկատար հանդիպելով ցարական
իշխանությունների և հայ հետամնաց
կղերականության դիմադրությանը:
6. • Հիասթափված ու դաոնացած այդ ամենից՝ Աբովյանը
պատրաստվում էր Երևանից մեկնել Թիֆլիս՝
ստանձնելու Ներսիսյան դպրոցի տեսչի պաշտոնը:
Բայց 1848 թ. ապրիլի 2-ին՝ վաղ առավոտյան, նա դուրս
է գալիս տնից և այլևս չի վերադառնում: Մինչև այսօր էլ
չի հաջողվել պարզել նրա անհետացման
հանգամանքները:Ա.Բակունցի տեսակետով, Աբովյանը
գնացել է 1848 թ. Եվրոպական հեղափոխություններին
մասնակցելուֈ
• Ակադեմիկոս Աշոտ Հովհաննիսյանը կարծում էր, որ
նա ինքնասպանություն է գործելֈ
• Պատմական գիտությունների թեկնածու Վ. Ավետյանը
համոզում է, որ Աբովյանը սպանվել է իր պարտապան
թուրքերի ձեռքովֈ
7. Խաչատուր Աբովյանը ասել է`
• Քո գործը, քո գործը միայն քո անունը կպահե:
• Ա՛խ, լեզո՛ւն, լեզուն որ չըլլայ, մարդ ինչի՞ նման կ՛ըլլայ:
Ազգը պահողը, իրար հետ միացնողը լեզուն է ու հաւատքը:
Լեզուդ փոխէ՛, հաւատքդ ուրացի՛ր, ալ ի՞նչով կրնաս ըսել,
թէ ո՞ր ազգէ՞ն ես:
• Ձեզի կ՛ըսեմ, ձեզի, հայոց նորահաս երիտասարդներ, ձեր
անունին մեռնիմ, ձեր արեւուն մատա՛ղ, տասը լեզու
սորվեցէ՛ք, ձեր լեզուն, ձեր հաւատքը ամուր
պահեցէ՛ք:[2]Հոգևոր անշարժություն, ասել է բարոյական
մահ:[3]
• Հազար անգամ թուքումուր
Բայց մեկ անգամ օրինակ տուր...[4]
• Շունչդ տուր, բայց քո հայրենիք
Մի՜ տուր թշնամյաց [5]
