1ο Δημοτικό Σχολείο Θρακομακεδόνων Τμήμα ΣΤ2 Οι μαθήτριες Αρζουμανίδου Ιωάννα- Νεκταρία Μιτσικάρη Πασχαλία

1. ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ
1ο Δημοτικό Σχολείο Θρακομακεδόνων
Τμήμα ΣΤ2
Οι μαθήτριες
Αρζουμανίδου Ιωάννα- Νεκταρία
Μιτσικάρη Πασχαλία

3. Εξισλαμισμός
Ορισμός
• Η λέξη εξισλαμισμός βγαίνει από το εξ+ Ισλάμ . Είναι δηλαδή η
προσχώρηση στη θρησκεία του Ισλάμ με αποκήρυξη της
προηγούμενης θρησκευτικής πίστης, είτε με την πειθώ είτε με τη βία.
• Το φαινόμενο αυτό παρουσιάστηκε έντονα, στους κόλπους
της Αραβικής Αυτοκρατορίας και της Οθωμανικής αλλά και σε άλλα
Ισλαμικά κράτη.
• Η ακραία του μορφή είναι η βίαιη και συστηματική εξάλειψη των
λαών, η απαγόρευση, η στέρηση και η δίωξη φυλών, πολιτισμών και
παραδόσεων.
• Στα χρόνια της Αραβικής και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας η
αλλαγή θρησκείας μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων δεν ήταν σπάνιο
φαινόμενο, ανάλογα με τον εκάστοτε κυρίαρχο.

4. Τι ήταν ο Εξισλαμισμός
• Οι εξισλαμισμοί ήταν απειλές που γίνονταν κατά των Ελλήνων.
• Πρόκειται για βίαιο, καθολικό εξισλαμισμό. Κάποιες φορές ήταν υποχρεωτικός
και κάποιες άλλες όχι.
• Η αλλαγή της θρησκείας γινόταν είτε με την θέληση του ανθρώπου είτε με τη
βία.
• Οι περιπτώσει που γινόταν με την θέλησή του συνέβαινε γιατί δεν είχε άλλα
περιθώρια.
• Οι θρησκείες της βίβλου, σύμφωνα με το Ισλάμ ήταν ανεκτές αλλά κάτω από
ορισμένες προϋποθέσεις.
• Οι Οθωμανοί Τούρκοι κάποιες φορές δεν επιδίωξαν καθολικούς εξισλαμισμούς,
επειδή αυτό θα είχε αποτέλεσμα, την ανατροπή του κοινωνικού και
οικονομικού καθεστώτος, κάτι που σίγουρα βοηθούσε στη εκμετάλλευση των
υπόδουλων.

5. Εξισλαμισμός
στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας
• Η περίοδος όπου οι Έλληνες βασανίζονταν και διώκονται από τους
Τούρκους είναι η περίοδος όπου προσπαθεί να επικρατήσει η
Οθωμανική κυριαρχία.
• Πρόκειται λοιπόν, για μια περίοδο όπου επικρατεί αποδεκατισμός
όλων των χριστιανών Ελλήνων και των άλλων ορθόδοξων χριστιανών
που ζούσαν στα Βαλκάνια και την Μικρά Ασία.
• Τι ακριβώς όμως γίνεται στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου όπου το
γηγενές ελληνοχριστιανικό στοιχείο της περιοχής κυριαρχεί παντού,
πολιτισμικά, οικονομικά, εμπορικά, και θρησκευτικά; Τι αισθάνονται οι
Τούρκοι της περιοχής και ποια η μανία τους.
• Στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας, μιας σκοτεινής περιόδου για
τους Έλληνες ξεκίνησε ο εξισλαμισμός…

6. Κύμα εξισλαμισμού
• Η ελληνική κοινωνία του μικρασιατικού Πόντου θα σημαδευτεί - όπως και
κάθε άλλο μέρος του ελληνικού κόσμου- από τον εξισλαμισμό και την
εμφάνιση του κρυπτοχριστιανικού φαινομένου.
• Το πρώτο κύμα εξισλαμισμών θα εμφανιστεί μετά την παράδοση της
Τραπεζούντας στους Οθωμανούς.
• Οι χριστιανοί εκδιώκονται και περιθωριοποιούνται και οι εκκλησίες
μετατρέπονται σε τεμένη.
• Στη Τραπεζούντα και στην περιφέρειά της οι εξισλαμισμοί θα λάβουν
μεγάλη έκταση.
• Το μεγάλο κύμα εξισλαμισμών θα ενσκήψει στα τέλη του 17ου αιώνα.
• Ο μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος πληροφορεί ότι οι εξισλαμισμοί
στον Πόντο πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 1648-1687 από τις πιέσεις
των φεουδαρχών, των Ντερεμπέηδων

7. Σχέδια Εξισλαμισμού των Ελλήνων
του Εύξεινου Πόντου
• Από τις αρχές του 17ου αιώνα αρκετοί σουλτάνοι στον Εύξεινο Πόντο
εφαρμόζουν προγράμματα ολοκληρωτικού εξισλαμισμού, γιατί
αντιλαμβάνονταν ότι η Οθωμανική αυτοκρατορία μόνο έτσι θα ήταν ασφαλής,
με το να εξισλαμιστούν οι κάτοικοι.
• Η περίοδος αυτή ταυτίζεται με την εποχή των τιμαριωτών – ντερέμπεηδων.
• Ξεκινούν σφοδροί διωγμοί για τον εξισλαμισμό και την απώλεια της ελληνικής
γλώσσας και την επικράτηση της τουρκικής γλώσσας, σε ένα καθ’ όλα αμιγές
ελληνοχριστιανικό στοιχείο.
• Η περιοχή του Δυτικού Πόντου αποτελούσε νευραλγικό για τους Τούρκους
σημείο και έπρεπε να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για να εξισλαμίσουν
τους Ελληνοχριστιανούς και επειδή δεν το πετύχαιναν, σκέφθηκαν να τους
απαγορεύσουν να ομιλούν την ελληνική γλώσσα και έτσι χάνοντας την ελληνική
λαλιά τους θα ήσαν μετά εύκολη λεία στα χέρια των Τούρκων.
• Έτσι πάρθηκαν μια σειρά από σκληρά μέτρα:

8. Τα Σκληρά μέτρα
• Οι Τούρκοι καίνε τις εκκλησίες και τα σχολεία.
• Απαγορεύουν επί ποινή θανάτου την ελληνική γλώσσα και την άσκηση των
χριστιανικών τους καθηκόντων.
• Απαγορεύουν τη μετακίνηση των κατοίκων εκτός της περιοχής τους, και τους
υποχρέωσαν να μιλούν μόνο την τουρκική γλώσσα.
• Συλλαμβάνουν και μετέφεραν παιδιά ηλικίας 8-12 ετών σε τουρκικές πόλεις και
χωριά, προκειμένου να διδαχθούν την τουρκική γλώσσα. Τα παιδιά αυτά δεν
επιστρέφουν ποτέ στον τόπο τους, παρά τις προσπάθειες του Οικουμενικού
Πατριαρχείου. Τα παιδιά αυτά ήταν προϊόν του παιδομαζώματος.
• Αλλοιώνουν την πληθυσμιακή αναλογία, ιδρύοντας τουρκικά χωριά, με Τούρκους που
μετακινούν από τα βάθη της Ανατολής, της Μεσοποταμίας, της Συρίας, της Αραβίας.
• Στρατεύουν τους άρρενες από 15-60 ετών και τους μεταφέρουν σε απομακρυσμένες
περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
• Μεταφέρονται δυνάμεις του στρατού και εκατοντάδες άτακτοι χωρικοί και ληστές.
Αυτοί περιέρχονταν τα χωριά προβαίνοντας σε ακατονόμαστες πράξεις σε βάρος των
χριστιανών, απειλώντας να σκοτώσουν αυτούς που αρνούνταν να αλλαξοπιστήσουν.
• Σε κάθε Έλληνα έδιναν μουσουλμανικό όνομα, και μόνο με αυτό μπορούσε να
επικοινωνεί και να συναλλάσεται με τους συνανθρώπους του.

9. Τα βασανιστήρια
Τα βασανιστήρια που χρησιμοποιούσαν, σύμφωνα με τις καταγγελίες των
μητροπολιτών, για την εξαφάνιση κάθε ίχνους του Ελληνισμού της περιοχής, ήταν τα
εξής:
• Κάθε χριστιανός που συλλαμβανόταν να εκτελεί τα χριστιανικά καθήκοντά του,
δενόταν χειροπόδαρα σε έναν πάσσαλο και θανατωνόταν με την τοποθέτηση σε
διάφορα μέλη του σώματός του αναμμένων κεριών ή λαμπάδων. Με τη βία
συγκέντρωναν τους κατοίκους του χωριού για να παρακολουθήσουν το αποτρόπαιο
θέαμα και να παραδειγματιστούν.
• Έδεναν χειροπόδαρα το χριστιανό και τον κρεμούσαν σε τσιγγέλια, στερεωμένα
πάνω σε πασσάλους.
• Τοποθετούσαν τους χριστιανούς μέσα σε σάκκους και τους έριχναν στον Άλυ
ποταμό.
• Έδεναν χειροπόδαρα τους χριστιανούς, τους τοποθετούσαν σε τέσσερις πασσάλους,
επάνω τους άναβαν φωτιά και έτσι, μαζί με τα ξύλα καίγονταν και οι χριστιανοί.
• Οι φοβερές καταπιέσεις και οι διωγμοί των τούρκων ήταν ανελέητες και επέφεραν
τραγικά αποτελέσματα. Οι εξισλαμισμοί σε ολόκληρο τον Πόντο, ήταν αθρόοι.

10. Σκοπός και αποτελέσματα των ενεργειών
• Σκοπός όλων αυτών των εξοντωτικών μεθόδων ήταν η εξαφάνιση του Χριστιανισμού, ο
οποίος ήταν ταυτισμένος με τον Ελληνισμό. Δεν έπρεπε οι ραγιάδες να αυξηθούν
πληθυσμιακά και να γίνουν επικίνδυνοι για την Οθωμανική αυτοκρατορία. Ιδιαίτερα στον
Πόντο, όπου υπήρχε συμπαγής Ελληνισμός. Πάντα έπρεπε να παραμένουν τόσοι οι
Έλληνες χριστιανοί, όσοι τους ήταν απαραίτητοι για την παραγωγή πόρων του
πρωτογενή τομέα, προκειμένου να συντηρούνταν οι δυνάστες κατακτητές.
• Λίγες ήταν οι επιλογές για να επιβιώσουν οι χριστιανοί του Πόντου:
• Να απαρνηθούν την πίστη τους άρα και τον εθνισμό τους .
• Να καταφύγουν στα βουνά: Οι Πόντιοι κάτω από την αυξανόμενη πίεση των διωγμών και
των κάθε είδους θανατώσεων, αναγκάστηκαν να καταφύγουν με τις οικογένειές τους
στους ορεινούς όγκους της περιοχής, για να γλιτώσουν, αλλά και για να αμυνθούν. Γενεές
γενεών γεννήθηκαν, μεγάλωσαν, παντρεύτηκαν και πέθαναν στα βουνά. Έζησαν
κυνηγημένοι σαν τα αγρίμια, προκειμένου να διαφυλάξουν ως κόρη οφθαλμού τα
ελληνοχριστιανικά ιδεώδη τους.
• Να μεταναστεύσουν στο Βόρειο Εύξεινο Πόντο αν υπήρχε οικονομική δυνατότητα.
• Να αναγκάζονται να αποκτούν τουρκικά ονόματα και να μιλούν την τουρκική γλώσσα
όμως κατά βάθος να τηρούν όλα τα χριστιανικά τους ήθη και έθιμα και να μείνουν
γνωστοί στην ιστορία ως κρυπτοχριστιανοί.
• Διαφορετικά θανατώνονταν.

11. Απώλεια της ελληνικής γλώσσας
• Σε ό,τι αφορά το θέμα της απώλειας της ελληνικής γλώσσας
από τους Πόντιους, ο Αρχιμανδρίτης Πανάρετος λέγει ότι
απαγορεύτηκε αυστηρά, κυρίως μετά το 1666 η χρήση της.
• Ορισμένοι Τιμαριούχοι χρησιμοποίησαν και τη βάρβαρη
μέθοδο του κοψίματος της γλώσσας των γονέων για να μη
μάθουν τα παιδιά τους την πατρική γλώσσα.
• Αυτά και άλλα επιμέρους μέτρα, διαμόρφωσαν τα στοιχεία
που κατά την άφιξη των προσφύγων στην Ελλάδα (1918-1922),
ξένισαν τους ντόπιους Έλληνες που τους άκουγαν να μιλάνε
μόνο την τουρκική και να φέρουν τουρκικά ονόματα

12. Νεότερος ελληνισμός στην
Ανατολή και προνόμια
• Παραχωρούνται προνόμια στους υπόδουλους χριστιανούς από τον
σουλτάνο
• Αυτό συνέβη όταν ο σουλτάνος, πιέστηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις και,
κυρίως, μετά τη λήξη του Κριμαϊκού Πολέμου (1854-1856)
• Εξέδωσε τα Μεταρρυθμιστικά Διατάγματα :
• Χάτι Σερίφ (1839), το οποίο ουσιαστικά δεν εφαρμόστηκε,
• Χάτι Χουμαγιούν (1856). Το Χάτι Χουμαγιούν επικυρώθηκε στο Παρίσι, το
Μάρτιο του 1856, από το Διεθνές Συμβούλιο, με την ομώνυμη Συνθήκη
των Παρισίων. Με αυτό αναγνωριζόταν σε όλους τους υπόδουλους λαούς
της Οθωμανικής αυτοκρατορίας η ισότητα, η ισονομία, η ελευθερία της
συνείδησης, καθώς και η ελεύθερη άσκηση της λατρείας. Τα δεινά της
τυραννίας περίμενε κανείς ότι τελείωναν οριστικά.
• Μετά τα μεταρρυθμιστικά διατάγματα Χάτι Σερίφ (1839) και Χάτι
Χουμαγιούν (1856), άρχισαν και πάλι να μετακινούνται χριστιανικοί
πληθυσμοί και έτσι δημιουργήθηκαν μερικά ελληνόφωνα χωριά.

13. Ντερεμπέηδες-Τιμαριούχοι
Ντερεμπέηδες ήταν οι Στρατιωτικοί-τιμαριούχοι, οι οποίοι λάμβαναν από τον
σουλτάνο μεγάλες εκτάσεις γης, με αντάλλαγμα να τον συνοδεύουν στους
κατακτητικούς πολέμους. Αυτό που έκαναν οι Ντερεμπέηδες ήταν:
• Να εφαρμόζουν και να τηρούν την τάξη
• Να εφαρμόζουν κοινό πρόγραμμα για την εξάλειψη του Χριστιανικού
πληθυσμού.
• Να Απαιτούν διαρκώς χρήματα και σωματική εργασία.
• Να επιβάλλουν αυθαίρετα φορολογία
• Να αρπάζουν τα χωράφια και τα κτήματα των Χριστιανών και
υποχρέωναν τους Χριστιανούς να εργάζονται μέχρι το βράδυ στα δικά τους
κτήματα.
• Στο τέλος από τα τέλη του 18ου αιώνα μεταβλήθηκαν σε στυγνούς
καταπιεστές του πληθυσμού εκτελούσαν επιδρομές κατά χριστιανικών
οικισμών και επιδίδονταν ακόμη και στο δουλεμπόριο.

14. Αλλαγές μετά την κατάργηση του
θεσμού ντερεμπέηδων
• Η κατάργηση του θεσμού των ντερέμπεηδων, και η συντριβή τους,
άλλαξαν ριζικά το πολιτικό σκηνικό στον Πόντο. Οι Έλληνες
εγκατέλειψαν μαζικά τα βουνά, όπου είχαν καταφύγει, και άρχισαν να
δημιουργούν κοινότητες στα παράλια. Οι κάτοικοι άρχισαν να
ευημερούν. Το μέλλον της προβλεπόταν ευοίωνο .
• Η ισονομία και η θρησκευτική ελευθερία οδήγησαν στην ανάπτυξη του
εμπορίου και της οικονομίας
• Άρχισε να καλλιεργείται και πάλι η ελληνική παιδεία, η ανάπτυξης της
νεοελληνικής συνείδησης.
• Αυξάνεται ο ελληνοχριστιανικός πληθυσμός.
• Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα δημιουργήθηκαν πάρα πολλά
χωριά και οικοδομήθηκαν καινούριες εκκλησίες και σχολεία.

15. Έναρξη των νέων συγκρούσεων
• Στις 29 Μαΐου 1914, αποφασίζεται οριστικά η βίαιη
εγκατάσταση των μουσουλμάνων προσφύγων στα ελληνικά
σπίτια. (Η περίοδος αυτή είναι πολύ κρίσιμη για την οθωμανική
αυτοκρατορία αφού έχει ήδη χάσει πολλές περιοχές στην
Ευρώπη και βρίσκεται σε δεινή θέση λίγους μήνες πριν ξεκινήσει
ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος.)
• Ξεκινούν πάλι συγκρούσεις του ελληνοχριστιανικού
πληθυσμού με τους Τούρκους κυβερνητικούς.

16. Εγκατάσταση μουσουλμάνων
προσφύγων σε χριστιανικά σπίτια
• Σε πολλά χωριά του Πόντου εγκαθίστανται μουσουλμάνοι μέσα στα χριστιανικά σπίτια
και υποχρεώνονταν οι χωρικοί να τους παρέχουν τροφή.
• Επικρατούσε μια σύγχυση γιατί κάποιοι δήλωναν ότι αυτή η εγκατάσταση θα ήταν
προσωρινή, κάποιοι άλλοι όμως δήλωναν ότι θα πραγματοποιούνταν με τη βία και ότι
όσοι δεν δέχονταν τους πρόσφυγες στα σπίτια τους έπρεπε να εγκαταλείψουν τα σπίτια
τους και φύγουν με τη βία για την Ελλάδα. Έτσι εγκαταστάθηκαν οι μουσουλμάνους μέσα
στα χριστιανικά σπίτια και υποχρεώθηκαν οι χωρικοί να τους παρέχουν τροφή .
• Το σατανικό σχέδιο των Νεότουρκων έπαιρνε σάρκα και οστά . Η βίαιη αυτή εγκατάσταση
των μουσουλμάνων στα σπίτια των χριστιανών ξεκίνησε με αφόρητες πιέσεις σε βάρος των
χριστιανικών πληθυσμών, ενός λαού με άλλα ήθη, έθιμα, με άλλον τρόπο ζωής και σκέψης,
με άλλον πολιτισμό, Έτσι σύντομα οι μουσουλμάνοι, θα γίνονταν οι μόνοι ιδιοκτήτες των
χριστιανικών περιουσιών και από την άλλη οι χριστιανοίι θα εγκατέλειπαν τις περιουσίες
τους.
• Οι αρχές άρχισαν πάλι να τρομοκρατούν τους κατοίκους προβαίνοντας σε συλλήψεις,
βασανισμούς και φυλακίσεις.
• Κάπως έτσι ξεκινούν και τα επόμενα χρόνια μέχρι την ολοκληρωτική καταστροφή τους και
γενοκτονία τους οι νέοι βασανισμοί των Ελλήνων χριστιανών του Πόντου από τους
Τούρκους και νέες αποτρόπαιες πράξεις εις βάρος της θρησκευτικής τους πίστης και της
εθνικής τους συνείδησης .

17. Ο Δημήτρης Ψαθάς αναφέρει χαρακτηριστικά
για την περίπτωση της Πάφρας :..."
Ο Δημήτρης Ψαθάς αναφέρει χαρακτηριστικά για την περίπτωση της Πάφρας
:..." στις πέντε Απριλίου του 1921 ο τουρκικός στρατός βοηθούμενος υπό
τσετέδων και χωρικών άρχισε αιφνίδια επίθεση εναντίον ολόκληρης της
περιφέρειας της Πάφρας. Αυτά που συνέβησαν είναι αδύνατο να
περιγραφούν με την πένα. Ακολούθησαν εμπρησμοί, τουφεκισμοί, φόνοι με
λόγχες, απαγχονισμοί, ατιμώσεις. Η καταστροφή κράτησε ένα μήνα. Στις πέντε
Ιουνίου η πόλη της Πάφρας περικυκλώθηκε από κάθε κατηγορία σφαγέων και
έδωσαν τέλος σε ότι θύμιζε το ελληνοχριστιανικό παρελθόν της".

18. Την ίδια τύχη είχαν και όλες οι
πόλεις του Πόντου
• Οι Νεότουρκοι του Κεμάλ φρόντισαν να αφανίσουν και άλλες πόλεις εκτός της Πάφρας
με εκτελέσεις εξισλαμισμούς και εκτοπισμούς ξεπερνώντας κάθε προηγούμενο στην
Οθωμανική κυριαρχία .
• Όσοι μπόρεσαν έφυγαν έγκαιρα για την Ελλάδα και τη Ρωσία, ακολούθησαν με
ιδιαίτερη δυσκολία οι επιζήσαντες του αντάρτικου αποδεκατισμένοι, ενώ σπανίζουν οι
περιπτώσεις διασωθέντων από τα καραβάνια των εκτοπισμένων.
• Ο τραγικός απολογισμός εκτιμάται πως είναι 353.000 νεκρά θύματα καταμετρημένα
στον Πόντο και σύμφωνα με τις απογραφές που έκαναν κυρίως οι Μητροπόλεις.
Είναι όμως περισσότερα αν λάβει κανείς υπόψη όσους επέζησαν των βιασμών και των
βασανιστηρίων.
• Ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων επιστέγασε τον ξεριζωμό. Τα θύματα σ' αυτήν την
πορεία δεν έχουν καταμετρηθεί, ούτε και όσοι φτάνοντας στην Ελλάδα
κατέληξαν από όσα είχαν υποστεί πριν και κατά την πορεία τους προς την
ελεύθερη ελληνική γη.
• Θύματα είναι όλοι όσοι θανατώθηκαν, βασανίστηκαν, εξισλαμίστηκαν
και εκδιώχθηκαν από την πατρώα γη. Οι τακτικές του τουρκικού στρατού είχαν
σκοπό τον αφανισμό της φυλής μέσα από μεθοδευμένη γενοκτονία.

19. Εξισλαμισμός
• Ο εξισλαμισμός ήταν ένα πολύ σημαντικό γεγονός για όλο τον
Ελληνισμό.
• Με αυτά τα γεγονότα πολλοί σκηνοθέτες και καλλιτέχνες έχουν
εμπνευστεί από το συγκεκριμένο θέμα και έχουν δημιουργήσει
εξαιρετικές ταινίες, βιβλία και μυθιστορήματα

20. Το νόημα της εικόνας
Η εικόνα αυτή απεικονίζει δύο
Χριστιανούς όπου δεν ήθελαν να
εξισλαμιστούν .
Η άρνησή τους είχε ως
αποτέλεσμα να βρουν την
θανατική ποινή. Η ερώτηση που
μπορεί να έχει κάποιος είναι γιατί
οι άνθρωποι αυτοί διάλεξαν τον
θάνατο απ’ ότι να αλλάξουν
θρησκεία , γεγονός όπου είχε
πραγματοποιηθεί .
Η συγκεκριμένη εικόνα μας
δημιουργεί ανάμεικτα
συναισθήματα.
Κυρίως όμως μας κάνει να
νιώθουμε το άγχος και την πίεση
που είχαν υποστεί εκείνη την
εποχή οι άνθρωποι αυτοί.

21. Το νόημα της
εικόνας
Σε αυτήν την εικόνα βλέπουμε το πόσο πολύ
υπέφεραν οι άνθρωποι τότε.
Όταν κοιτάμε την εικόνα νιώθουμε μία λύπη
γιατί τους βασάνισαν.

23. Ας δούμε τι σας έμεινε
Ένα κουίζ γνώσεων που δημιουργήσαμε για
εσάς !
Αν θέλετε πατήστε τον παραπάνω σύνδεσμο και
ξεκινήστε να το κάνετε !
Καλή σας επιτυχία !
https://forms.gle/Ar7NN173BsVjrJYj6

24. Εξισλαμισμός
Σας ευχαριστούμε πολύ για την
παρακολούθησή σας !
Οι μαθήτριες
Ιωάννα Νεκταρία Αρζουμανίδου
και
Πασχαλία Μιτσικάρη

25. Πηγές
Σχολικό βιβλίο της ιστορίας της ΣΤ Δημοτικού
http://sindesmosapostraton.blogspot.com/2013/05/blo
g-post.html
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84
%CE%AC%CF%81%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%B7_%C
F%84%CE%BF%CF%85_%CE%9F%CE%B8%CF%89%CE%B
C%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D_%
CE%A3%CE%BF%CF%85%CE%BB%CF%84%CE%B1%CE%
BD%CE%AC%CF%84%CE%BF%CF%85
http://ikee.lib.auth.gr/record/131012/files/Alexiadis.pdf
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%8C%CE%BD
%CF%84%CE%BF%CF%82