1. काकोरी कट- ९ ऑगस्ट १९२५
कटाचा उद्देश:-
क्ाांतिकार्ााला आवश्र्क असणारा पैसा गोळा करण्र्ाच्र्ा
वववांचनेि क्ाांतिकारक नेहमीच असि. त्र्ािून कोषागार, अधिकोष लुटून सरकारी पैसा हस्िगि
करण्र्ाची कल्पना तनघाली. क्ाांतिकारी चळवळ अशा पररस्स्ििीि लखनौवरून सहारनपूरला
जाणाऱ्र्ा रेल्वेगाडीिून मोठ्र्ा प्रमाणावर सरकारी पैसा जाणार असल्र्ाची बािमी कळिाच ही
गाडी लुटण्र्ाचे क्ाांतिकारकाांनी ठरववले. अिााि पैशाच्र्ा सांरक्षणासाठी सशस्र दल राहणार
असल्र्ाने क्ाांतिकारकाांनाही िशी िर्ारी करणे आवश्र्क होिे.
2. कटाि सहभागी क्ाांतिकारक :-
ही जबाबदारी चांद्रशेखर आझाद, राजेंद्र लाहहरी, रामप्रसाद बबस्स्मल इ. नी
स्वीकारली. लखनौजवळ काकोरी स्टेशनवर गाडी लुटण्र्ाचे तनस्श्चि झाले.
कटाची र्ोजना :-
रेल्वेिील सरकारी खस्जना लुटण्र्ासाठी सवा र्ोजना ठरववण्र्ाि आली. त्र्ानुसार गाडी
९ ऑगस्ट १९२५ रोजी काकोरी स्टेशनजवळ र्ेिाच अचानक क्ाांतिकारकाांनी वपस्िुलाांच्र्ा सहाय्र्ाने
दमदाटी करून गाडीिून नेण्र्ाि र्ेणारा पैसा हस्िगि क
े ला व क्षणािााि िे सवा जवळच्र्ा जांगलाि
तनघून गेले. क्ाांतिकारकाांनी ज्र्ा वेगाने सवा कार्ा र्शस्वीररत्र्ा पार पाडले त्र्ाची हकीकि ऐक
ू न सवा
देशाि उत्साहाची लाट पसरली.
3. बिटीश सरकारची दडपशाही:-
क्ाांतिकारकाांनी रेल्वे मिील खस्जना लुटल्र्ाची बािमी
बिहटश अधिकारी र्ाांना कळिाच सरकारी चौकशीचक् सुरू होऊन अनेकाांना पकडण्र्ाि आले व
त्र्ािून काकोरी खटला उभा राहहला. पकडल्र्ा गेलेल्र्ाांचे िुरांगाि अतिशर् हाल करण्र्ाि आले.
अखेर खटल्र्ाचा तनकाल लागून (१९२७) त्र्ाि राजेंद्र लाहहरी, रामप्रसाद बबस्स्मल, रोशन
ससांग व अशफाक उल्ला खान र्ा चार क्ाांतिकारकाांना मृत्र्ूची सशक्षा फमााववण्र्ाि आली.
इिराांना सश्रम कारावासाची सशक्षा झाली. मार आश्चर्ााची गोष्ट म्हणजे चांद्रशेखर आझाद
शेवटपर्ंि सरकारच्र्ा हािी लागले नाही.