इंग्रजांच्या व्यापारी, महसूल आणि राजकीय नीतीमुळे भारतातील अनेक जाती जमातींचे शोषण झाले, त्यांनी ब्रिटीशांच्या विरोधात उठाव केलेत.

1. १८५७ च्या आधी झालेले उठाव
चुआर जमातीचा उठाव: १७६८
♦ वाढता भूममकर हे ब्रिटीशाांववरोधी असांतोषाचे कारण होते.
♦ बांगालच्या ममदनापूर जजल्ह्यात चुआर ही वन्य जमात होती.
♦ ब्रिटीश धोरणाववरुद्ध चुआर जमातीने उठाव क
े ले.
सांन्याशाांचा उठाव : १७००
♦ सांन्याशी म्हणजे आध्याजममक जीवन जगणाऱयाांचा वगग होय.
♦ दुष्काळी काळात ब्रिटीशाांनी तीर्गक्षेत्रावर काही ननबंध लावले. मयामुळे जनतेच्या सहकायागने
सांन्याशाांनी ब्रिटटशाांववरुद्ध सांघषग सुरु क
े ला.
♦ वारेन हेसतीांग्जने उठाव लष्कराच्या मदतीने सांन्याशाांचा ववरोध मोडून काढला.

2. मभल्हलाांचा उठाव : १८१७
♦ तापी नदीच्या खोऱयात जांगलाच्या आश्रयाने मभल्हल ही जमात राहत होती.
♦ ब्रिटीशाांच्या कृ षीववषयक धोरणामुळे मभल्हलाांमध्ये असणातोष ननमागण झाला.
♦ १८१७ च्या सुमारास मभल्हलाांनी ब्रिटीशाांना ववरोध कारणे सुरु क
े ले.
♦ मभल्हलाांचा उठाव मोडून काढण्यासाठी मया प्रदेशात लष्कर पाठववण्यात आले.
मुांडा उठाव : १८२०
दुष्काळातील ब्रिटीशाांचे अन्याय्य धोरण आणण वाढता जमीन महसूल ्यामुळे सांतप्त झालेल्हया
छोटा नागपूर व मसांगभूम जजल्ह्यातील (ओररसा प्रदेश) मुांडा जमातीने १८२० च्या सुमारास
ब्रिटीश सैननकाांबरोबर सांघषग सुरु क
े ला. बरीच वषग सांघषग सुरु होता.

3. रामोशाांचा उठाव : १८२२
♦ पजचचम महाराष्रात स्याद्रीच्या आश्रयाने राहणारी रामोशी जमात ही शूर होती.
♦ मराठयाांचे राज्य समाप्त झाल्हयाने उदरननवागहासाठी रामोशाांनी लुटमार सुरु क
े ली.
♦ इांग्रजाांच्या प्रशासकीय धोरणामुळे रामोशाांना अधगउपाशी राहावे लागत होते.
♦ म्हणून छात्रमसांहच्या नेतृमवाखाली रामोशाांनी ब्रिटीशाांना ववरोध करणे सुरु क
े ले.
♦ पुढे ्या लढ्याचे नेतृमव उमाजी नाईक याांच्याकडे आले.
♦ आपल्हया पाशवी बळाचा वापर करून रामोशाांचा उठाव ब्रिटीशाांनी मोडून काढला.
पागल पांर्ीयाांचा उठाव : १८२५
♦ पागल पांर् नावाचा एक सांप्रदाय बांगालमध्ये होता.
♦ ्यावेळी बांगालमधील शेतकऱयाांवर जामीनदाराांकडून खूप अन्याय, अमयाचार क
े ले जात. याववरुद्ध पागल पांर्ाचा सांघटक करमशहाचा
मुलगा टटपू ्याने उठाव क
े ला.
♦ ्या उठावाचा जोर १८४० पयंत होता.

4. अहोमाांचा उठाव : १८२८
अहोम ही आसाममधील प्राचीन जमात होय.
पटहल्हया िम्ही युद्धाच्या वेळी (१८२४-२६) युद्धासमाप्तीनांतर तो प्रदेश ररकामा करून देण्याचे
आचवासन इांग्रजाांनी टदले होते. परांतु प्रमयक्षात मात्र मया आचवासनाची पूतगता क
े ली नाही. उलट
ओहोमाांचा प्रदेश ब्रिटीश साम्राज्यात ववलीन करून घेण्याचा प्रयमन क
े ला. मयामुळे सांतापलेल्हया
ओहोमाांनी ब्रिटटशाांववरुद्ध सांघषग पुकारला. मात्र ब्रिटीशाांच्या ताकदीपुढे मयाांचा टटकाव लागू शकला
नाही.
कोळयाांचा उठाव : १८२९
ब्रिटीशाांच्या व्यापारी धोरणामुळे बेकारीची क
ु ऱहाड कोसळलेल्हया पजचचम तटावरील कोळयाांनी उठाव
क
े ला. हा उठाव डलहौसीच्या आगमनापयंत सुरु होता.

5. खासी उठाव : १८३३
आसामच्या खासी टेकडयाांच्या प्रदेशात ब्रिटीशाांच्या आक्रमक हालचाली सुरु झाल्हयाने सर्ाननक
शासक तीर्गमसांहने तेर्ील लोकाांच्या मदतीने बाहेरील लोकाांची घुसखोरी र्ाांबववण्यासाठी
ब्रिटीशाांशी सांघषग सुरु क
े ला. परांतु ब्रिटीशाांच्या शक्तीपुढे मयाांचा ननभाव लागू शकला नाही.
सांर्ालाांचा उठाव : १८५५
पोमलसाांचे अमयाचार, जमीनदार व सावकाराांकडून होत असलेली शेतकऱयाांची वपळवणूक,
जमीन महसूल अधधकाऱयाांचे छळसत्र इमयादीमुळे पेटलेल्हया बांगालमधील राजमहाल
जजल्ह्यातील सांर्ालाांनी मसद्धू व कान्हू ्या नेमयाांच्या नेतृमवाखाली आपल्हया सवातांत्र्याची
घोषणा क
े ली. मयामुळे ब्रिटीश व सांर्ाल याांच्यात सांघषग सुरु झाला. सांर्ालाांनी हजारो सैन्य
तयार क
े ले. अखेर ब्रिटीशाांच्या बलाढ्य लष्करापुढे सांर्ालाांना शसत्र खाली टाकावे लागले.