1. Արշակ
Չոպանյան
1872 - 1954
հայ
գրող, քննադատ, բանասեր, լրագր
ող և հասարակական գործիչ է:
Մեր ժողովուրդը պետք է Ձեր վրա երկար մտածե ու երկար
խոսի…
Դանիել Վարուժան
2. Արշակ Չոպանյանը որպես գրող…
Արշակ Չոպանյանը գրանակ ասպարեզ մտավ Ղ.
Ալիշանի, Մկր. Պշիկթաշյանի, Ե.
Տեմիճիպաշյանի, Թ. Թերզյանի, Պետրոս
Դուրյանի շունչն ու ազդեցությունը կրող Պոլսում,
որի գրական մամուլը անվում էր նաև Հյուգոյի,
Լամարտինի, Մյուսեի, եվրոպական
ժամանակակից գրականության լավագույն
ներկայացուցիչների ստեծագործական նոր
խիզախումներով:
Այդ նորը Ռոմանտիզմն էր:
ԵՎ Չոպանյանի վաղ շրջանի անդրանիկ փորձերը
կրում էին ռոմանտիկ դպրոցի ազդեցությունը:
Դա անխուսափելի էր նաև նրա համար, որ պատանի Արշակի կյանքում
մելամաղձությունն ու միայնությունը խորը դրոշմ էին թողել խառնվածքի վչրա.
որբություն, թախիծ, չքավորության հասնող նյութական կացություն…
Ինքը, Չոպանյանը, սիրում էր երազային, երազուն, երազկոտ, երազել խոսքերը, բայց
ինչպես Հովհ. Հովհաննիսյանն է ասում, դրանք <<վառ զգացմունքի
երիտասարդական հարուստ երևակայության արդյունք են>>:
3. Չոպանյանը հարում է ռեալիստներին
<<Այդ վառ զգացմունքը>>
<<Արշալույսի ձայներ>>
գրքույկից հետո, Չոպանյանին մղեց
տեսնելու, որ Պոլսում առկա է գրական
ուղղության մի այլ դպրոց, որի
ներկայացուցիչները, որոնքազատվել
էին ռոմանտիզմից և դարձել իրապաշտ
դպրոցի ներկայացուցիչներ
և իրավամբ կարող էին կոչվել այդ դպրոցի
հիմնադիրները Արևմտահայ իրականության
մեջ՝ Ա. Արփիարյան, Գ. Զոհրապ, Լ.
Բաշալյան, Հրանդ… Ա. Չոպանյանը լքեց
ռոմանտիզմին <<հավատարիմ մնալու>> իր
պատանեկան խոստումը և մտավ
իրապաշտության անդաստանը
4. Խմբագիր Արշակ Չոպանյանը
1895 թ. Պոլսում Չոպանյանը խմբագրեց
<<Ծաղիկ>> հանդեսը և կարճ ժամանակում
գաղափարական նոր բովանդակություն
հաղորդեց նրան, գրելով հմտալից
ուսումնասիրություններ,
գրականագիտականհոդվածներ Գրիգոր
Նարկեկացու, Նահապետ Քուչակի, Հակոբ
Պարոնյանի և այլոց մասին: Նարեկացու
մասին նրա հոդվածները թարգմանվեցին
ռուսերեն ու ֆրանսերեն: Ռուսերեն
տարբերակը լույս տեսավ«КАВКАЗСКИЙ
ВЕСТНИК» ամսագրի 1901 թ. Համարներից
մեկում: Այսպիասով Նարեկացու առաջին
անգամ ռուս ընթերցողին ներկայացնելու
պատիվը վերապահված է Չոպանյանին:
Հայ մշակույթի պատմության մեջ մեծ դեր ունի Չոպանյանի <<Անահիտ>>-ը,
որը 30 տարի շարունակ նշանակալից դեր կատարեց հայ ժողովրդի
գրականության, նրա մշակույթի զարգացման, հարստացման, նաև հայ ու
ճտար ժողովուրդների գրական կապերի, նրանց մերձեցման ասպարեզում:
5. <<Անահիտ>>-ի առաջին
համարի <<Դարագլուխ>>
խորագրով առաջնորդողում
շարադրելով ու վերլուծելով
հայ ժողովրդի անցյալ և ներկա
ծանր վիճակը, կրած
տառապանքները, Չոպանյանը
շեշտում է նաև նրա
կենսասիրությունը,
մաքառման ոգին,
ստեղծաործական
ունակությունը, ապագայի
հավատը:
Մամուլում հրատարակած
Չոպանյանի հազարից ավելի
ուսումնասիրությունները,
հոդվածները, յուրօրինակ
տեղեկատու քրոնիկ-
հանրագիտարանները նրա
բեղմնավոր գրչի փայլուն
վկայություն են հանդիսանում
6. Հասարակական գործիչ Չոպանյանը
Չոպանյանն այն գործիչն էր,հայ
ժողովրդի ազատագրման պայքարի
համառ, խանդավառ դեմքերից մեկը,
որ բավական շատ ջանք ու ճիգ թափեց
այդ ասպարեզում: Նույն նպատակով
նա երկար դեգերեց եվրոպական
դիցանագետների դռներում, դիմեց,
պահանջեց զանազան
միջոցառումներով, ծանոթացրեց իր
ժողովրդի մշակույթը եվրոպացիներին
, համոզված, որ հայ ժողովուրդը մի օր
պիտի գրավի իր արժանի տեղը
քաղաքակիրթ ժողովուրդների շարքում
ԵՎ երբ Հայաստանը հռչակվեց խորհրդային, Չոպանյանը
խանդավառությամբ դիմավորեց այն և իր ապագա գործունեության ու
վերաբերմունքի մեջ մեծ շրջադարձ կատարեց, կրկնելով, որ ժողովրդի
փրկությունը և Հայաստանի պետականության հիմնադրումը խորհրդային
կարգերի միջոցով միակ ելքն էր այդ ծանր վիճակից, որի մեջ գտնվում էր նա
դարեր շարունակ
7. Գրականագետ Չոպանյանը
Չոպանյանը խորազնին գրականագետ էր, արժեքավոր
բանասիրական ուսումնասիրությունների հեղինակ: Նրա
<<Նահապետ Քուչակի Դիվանը>>, <<Մկրտիչ
Պեշիկթաշլյանի կյանքն ու գործը>>, <<Պետրոս Դուրյան>>,
<<Նաղաշ Հովնաթան Աշուղը և Հավնաթան Հովնաթանյան
նկարիչը>>, <<Հայ էջերը>>, Թ. Թերզյանի
<<Բանաստեղծությանց ամբողջական հավաքածու>>-ի 1-ին
2-րդ հատորները իր իսկ առաջաբանով և հմտալից
ծանոթագրություններով, <<Հայրեններու
բուրաստանը>> ուսումնասիրությունները և այլ
գործեր նրա բազմաբեղուն մտքի և տաղանդի
դափնեպսակն են կազմում: Ա. Չոպանյանը
<<Անահիտ>>-ի էջերում հանդես է եկել հայ և օտար
գրողներին նվիրված բազմաթիվ հոդվածներով, այդ
թվում Թլկուրանցուն, Րաֆֆուն, Շիրվանզադեին,
Զոհրապին, Խ. Աբովյանին և շատ ուրիշների
8. Չոպանյանը, վերլուծելով և բնութագրելով
Հայնե երևույթը, չափազանց խոր և
պատկերավոր եզրահանգում է
կատարում: Ունենալով գեղարվեստական
ճոխ լե-
զու և երևույթները բացատրելու
խորաթափանց միտք, Չոպանյանը
ամբողջացնում
է Հայնեին տված բնութագիրը և
գնահատականը: Նա Հայնեին համարում
է արևել-
ցի հատկապես սիրո մեջ, կինը նրա
համար ծաղիկ է անուշաբույր, անիմաստ,
փշերով պատված և պետք է միայն հոտ
քաշել զգուշությամբ, հարբել նրա բույրով՝
առանց ավելին ուզելու:
9. Հայնեն ինքն էր
խոստովանում իր
արևելցի լինելը, նա
գրում է. «Շիտակն
ըսելով, ես
գերմանացի չեմ, և կը
փութամ ըսելու որ
եթե գերմա-
նացի ըլլայի` պիտի
չպարծենայի ատով.
բարբարոսներ են
ասոնք. աշխարհիս
վրա երեք
քաղաքակիրթ
ժողովուրդ կա միայն,
ֆրանսիացիները,
չինացիները և
պարսիկները: Ես
հպարտ եմ պարսիկ
ըլլալուս…: Ա՜խ,
ինչպես կարոտ կը
քաշեմ
Սպահանին»:
10. Արշակ Չոպանյանը Զոհրապի
մասին
«Իր գործունեության ձևերեն այն, զոր ամենեն
ավելի հրայրքով, հեշտանքով կկատարեր,
գրականությունն էր: Կպաշտեր
գրականությունը»,- Գ. Զոհրապի մասին ասել
է Արշակ Չոպանյանը
11. Արշակ Չոպանյանի կենսագրությունը
____1872թ. հուլիսի 15-ին Պոլսում ծնվել է Արշակ Չոպանյանը:
Նախնական կրթությունը ստացել է «Մաքրուհյան» վարժարանում:
____1887-1891թթ սովորել է Պոլսի Կեդրոնական վարժարանում:
____1891թ.-ից աշխատակցել է «Հայրենիք», իսկ մինչ այդ՝
ուսումնառության տարիներից սկսած՝ «Արևելք» և «Մասիս»
հանդեսներին:
____1895թ. հրատարակել է «Ծաղիկ» գրական հանդեսը:
____1895թ. վերջին մեկնել է Պոլսից և ընդմիշտ հաստատվել
Փարիզում:
____1898-1911թթ և 1927-1949թթ նրա խմբագրությամբ Փարիզում
լույս է տեսել «Անահիտ» գրական-հասարակական հանդեսը:
____ 1891թ. լույս է տեսել նրա անդրանիկ ժողովածուն՝ «Արշալույսի
ձայներ» խորագրով:
____
1892թ. լույս է տեսել «Թրթռումներ» ժողովածուն և «Թուղթի փառք»
վիպակը:
12. ____1894թ. Թիֆլիսում լույս է տեսել «Պետրոս Դուրյանի կյանքն
ու գործը» մենագրությունը:
____1896թ. Փարիզում (ֆրանսերեն լեզվով) լույս է ընծայել մի
շարք գրքույկներ՝ «Հայկական ջարդեր» փաստաթղթերի
ժողովածուն, Աղասու «Զեյթունի» թարգմանությունը,
«Հայաստանը, նրա պատմությունը, գրականությունը և նրա դերը
Արևելքում»:
____1902թ. լույս է տեսել «Նահապետ Քուչակի դիվանը»
աշխատությունը (հայերեն լեզվով) և «Հայ հին ու նոր
բանաստեղծություն» հատորը: Սրանց հաջորդել են «Հայ
ժողովրդական երգեր, «Քերթվածներ, «Կյանք և երազ», գրքերը
ֆրանսերեն լեզվով և «Մկրտիչ Պեշիկթաշլյանի կյանքն ու գործը»,
«Քերթվածներ», «Նաղաշ Հովնաթան աշուղը և Հովնաթան
նկարիչը», «Հայ էջեր» հայերեն լեզվով գրքերը:
____1932թ. ռումինական կառավարության կողմից մշակութային
լայն գործունեության համար պարգևատրվել է շքանշանով:
____Նաև պարգևատրվել է «Պատվո լեգեոնի» շքանշանով՝ հայ
մշակույթը ֆրանսիայում տարածելու համար:
____1954թ. վախճանվել է Փարիզում ավտովթարից
