2. Պապ (մոտ 353 -374), Հայոց Արշակունի թագավոր 370-ից:
Պապ թագավորը հաջորդել է հորը՝ Արշակ Բ-ին: Կրթություն
ստանալու նպատակով Բյուզանդիա մեկնած Պապին (հայերի
խնդրանքով) և զորավար Տերենտիոսին՝ փոքրաքանակ զորախմբով,
Հռոմի Վաղես II կայսրն ուղարկել է Հայաստան: Բայց Վաղես II-ը
Պապին չի ճանաչել Հայոց արքա, որպեսզի պարսիկները նրան
չմեղադրեն 363 թ-ի պարսկա-հռոմեական պայմանագիրը խախտելու
համար: Սակայն պարսիկները զորք են ուղարկել Հայաստան և
ճակատամարտում պարտության մատնել Պապին: Նա փախել է և
ապաստանել Սև ծովի մերձափնյա լեռներում:
3.
4. Այդ ընթացքում պարսկական զորքը ասպատակել է
Հայաստանը. 14 ամիս տևած պաշարումից հետո նրանք
գրավել են Արտագերս ամրոցը, գերեվարել Պապի մորը`
Փառանձեմ թագուհուն: 369 թ-ին պարսկական զորքերը,
հայ իշխաններ Մերուժան Արծրունու և Վահան
Մամիկոնյանի ղեկավարությամբ, գրավել և ավերել են
նաև հայկական խոշոր քաղաքները: Վաղես II կայսրը 370
թ-ին զորաբանակ է ուղարկել Հայաստան և Պապին
հաստատել գահին: Տեղեկանալով պարսիկների՝
Հայաստան ներխուժելու մտադրության մասին՝ կայսրը
կրկին զորաբանակ է ուղարկել, որի օգնությամբ
հայկական զորքը 371 թ-ին Ձիրավի ճակատամարտում
ջախջախել է պարսիկներին:
5. Այս հաղթանակով Պապն ամրապնդել է իր իշխանությունը և
հաջորդ տարիներին զբաղվել երկրի ներքին խնդիրներով.
վերամիավորել է Հայաստանից անջատված ծայրագավառները,
ապա սպարապետ Մուշեղ Մամիկոնյանի գլխավորությամբ
հայկական զորքերն ազատագրել են Արշակ Բ-ի օրոք
Հայաստանից խլված տարածքները, որից հետո Պապն ընդունել է
Շապուհ II-ի բարեկամության առաջարկը: Շապուհը ճանաչել է
Պապի իշխանությունը, և Հայաստանն առժամանակ զերծ է
մնացել Սասանյան տերության ասպատակություններից:
Պապն անդրադարձել է նաև Հայ եկեղեցու բարեփոխմանը.
կրճատել է վանականների թիվը, նրանց մի մասին պարտադրել է
զինվորական ծառայություն, փակել է կուսանոցները,
աղքատանոցները, եկեղեցական հողերի զգալի մասը միացրել է
արքունականին և վերացրել բնակչությունից գանձվող
տասանորդն ու պսակի հարկը:
Ներսես Ա Պարթև կաթողիկոսի մահից (372 թ.) հետո Պապը
Շահակ Ա Մանազկերտցուն չի ուղարկել Կեսարիա` օծվելու`
դնելով Հռոմից Հայ եկեղեցու անկախացման հիմքը:
6.
7.
8. Սակայն Պապին իր 300-հոգանոց թիկնազորով
հաջողվել է ճեղքել շրջապատումը և
վերադառնալ հայրենիք: Բայց Տերենտիոսին
փոխարինած Տրայանոսը կարողացել է շահել
Պապի վստահությունը, նրան հրավիրել է
խնջույքի և դավադրաբար սպանել:
9. V դարի հայ պատմագրության մեջ միտումնավոր
աղավաղվել է Պապի պատմական կերպարը:
Սակայն հռոմեացի պատմիչ Ամիանոս
Մարկելինոսը նրան բնութագրել է որպես
ժողովրդականություն վայելող, եռանդուն,
խիզախ ու խելոք իշխողի, որը
բանսարկությունների և չարագործությունների
զոհ է դարձել:
Դիտե՛ք նաև տեսանյութ:
