1. 1 =∂iÛ, 2012
#=O|~ü 21# JÃãOc¡ L`«Î~°„Ѩ^Õâò ~å„ëêìxfl <åÅ∞QÆ∞
=ÚHõ¯Å∞ (J=^è£, ѨÓ~åfiOK«Öò, |∞O^ÕÖò YO_£, ǨÏi`ü „Ѩ^Õâò)
KÕ¿ã f~å‡<åxfl „Ѩ"Õâ◊ÃÑÏìÅx =∂Ü«∂=u x~°‚~ÚOK«_»O
`≥ÅOQÍ}"å^Œ∞Ö’¡ L`åûǨ xfl ˆ~ÔHuÎOzOk. =∂Ü«∂=u
QÆ`«OÖ’<Õ L`«Î~°„Ѩ^Õâò ~å„ëêìxfl qÉèílOKÕ aÅ∞¡#∞
áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì=∞x HÀ~°∞`«∂ ˆHO„^•xH˜ XHõ ÖËY
~åã≤# ã¨OQÆu JO^ŒiH˜ Z~°∞ˆH. z#fl ~å„ëêìÖË ã¨=∞„QÆ
Jaè=$kúH˜ ™Èáê<åÅx, z#fl ~å„ëêìÖ’¡<Õ J}QÍi# =~åæÅ∞
~å*ϺkèHÍ~åxH˜ =KÕÛ J=HÍâßÅ∞ "≥∞~°∞QÆ=Ù`åÜ«∞x K≥Ñ≤Ê#
_®IIa.P~ü JOÉË_»¯~ü ã≤^•ÌO`åʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ<Õ `å=Ú
L`«Î~°„Ѩ^Õâò qÉèí[#Hõ‰õΩ ã≤^ŒÌѨ_»∞`«∞<åfl=∞x =∂Ü«∂=u
QÆ`«OÖ’<Õ „ѨHõ˜OKå~°∞. =∂Ü«∂=u „Ѩ`«º~°∞÷Å∞QÍ HÍO„ÔQãπ,
=ÚÖÏÜ«∞Oã≤OQ∑ Q˘Ñ¨Ê W~°HÍ@OÖ’ Ѩ_çáÈ~Ú<å~°∞.
=ÚYºOQÍ L`«Î~°„Ѩ^Õâò ZxflHõÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯=_®xH˜ U JOâ◊O
KÕuÖ’ ÖËx HÍO„ÔQãπ‰õΩ Wk QƘì Z^Œ∞~°∞^≥|ƒ. x*ÏxH˜ HÍO„ÔQãπ
áêsì<Õ L`«Î~°„Ѩ^Õâò qÉèí[# JOâßxfl =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥zÛ
ZxflHõÅ#∞ Z^Œ∞~À¯"åÅx `«Åz#@∞¡ _èçb¡ #∞Oz "å~°ÎÅ∞
=ã¨∞Î<åfl~Ú. L`«Î~°„Ѩ^Õâò HÍO„ÔQãπ Hõq∞© ~åǨïÖò QÍOnè
ã¨=∞Hõ∆OÖ’ |∞O^ÕÖòYO_£ ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx
HÀ~°∞`«∂ XHõ f~å‡<åxfl P"≥∂kOz#@∞¡QÍ ‰õÄ_® Ѩ„uHõÖ’¡
"å~°ÎÅ∞ =zÛ<å~Ú. WѨC_»∞ =∂Ü«∂=u x~°‚Ü«∞O`À HÍO„ÔQãπ
Z`«∞ÎQÆ_» z`«Î~ÚºOk. HÍO„ÔQãπ =∂Ü«∂=u „Ѩ"Õâ◊ÃÑ>Ëì
L`«Î~°„Ѩ^Õâò qÉèí[# f~å‡}Ïxfl ã¨=∞i÷OK«_»=∂ ÖË^•
u~°ã¨¯iOK«_»=∂ `ÕÅ∞ÛHÀ"åeû L#flk. =ÚÖÏÜ«∞O "≥Ú^Œ˜
#∞Op qÉèí[#‰õΩ =ºuˆ~HõO HÍ|˜ì J`«#∞ qÉèí[# f~å‡}Ïxfl
=ºuˆ~H˜™êÎ_»∞. HÍO„ÔQãπ =∂„`«O Q˘Ñ¨Ê z‰õΩ¯Ö’ Ѩ_çáÈ~ÚO^Œ<Õ
K≥áêÊe. ZO^Œ∞HõO>Ë f~å‡}Ïxfl ã¨=∞i÷¿ãÎ `≥ÅOQÍ}#∞ W=fiHõ
`«Ñ¨Ê^Œ∞. `≥ÅOQÍ}Ö’ ã¨∞n~°… áÈ~å@O [~°∞QÆ∞`«∞#flk. ÃÑ·QÍ
_çÃãO|~°∞ 9 „ѨHõ@# LO_»<Õ L#flk. `≥ÅOQÍ}x HÍ^Œx
L`«Î~°„Ѩ^Õâò qÉèí[##∞ ã¨=∞i÷OK«_»O HÍO„ÔQãπ K≥Ü«∞ºÖË^Œ∞.
L`«Î~°„Ѩ^Õâò qÉèí[##∞ ã¨=∞i÷¿ãÎ `≥ÅOQÍ} W=fiHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
ã¨=∞i÷OK«Hõ áÈ`Õ J@∞ L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’ W@∞ `≥ÅOQÍ}Ö’#∂
HÍO„ÔQãπ MËÖò Y`«O. J_»Hõ`≥Î~°Ö’ áÈHõK≥Hõ¯ ÖˇHõ¯ HÍO„ÔQãπ
Ѩiã≤÷u. Uk U"≥∞ÿ<å =∂Ü«∂=u ѨÙ}º=∂x HÍO„ÔQãπ
`≥ÅOQÍ}ÃÑ· `«# "≥·Yi K≥ѨʉõΩO_» LO_»ÖËx Ѩiã≤÷u
U~°Ê_çOk. #=O|~ü 21 `«~åfi`« `≥OÅQÍ}ÃÑ· HÍO„ÔQãπ "≥·Yi
`Õ@`≥Å¡"≥∞ÿáÈ`«∞Ok.
ã¨O^Œ~°ƒùO =zÛOk Hõ#∞Hõ ~å„ëêìÅ qÉèí[#ÃÑ· W^ŒÌ~°∞ =º‰õΩÎÅ
J^茺ܫ∞<åxfl, "åi ã¨∂K«#Åx 㨇iOK«∞HÀ=_»O J=ã¨~°=∞x
`«Å∞ã¨∞Î<åfl#∞. W^ŒÌiÖ’ "≥Ú^Œ˜ =ºH˜Î _®. a.P~ü JOÉË^Œ¯~ü,
Ô~O_À =ºH˜Î „á⁄ ~°+‘^Œ∞nÌ<£ MÏ<£. W^ŒÌi J^ŒºÜ«∞<åÅ#∞,
ã¨∂K«#Å#∞ ã¨∂÷ÅOQÍ Ñ¨ije^•ÌO.
~å„ëêìÅ qÉèí[#ÃÑ· _®. a.P~ü JOÉË^Œ¯~ü:
`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ~å„ëêìÅ qÉèí[#ÃÑ·, z#fl
~å„ëêìÅ U~åÊ@∞ÃÑ· _®. a.P~ü JOÉË^Œ¯~ü KÕã≤# ã¨∂K«#ÅÃÑ·
WѨʘˆH `«y#O`« K«~°Û [iyOk. Wk ѨÙ#óâ◊Û~°} Jx
=∂„`«"Õ∞#x áê~î°‰õΩÅ∞ QÆ=∞xOKåe. JOÉË^Œ¯~ü ÉèÏëê ~å„ëêìÅ
U~åÊ@∞#∞ K«iÛã¨∂Î ÖÏÉèÏÅ#∞, #ëêìÅ#∞ ‰õÄÅOHõâ◊OQÍ
qâı¡+≤OKå_»∞. XHõ ~å„+¨ìO UHõ ÉèÏëê ~å„+¨ìOQÍ LO_»@O
J`«º=ã¨~°=∞<Õ JOÉË^Œ¯~ü ÉèÏqOKå_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë XˆH ÉèÏ+¨
=∂Ï¡_Õ „Ѩ[Å =∞^茺 ™È^Œ~°ÉèÏ=O U~°Ê_»∞`«∞Ok. XˆH *Ïu
ÉèÏ=# ÃÑOá⁄O^Œ∞`«∞Ok. D ÉèÏ=# Hõey L#fl "å~°O^Œix
XHõ˜QÍ Hõ˜ì LOK«∞`«∞Ok. ^Õâ◊ ã¨"≥∞ÿHõº`«‰õΩ, ã¨=∞„QÆ`«‰õΩ
^ÀǨÏ^ŒO KÕã¨∞ÎOk. W"Õ H͉õΩO_® "≥∞ÿ<åi© ÉèÏ+¨Å‰õΩ q∞„â◊=∞
ÉèÏëê ~å„ëêìÅÖ’ q=Hõ∆`« Z^Œ∞~°=Ù`«∞Ok. P ÉèÏ+¨Å∞
x~°¡H∆ͺxH˜ QÆ∞i J=Ù`å~Ú. ÉèÏëê "≥∞ÿ<åi© „Ѩ[Å∞
J}˜z"Õ`«‰õΩ QÆ∞i J=Ù`å~°∞. ™È^Œ~° ÉèÏ=O ÖËHõáÈ=_»O =Å#
"≥∞*Ïi©, "≥∞ÿ<åi©Å =∞^茺 Ѷ¨∞~°¬}Å∞ `«Öˇ`«∞Î`å~Ú. q∞„â◊=∞
ÉèÏëê ~å„ëêìÅÖ’ D ~°Hõ"≥∞ÿ# J„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ"≥∞ÿ# ^èÀ~°}∞Å∞
`«Öˇ`«Î_®xH˜ P™ê¯~°=ÚOk. JO^Œ∞‰õΩ q∞„â◊=∞ ÉèÏëê ~å„+¨ì"≥∞ÿ#
ÉÁOÉÏ~Úx JOÉË^Œ¯~ü L^ŒÇ¨Ïi™êÎ_»∞. XHõ q∞„â◊=∞ ÉèÏëê
~å„+¨ìO ZÖÏ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞O^À J#∞Éèí=O QÆ_çOK«_®xH˜
ÉÁOÉÏ~Ú ~åRO =∞#‰õΩ gÅ∞ HõeÊã¨∞ÎO^Œ#fl Z™êûsû
"åºMϺ<åxfl Z^ÕÌ"å KÕã¨∂Î JOÉË^Œ¯~ü WÖÏ JOÏ_»∞.
'QÆ`« W~°"≥· ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ q∞„â◊=∞ ~åROQÍ L#fl
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ =∞Ǩ ~å¢+‘ìÜ«ÚÅ∞, QÆ∞[~åfÜ«ÚÅ =∞^茺#∞#fl
f„= "≥·+¨=∂ºxfl K«∂ã≤ ‰õÄ_® W@∞=O˜ „Ѩuáê^Œ#
KÕÜ«∞QÆÅQÆ_»O JO>Ë Jk U PÖ’K«<å ~°Ç≤Ï`«∞_çHÀ ÖË^•
~å„ëêìÅѨÙ#~°fiº=ã‘÷Hõ~°}–W^ŒÌ~°∞"Õ∞^è•=ÙÅJ^茺ܫ∞<åÅ∞
– j^èŒ~ü ^Õâò áêO_Õ

2. 2#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
=∞u=∞~°∞ѨÙQÆÅ =ºH˜ÎHÀ =∂„`«"Õ∞ ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. q∞„â◊=∞
~å„+¨ìOÖ’ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO qѶ¨Å=∞=Ù`«∞O^Œ#_®xH˜ ѨÓ~°fi
=∞„^•ã¨∞ ~å„+¨ìO =∞~˘Hõ L^•Ç¨Ï~°}— (JOÉË^Œ¯~ü ~°K«#Å∞,
„Ѩã¨OQÍÅ∞, ã¨OѨÙ@O 1¿Ñ. 189) JO^Œ∞ˆH ÉèÏëê "≥∞ÿ<åi©Å∞
Z^Œ∞~˘¯<Õ q=Hõ∆`«#∞, J}˜z"Õ`«#∞ Z^Œ∞~À¯=_»O HÀã¨O
ã¨O㨯 $uѨ~°"≥∞ÿ#, *ÏuѨ~°"≥∞ÿ# "≥·â◊=∂ºÅ#∞ ~°∂ѨÙ
=∂Ѩ_®xH˜ XHõ ~å„+¨ìO XHõ ÉèÏ+¨ J#fl xÜ«∞=∂xfl J=∞Å∞
Ѩ~åÛÅx JOÉË^Œ¯~ü Jaè„áêÜ«∞Ѩ_ç<å_»∞. W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
'XHõ ~åRO–XHõ ÉèÏ+¨— xÜ«∞=∂xfl 'XHõ ÉèÏ+¨–XHõ ~åRO—QÍ
J#fi~ÚOz QÆO^Œ~°QÀà◊Ѩ_»‰õÄ_»x JOÉË^Œ¯~ü ã¨Ê+¨ìO KÕâß_»∞.
ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å„+¨ìO JO>Ë J~°÷"Õ∞q∞˜? J#fl „Ѩâ◊fl#∞
qâı¡+≤ã¨∂Î 'XHõ ÉèÏ+¨ =∂Ï¡_Õ „Ѩ[ÅO^Œih XHõ ~å„+¨ìO
ѨikèÖ’H˜ fã¨∞Hõ~å=_»O XHõ J~°÷O HÍ=K«∞Û. ÖË^• XHõ ÉèÏ+¨
=∂Ï¡_Õ „Ѩ[ʼnõΩ J<ÕHõ ~å„ëêìÅ∞ LO_»=K«∞Û##flk =∞~˘Hõ
J~°÷O HÍ=K«∞Û—. L`«Î~åk, ^ŒH˜∆}Ïk ~å„ëêìÅ =∞^茺
ã¨=∞`«∂HÍxfl HÍáê_»_®xH˜, ^ŒH˜∆}Ïk ~å„ëêìÅ ~å[H©Ü«∞
„áê^è•#º`«#∞ Ѩi~°H˜∆OK«_®xH˜ Ç≤ÏOn ÉèÏëê ~å„ëêìÅ#∞ z#fl
~å„ëêìÅ∞QÍ qÉèílOKåÅx JOÉË^Œ¯~ü ã¨∂zOKå_»∞. JÏ¡
KÕÜ«∞_»O ÉèÏëê ~å„ëêìÅ =∞øeHõ ã¨∂„`åʼnõΩ U qѶ¨∂`«O
HõÅ∞QÆ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë H˘`«ÎQÍ U~°Ê_Õq ‰õÄ_® Ç≤ÏOn ÉèÏëê
~å„ëêìÖË J=Ù`å~Ú. ѨiáêÅ<å ™œÅÉèϺxfl, ™êO㨯 $uHõ
"≥·q^蕺xfl ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x L`«Î~°„Ѩ^Õâòx =¸_»∞ ~å„ëêìÅ∞QÍ,
cǨ ~üx Ô~O_»∞ ~å„ëêìÅ∞QÍ, =∞^茺 „Ѩ^Õâòx Ô~O_»∞ ~å„ëêìÅ∞QÍ
qÉèílOKåÅx JOÉË^Œ¯~ü „ѨuáêkOKå_»∞. J~Ú`Õ JOÉË^Œ¯~ü
ã¨∂K«#Å∞ P<å_»∞ J=∞Å∞ HÍHõáÈ~Ú<å x#fl L`«Î~°„Ѩ^Õâò
#∞Oz L`«Î~åOK«Öò, =∞^茺 „Ѩ^Õâò #∞Oz K«fÎãπѶ¨∞_è£, cǨ ~ü
#∞Oz *Ï~°öO_£ ~å„ëêìÅ∞ "Õ~°∞ KÕÜ«∞|_ç<å~Ú. W"åfià◊
=∂Ü«∂=u JOÉË^Œ¯~ü ã≤^•úO`« ã¨∂ÊùiÎ`À L`«Î~° „Ѩ^Õâò #∞Oz
=∞~À =¸_»∞ (|∞O^ÕÖò YO_£, ѨÓ~åfiOK«Öò, ǨÏi`ü„Ѩ^Õâò)
~å„ëêìÅ#∞ "Õ~°∞ KÕÜ«∞_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩO@∞#flk. W=xfl ‰õÄ_®
Ç≤ÏOn ÉèÏëê ~å„ëêìÖË J=Ù`å~Ú. JOÉË^Œ¯~ü Jaè„áêÜ«∞OÖ’
XHõ ~å„+¨ìO XHõ ÉèÏ+¨ J#flk =ÚYº ã¨∂„`«"Õ∞ J~Ú#ѨʘH©
XHõ ÉèÏ+¨ =∂Ï¡_Õ „Ѩ[Å∞ XHõ˜ Hõ#fl Z‰õΩ¯= ~å„ëêìÅ∞QÍ
U~°Ê_»=K«∞Û. J~Ú`Õ XHõ ~å„ëêìxfl U~°Êˆ~Û =ÚO^Œ∞ Jk 1)
ã¨fiÜ«∞O áÈ+¨Hõ ~å„+¨ìOQÍ LO_®e 2) ã¨=∞`«∞ź`« Hõey#
[<åÉèÏ =∞iÜ«Ú qã‘Î~°‚O Hõey LO_®e 3) XˆH ÉèÏ+¨ =∂Ï¡_Õ
„Ѩ[ÅO`å XHõ ~å„+¨ìOÖ’H˜ ã¨OѶ¨∞˜`«O HÍ"åe J#fl =¸_»∞
JOâßÅx ѨijeOKåÅx JOÉË^Œ¯~ü Jaè„áêÜ«∞Ѩ_ç<å_»∞.
JOÉË^Œ¯~ü ã¨∂zOz# =¸_»∞ JOâßÅ#∞
J#fi~ÚOK«∞‰õΩ#flѨÙ_»∞ `≥ÅOQÍ} XHõ ~å„+¨ìOQÍ U~°Ê_»_®xH˜
Jxfl J~°›`«Å∞ Hõey L#flk. ^•xH˜ `À_»∞ `≥ÅOQÍ} qâßÅ
„Ѩ*ÏhHõ=∞O`å `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO U~°Ê_®Åx
HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
~å„ëêìÅ U~åÊ@∞ÃÑ· „á⁄II~°+‘^Œ∞nÌ<£ MÏ<£
1969Ö’ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O Zyã≤ Ѩ_ç<åHõ
^Õâ◊OÖ’ ~å„ëêìŠѨÙ#~°fiº=ã‘÷Hõ~°}‰õΩ ã¨O|OkOz K«~°Û
"≥Ú^ŒÖˇ·Ok. ~å„ëêì ѨÙ#~°fiº=ã‘÷Hõ~°}ÃÑ· „á⁄. ~°+‘^Œ∞nÌ<£ MÏ<£
1973Ö’ Ö’`≥·# J^茺ܫ∞#O KÕã≤<å_»∞.
1956Ö’ KÕã≤# ~å„ëêìŠѨÙ#~°fiº=ã‘÷Hõ~°} Jã¨OѨÓ~°‚OQÍ
q∞yeáÈ~ÚO^Œx, P HÍ~°}OQÍ ^Õâ◊OÖ’ J<ÕHõ „áêO`åÅÖ’
HÍÅ„Hõ"Õ∞} Jã¨O`«$ѨÙÎÅ∞ ~°ye<åÜ«∞x „á⁄. ~°+‘^Œ∞nÌ<£MÏ<£
Jaè„áêÜ«∞Ѩ_ç<å_»∞. Ѷ¨[Öò Je Hõq∞+¨<£ ÉèÏëê „áêuѨkHõ#
~å„ëêìŠѨÙ#~°fi º=ã‘÷Hõ~°} [~°QÍÅx ã≤á¶ê~°ã¨∞Å∞
KÕÜ«∞ºHõáÈ~Ú<å ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO =∂„`«O ÉèÏëê ™ê~°∂Ѩº`«<Õ
„Ѩ^è•#OQÍ ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x ~å„ëêìÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕã≤O^Õ
`«Ñ¨Ê ÉèÏëê ™ê~°∂Ѩº`«‰õΩ "≥Å∞ѨŠ„Ѩ[Å#∞ XHõ ^ŒQÆæ~° Ѩ_»"Õ¿ã
™ê=∂lHõ, ™êO㨯 $uHõ Jã≤Î`åfiÅ#∞ Ѩ˜ìOK«∞H˘<ÕÖË^Œx MÏ<£
Jaè„áêÜ«∞Ѩ_ç<å_»∞. ÉèÏ+¨ XHõ *Ïu ™êO㨯 $uHõ Jã≤Î`«fiOÖ’
XHÍ<˘Hõ JOâ◊"Õ∞ `«Ñ¨Ê J^Õ "≥Ú`«ÎO Jã≤Î`«fiO HÍ*ÏÅ^Œx
MÏ<£ Jaè„áêÜ«∞O. ~°+‘^Œ∞nÌ<£ MÏ<£ J^ŒºÜ«∞<åxH˜ =ÚO^Õ
1960Ö’ =ÚOÉÏ~Ú ~åRO #∞O_ç QÆ∞[~å`ü, 1966Ö’
ѨO*ÏÉò #∞O_ç ǨÏ~åº<å ~å¢+¨ìO "Õ~°∞Ѩ_çOk. 1966 <å˜H˜
14 ÉèÏ+¨Å#∞ ~å*ϺOQÆOÖ’x 8= Ã+_»∂ºÖòÖ’ á⁄O^Œ∞
Ѩiz<å~°∞. ™ê=∂lHõ ™êO㨯 $uHõ Jã≤Î`åfiÅ „áêuѨkHõ#
~å„ëêìÅ#∞ ѨÙ#~°fi º=ã‘÷Hõ~°} KÕã≤ LO_»=eã≤O^Œx
„á⁄II~°+‘^Œ∞nÌ<£MÏ<£ Jaè„áêÜ«∞Ѩ_ç<å_»∞. PÜ«∞# J^ŒºÜ«∞#O
„ѨHÍ~°O ^Õâ◊OÖ’ 58 ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# ™ê=∂lHõ ™êO㨯 $uHõ
Jã≤Î`«fiO (_çã≤ìOH±ì ™Èã≤Ü≥∂ HõÖÛ~°Öò S_≥O˜˜) Hõey# LѨ
„áêO`åÅ∞ L<åflÜ«∞x `ÕÖÏÛ_»∞. ÉèÏëê ™ê~°∂Ѩº`«Å∞
L#flѨʘH© ã¨Ê+¨ª"≥∞ÿ# ÉèÏëê "≥·q^蕺Å∞ ‰õÄ_® L<åflÜ«∞x
PÜ«∞# QÆ∞iÎOKå_»∞.
Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨‰õΩ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# "≥·q^茺O Hõey# "≥∞ÿkäe,
Éè’*òѨÓi, „|*ò, J=nè, YsÉ’b ÉèÏëê Jã≤Î`åfiÅ∞ L<åflÜ«∞x
QÆ∞iÎOKå_»∞. L`«Î~° cǨ ~üÖ’x ^Œ~°ƒùOQÍ „áêO`«OÖ’ =∂Ï¡_Õ
"≥∞ÿkäb, Éè’*òѨÓ~ü „áêO`«OÖ’ =∂Ï¡_»∂ Éè’*òJ=HõO>Ë Ñ¨ÓiÎ

3. 3 =∂iÛ, 2012
aè#fl"≥∞ÿ#k. ѨtÛ=∞ L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’ =∂Ï¡_Õ „|*òÉèÏ+¨, =∞^茺
L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’ =∂Ï¡_»∂ J=nè HõO>Ë aè#fl"≥∞ÿ#k. D ~°HõOQÍ
Jxfl ~å„ëêìÅ#∞ ѨijeOz ^Õâ◊OÖ’ 58 „Ѩ`ÕºHõ ™ê=∂lHõ
™êO㨯 $uHõ Jã≤Î`åfiÅ∞ Hõey# LѨ „áêO`åÅ#∞ QÆ∞iÎOz
XHõ z„`« ѨÏxfl ‰õÄ_® ~°∂á⁄OkOKå_»∞. =∞^茺„Ѩ^ÕâòÖ’
5, L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’ 6, cǨ ~üÖ’ 3, ~å[™ê÷<£Ö’ 4,
QÆ∞[~å`üÖ’3, =∞Ǩ ~å„+¨ìÖ’ 5, PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ 3, (`≥ÅOQÍ},
PO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞), HÍ~å‚@HõÖ’ 3, ˆH~°à◊Ö’ 2,
`«q∞à◊<å_»∞Ö’ 2, X_çâßÖ’ 2, ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖòÖ’ 3,
ѨO*ÏÉòÖ’ 2, [=Ú‡ HÍj‡~üÖ’ 3, J™êû~Ö’ 2 ã¨Ê+¨ª"≥∞ÿ#
™ê=∂lHõ ™êO㨯 $uHõ "≥·q^茺O QÆÅ „áêO`åÅ#∞ PÜ«∞#
QÆ∞iÎOKå_»∞. g˜Ö’ WѨʘˆH L`«Î~°„Ѩ^Õâò #∞Oz L`«Î~åOK«Öò,
=∞^茺„Ѩ^Õâò #∞O_ç K«fÎãπ Ѷ¨∞~ü, cǨ ~ü #∞O_ç *Ï~°öO_£ ~å„ëêìÅ∞
U~°Ê_ç<å~Ú. JÜ«∂ „áêO`åÅÖ’ Jã¨=∞ Jaè=$kúH˜
ã¨O|OkèOz Jã¨O`«$ѨÙÎÅ∞ L#flѨʘH˜ „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì
_ç=∂O_£Å∞ LO_ç L^Œº=∂Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl LѨ „áêO`åÅ∞
H˘<Õfl. "å˜Ö’ |Å"≥∞ÿ# „Ѩ*Ï L^Œº=∞O ã¨∞n~°… HÍÅOQÍ
[~°∞QÆ∞`«∞#flk `≥ÅOQÍ}Ö’<Õ. 1952 #∞O_ç "≥Ú^ŒÅ∞H˘x
WѨʘ^•HÍ ã≤÷~°"≥∞ÿ# „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å∞ #_»∞ã¨∂Î<Õ L<åfl~Ú.
=∞^茺֒ H˘xfl ™ê~°∞¡ L^Œº=∂xH˜ q~å=∂Å∞ L<åfl q~°=∞}
[~°∞QÆÖË^Œ∞. `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ Jxfl ~°∂áêÅÖ’ `«=∞
PHÍOHõ∆Å#∞ =ºHõÎO KÕã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. L^Œº=∂Å∞ KÕ™ê~°∞.
ÖÏiî ^≥|ƒÅ∞ u<åfl~°∞. *ˇ·à◊§‰õΩ "Õàϧ~°∞. „áê}`åºQÆO KÕâß~°∞.
ZxflHõÖ’¡ JÉèíº~°∞÷Å#∞ ÉèÏs "≥∞*Ïi©`À ÔQeÑ≤OKå~°∞. J~Ú<å
ÉèÏ~°`« áêÅHõ =~åæÅ∞ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
PHÍOHõ∆Å#∞ x~°¡Hõ∆ ºO KÕã¨∂Î =ã¨∞Î<åfl~°∞. ã‘=∂O„^èŒ ã¨OѨ#fl
=~åæÅ, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å „ѨÜ≥∂[<åňH H˘=Ú‡ HÍã¨∞Î<åfl~°∞.
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ `«=∞x `å=Ú ã‘=∂O„^èŒ∞Å`À HõeÑ≤ áÈe¿ãÎ
J#∞HõiOK«~°∞. „Ѩ`ÕºHõ ÉèÏëê ™êO㨯 $uHõ Jã≤Î`«fiO Hõey#
"å~°=∞x ÉèÏq™êÎ~°∞. HÍ|˜ì „á⁄. ~°+‘^Œ∞nÌ<£ MÏ<£ J^茺ܫ∞#O
„ѨHÍ~°O ‰õÄ_® `≥ÅOQÍ} „Ѩ`ÕºHõ ~å„ëêìOQÍ U~°Ê_Õ J~°›`«
L#fl LѨ „áêO`«"Õ∞.

4. 4#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
#=O|~ü1x q„^ÀǨÏk#OQÍ áê˜OK«O_ç JO@∂ qq^èŒ
q^•ºi÷ L^ÀºQÆ ~å[H©Ü«∞ *ËUã‘Å∞ WzÛ# Ñ≤Å∞ѨىõΩ
ã¨ÊO^Œ#QÍ qq^èŒ „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å P^èŒfi~°ºOÖ’ #Å¡Q˘O_»
lÖÏ¡Ö’ „ѨKå~°*Ïu x~°fiÇ≤ÏOK«_»O [iyOk. Ô~Hͯ_ç`ÕQÍx
_˘Hͯ_»x „QÍg∞} ¿Ñ^Œ Ô~·`åOQÆO ã¨ÊO^Œ# ZÏ¡ LO^À,
Jã¨Å∞ #=O|~ü XHõ’ `åsY∞QÍ H͉õΩO_®, K«i„`«
=„H©Hõ~°}‰õΩ ã¨O|OkèOz# JOâßÅ#∞ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞
P=â◊ºHõ`«#∞ „QÍg∞} „áêO`« „Ѩ[Å∞ ZÏ¡ J~°÷O
KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~À `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O`À áê@∞, '#=O|~ü 1x
q„^ÀǨÏk#OQÍ áê˜^•ÌO! `≥ÅOQÍ} =KÕÛ^•HÍ
ã¨OѶ¨∞˜`«OQÍ áÈ~å_»∞^•O— J#fl JOâßxfl ZO*ˇO_®QÍ
fã¨∞H˘x lÖÏ¡‰õΩ K≥Ok# ѨÅ∞ `≥ÅOQÍ} ã¨Oã¨÷Å∞ (`≥ÅOQÍ}
=∞˜ì =∞#∞+¨µÅ∞, ã≤Oy_ç `«ÖˇOQÍ} ~°K«~Ú`«Å ã¨OѶ¨∞O,
[~°fleã¨∞ìÅá¶È~°O, `≥ÅOQÍ} ã¨~°ÊOK«∞Å á¶È~°O, `≥ÅOQÍ}
~°K«~Ú`«Å "ÕkHõ, `≥ÅOQÍ} q^•º=O`«∞Å "ÕkHõ '`≥ÅOQÍ}
©K«~üû á¶È~°O (˜˜Zãπ)) JHÀì|~ü 29 #∞O_ç ÃÇ·Ï^Œ~°ÉÏ^£
áÈK«OѨe¡ Hõ=∂<£ (9= *ÏfÜ«∞ ~°Ç¨Ï^•i "≥O@) #∞O_ç
HÀ^•_» Hõ$ëê‚–#Å¡Q˘O_» lÖÏ¡Å ã¨iǨÏ^Œ∞Ì „QÍ=∞O #Å¡|O_»
QÆ∂_≥O, áêÖË~°∞ "åQÆ∞ =~°‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~Ú.
„ѨKå~° Ü«∂„`« D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ J<ÕHõ „QÍ=∂Å#∞ `åO_®Å#∞,
QÆ∂_®Å#∞, áê~î°âßÅÅ#∞, HõàÏâßÅÅ#∞ D JOâ◊O Ѩ@¡
ã¨ÊOkOѨKÕÜ«∞_»O`À áê@∞ L^Œº=∞O Ѩ@¡ „Ѩ[Å ã¨ÊO^Œ##∞
QÆ=∞xOKåO! D "≥Ú`«ÎO „ѨKå~° Ü«∂„`«"À qaè#fl =~åæÅ∞,
‰õΩÖÏÅ∞, eOQÆ, =Ü≥∂ÉË^èŒO ÖËx F K≥·`«<åºxfl K«∂âßO.
„Ѩ[Å #∞O_ç P^Œ~°}#∞ á⁄Ok ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ "≥∂™êÅ#∞,
q^•º~°∞÷Å `åºQÍÅ#∞ „QÍ=∂Ö’¡ „ѨKå~°O KÕâßO. WO`« ÃÑ^ŒÌ
Z`«∞Î# `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O T~°∂~å ™êQÆ∞`«∞#fl FÜ«¸
q^•ºi÷ K≥·`«#ºO ~å„ëêìxfl ^Õâßxfl Hõkeã¨∞Î<åfl ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£#∞
HõkeOK«ÖËHõ áÈ=_®xH˜ HÍ~°}O =∂‰õΩ D Ü«∂„`«Ö’
J~°÷"≥∞ÿOk. áÈK«OѨe¡ Hõ=∂<£ ~°OQÍÔ~_ç¤ lÖÏ¡ ÉÏ~°¤~ü,
#Å¡Q˘O_», ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Å ‰õÄ_»e =^ŒÌ, áÈK«OѨe¡ =∞O_»Å
ˆHO„^•xH˜ =∂ „ѨKå~° Ü«∂„`« "≥à◊√Î#flѨC_»∞ JHõ¯_ç Éèí∂=ÚÅ∞,
QÆ∞@ìÅhfl ÔQ@∞¡ ÔQ@∞¡QÍ, QÆ@∞¡, QÆ@∞¡QÍ, QÆ∞@ìÅ∞ QÆ∞@ìÅ∞QÍ
'Y_ô—Å∞ áê`«∞H˘x PO„^è• WO[hiOQ∑ HõàÏâßÅÅ∞, qq^èŒ
á¶êºHõìsÅ É’~°∞¤Å∞ "≥eã≤ HõxÑ≤OKåO. '„QÍ=∂Å∞— =∂Ü«∞"≥∞ÿ#
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ '„ˆQ@~ü— =∂Ü«∞Ö’ '¿ã*ò—Å =ÅÖ’ zH˜¯#
„áêO`«OQÍ HõxÑ≤OK«@O [iyOk.
áÈK«OѨe¡ [#O =∞^茺 [iy# =∂ ã¨Éèí‰õΩ J#∂ǨϺOQÍ
=O^ŒÖÏk =∞Ok „Ѩ[Å∞ Ǩ [~°=@"Õ∞ HÍ^Œ∞.. `≥ÅOQÍ}
Ü«Ú=â◊H˜Î HõàÏ|$O^ŒO P@ áê@ʼnõΩ =O`« áê_»@O =∂
LѨ<庙êʼnõΩ JѨÓ~°fi P^Œ~°}`À áê@∞ `«=∞ Jaè„áêÜ«∂efl
=ºHõÎO KÕÜ«∞_»O, QÆO@Å H˘kÌQÍ JHõ¯_çHõ¯_» U~°Ê_»¤ gkè
ã¨ÉèíÖ’¡ K«i„`« =„H©Hõ~°}‰õΩ ã¨O|OkèOz# JOâßÅ`À áê@∞
L^Œº=∞O QÆ=∞#O q^•º~°∞÷Å `åºQÍÅ∞ ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ
"≥·Y~°∞ŠѨ@¡ f„="≥∞ÿ# „Ѩu ã¨ÊO^Œ#Å#∞ K«∂âßO.
áÈK«OѨe¡ „ѨÉèí∞`«fi ExÜ«∞~ü HõàÏâßÅ, QÆ~ü¡û ÃÇ·Ï ã¨∂¯Öò
ÉÏÅ∞~° L#fl`« áê~î°âßÅÅ =∂ Ü«∂„`«‰õΩ q^•º~°∞÷Å∞ `«=∞
P=~°}Ö’H˜ fã¨∞ÔHo§ q^•ºi÷x q^•º~°∞÷Å∞ PǨ fi#O ѨeH˜
`≥ÅOQÍ} áê@Ö’Î q^•ºi÷ g~°∞ʼnõΩ =O^Œ<åÅ∞ `≥eáê~°∞.
`«~°QÆu QÆkÖ’ U áê~îåºOâßxfl q##O`« „â◊^ŒúQÍ "Õ∞=Ú
K«iÛOz# q+¨Ü«∂xfl q<åfl~°∞. ^ÕâßxH˜ ™êfi`«O„`«ºO
ZѨC_˘zÛO^Œ#fl (PQÆãπì –15) „Ѩâ◊fl`À =∞#‰õΩ P<å_»∞
™êfi`«O„`«ºO ~åÖË^Œ#fl Kåi„`«Hõ JOâ◊O "≥Ú^ŒÅ∞ W"åfioì
`≥ÅOQÍ} HÀÖÁÊ~Ú# HÀ~°∞`«∞#fl JOâßÅ#∞
q=iã¨∞Î#flѨC_»∞, P~°= `«~°QÆu J=∂‡~Ú #∞O_ç _ç„w
JÉσ~Ú =~°‰õΩ P_Õ „H˜ÔHò P@#∞ =ke `≥ÅOQÍ} HÀã¨O
xÅ∞K«∞O_ç q#@O L^Œº=∞O fã¨∞H˘zÛ# Q˘Ñ¨Ê =∂~°∞ÊQÍ
=∂‰õΩ P=QÆ`«O J~ÚºOk. PÜ«∂ „QÍ=∂Å∞ u~°∞‰õΩO@∂
=ã¨∂Î#flѨC_»∞ [#O =∂ „ѨKå~° "åǨÏ<åxfl PѨ_»O áê@Å∞
áê_»x HõàÏHÍ~°∞efl XuÎ_ç KÕÜ«∞_»O, *ÏfÜ«∞ ~°Ç¨Ï^•i g∞^Œ<Õ
~À_»∞¤ "≥O@ L#fl „QÍ=∂Ö’¡ „ѨKå~°O KÕÜ«∂Å#∞‰õΩ#fl =∂
„áê~°OÉèíO J#∂ǨϺOQÍ =∂ „Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖˉõΩO_®<Õ ~À_»∞¤‰õΩ
Ѩk H˜Ö’g∞@~°¡ ֒ѨeH˜ L#fl „QÍ=∂Ö’¡H˜ ‰õÄ_® '[#O—
=∞=∞‡efl ÖÏÔH¯à◊§_»O „Ѩ[ʼnõΩ L^Œº=∞O g∞^Œ áÈ~å@ â◊‰õΩÎÅ
g∞^Œ L#fl qâßfi™êxH˜ x^Œ~°≈#O.
H˘Ü«∞ºÅQÆ∞_≥O, KÒ@∞ѨÊÖò, QÆ∞O„_®OѨe¡ „áêO`åÖ’¡
"Õ∞=Ú Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞ ѨOK«∞`«∞#flѨC_»∞ „ѨKå~°O KÕã¨∞Î#flѨC_»∞
áê@Å∞ áê_»∞`«∞#flѨC_»∞ K«∂ã≤# ^Œ∂~°„QÍ=∂Å „Ѩ[Å∞
"≥O@<Õ '=∂ Tà’§H˜ ~°O_ç Z=fiÅ#fl =zÛ =∂‰õΩ Wxfl
=¸K«Û@∞¡ K≥ѨÊÖË^Œ∞— JO@∂ =∞=∞‡efl QÆ∞OAÔHà◊§_»O
=∂=Óà‹§‰õΩ~°O_çáÈ~°∞ÉÏ@"Õ∞"≥Úã¨ÎO...
*ÏfÜ«∞ ~°Ç¨Ï^•i „ѨKå~° Ü«∂„`« (9= <≥O) '[#O J#∞Éèí"åÅ∞—
– ÔH. „ѨÉèÏHõ~ü

5. 5 =∂iÛ, 2012
=∂ÔHO`À Pâ◊Û~åºxfl HõeæOzOk.
H˘Ü«∞ºÅQÆ∂_≥O J<Õ T~°∞ ~À_»∞¤‰õΩ <åÅ∞QÆ∞
H˜Ö’g∞@~°¡Ö’xH˜ LOk. P T~°∞ '`≥ÅOQÍ} Ô~·`«∞a_»¤— <Õ#∞
=∂ Tà’§ [<åxfl ‰õÄ_»QƘì#, g∞~˘™êÎ~°x q∞=∞‡efl
fã¨∞H˘™êÎ#x K≥Ñ≤Ê=zÛ# g∞~°∞ ~å‰õΩO>Ë <å Ѩ~°∞=Ù áÈ`«∞Ok
JO@∂ =∞=∞‡efl J_»¤yOK«@O Pâ◊Û~°ºO HõeyOzOk.
ã¨∞=∂~°∞ Ô~O_»∞ =O^ŒÅ H˜Ö’g∞@~°∞¡ =O^Œ „QÍ=∂Å#fl
"≥àϧÅx x~°‚~ÚOK«∞HÀ=_»O =Å¡ WO˜O˜ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ
Jaè„áêÜ«∂xfl x~åHõiOKåO. P „QÍ=∞OÖ’H˜ "≥à◊§ÖËHõ
áÈ~Ú#O^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°OQÍ<Õ =ÚO^Œ∞‰õΩ™êy#O. JÏ¡ J<ÕHõ
„QÍ=∂Å#∞ ^•@∞`«∂ =KåÛO.
KÒ@∞ѨÊÖò‰õΩ KÕˆ~ã¨iH˜ [~°fleã¨∞ìÅ∞ =∂ HõO>Ë =ÚO^Õ
|ãπ™êìO_£ =^ŒÌ [<åxfl [=∞KÕÜ«∞_»O, HÍÖËl, ã¨∂¯Öò
q^•º~°∞÷Å∞ PÜ«∂ „QÍ=∂Å#∞O_ç =zÛ# [#O ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î#
ã¨ÉèíÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. KÒ@∞ѨÊÖò ѨHõ¯<Õ ^èŒ~À‡lQÆ∂_≥OÖ’ Ѩx
KÕ¿ã ©K«~°∞¡ =∞=∞‡efl, =∂ HõàÏ |$O^•xfl P K«∞@∞ì „Ñ¨Hõ¯Å
„QÍ=∂Ö’¡ uÑ≤Ê ã¨ÉèíÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. P ã¨ÉèíÖ’ =∂ =∂@Å∞
qx J~°"≥· Uà◊§ =Úã¨Åfi K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∞O q<åflHõ QÆ∞O_≥
K≥~°∞=~ÚºOk.
#H˜ˆ~HõO˜ ã¨∂~°=∞‡ J<Õ J=fi ''*ÏfÜ«∞ ~°Ç¨Ï^•iH˜ 7
H˜q∞ ^Œ∂~°OÖ’ 30 ZHõ~åÅ |O_»~å~Ú Éèí∂q∞ LOk.
J~Ú<å W^ŒÌ~°∞ H˘_»∞‰õΩÅ∞ Ѩ@flO á⁄@ì QÆ_»∞ѨÙHÀ=_®xH˜
áÈ~ÚO„_»∞ H˘_»∞HÍ—— Jx Hõhflà◊√¡ ÃјìOk. =∂ Éèí∂=ÚÅ∞
fã¨∞‰õΩ#fl HõOÃÑhÅ∞ Hõhã¨O ˆQò H©Ñ¨~ü H˘Å∞=ÙÅ∞ ‰õÄ_®
=∂H˜Ü«∞ºÖË^Œ∞ JO@∂ hà◊√§ ÖËHõ,Éèí∂=ÚÅ∞ ÖËHõ, =∞~˘Hõ"≥·Ñ¨Ù
á¶È¡i<£ hà◊§ q+¨O`À HÍà◊¥§, "≥#∂fl á⁄Oy# Hõ+¨ì r=ÙÅ∞
"Õ∞"Õ∞^À "åà◊§ Hõ+¨ìO fˆ~Û "åà◊§ÖÏQÍ K≥ѨCHÀ=_»O P"Õ^Œ#
HõeæOzOk. nxH˜ `À_»∞ KÕã≤# Hõ+¨ìO Ѩ^À Ѩ~°HÀ
KÕuHõO^Œ‰õΩO_® '™ê~å— `åy |`«∞‰õΩÅ∞ PQÆ"≥∞ÿ`«∞#flÜü∞
H˘_»∞HÍ, ''™ê~°#fl |O^Œ∞ ÃјìÜ«∂ºÅ—— a_®¤ JO@∂ KåÖÏ
=∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∞ =∂`À K≥ѨÊ_»O QÆ∞O_≥ ~°yeOzOk.
ÉÏQÍ pHõ@~ÚºOk (~å„u 10QÆOII) H˘_»∞HÍ g∞~˘ã¨Î~°x
`≥e¿ãÎ WO`« |∞=fi#fl ÃÑ_»∞^Œ∞O Z@¡, HÍ¿ãѨÙO>Ë =O_çÃÑ_»`åO
LO_»∞ H˘_»∞HÍ Jx P `«Å∞¡Å∞ K«∂Ñ≤# P^Œ~°} =∂Ö’
=∞iO`« L`åûǨ xfl ˆ~ÔHuÎOzOk. F J=fi f~å‡}O
KÕã≤#@∞ìQÆ<Õ K≥Ñ≤ÊOk. yѨC_»∞ QÍ ™ê~°∞¡ K≥Ñ≤Ê#O@∞ XHõ’
`åsY∞ (#=O|~ü–1) Z=_»#fl `åy `«O^Œ<åÖÏ_»‰õΩO_®,
~À_»∞¤g∞^Œ xÅ|_®Öˇ ÖˉõΩO>Ë K«zÛ<Àx`Àx ã¨=∂#"Õ∞#x
ã¨#fl^ŒúO KÕã≤ =∂‰õΩ |~À™ê xzÛOk.
zϺŠHõàÏâßÅ q^•º~°∞÷Å∞ ™êfiQÆ`«O K≥ѨÊ_»O, <åÔ~¯ò
Ѩe¡ |™êìO_£Ö’ „Ѩ[Å∞ „Ѩܫ∂}©‰õΩÅ∞ =∂ P@–áê@–=∂@
uÅH˜OK«_»O ã¨ÊOkOK«_»O K«∂âßO. J~Ú<å JHõ¯_»Hõ¯_®
H˘O`« qz„`«"≥∞ÿ# ã¨ÊO^Œ# =∂Ö’ P"Õ^Œ# HõeæOzOk.
JÏ¡O˜ ã¨OѶ¨∞@<Õ '<å~°¯òѨe¡—Ö’ ©K«~°¡ Ѩ^Œg q~°=∞}
ã¨Éèí [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx JHõ¯_» KåÖÏ =∞Ok ©K«~°∞¡, q^•º~°∞÷Å∞
QÆ∞q∞‡‰õÄ_ç L<åfl~°x JHõ¯_çH˜ ~°=∞‡x ™ê÷x‰õΩÅ∞, q^•º~°∞÷Å∞,
[~°fleã¨∞ìÅ∞ q[˝Ñ≤Î "Õ∞~°‰õΩ "≥àϧO. q^•º~°∞÷ÅO`å =∂‰õΩ
Ѷ¨∞# ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. HÍx ã¨O|Okè`« q^•ºkèHÍi =∞=∞‡efl
xÜ«∞O„uOK«_»O`À q^•º~°∞÷ÖË =∂ áê@–=∂@‰õΩ Q˘_»=Ѩ_ç
J=HÍâ◊O WÑ≤ÊOKå~°∞. JHõ¯_» ©K«~°∞¡ K«∂Ѩx K˘~°= H˘O`«
q㨇ܫ∂xfl HõeæOzOk. =~°¬OÖ’ ‰õÄ_® #H˜ˆ~HõÖò *ÏfÜ«∞
~°Ç¨Ï^•i g∞k ~å„u =∂ P@, áê@, =∂@ H˘#™êyOKåO
~å„u ã¨∂~庿Ñ@ |ã¨KÕÜ«∞_»O, L^ŒÜ«∂<Õfl ã¨∂~°º¿Ñ@ á⁄˜ì
N~å=ÚÅ∞ q„QÆǨÏO ^ŒQÆæ~° F ÉèÏs |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨ÉèíÖ’ PÜ«∞#
q„QÆǨÏO U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»OÖ’x JO`«~°ºO "≥Ú^ŒÅ∞
PO„^茄Ѩ^Õâò J=`«~°} qâßÖÏO„^èŒ q„^ÀǨ xfl „Ѩ[ʼnõΩ
q=iOKåO.
P ~°Ç¨Ï^•i "≥O@, |Ǩïâß #Å¡Q˘O_» lÖÏ¡Ö’<Õ W"åfià◊
ã¨"≥∞ÿHõº"å^•xfl qxÑ≤OKÕ 'ã‘Ñ‘ZO— áêsì |ÅOQÍ L#fl
„QÍ=∂Ö’¡ „Ѩ[Å∞ Ãã·`«O *ˇ· `≥ÅOQÍ} JO@∂ x#kOKå~°∞.
=∂^•~°O ^ŒQÆæ~° 'ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º #QÆ~ü— „Ѩ[Å K≥·`«#ºO =∂‰õΩ
=∞iO`« T`«q∞zÛOk. g∞Ö’ Z=Ô~·<å ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º#∞
K«∂âß~å— JO>Ë K«∂_»ÖË^Œ∞ J<åfl~°∞. HÍx cèOÔ~_ç¤ #iûOǨχÔ~_ç¤
`≥Å∞™ê JO>Ë Hõ^äŒÅ∞ Hõ^äŒÅ∞QÍ `≥ÅOQÍ} Ô~·`åOQÆ ™êÜ«Ú^èŒ
áÈ~å@OÖ’ ~°*ÏHÍ~°¡‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ PÜ«∞#`À Hõeã≤ #_çz#
"åà◊√§, "åà◊§ J#∞Éèí"åÅ∞ K≥áêÊ~°∞. K≥ѨÊ_»O =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞
JO^Œ∞Ö’ XHõ '=Úã¨ÖÏÜ«∞#— J=Ù#∞ H˘_»∞HÍ =∂‰õΩ 'cèÔ~_ç¤
H˘O_»O`« JO_»QÆ∞O_≥— JO@∂ Hõhflà◊√¡ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. =∂Ö’
F HõàÏHÍ~°∞_»∞ JÏ¡O˜ `≥ÅOQÍ} Ü≥∂^èŒ∞hfl =∞iz g∞
TiH˜ ã¨∞^Œ~°Ü«∞º#QÆ~ü Jx ÃÑ@ì_»O ZÏ¡ <åºÜ«∞=∞x J_çy`Õ.
x["Õ∞ H˘_»∞HÍ 'áÈ~å@O =∞#k ¿Ñ~°∞ "Õ~Àxú J~Ú<å "Õ∞O
`≥ÅOQÍ} HÀã¨"Õ∞ H˘Ï¡_»ÎO Jx =∂`À Q˘O`«∞ HõeÑ≤O„_»∞.
"Õ∞"≥Úã¨∞Î#fl ã¨OQÆu ¿ÑѨ~°¡Å¡ K«∂ã≤# L^Œº=∞ ã¨∂ÊùiÎ Hõeæ#
©K«~°∞¡ Hõ@ìOQÆ∂~ü *ÏfÜ«∞ ~°Ç¨Ï^•iÃÑ· ã¨∞=∂~°∞ Ô~O_˘O^ŒÅ
=∞Ok ©K«~°¡`À ™êÜ«∞O„`«O |_ç J~ÚáÈ~ÚO#OHõ
~À_»∞¤H˜~°∞"≥·Ñ¨ÙÅ ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. JO^Œ∞Ö’ J<ÕHõ =∞Ok
=∞Ç≤ÏàÏ ©K«~°∞¡<åfl~°∞. #_ç~À_»∞¤ÃÑ· '#O`«—Ö’ [#O H˜H˜¯iã≤
ÉèÏs |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨ÉèíÖ’ #Å¡Q˘O_» lÖÏ¡ *ËUã‘ K≥·~°‡<£
"≥OHõ>Ëâ◊fi~°∞¡, "Õ}∞ ã¨OHÀA, L^ÀºQÆ∞Å ã¨OѶ¨∞O JO[Ü«∞º,

6. 6#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
©K«~üû *ËUã‘ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ áÈ`«~åA "≥OHõ#fl, ™ê÷xHõ
L^Œº=∞HÍ~°∞Å∞ q^•º~°∞÷Å∞, q^•ºi÷, Ü«Ú=[#, Ô~·`«∞Å∞ ÉèÏs
ã¨OYºÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. HÀ^•_» ^ŒQÆæ~° J<ÕHõ „QÍ=∂Ö’¡ „Ѩ[Å∞
Hõhã¨O =∂‰õΩ =∞Ozhà◊√§ ^˘~°Hõ_»O ÖË^Œx, QÆ∞_»∞OÉÏ =∂„`«O
=∂ |`«∞‰õΩefl PQÆO KÕã¨∞Î#flÜ«∞x, QÆ∞_»∞O| `åy TˆQ
=∞#∞+¨µÅ`À J"åO`«~åÅ∞ Z^Œ∞~˘¯<åflO!
=∂‰õΩ Éèí∂=ÚÖË¡Hõ, WO_»∞¡ ÖË"£, ˆ~+¨<£ HÍ~°∞¤ÖË¡"£, ѨšʼnõΩ
K«^Œ∞=ÙÖË¡"£, ^èŒ"åMÏ#∞¡ ÖË=Ù Jã¨Å∞ |`«∞‰õΩ ^≥~°∞"Õ ÖË^Œ∞
JO@∂ ^•i á⁄_»∞=ÙQÍ ™ê=∂#º[#O UHõ~°∞=Ù ÃÑ@ì_»O
K«∂âßO!
z=iQÍ #=O|~ü1# HÀ^•_» #Å¡Q˘O_» lÖÏ¡ Hõ$ëê‚ lÖÏ¡Å
=∞^茺 #Å¡|O_» QÆ∂_≥O =^ŒÌ "ÕÖÏk =∞Ok q^•º~°∞÷Å
L^Œº=∞HÍ~°∞Å∞ Ѷ¨∞# ™êfiQÆ`«O`À P „áêO`« *ËUã‘ <åÜ«∞‰õΩÅ
zxfl, "≥OHõòÔ~_ç¤ `«k`«~°∞Å ™êHÍ~°O`À =∂ `≥ÅOQÍ}
Hõeã¨∞O^•O! g∞‰õΩ =∂‰õΩ „^ÀǨÏO KÕ¿ã ã‘=∂O„^èŒ <åÜ«∞‰õΩÅ
"≥∂ã¨Ñ¨Ù=∂@Å∞ qx `≥ÅOQÍ}‰õΩ J_»∞¤Ñ¨_»HõO_ç JO@∂
™êy# =∂ „Ѩã¨OQÍÅ∞, HõàÏHÍ~°∞Å P@áê@Ö’Î =∂ <åÅ∞QÆ∞
~ÀAÅ áÈ~å@ „ѨKå~° Ü«∂„`«#∞ =ÚyOKåO. *ËUã≤ WzÛ#
Ñ≤Å∞ѨÙÖ’ ÉèÏQÆOQÍ x~°fiÇ≤ÏOz# D „ѨKå~°*Ï`«
J#∂ǨϺ"≥∞ÿ# ã¨∂ÊùiÎx xOÑ≤Ok.
J<ÕHõ „QÍ=∂Å∞ #=O|~ü 1# x~°ã¨# k#OQÍ áê˜ã¨∂Î
QÆO@Å `«~°|_ç ~å™êÎ~ÀM’Å∞ KÕã≤ q[Ü«∞=O`«O KÕâß~°∞.
ZO`« x|^Œú`«`À KÕâß~°O>Ë '=∂^•~°O— „QÍ=∞ „Ѩ[Å∞
=∞^蕺ǨÏflO Ô~O_»∞ QÆO@Å ^•HÍ XHõ¯ "åǨÏ<åxfl
Hõ^ŒÅhÜ«∞‰õΩO_® PÑ≤, =∞=∞‡efl á¶È<À¡ ã¨O„ѨkOz, ~å™êÎ~ÀHÀ
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. „Ѩ[Å∞ áÈ~åÏÅ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ<Õ
=Ù„#∞.. H͉õΩO>Ë <åÜ«∞‰õΩÖ’¡<Õ z`«Îâ◊√kú Ö’Ñ≤OzOk.
'=∞# <åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∞OKÀÖˇ·`Õ `≥ÅOQÍ} ZO^Œ∞‰õΩ ~å^Œ∞
™ê~°∞— JO@∂ „Ѩ[Å∞ P"Õ^Œ# =ºHõÎO KÕâß~°∞. Hõeã≤ H˘Ï¡_ç`Õ
U^≥·<å ™ê^茺"≥∞ÿ`«^Œ#fl „Ѩ[Å PHÍOHõ∆ 'ã¨HõÅ [#∞Å— ã¨"≥∞‡‰õΩ
`À_≥·`Õ ÉÏ=ÙO@∞O^Œx D J#∞Éèí"åxfl JHõ∆sHõiã¨∞Î<åflO..

7. 7 =∂iÛ, 2012
J_»q`À yi[#∞ʼnõΩ q_»nÜ«∞~åx |O^èŒO. ã¨OKå~°
r=ÙÅ∞QÍ J_»q<Õ #=Ú‡H˘x „|`«∞‰õΩ`«∞#fl yi[#∞ʼnõΩ
r=~åã¨∞Å`À ã¨Ç≤Ï`«O q_»nÜ«∞~åx ¿ãflǨÏO. JO^Œ∞ˆH P
a_»¤Å |`«∞‰õΩÃÑ· *ËZ<£ZO K«Hõ¯x r=<åxfl =i‚Oz# áê@
qO>Ë "åà◊§ |`«∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
1. ˆ~ÖÏ ˆ~ÖÏ ˆ~ÖÏ ˆ~ÖÏ ˆ~ÖÏ ˆ~Öψ~ II2II
AO|‰õΩ AO|‰õΩ AO|‰õΩ ÉÏÖÏ AO|‰õΩ AO|‰õΩ AO
J_»g `«b¡H© ^ŒO_®Å∂–=∂ `«b¡ J_»gH˜ ^ŒO_®Å∂
J_»g ã¨Å¡OQÆ∞O>Ë J<åflxH˜ H˘^Œ∞"ÕÖË^Œ∞
ѨOÏeO>Ë H˘¿ãΠѨO_»∞QÍ *Ë™êÎ=¸ IIJ_»gII
2 c=∞ ^Õ=~å *Ïe ^Õ=~å [OQÆ∞ =∂=∞=∂‡ `«e¡ =∂Ü«∞=∞‡
Ñ≤ÖÏ¡*ˇÖÏ¡ ã¨Å¡OQÆ∞OK«∂–[OQÆ=∂Ü«∞=∂‡ `«e¡ =∂Ü«∞=∂‡
WѨÊѨÓÅ ™ê~°^≥pÛ ™êHõ ɡ_»∞`å"≥∞`«b¡
HÀ~°∞‰õΩ#fl HÀ_ç ѨÙOA#∞^≥pÛ HÀ㑠Ǩ ~°uã≤Î"≥∞ `«b¡ IIˆ~ÖÏII
3 H˘O_»Å∞ _èôH˘x |O_»Å∞ _èôH˘x H˘O_»zÅ∞=ÖÏ HÀ~°Å∞
E_»∂
q+¨OQƉõΩ¯K«∂ |∞ã¨Å∞ Q˘@∞ìK«∂ „`åK«∞ áê=ÚÖÏ K«∂ѨÙÅ∞
E_»∂
Hõ@¡ áê=Ú Hõ@¡ E_»∞ P.. <åQÆ∞áê=Ú Ñ¨_çÔQE_»∂
áê=ÚÅ∞ =∞#∞+¨µÅ∞ Hõeã≤ „|uH˜#
QÀO_ÀÅ¡ r=QÆ_»¤#∞ E_»∞ IIˆ~ÖÏ ˆ~ÖÏII
4 ‰õÄ ‰õÄ ‰õÄ JO@∂ HÀH˜Å=∞‡ áê@E_»∞.. H˜Å H˜Å H˜Å
H˜ÅH˜ÅH˜Å ~å=∞ zÅ∞Hõ ѨÅ∞‰õΩ`å_»∞
áêÅÑ≤@ì JO^ŒO E_»∞ P..P..P
<≥=∞e `«e¡ <å@ºO E_»∂ FFF...
áê=ÚÅ∞ =∞#∞+¨µÅ∞ Hõeã≤ „|uˆH
J_»g `«b¡ JO^ŒO E_»∞ IIˆ~Öψ~ÖÏII
5. Z=iH˜ `«Å =OK«O `«Å =OK«O
^ÕxH˜ ÉèíÜ«∞Ѩ_»O ÉèíÜ«∞Ѩ_»O
H˘=Ú~°O cèO‰õΩ `«=Ú‡ÅO
g~°∞ʼnõΩ g~°∞ÅO IIˆ~Öψ~ÖÏII
J_»q r=ÙÅ`À WO`« K«Hõ¯x |O^èŒO ÃÑOK«∞H˘#fl yi[#∞Å#∞
Ѩ‰õ∆ΩÅ∞, áê=ÚÅ∞, [O`«∞=ÙÅ∞, ÃÑo§, ѨÖÏʼnõΩ, QÆ_»¤Å‰õΩ
^Œ∂~°O KÕ¿ã ‰õΩ„@‰õΩ ѨÓ#∞‰õΩ#fl^≥=~°∞ J<Õk Hõ"åfiÅ K«∂@∂ì
>ˇÿQÆ~ü *’<£ ÉÏkè`« „QÍ=∂Å „Ѩ[Å∞ <Õ_»∞ f„=OQÍ
K«iÛOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
J_»q<Õ #=Ú‡H˘x ã¨OKå~° rq`«O QÆ_ç¿Ñ gà◊√§
H˘<åflà◊§áê@∞ =º=™êÜ«∞O <Õ~°∞ÛH˘x WѨC_çѨC_Õ ã≤÷~°
x"å™êÅ∞ U~°Ê~°K«∞H˘x rqã¨∞Î#fl ã¨O^Œ~°ƒùO. Ѩâ◊√ã¨OѨ^Œ,
"Õ∞HõÅ∞, HÀà◊§ ÃÑOѨHõO gi r=#OÖ’ XHõ ÉèÏQÆOQÍ =O^ŒÅ
ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ |`«∞‰õΩ`«∞#fl gà◊§‰õΩ >ˇÿQÆ~ü*’<£ JÅ¡HõÖ’¡ÅO
ã¨$+≤ìã¨∂Î HõO˜ g∞^Œ ‰õΩ#∞‰õΩ ÖˉõΩO_® KÕ™ÈÎOk. QÆ`« E<£
2011Ö’ PO„^èŒ „Ѩ^Õâò âßã¨# ã¨Éèí ã‘ÊHõ~ü <å^ÕO_»¡ =∞<ÀǨÏ~ü
âßã¨#ã¨Éèí ã‘ÊHõ~ü |$O^ŒO J^茺Hõ∆`«# U~°Ê_ç# Hõq∞© Hõ"åfiÅ
JÉèíÜ«∂~°}ºOÖ’ HÍÅ∞ "≥∂Ñ≤ H˘xfl „QÍ=∂Å#∞
ã¨O^Œi≈OzOk. D Ѩ~°º@# #∞O_ç "≥o¡# Ô~O_»∞ <≥ÅňH
JHÀì|~üÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO >ˇÿQÆ~ü *’<£‰õΩ „w<£ ã≤QÆflÖò W=fi@O
[iyOk. L`«Î~°∞fiÅ∞ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO #∞O_ç ~å=@O
[iyOk. áêÅHõ =~°æO yi[#∞ÅÃÑ· ^Õâ◊ "åºÑ¨ÎOQÍ WÖÏO˜
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ`À „Ѩ[Å#∞ x~åfiã≤`«∞Å#∞ KÕã¨∞Î#fl q^è•<åÅ#∞
K«∂ã¨∞ÎO>Ë „ѨÉèí∞`«fiO nx "≥#Hõ ÃÑ^ŒÌ ‰õΩ„@<Õ KÕã¨∞Î#fl@∞¡
J~°÷=∞ø`«∞Ok. ^Õâ◊ "åºÑ¨ÎOQÍ =¸Å "åã¨∞Öˇ·# Pk"åã¨∞Å#∞
q™êÎѨ#‰õΩ QÆ∞i KÕã¨∞Î#fl q^è•<åÅ#∞ ѨijeOz K«∂¿ãÎ
áêʼnõΩÅ ‰õΩ„@ J~°÷O J=Ù`«∞Ok. Pk"åã¨∞ʼnõΩ ZkiOz
H˘Ï¡_ç „áê}ÏÅiÊOz# K«i„`« L#flk. 1825Ö’ áê~°ÖòHÀ@
yi[# L^Œº=∞O Éèí∂q∞ tã¨∞ΉõΩ, J@g ã¨OѨ^Œ
J_»∞¤HÀ=ÏxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ [iy#^Õ. `å~åÃÑ·~ü L^Œº=∞O,
Ѩ~åÖòѨHÀ@ L^Œº=∞O, H˘Ü«∂ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞, ~å*òQÀO_£
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞, a~åû=ÚO_®, JA~å ã≤<å› =∞iÜ«∂ `≥QÆ
<åÜ«∞‰õΩ_»∞, [QÆÌÖòѨÓ~ü áêºÖˇãπ =Ú@ì_ç, s Éèí∂OHÍÖò
L^Œº=∞O F~å˚ãπ yi[# `≥QÆ, ÖÏÖò HõsO„^Œã≤OQ∑ Pk"åã≤
L^Œº=∞O 1909 JHÀì|~ü 21# yi[# áÈ~å@O, QÆ∞O_®^èŒ~ü
Pk"åã≤ L^Œº=∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞.
=∞#º áÈ~åÏÅ∞, Dâß#º yi[# áÈ~åÏÅ∞, JÅ∂¡i
ã‘`å~å=∞~åA =∞#ºO g~°∞_ç áÈ~å@O, PO„^èŒÖ’ NH͉õΩà◊
yi[# áÈ~åÏÅ∞ „a©+π Ãã·<åºxfl QÆOQÆ<≥„~°∞`≥uÎOz QÆ_»QÆ_»
=∞#∞+¨µÅHõ<åflѨÙÅ∞ÖË=ÚYº=∞O@∞#fláêʼnõΩÅ∞
áêʼnõΩÅHõ<åflѨÙÅ∞ÖË#Ü«∞=∞O@∞#flJ_»qa_»¤Å∞
QÆ∂_»∞K≥ki#Ѩ‰õ∆ΩÖ’Öˇa‰õΩ¯a‰õΩ¯=∞O@∞#flyiѨل`«∞Å∞
–ÔH.~åq∞Ô~_ç¤

8. 8#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
ÖÏ_çOz Ѩ~°∞ÔQuÎOz# ~åOr QÀO_»∞ PkÖÏÉÏ^£ yi[#∞x
áÈ~å@O, <≥·*ÏO QÆ∞O_≥Ö’¡ x„kOz =}˜H˜Oz *’_≥<£ Ѷ¨∂ò
„áêO`«OÖ’ =∂ ~å[ºO, =∂ Éèí∂q∞ =∂ [Öò–[OQÆÖò–[g∞<£
HÀã¨O, ~å*ϺkèHÍ~°O HÀã¨O H˘=Ú~°O cèO áÈ~å@O, Éèí∂q∞
Éèí∞H˜Î q=ÚH˜Î áÈ~åÏÅÖ’ Ô~·`«∞ ‰õÄe áÈ~°∞Ö’ [iy#
WO„^Œ"≥e¡ yi[# =∞$`«g~°∞Å áÈ~å@O, 1980 U„Ñ≤Öò 20#
PkÖÏÉÏ^£Ö’ [iyOk. W"åfiÅ |ã¨Î~ü, =∞Ǩ ~å„+¨ì,
K«fÎãπѶ¨∞_£, Xi™êû, *Ï~°öO_£ ^ŒO_»HÍ~°}ºOÖ’x Pk"åã‘Å
áÈ~åÏÅ∞ "≥Ú`«ÎOQÍ fã¨∞‰õΩO>Ë W=xfl „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞
kHõ¯iOz Z^Œ∞~°∞ uiy# áÈ~å@ K«i„`« =¸Å "åã¨∞Öˇ·#
yi[#∞ʼnõΩ#flk. HÍHõfÜ«∞ ~åAÅ`À áÈ~å_ç g~Àz`«
áÈ~å@OÖ’ Jã¨∞=ÙÅ∞ ÉÏã≤# yi[# ~åA Ѩy_ç^ŒÌ
QÀqO^Œ~åAÅ∞, ã¨=∞‡Hõ¯, ™ê~°Hõ¯, [OѨ#flÅ K«i„`« `≥eã≤O^Õ.
Wxfl áÈ~åÏÅ∞ [iÑ≤# [~°∞ѨÙ`«∞#fl yi[#∞Å<Õ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞
ZO^Œ∞‰õΩ x~åfiã≤`«∞Å#∞ KÕÜ«∂Å#∞‰õΩO@∞<åfl~Ú J#flk
W"åfiÅ "Õ∞^•q, q^•ºi÷ Ö’HõO PÖ’zOKåe. ™ê=∂lHõ
ã¨Ê$ǨÏ`À PÖ’zOKåe.
`«=∞ r=<åxfl ^èŒfiOã¨O KÕã¨∂Î Jaè=$kú Jx K≥|∞`«∞#fl
áêʼnõΩÅ#∞ xˆ~fi^ŒOQÍ yi[#∞Å∞ ZkiOz xÅ∞ã¨∞ÎO„_»∞.
áșȯ, Z<£~å<£, ZãπP~ü, Pk`åº, q∞@ìÖò, lO^•Öò ÖÏO˜
^Õâ◊ q^Õj |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl
^Õâ◊"åºÑ¨Î áÈ~åÏÅ#∞ QÆ=∞#OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩO>Ë =∞^茺
„áêK«ºOÖ’x J_»=ÙÅÖ’ L#fl Yx[ ã¨OѨ^Œ#∞ H˘Å¡Q˘@ì_®xH˜
|Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ʼnõΩ áêʼnõΩÅ∞ W"åfiÅ "≥Ú`«ÎOQÍ "åo§KÕÛ
Hõg∞+¨#¡‰õΩ Hõ‰õΩ¯iΠѨ_ç yi[#∞Å#∞ x~åfiã≤`«∞Å#∞ KÕÜ«∞ÏxH˜
ѨÓ#∞‰õΩ#fl „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞ P „áêO`«OÖ’ x~°úfiO^ŒOQÍ
=ºuˆ~H˜ã¨∂Î áÈ~å_»∞`«∞O„_»∞ yi[#∞Å∞. JHõ¯_» W"åfiÅ „w<£
ǨÏ∫Oò ¿Ñ~°∞ g∞^Œ q∞e„©x J_»=ÙÖ’¡H˜ kOÑ≤ `«O_®Å#∞
QÆ∂_®Å#∞ HÍÅɡ˜ì ZkiOz ZÅ¡Q˘@ì_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩ#fl
„ѨÉèí∞`åfiÅ∞ ^Õâ◊ „Ѩ[Å HõO>Ë ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞, |Ǩïà◊ *Ïu
HõOÃÑhÅ „ѨÜ≥∂[<åÖË áêʼnõΩʼnõΩ =ÚYº=∞Ü«∂º~Ú. JÖψQ
PkÖÏÉÏ^£ lÖÏ¡Ö’ L#fl J<ÕHõ ~°HÍÅ Yx*ÏÅ#∞
H˘Å¡Q˘@ì_®xH˜ W"åfiÅ „ѨÉèí∞`«fiO Ѩ#∞fl`«∞#fl ‰õΩ„@QÍ
>ˇÿQÆ~ü*’<£ =∞#‰õΩ J~°÷O J=Ù`«∞Ok. Hõ"åfiÖò JÉèíÜ«∂~°}ºO
K«∞@∂ì QÆ∞@ìÅ`À xO_ç L#flk. P QÆ∞@ìÖ’¡ L#fl
Yx[ã¨OѨ^ŒÃÑ· áêʼnõΩÅ, |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å Hõ#∞flѨ_»¤k.
^Õâ◊OÖ’ WѨʘˆH 40 >ˇÿQÆ~ü *’<£Å∞<åfl 41= >ˇÿQÆ~ü *’<£
J=ã¨~°=∂? >ˇÿQÆ~ü *’<£ ¿Ñi@ yi[#∞Å#∞ x~åfiã≤`«∞Å#∞
KÕÜ«∞@O J=ã¨~°=∂?
yi[#∞Å PKå~°O, uO_ç, ã¨O㨯 $u KåÖÏ aè#flOQÍ
LOÏ~Ú. WÖÏO˜ yi[# `≥QÆÅ#∞ "≥∞ÿ^•# „áêO`« „Ѩ[Å∞
`«=∞ ã¨O㨯 $uÖ’ HõÅ∞ѨÙH˘x áÈ`å~å? Jk ™ê^茺=∂?
"åà◊¡ ÉèÏ+¨, ÃÑo¡Å∞¡, ѨÓ[Å∞, ѨO_»∞QÆÅ∞, =$`«∞ÎÅ∞ Jxfl
QÆ∂_® "≥∞ÿ^•# „áêO`« "åã¨∞ʼnõΩ aè#flOQÍ LO@q. PHõÖˇ·`Õ
QÆ_»¤Å∞, ^Œ∞OѨÅ∞ q+¨O áÈÜÕ∞º =~°‰õΩ L_»Hõɡ@∞ìH˘x
uOÏ~°∞. ‰õΩ„@Å∞, ‰õΩ`«O„`åÅ∞, ÉË+¨*ÏÅ∞ ÖˉõΩO_® XHõiH˜
XHõ~°∞ `«ÅÖ’ <åeHõÖÏ Hõeã≤ "≥∞eã≤ ã¨Ç¨Ïr=#O QÆ_»∞ѨÙ`å~°∞.
=# r=#"Õ∞ =∞# r=#O Jx „|uˆH yi[#∞Å∞ "≥∞ÿ^•#O
„áêO`« „Ѩ[Ö’¡ W=∞_»QÆÅ~å.
'ѨÙe— [OQÆ∞ =∂`« yi[#∞Å P~å^茺^≥·=O "åǨÏ#O.
yi[#∞Å∞ [OQÆ∞=∂`«‰õΩ "≥ÚˆH¯ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ѨÙe ÉÁ=∞‡Å#∞
JHõ¯_» Hõ>Ëìã≤ "≥Ú‰õ¯@O "åà◊¡ PKå~°O. [OQÆ∞ÉÏ~Ú Ñ¨Ùe
q∞=∞‡efl U=∞#^Œx K≥Ñ≤Ê yi[#∞ʼnõΩ Ǩ g∞ WzÛ# ^Õ=`«.
ѨÙe =Å¡ Z#fl_»∞ "åà◊§‰õΩ P@OHõO U~°Ê_»ÖË^Œx yi[#∞Å∞
"åáÈ`«∞<åfl~°∞.
''ѨÙÅÅ`À Hõeã≤ rqOz# "Õ∞=Ú Ñ¨ÙÅ∞Å`À ã¨Ç¨ lOHõÅ∞,
^Œ∞ѨCÅ∞, ZÅ∞QÆ∞ |O@∞¡, z~°∞`«Å∞, J_»q ‰õΩHõ¯Å∞ (ˆ~ã¨∞
‰õΩHõ¯Å∞) J_»q ^Œ∞#flÅ∞, áê=ÚÅ∞, J#H˘O_», <åQÆ∞ „`åK«∞,
H˘O_» zÅ∞= ÖÏO˜ "å˜`À `å`å =Ú`åÎ`«Å #∞O_ç
ã¨Ç¨Ïr=#O QÆ_»∞ѨÙ`«∞#fl =∂‰õΩ ѨÙe JO>Ë U =∂„`«O ÉèíÜ«∞O
ÖË^Œ∞. ѨÙex "Õ∞O '`À^•— Jx Ñ≤Å∞™êÎO. `À^• JO>Ë `å`å
Jx J~°÷O. =∂ Ѩâ◊√=ÙÅ#∞ PHõÖˇ·# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ¯^•x
u#=∞x "Õ∞"Õ∞ HÀ~°∞‰õΩO@O. UO ^˘~°Hõ#ѨC_»∞ =∂
Ѩâ◊√=ÙÅ#∞ uO@∞Ok. "Õ∞HõÅ#∞ =∂„`«O u#∞‰õΩOÏ
HÍáê_»∞‰õΩO@O. "Õ∞Hõ#∞ u#flѨÙe =∞x+≤x QÆ∂_» uO@∞O^Œx
=∂ ÃÑ^ŒÌÅ∞ K≥Ñ≤ÊO„_»x——.
200 ã¨OIIÅ∞QÍ WHõ¯_» „|`«∞‰õΩ`«∞#fl =∞=∞‡efl XHõ¯ifl
QÆ∂_® ѨÙe WѨʘ =~°‰õΩ u#ÖË^Œ∞. J~Ú<å áêʼnõΩÅ∞
Hõ"åfiÖò JÉèíÜ«∂~°}ºO#∞ >ˇÿQÆ~ü*’<£QÍ =∂~°∞ã¨∂Î =∞=∞‡efl
"≥à◊¡=∞O>Ë "Õ∞O ZHõ¯_çH˜ "≥àÏÎO. J_çqH˜ =∂‰õΩ KåÖÏ
J#∞|O^èŒO L#flk. WÖÏO˜ r#=O =∂‰õΩ =∞Ô~Hõ¯_®
^˘~°‰õ^Œ∞. Hõ"åfiÖò JO>Ë =∂ Q˘O_»∞ ÉèÏ+¨Ö’ #=fi@O Jx
J~°÷O. W"åfià◊¡ U_ÕÛ~°HõOQÍ =∂ |`«∞‰õΩ =∂~°∞Û`«∞#fl áêʼnõΩÅ
q^•<åÅ#∞ "Õ∞O QƘìQÍ =ºuˆ~H˜ã¨∞Î<åflO. yi[ áÈ~å@
g~°∞Öˇ·# a~åû=ÚO_®, ~åOrQÀO_»∞, H˘=Ú~°OcèO, JÅ∂¡i
ã‘`å~å=∞ ~åAÖÏ =∂ WO„^Œ"≥e¡ J=∞~°∞Å ÖÏQÍ U

9. 9 =∂iÛ, 2012
áÈ~åÏxÔH·<å "Õ∞O ã≤^ŒúOQÍ L<åflO.
J_»qx #=Ú‡H˘x JO>Ë J_»qÖ’x P‰õΩÅ∞, HÍÜ«∞Å∞,
ѨO_»∞¡, ѨÙ=ÙfiÅ∞ U~°∞H˘x ux rqã¨∂Î J_»qÖ’ K≥@∞ì ѨӿãÎ
HÍ¿ãÎ ã¨O`À+≤OKÕ"åà◊§O "Õ∞=Ú. P‰õΩ uO_ç ^˘iH˜Ok Jx
=∂ #=∞‡HõO. WÑ¨Ê Ñ¨Ó=Ùfi, ˆ~ÅѨÓ`«, áêŠѨO_»∞¡,
"≥Ú„iѨO_»∞¡, `«∞xH˜, ѨiH˜, ZÅHõ, WѨÊѨO_»∞¡, L_»∞QÆ∞, ÉÏ^ŒO
HÍÜ«∞Å∞ ~°Hõ~°HÍŠѨO_»∞¡ J_çq #∞O_ç `≥K«∞ÛH˘x uO@O.
=∂ Ѩâ◊√=ÙʼnõΩ "Õ∞`«, "Õ∞HõʼnõΩ "Õ∞`« J_»qÖ’<Õ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok.
HÀà◊√§ ÃÑOK«∞‰õΩOÏO. áÈ_»∞ Éèí∂=ÚÖ’¡ ã≤÷~°OQÍ =º=™êÜ«∞O
KÕã¨∞‰õΩO@∂ ã≤÷~°OQÍ |`«∞‰õΩ`«∞#fl =∞=∞‡efl x~åfiã≤`«∞Å#∞
KÕÜ«∞_»O áêʼnõΩÅ ‰õΩ„>Ë.
>ˇÿQÆ~ü *’<£ HõO>Ë J_»qÖ’ L#fl J@g L`«Ê`«∞ÎÅ∞, HõÅѨ,
Yx*ÏÖË HÍ~°}O `«Ñ¨Ê ѨÙÅ∞Å∞ =∂„`«O HÍ~°}O HÍ^Œ∞.
ѨÙÅ∞ÅO>Ë =∂ ^Õ=`«Å∞. "Õ∞O ѨÙÅ∞Å`À J<åkQÍ Hõeã≤
rqã¨∞Î<åflO. J_»q [O`«∞=ÙÅ∞ =∂ÔHѨC_»∞ #+¨ìO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
W"åfiÅ J_çqÖ’ HÍÜ«∞Å∞ Ѩà◊√¡ ÖËx KÀ@∞ #∞O_ç HÀ`«∞Å∞
"≥∞ÿ^•# „áêO`åʼnõΩ =zÛ „|`«∞‰õΩ`«∞#flq. HÍx "å˜ „|`«∞‰õΩ
KåÖÏ J^•fi#flOQÍ L#flk. Jq "≥∞ÿ^•# „áêO`« [O`«∞=ÙÖ’¡
Hõeã≤ rqOK«@O ÖË^Œ∞. ~À_»¡ÃÑ· Z=~°#fl U=∞#fl "Õ¿ãÎ
uOÏ~Ú, ÖË^• ѨO@ KÕO_»¡#∞ ^èŒfiOã¨O KÕã¨∂Î Ô~·`«∞ʼnõΩ
#+¨ìO Hõeyã¨∞Î#flq. HÍ=Ù# =∂ |`«∞‰õΩ#∞ ‰õÄ_® "≥∞ÿ^•#
„áêO`« "åã¨∞Å∞ "åà◊§Ö’ HõÅ∞ѨÙHÀ~°∞ =∂ ÉèÏ+¨, Ü«∂ã¨,
ã¨O㨯 $u PKå~å ™êO„Ѩ^•Ü«∂Å∞, "åà◊§`À HõÅfiHõ "Õ∞
Ѩ‰õ∆ΩÖÏ¡QÆ „|`«∞HÍeû =ã¨∞ÎOk. 70, 80= ^ŒâßOHõOÖ’
„áê~°OÉèí"≥∞ÿ# „Ѩ*Ï áÈ~åÏÅ∞ 90= ^ŒâßHõO =~°‰õΩ =∞=∞‡efl
"≥#flO˜ #_çÑ≤Oz =∂ r=<åxfl "≥∞~°∞QÆ∞ ѨiÛ#q. 1 ÃÑ·ã¨
#∞O_ç 6 ÃÑ·ã¨Å‰õΩ 100 P‰õΩÅ∞ L#fl P‰õΩÅ Hõ@ì#∞ 50
ã¨O=`«û~åÅ∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ J=Ú‡‰õΩ#flO. =∂‰õΩ
áÈ~åÏÅ∞ <ÕiÊOz# <åÜ«∞‰õΩÅ JO_»`À W"åfiÅ 20
ã¨O=`«û~åÅÖ’ XHõ ~°∂áê~ÚH˜ 50 P‰õΩÅ Hõ@ì#∞
J=Ú‡‰õΩO@∞#fl =∂ „â◊=∞ ^ÀÑ≤_ôx `«yæOK«∞‰õΩ<åflO. =∞=∞‡efl
"ÕÅ∞|˜ì #_çÑ≤Oz =∞#∞+¨µÅ∞QÍ QÆ∞iÎOѨÙxzÛ# â◊‰õΩÎÅ#∞
"Õ∞O ZѨC_»∞ =∞~°∞=O. Pâ◊‰õΩÎÅ áêÅHõ =~åæÅ∞ ÖˉõΩO_®
KÕã≤ =∞=∞‡efl x~åfiã≤`«∞Å#∞ KÕã¨∞ÎO_»∞ ~åOrQÀO_»∞,
a~åû=ÚO_®, HÀ=Ú~°O c=Ú, WO„^Œ"≥e¡ g~°∞ÖÏ¡QÍ "Õ∞"Õ∞
=∂~°Û|_ç`Õ<Õ =∂ ~å[ºO =∂ Éèí∂q∞, =∂ J_»q =∂‰õΩ
^Œ‰õΩ¯`«∞Ok. D J_»qÖ’ áÈ~°∞ÉÏ@ "Õã≤# J=∞~°∞Å ~°HõÎO
=∞~°HõÅ∞ PiáÈÖË^Œ∞. áÈ~åÏÅ∞ =∂‰õΩ H˘`«ÎQÍ^Œ∞. Ñ≤e¡x
‰õÄ_® WO’¡ `Àe H˘_ç`Õ Q˘O`«∞ Ѩ_»∞`«∞O^Œ#fl@∞ìQÍ "≥#∞Hõ˜
™ê"≥∞`« LOk. "Õ∞O QÆ∂_® =∂ |`«∞‰õΩ =∞=∞‡efl
|`«Hõx=fi‰õΩO>Ë Z^Œ∞~°∞u~°∞QÆHõ `«Ñ¨Ê^Œx yi Ѩل`«∞Å ^è≥·~åºxfl
HÀÖÁʉõΩO_® ã¨=∂[ Ç≤Ï`åxflHÀˆ~ =º‰õΩÎÅO`å =∞^ŒÌ`«∞QÍ
xÅ∞"åeû# ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl"≥∞ÿ#k.
yi[#∞Å"≥∞ÿ# =∂‰õΩ L#fl U K«Ïìxfl QÆ∂_® J=∞Å∞
KÕÜ«∞‰õΩO_® x~åfiã≤`«∞Å#∞ KÕÜ«∞@O ã¨Éèíº ã¨=∂[OÖ’
=∞=∞‡efl =∞#∞+¨µÅ∞QÍ QÆ∞iÎã¨ÎÖË~°#fl ^•xH˜ x^Œ~°≈#O.
~å*ϺOQÆOÖ’x 5= Ã+_»∂ºÖò 1/70 K«@ìO. 1996 Ñ‘™ê
K«@ìO, J@g ǨωõΩ¯Å K«@ìO 2006ÖÏO˜ K«ÏìÅ#∞ `«∞OQÆÖ’
`˘H˜¯ 11,000 K«.H˜.g∞II yi[# J@g Éèí∂=ÚÅ#∞ „ѨÉèí∞`«fiO
>ˇÿQÆ~ü *’<£ ¿Ñ~°∞`À P„Hõq∞OK«@O KåÖÏ Ñ¶¨∞’~°O. „Ѩ*Ï™êfi=∞º
"å^Œ∞Å∞, „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å∞, ™ê=∂lHõ "Õ`«ÎÅ∞, L^Œº=∞HÍ~°∞Å∞,
"Õ∞^•=ÙÅ∞ x~°úfiO^ŒOQÍ YO_çOKåÅx =∂‰õΩ =∞^ŒÌ`«∞
`≥Å∞áêÅx P yi Ѩل`«∞Å∞ HÀ~°∞`«∞<åfl~°∞.
1996 Ñ‘™êK«@ìO „ѨHÍ~°O „QÍ=∞ ã¨Éèí f~å‡}O ÖˉõΩO_®
U yi[# „áêO`«O J<庄HÍO`«O H͉õÄ_»^Œ∞. 1/70 K«@ìO
„ѨHÍ~°O yi[# „áêO`åÅÖ’ Éèí∂=ÚÅ∞ fã¨∞H˘x
x~åfiã≤`«∞Å#∞ KÕÜ«∞~å^Œ∞. J~Ú<å D<å˜ áêʼnõΩÅ∞
„Ѩ[ÅHõO>Ë _»É˃ =ÚYºOQÍ ÉèÏqã¨∂Î „Ѩ[Å#∞ x~åfiã≤`«∞Å#∞
KÕÜ«∞@OÖ’ ZÖÏO˜ "≥#∞Hõ =ÚO^Œ∞ PÖ’zOK«@O ÖË^Œ∞.
áêʼnõΩʼnõΩ W"åfiÅ =∞#∞+¨µÅHõO>Ë [O`«∞=ÙÖË =ÚYºO
J~Ú#q. JO>Ë „Ѩ*Ï „ѨÜ≥∂[<åÅHõO>Ë áêʼnõΩÅ ÃÑ@∞ì|_ç
^•~°∞Å „ѨÜ≥∂[<åÖË =ÚYºO J~Ú#q. x[OQÍ Wk
„Ѩ*Ï™êfi=∞º „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞<å „Ñ¨[Å∞ x[OQÍ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºOÖ’
áêiáêeOѨ|_»∞`«∞O„_® PÖ’zOKåeû# J=ã¨~°O LOk.
x[OQÍ D „áêO`åxfl JO>Ë yi[# „áêO`«O x~åfiã≤`«O
KÕÜ«∞ÏxH˜ XHõ J@qâßY x~°‚~Ú¿ãÎ ã¨iáÈ^Œ∞. ZH±ûѶ¨~üì
Hõq∞© x~°‚~ÚOKåe. JO>Ë Ñ¨~åº=~°} âßY, r"å=~°}
âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞, Pk"åã‘ ÃÑ^ŒÌÅ∞, yi[#, J@g ã¨OˆH∆=∞âßYÅ∞
JO^Œi`À HõeÑ≤ =ÚY∞ºÅ Hõq∞© x~°‚Ü«∞O "Õ∞~°‰õΩ [~°QÍe.
WO`« J<åºÜ«∞"≥∞ÿ# „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ LO>Ë „Ѩ[ʼnõΩ
["å|∞^•i áêÅ# ZÖÏ JO^Œ∞`«∞Ok? ѨÙe QÆ∂_» J_»gÖ’
ÖË=OQÍ<Õ =OHõ ^Œ∞_»∞¤QÆÅ "å_»∞, #Å¡=¸u "å_»∞ Hõ#Ѩ_»^ŒÌx
"≥Ú‰õΩ¯`«∞O^Œ@. ˆ~ã¨∞ ‰õΩHõ¯Å∞ #Å¡=¸u HõÅq, `«∞áêH˜
Ѩ@∞ì‰õΩ<Àfl_»∞ =OHõ^Œ∞_˘¤_»∞. HÍx áêʼnõΩÅ∞ JO`«HõO>Ë
„‰õÄ~°OQÍ `«Ü«∂Ô~·<å~°∞.
1100 K«.H˜.g∞. ˆ~_çÜ«∞Öò _çÃãì<£ûÖ’ ѨÙÅ∞Å ã¨O~°Hõ∆}

10. 10#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
ˆHO„^•xfl U~åÊ@∞ KÕã¨∞ÎO„_»∞. 2007Ö’ „Ѩuáê^Œ#Å∞
ѨOÑ≤<å~°@. 41= >ˇÿQÆ~ü *’<£ >ˇÿQÆ~ü *’<£ HÀ~ü UiÜ«∂‰õΩ
89,223 ÃÇÏHÍì~°∞¡ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌQÍ LO@∞Ok.
|Ѷ¨~ü UiÜ«∂ 1,11,968 ÃÇÏHÍì~°¡ ÉÏǨϺ UiÜ«∂
J_»qÖ’H˜ =ã¨∞ÎOk. >ˇÿQÆ~ü*’<£ ѨikèÖ’H˜ 40„QÍ=ÚÅ∞
=ã¨∞Î#flq. Hõ_≥O =∞O_»ÅÖ’ QÆO_ç QÀáêÖòѨÓ~ü, "≥∞ÿã¨O¿Ñ@,
~åѨÓ~ü, ^À¿ãÎ#QÆ~ü, HõÖˇ¡_», JÅ¡OÃÑe¡, ^èŒ~å‡r¿Ñ@, QÆOQÍѨÓ~ü,
ÅH©∆ ‡Ñ¨Ó~ü, áêO_»ºÑ¨Ó~ü, =Ú~åfiÖò, MÏ<åѨÓ~ü =∞O_»ÅOÖ’x
^˘O^Œi, W™ê¡OѨÓ~ü, W˜HÍfiÖò, ~åy^ŒiÛ<åÅ, `å˜QÆ∂_»,
Ü«∂ѨÖòQÆ∂_», L@∂fl~ü =∞O_»ÅO `«O`«<£Ñ¨e¡, c~åû~Ú ¿Ñ@,
L_»∞O „Ѩâ◊O [<åfl~°O =∞O_»ÅOÖ’ WO^Œ<£Ñ¨e¡, HõÅ=∞_»∞QÆ∞,
Hõ"åfiÖò, H˘`«ÎѨe¡, <å~°¡Ñ¨Ó~ü, zO`«QÆ∂_» [=Ú‡Å^•~°,
H˜ëêìѨÓ~ü, ã≤~°∂Ê~ü 'Ü«Ú— =∞O_»ÅO =∂q∞_çѨe¡ W=fixfl
>ˇÿQÆ~ü*’<£Ö’x „QÍ=∂Å∞.
|Ѷ¨~ü*’<£: 10H˜.g∞ D Ѩikèx J#∞H˘x ÉÏ"åfiOQÍ
Z~åÊ@∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. nxHÀã¨O 1,11,968 ÃÇÏHÍì~°¡ Éèí∂q∞
fâß~°∞. 12 =∞O_»ÖÏÅÖ’x 50 „QÍ=∂ʼnõΩ ÃÑ·QÍ
|Ѷ¨~ü*’<£Ö’ KÕ~°∞`å~Ú. MÏ<åѨÓ~ü =∞O_»ÅO. ã¨`≥Î#Ѩe¡
Ü«∂_»Ñ¨e¡ Ѩã¨∞ÊÅ ~åÜ«∞^Œi ™È#∞¯~ü¿Ñ@, ÃÑOz, <åQ∑ѨÓ~ü,
=Ú`«ºO¿Ñ@. Pã≤á¶êÉÏ^£ =∞O_»ÅOÖ’x ^èŒ<À~åO, ÉèÏÅ#QÆ~ü,
zO`«QÆ∂_», "≥·QÍO, HÀ_»#"≥∂ÉÏ^£, u~åº}˜ =∞O_»ÅOÖ’x
cOѨe¡, y<≥fl^èŒi, "≥∂QÍ zO`«Å=∞„i, WO„^Œ"≥e¡Ö’x
áÈK«OѨe¡, "å~Ú¿Ñ@, ã≤~°∂Ê~°∞ 'Ü«Ú— =∞O_»ÅO ~åѶ¨∞"£Ñ¨Ó~ü,
z#fl HÀ_»∂~ü, <≥`«∞Î#∂~ü. L@∂fl~ü =∞O_»ÅOÖ’x Ѷ¨∞<£Ñ¨Ó~ü,
âߺOѨÓ~ü, ǨÏ#flѨÓ~ü, *ˇ·#∂~ü =∞O_»ÅOÖ’x ~åã≤"≥∞@ì,
JÖ’¡„QÍ=∞O, <Õ~°_çQ˘O_» =∞O_»ÅOÖ’x áÈK«~å, ÔQÖÏúi,
‰õΩOÏÅ ^≥O_≥ÃÑe¡ =∞O_»ÅOÖ’x ^Œ=∞‡#fl¿Ñ@, eOQÆѨÓ~ü,
`åà◊§Ãјì, `åx"≥Ú_»_»∞, zO`«Ñ¨e¡, áê`« =∂q∞_çѨe¡, =∂‰õΩÅ
¿Ñ@, ^ŒO_≥ÃÑe¡. HõO_≥O=∞O_»ÅO ÃÑ^Œ∂Ì~ü, JHõO_»¿Ñ@,
^Œã¨∂Î~åÉÏ^£. ÔHi"≥∞i =∞O_»ÅOÖ’x QÆ∞O_®Å ÔHi"≥∞i W=hfl
|Ѷ¨~ü UiÜ«∂ „QÍ=∂Å∞. D „QÍ=∞Å „Ѩ[ʼnõΩ J_»qÖ’x
=O@K≥~°∞‰õΩ, HÍÜ«∞Å∞, Ѩà◊√§, WѨÊѨÙ=Ùfi `≥K«∞Û‰õΩ<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯
LO@∞Ok. HÍx HÀ~ü UiÜ«∂ „Ѩ[ʼnõΩ P ǨωõΩ¯ LO_»^Œ∞.
WѨC_Õ J_»qÖ’ á¶êÔ~ãπì "åà◊√§ ã≤ã≤ ÔH"≥∞~åÅ#∞
U~åÊ@∞KÕâß~°∞. J_»qÖ’ =∞OK«∞H˘_» `≥K«∞Û‰õΩ#fl "≥∞ÿã¨Ü«∞º,
ã≤ã≤ ÔH"≥∞~åÖ’ Ѩ_ç`Õ =∞~°∞㨘 ~ÀA QÆ∞~°∞ÎѨ˜ì ~°∂. 2000
[i=∂<å =ã¨∂Å∞ KÕâß~°∞. [OQÍ¡`ÀÅ∞¡ J`«ºO`« qÅ∞"≥·#
>ˉõΩ ^Œ∞OѨÅ#∞ J@qâßY JkèHÍ~°∞Å JO_»`À Ѩ@ì}ÏʼnõΩ
`«~°eã¨∞Î#fl ã¨OQÆu JO^ŒiH˜ `≥eã≤O^Õ. J@g ã¨OѨ^Œ ѨÓiÎQÍ
<åâ◊#O HÍ=@O JkèHÍ~°∞Å∞, á¶êÔ~ãπì "åà◊√§ 㨇QÆ¡~°∞¡ Hõeã≤
^èŒfiOã¨O KÕã≤# q+¨Ü«∞O `≥eã≤O^Õ. yi[#∞Å∞ =∂„`«O
=¸Ô~_»∞ =ÚHõ¯#∞ QÆ∂_® fã¨∞ÔHÅ¡ÏxH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞.
z#flÜ«∞º, ÃÑ^ŒÌÜ«∞º, ^Õ=ÙÅ¡#∞ "≥ÚHõ¯`«~å@. =ÚYºOQÍ
W"åfiÅ =ÚO^Œ∞QÍ ÖËã¨∞Î#fl, 4 „QÍ=ÚÅ∞ Je¡#QÆ~ü, ^˘OQÆÃÑe¡
=∞ÖϺÅ, "≥∞ÿã¨O¿Ñ@Ö’¡ Je¡#QÆ~üÖ’ 70 ‰õΩ@∞OÉÏÖ’¡ "≥Ú`«ÎO
QÀO_»∞ÖË. ^˘OQÆÃÑe¡Ö’ 70 ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ L#flq. "≥Ú`«ÎO
<åÜ«∞H± áÈ_£"åÖË¡. =∞ÖϺÅÖ’ 65 ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ L#flq.
"≥Ú`«ÎO <åÜ«∞H± áÈ_£ÖË. Wq =¸_»∞ [<åfl~°O =∞O_»ÅO
„QÍ=∂Å∞. Y_≥O =∞O_»ÅOÖ’x "≥∞ÿã¨O¿Ñ@ <åÅ∞QÀ „QÍ=∞O.
JHõ¯_» 70 ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ L#flq. WO^Œ∞Ö’ 55 ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞
QÀO_»∞Åq, 15 ‰õΩO@∞OÉÏÅ∞ <åÜ«∞H±áÈ_£ "åÖˇ¡, ˆH=ÅO
Ô~O_»∞ ‰õΩÖÏÅ "åà◊√§ D <åÅ∞QÆ∞ „QÍ=∂ÅÖ’ L<åfl~°∞. gÅ¡
„Ѩ^è•# =$uÎ =º=™êÜ«∞O. ѨuÎ Z‰õΩ¯= "Õã≤<å~°∞. =~°¬O ÖËHõ
ZO_çáÈ~Ú#k. *Á#fl, #∞=ÙfiÅ∞, HõO^Œ∞Å∞, ÃÑã¨Å∞ ÖÏO˜
ѨO@Å∞ =i ѨO@ Ѩ_ç™êÎ~°∞.
‰õÄe ÖËHõ J_»qÖ’x HõOHõÉÁOQÆ∞ `≥zÛ `«_»HõÅ∞ Je¡
J=Ú‡‰õΩOÏ~°∞. J_»q #∞O_ç HõOHõ `Õ=ÏxH˜ áÈ`Õ á¶êÔ~ãπì
"åà◊√§ ɡkiã¨∞ÎO„_»∞. HÍx `«_»HõÅ∞ Ѩ@∞ìÔHàı§ HÍO„ωõì~ü#∞
U=∞#@O ÖË^Œ∞.
Ѩâ◊√=ÙÅ∞, P=ÙÅ∞, HÀà◊√§, "≥ÚHõ¯Å∞ ÃÑOK«∞‰õΩOÏ~°∞.
HõÔ~O@∞ WѨC_çѨC_≥ =zÛOk. HÍx =º=™êÜ«∞ "≥∂Ï~°¡
ÖËq∞. HõÔ~O@∞ ÖË^Œx WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ É’~°∞¡ "ÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
WѨC_»∞ HõÔ~O@∞ =zÛOkQÆx >ˇÿQÆ~ü*’<£ JO@∞ =∞m§
"ÕÜ«∞@OÖË^Œ∞.
J_»qH˘@∞ì`«∂ á¶êÔ~ãπì Éèí∂q∞H˜ ѨÏìe=fi@O ÖË^Œ∞.
H˘`«∂Î~°∞ Ñ¨Öˇ¡ =^ŒÌ 340 ZHõ~åÅ Éèí∂q∞Ö’ K≥@∞¡ H˘Ïì~°∞.
Je¡#QÆ~ü, ^˘OQÆѨe¡ "åà◊√§H˘@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. HÍx ѨHõ¯„QÍ=∞O
"åà◊√§ P„Hõq∞OK«∞‰õΩO@∞O„_»∞ á¶êÔ~ãπì "åà◊√§ "≥à◊§ H˘ÏìÖË.
QÍx Ѩ˜ìOK«∞HÀ=@O ÖË^Œ∞. P Éèí∂q∞x "Õ∞OKåÖÏ UO_»¡
H˜O^Œ<Õ ™êQÆ∞KÕã≤#O, HÍx =∞=∞‡efl P Éèí∂q∞Ö’ J_»∞QÆ∞
ÃÑ@ìx=fiÖË^Œ∞ á¶êÔ~ãπì „Ñ¨Éèí∞`«fi JkèHÍ~°∞Å∞.
Éèí∂=ÚÅ#∞ Z_»∞¡ <åQÆà◊§`À<Õ ^Œ∞#∞#fl‰õΩOÏO. 200
ã¨OII HõO>ˇ =ÚO^Œ∞ #∞OKÕ WHõ¯_» |`«∞‰õΩ`«∞#flO. „áê}O
É’~Ú# D T~°∞ q_çã≤ áÈ=Ú. |Å=O`«OQÍ "≥à◊§ Q˘_ç`Õ
„áê}O L#flO`« =~°‰õΩ H˘Ï¡_»`åO. =∂ yi[#∞ÅO
X_çáÈ~Ú<å, Ü«Ú^ŒúOÖ’ K«xáÈ~Ú<å Z#fl_»∞ ÖÁOyáÈÖË^Œ∞.
"Õ∞OQÆ∂_® ÖÁOyáÈ=Ú JO@∞O„_»∞. ÅK«∞Û Ñ¨>ËÖò,

11. 11 =∂iÛ, 2012
áê~°fiu~å"£, P„`«O c"£, =∞~°Ñ¨^Õ=~å"£, J~°∞˚<£, Je¡#QÆ~ü
K≥Ok# x~åfiã≤`«∞Å∞ JO`å JO@∞#fl=∂@eq.
^˘OQÆÅÃÑe¡H˜ K≥Ok# Ñ¨ÖˇìѨ٠~°"Õ∞+π, QÍ^≥ ZÅ¡Ü«∞º, Ѩ>ˇìѨÙ
â◊OHõ~°Ü«∞º, *ˇ·#∞ c=∞Hõ¯, Ѩ>ˇìѨ٠áÈã¨Hõ¯, É’™êx Éèí∂=∞Ü«∞º
Kå"À ˆ~"À `ÕÅ∞Û‰õΩ#∞_Õ QÍx L#fl T~°∞ Hõ#fl`«e¡ ÖÏO˜k.
q_çz ZHõ¯_çH˜ áÈ=Ú Jx Hõ~åYO_çQÍ K≥|∞`«∞O„_»∞.
=∞ÖϺʼnõΩ K≥Ok# ^Àã¨O_»¡ â◊OHõ~°Ü«∞º, =Ú_ç`≥ "≥∞ÿã¨Ü«∞º,
PÔ~ N#∞, ^Àã¨O_»¡ z#fl =Ú_ç`≥ =∞Å¡Ü«∞º ''=∂ „QÍ=∂xH˜
L#fl Éèí∂q∞ "Õ∞ [OQÆe Q˘>ˇì ѨHõ¯Ti "åà◊§‰õΩ |Ï~ÚH˜¿ãÎ
"åÖË¡ Ѩ>ˇì KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. „áê}OÉ’~Ú<å D Tix
q_çã≤áÈ=Ú. =∂‰õΩ J_»q [O`«∞=ÙÅ<åfl ѨÙÅ∞Å<åfl
ÉèíÜ«∞OÖË^Œ∞. "å˜`À Hõeû |`«∞‰õΩ_Õ =∂ rq`«O. `«áêÅѨÓ~ü
=^ŒÌ 100 ZHõ~åÅ Éèí∂q∞ H˘@∞ì‰õΩ#flO =∂ ÃÑ· ˆHã¨∞ ÃјìO„_»∞,
WOHÍ `≥QÆÖË^Œ∞. 10 ã¨O=`«û~åÅ #∞O_ç #_»∞ã¨∞Î#flO P
Éèí∂q∞ g∞‰õΩ ѨÏìeã¨ÎO Jx <åQÆ<å^ä£ _çZѶπF ~°gO^Œ~ü
ˆ~O[~ü, eOQÍÔ~_ç¤ K≥Ñ≤ÊO„_»∞ WOHÍ W=fiÖË^Œ∞. J~Ú<å P
Éèí∂q∞x H˘@∞ìÏxH˜ =∂‰õΩ ^è≥·~åºxflzÛ# "åà◊√§LO>Ë WѨʘˆH
=∂‰õΩ ѨÏì JÜÕ∞ºk. "åà◊√§O>ˇ W"åfiÅ =∞=∞‡efl ZÅ¡Q˘@ì@O
Z=i`«~°O QÍHõ áÈ`«∞O_≥>ˇ Jx "åà◊§ |`«∞‰õΩ<ÕiÛ# áÈ~å@O
*Ï_»Å#∞ QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞‰õΩ#fl~°∞. J~Ú<å „áê}O É’~Ú<å D
„QÍ=∞O q_çz "≥à◊§O ZO`«ÔH·<å `≥yã¨ÎO, =∂‰õΩ *ˇ·à◊√§
H˘`«ÎQÍ^Œ∞. q"å^•Å∞ H˘`«ÎQÍ^Œx, 80 UO_»¡ =Úã¨e `å`å
ZO`À QƘìQÍ ‰õΩO_» |^ŒÌÅ∞ H˘˜ì#@∞ì K≥Ñ≤Ê Hõà◊§hà◊√§ fã¨∞H˘x
^≥·~°ºOQÍ =∂Ï¡_ç<å_»∞. =∞_»=∞ uѨʉõΩO_® áÈ~°∞ *Ë™êÎO.
HÍO„ÏHõì~°¡ PQÆ_®Å#∞ Z<Àfl K«∂ã≤ "å˜x J_»∞¤‰õΩ#flO.
ZkiOz#O LiH˜Oz#O. P ~ÀAÅ∞ =∞m§ =¿ãÎ ÉÏQÆ∞O_»∞
J#fl@∞¡ "åà◊§ K«∂Ѩ٠=∂@ `≥eÑ≤Ok.
=∂ „QÍ=∞OÖ’H˜ Hõà◊§É’o§ =∂@Å`À =zÛ F@∞¡ ^˘aƒ#
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ XHõ¯~°∞ QÆ∂_® =∂ "≥·Ñ¨Ù =∂Ï¡_»@O ÖË^Œ∞. "Õ∞
XHõ¯™êi F@¡#∞ ѨÓiÎQÍ |Ç≤Ï+¨¯iOz MÏm _»Éσ#∞ ѨOÑ≤#O.
F>ˇÜ«∞º‰õΩO>Ë ã¨zÛ#>Ëì Jx ѨÙHÍ~°∞¡ ÖËÑ≤ #q∞‡Oz F@∞¡
^˘|∞ƒ‰õΩ<åfl~°∞. W"åfiÅ <åÜ«∞‰õΩÅO`å Ѩ~åº@Hõ ˆHO„^ŒOQÍ
=∂~°∞`«∞O^Œx [<åfl~°O K«∞@∞ì „Ñ¨Hõ¯Å "≥∞ÿ^•# „áêO`« „Ѩ[Å∞
Éèí∂=ÚʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞ W=fi@O ÖË^Œ∞. J~Ú<å "Õ∞O ÉèíÜ«∞Ѩ_Õk
ÖË^Œ∞. =∂‰õΩ H˘Ï¡_»@O H˘`«ÎQÍ^Œ∞.
x#fl `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO QÆ∞iOz ^èŒ~åflÅ∞ KÕã≤# "åà◊§‰õΩ
=∂ =∞^ŒÌ`«∞ WzÛ#O. WѨC_»∞ =∂‰õΩ =∂„`«O *ËUã≤,
©P~üZãπ, HÍO„ÔQãπ, ˜_çÑ≤ Z=~°∞ =∞^ŒÌ`«∞ WzÛ J_»∞¤‰õΩO^•
=∞#@O ÖË^Œ∞. gà◊§ x[ ã¨fi~°∂áêÅ∞ `≥eã≤#q. F@∞¡ Ѩ_Õ^•Hõ
F_» =∞Å¡Ü«∞º F@∞¡ Ѩ_»¤OHõ É’_» =∞Å¡Ü«∞º J#fl@∞¡
„Ѩ=iÎã¨∞Î<åfl~°∞. =∂ #Åɡ· „QÍ=∂Å „Ѩ[ÅO`å XHõ¯>ˇÿ
Z^Œ∞~˘_ç¤ áÈ~å_»∞`åO. >ˇÿQÆ~ü*’<£#∞ J_»∞¤‰õΩOÏO. áêʼnõΩÅ
|Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ ‰õΩ„@Å#∞ uÑ≤ÊH˘_»∞`åO. =∂ Éèí∂q∞,
=∂ J_»g, =∂ hà◊√§ =∂‰õΩ ^ŒˆH¯^•Hõ áÈ~å_»∞`åO. =∂
„QÍ=∂Å#∞ Z*ˇhû „QÍ=∂Å∞QÍ QÆ∞iÎOKåÅx xÅnã¨ÎO.
'áÈ~å_ç`Õ áÈÜÕ∞^≥O ÖË^Œ∞ ÉÏã≤# ã¨OÔHà◊√§ ^ŒÑ¨Ê— J#fl =∂~ü¯û
=∞Ǩ â◊Ü«ÚÅ =∂@ÃÑ· xÅ|_»∞`å =∞O@∞O„_»∞.
QÆ=∞xHõ: XHõ á¶êÔ~ãπì PѶ‘ã¨~ü „Ѩ[Å`À.... Ѩ~åº@‰õΩÅ∞
=zÛ Ñ¨ÙÅ∞Å#∞ E¿ãÎ ~°∂. 10,000 Wã¨Î~°∞. KåÖÏ _»|∞ƒÅ∞
„ѨÉèí∞`åfixH˜ =™êÎ~Ú. g∞`À UO ÖÏÉèíO J#fl_»O@. ''"≥∞ÿ㨿Ñ@
„QÍ=∞ ÃÑ^ŒÌ ÅK«∞Û Ñ¨>ˇÅ∞ "Õ∞O Hõ_≥O „áê*ˇ‰õΩì H˜O^Œ
x~åfiã≤`«∞Å"≥∞ÿ WHõ¯_çH˜ =zÛ#O. WHõ¯_» Éèí∂=∞O`å 600
ZHõ~åÅ∞ <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ ^˘~°"Õ. Éèí∂q∞ =∂‰õΩ ѨÏì
KÕ~ÚOK«∞`«#x KÕ~ÚOK«ÖË^Œ∞. g∞ˆH Jx K≥Ñ≤Ê K«xáÈ~ÚO_»∞.
"Õ∞"Õ∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞#flO QÆx =∂ ¿Ñ~°∞ g∞^Œ ѨÏìHÍÖË^Œ∞.
KåÖÏ Hõ+¨ìѨ_ç T~°∞ Hõ@∞ì‰õΩ#flO "Õ∞O. D Tà◊√§ q_çzÃјì
áÈ=Ú. T~°∞ q_ç¿ãÎ HõeˆQ ÉÏ^èŒ J#∞ÉèíqOz<åO. K≥@∞ìH˘Hõ~°∞
ѨÙ@ìH˘Hõ~°∞QÍ áÈ~Ú#O P ÉÏ^èŒ =∞m§ ~å=^Œ∞Ì. "Õ∞O ZHõ¯_çH˜
"≥à◊§O „áê}O É’~Ú# „QÍ=∞O #∞O_ç "≥àı§k ÖË^Œ∞. =∂‰õΩ
~À_»∞¤ "ÕÜ«∂e. g∞~°flOk J<Õ „QÍ=∞O Hõ_≥O „áê*ˇ‰õΩìÖ’
=Ú#QÆ@O`À WHõ¯_çH˜ =zÛ#O. 70 ‰õΩ@∞OÉÏÅ "åà◊§O
L<åflO. QÀO_»∞, <åÜ«∞H± áÈ_£ Ô~O_»∞ ‰õΩÖÏÖË—— Jx ¿ÑO„^ŒO
ÅK«∞Û, J~°¯ [OQÆ∞, =∞_®q Ü«∞â◊fiO`«~å"£, HÀ= „Ѩg}ü,
Hõ#Hõ~åO™ê"£, Hõ#Hõ =∂xH±~å"£, =∞Oz hà◊§ #~°ûÜ«∞º,
ѨÓ*Ïi #~°ûÜ«∞º, ~å=∞~å[ºO, QÆ_»¤O ~å[O J<Õ „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ∞
JO@∞O„_»∞.
ѨO_»QÆÅ∞: náê=o ÃÑ^ŒÌ ѨO_»QÆ, 15 ~ÀAÅ∞ QÆ∞™êû_ç
#$`åºÅ`À u~°∞QÆ∞`åO. P~Ú˜ ѨÓ#OQÆ<Õ áÈK«=∞‡,
[OQÆ∞ÉÏ~ÚH˜ "≥Ú‰õΩ¯`åO. Q˘_»∞¡, "Õ∞HõÅ∞ ™ê^Œ∞‰õΩO@O.
U <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Ѩ˜ìOK«∞‰õΩO@ÖË_»∞. F@¡Ñ¨C_Õ =ã¨Î~°∞ Jxfl
KÕã¨Î=∞O@~°∞ =∞m§~å~°∞.
XHõ ©K«~ü iÜ«∞Öò Z¿ãìò KÕ¿ã =ºH˜Î =∂‰õΩ á¶È<£ KÕã≤
''"åà◊√§ áÈ=ÏxH˜ ã≤^ŒúOQÍ L<åfl~°∞, g∞~°∞ UO K≥ѨÊHõO_ç,
g∞~°∞ =^ŒÌ#HõO_ç ™ê~ü JO@∞ =∂Ï¡_®_»∞. ™ê=∂#ºOQÆ
|uˆH gà◊§ ÖÏÉèÏxˆH gà◊√§ y@¡ =∂Ï¡_ç`Õ ÖÏÉèÏÅ∞ HÀ@¡Ö’
L#fl áêʼnõΩÅ∞ Z@¡ =∂Ï¡_»∞`å~À PÖ’zOKåe.

12. 12#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
''#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}—— Ô~O_»∞ ã¨OzHõÅÖ’ [iy# K«~°Û
H˘O`« ÉÏ^èŒ#∞, H˘O`« PO^Àà◊###∞ HõeyOzOk. Ѩ„uHõ
J<Õk PÜ«∂ ã¨Oã¨÷Å J=QÍǨÏ##∞, PÖ’K«##∞, =ÚO^Œ∞‰õΩ
fã¨∞HõáÈ~Ú „Ѩ[Å#∞ Z_»∂ºˆHò KÕÜ«∞_®xH˜ JHõ∆~åÅ#∞
PÜ«Ú^è•Å∞QÍ =∞Å∞K«∞‰õΩx =ÚO^Œ∞‰õΩáÈ`«∞Ok. ã¨Oã¨÷
JO`«~°æ`« q+¨Ü«∂Å#∞, ã¨Éèí∞ºÅ „Ѩ=~°÷##∞, á⁄~°áê@¡#∞
|Ç≤Ï~°OQÆOQÍ ã¨g∞H˜∆OK«∞HÀ=_®xH˜ HÍ^Œ∞ Ѩ„uHõÅ∞
ÃÑ@∞ì‰õΩ#flk. D q+¨Ü«∞O q∞`«$Å∞ W^ŒÌ~°∞ =∞~°záÈÜ«∂~°∞.
=º‰õΩΊѨxq^è•#OÃÑ· ã¨Oã¨÷Ö’ JO`«~°æ`«OQÍ [~°QÆ=Åã≤#
K«~°Û#∞ ѨÙe=∂q∞_ç ¿Ñ~°∞`À =∞kÌÖ˘ Ѩ„uHõÖ’ [~°Ñ¨_»O
ÉÏ^è•Hõ~°O. P `«~°∞"å`« ^•xH˜ ã¨=∂^è•#O ¿Ñ~°∞`À #iûOǨÏ
KÕã≤# K«~°Û#∞ Ѩ„uHõÖ’ „ѨK«∞iOK«HõáÈ`Õ „Ѩ*Ï™êfiq∞HõOQÍ
LO_»^Œ∞ J#∞‰õΩ<åflˆ~"≥∂ U_ç’iÜ«∞Öò É’~°∞¤ ^•xfl ‰õÄ_»
„ѨK«∞iOKå~°∞. [iy# K«~°Û W^ŒÌ~°∞ =º‰õΩÎÅÃÑ· H͉õΩO_®
„Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂ÅÃÑ·, "å~°∞ #q∞‡# ~å[H©Ü«∂ÅÃÑ· Z@∞=O˜
„ѨÉèÏ=O K«∞ѨÙ`«∞O^À Hõhã¨O PÖ’zOK«HõáÈ=_»O
PO^Àà◊#Hõ~°O, Pâ◊Û~°ºHõ~°O.
_çÃãO|~ü 2011 Ѩ„uHõ#∞ ˜.Ñ≤.ZѶπ (`≥ÅOQÍ}
„Ѩ*τѶ¨Oò) „Ѩ`ÕºHõ ã¨OzHõQÍ ã¨OII~° HÍÅOQÍ "å~°∞ (ã¨Oã¨÷)
KÕã≤# HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ ã¨g∞H˜∆OK«∞‰õΩOk. ^•^•Ñ¨ÙQÍ Jxfl
lÖÏ¡Å∞ "åi Ѩxx, "åi HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ ã¨g∞H˜∆OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
=∞kÌÖ˘ =∂„`«O ѨxÖ’ ѨxQÍ =º‰õΩÎÅ Ü≥ÚHõ¯ =ºH˜QÆ`« Ѩx
q^è•#O#∞, ã¨Oã¨÷Ö’ [iy# á⁄~°áê@¡#∞ ‰õÄ_» ã¨g∞H˜∆OKå~°∞.
PÜ«∞# KÕã≤# P~ÀѨ}Åxfl x["Õ∞ HÍ=K«∞Û, ÖËHõ#∂ áÈ=K«∞Û
J~Ú<å P K«~°Û#∞ ã¨Oã¨÷ JO`«~°æ`«OQÍ (qu<£ ^Œ P~°æ<≥·*Ë+¨<£)
K«iÛOK«∞HÀ"åe. ã¨Oã¨÷Ö’ J<ÕHõ ~°HÍÅ =∞#ã¨÷`åfiÅ∞, J<ÕHõ
~å[H©Ü«∞ #=∞‡HÍÅ∞ Hõey# =º‰õΩÎÅ∞ LOÏ~°∞. =∞s
=ÚYºOQÍ ''„Ѷ¨Oò—— QÍ U~°Ê_ç#ѨÙÊ_»∞ WÖÏO˜ =ºHõÎÅ∞ J<ÕHõ
=∞Ok LOÏ~°∞. "å~°O^ŒiH˜ "åi ã¨fiO`« Z*ˇO_® LO@∞<Õ
JO^Œi L=∞‡_ç _ç=∂O_£ HÀã¨O ''„Ѷ¨Oò—— Ö’ ѨxKÕ™êÎ~°∞.
`≥ÅOQÍ} „Ѩ*τѶ¨OòÖ’ ‰õÄ_» aè#fl ~å[H©Ü«∞ J=QÍǨÏ#
Hõey#"å~°∞, F@¡ ~å[H©Ü«∂ÅÃÑ· „|=∞Å∞ Hõey#"å~°∞,
áÈ~å@O ^•fi~å<Õ `≥ÅOQÍ} =ã¨∞ÎO^Œx #"Õ∞‡"å~°∞ LOÏ~°∞.
"åi "åi Z*ˇO_®Å∞, "åi "åi PÖ’K«#Å∞, "åi "åi
~å[H©Ü«∂Å∞ U"≥∞ÿ#ѨʘH˜ JO^Œ~°∞ `≥ÅOQÍ} „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì
U~åÊ@∞ JOâßxH˜ Hõ@∞ì|_ç „Ñ¶¨OòÖ’ ÉèÏQÆ™êfi=ÚºÖˇ·<å~°∞.
D aè#fl PÖ’K«#Å =∞^Œº x`«ºO Ѷ¨∞~°¬} [~°∞QÆ∞`«∞O@∞Ok.
''Ѷ¨∞~°¬}–SHõº`«—— J<Õ ã¨∂„`«O g∞^Œ JO^Œix HõÅ∞ѨىõΩáÈÜ≥∞
Ѩx <åÜ«∞Hõ`«fiO KÕÜ«∂e. XˆH ã¨Oã¨÷Ö’ H˘#™êˆQ =º‰õΩÎÅ
=∞^茺, XˆH ~å[H©Ü«∞ J=QÍǨÏ# Hõey# =º‰õΩÎÅÖ’ ‰õÄ_»
=ºH˜ÎQÆ`« |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ LOÏ~Ú. JѨÙÊ_»Ñ¨ÙÊ_»∞ á⁄~°áê@∞¡
[~°∞QÆ∞`«∞OÏ~Ú. "å˜x Ѩi+¨¯iOK«∞‰õΩO@∂ =ºHõÎÅ#∞, H˘`«Î
â◊‰õΩÎÅ#∞ ã¨Oã¨÷Ö’ W=Ú_»∞Û‰õΩO@∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ"åe.
JO`ÕHÍx =º‰õΩÎÅ∞ KÕã≤# á⁄~°áê@¡#∞ P^è•~°O KÕã¨∞H˘x P
=ºH˜ÎÃÑ· ã¨=∂[OÖ’ K≥_»∞ Jaè„áêÜ«∞O HõeˆQÖÏ =∞# „Ѩ=~°Î#,
=∞# ~å`«Å∞ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. J~Ú`Õ P =ºH˜Î `«# á⁄~°áê@¡#∞
Zxfl™ê~°∞¡ J~°÷O KÕ~ÚOz<å =∂~°#ѨÙÊ_»∞, P =ºH˜Î
Hõ∆q∞OK«~åx <Õ~åÅ∞ Ѩ^Õ Ñ¨^Õ KÕã¨∞Î#flѨÙÊ_»∞ ã¨Oã¨÷Ö’ #∞Oz
`˘ÅyOz ã¨Éèíº`«fiO ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂e. WÖÏ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ K«~°Û
[iy`Õ Jxfl ã¨Oã¨÷ÅÖ’ L#fl JO^Œ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ JO`Õ<Õ"≥∂
J<Õ ^Œ∞~åaè„áêÜ«∞=Ú#∞ ã¨=∂[OÖ’ „ѨKå~°O KÕÜ«∞_®xH˜
J<ÕHõ â◊‰õΩÎÅ∞ „Ѩܫ∞`«flO KÕ™êÎ~Ú. `«^•fi~å „Ñ¨*Ïã¨OѶ¨∂Å#∞
xsfi~°ºO KÕ¿ã ‰õΩ„@ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. [iy# K«~°ÛÖ’ q∞`««$e^ŒÌ~°∞
D ‰õΩ„@‰õΩ J=HÍâ◊O WKåÛ~°xÑ≤ã¨∞ÎOk.
„Ѩ*Ï ~å[H©Ü«∂ÅÖ’H˜ J_»∞QÆ∞Å∞ "Õã¨∞Î#fl „Hõ=∞OÖ’
ZѨʘH˜ XHõ áê@ q<Õk Jk â◊OHõ~°#fl áê@ JO^Œ∞Ö’
''`«=Ú‡ÖË `«¿ÑÊ KÕ¿ãÎ H˘@ìHõO_ç u@ìHõO_ç, ^Œ∂+≤OK«É’HõO_ç
^Œ∂~°"Õ∞ KÕÜ«∞HõO_ç q=∞~°≈ P`«‡q=∞~°≈ PÜ«Ú^•<≥fl`«ÎO_»Ü≥∞º——
Jx JO^Œ∞Ö’ "≥Ú`«ÎO Hͺ_»~ü#∞ Z_»∞ºˆHò KÕã¨∞Î#fl@∞¡QÍ
qxÑ≤OKÕk. q∞`««$Å∞ Jk =∞~°záÈ~Ú#@∞¡<åfl~°∞. x[OQÍ<Õ
Jk =∞~°záÈ`Õ, `å=Ú #q∞‡# ~å[H©Ü«∂Å#∞
=∞~°záÈ~Ú#>Ë¡, ~å[H©Ü«∂Å#∞ =∞~°záÈÜ«∞~°O>Ë '=ºH˜Î
"å^ŒOÖ’— (=ºH˜QÆ`«"å^ŒO) H˘@∞ì‰õΩáÈ`«∞#fl>Ë¡, ZѨÙÊ_≥·`Õ
'=ºH˜Î"å^ŒO— ÃÑiyáÈ`«∞O^À Z^Œ∞˜ =∞x+≤x ã¨Ç≤ÏOK«ÖËx
ã≤÷u =ã¨∞ÎOk. JO^Œ∞ˆH W"åÅ F@¡ ~å[H©Ü«∂ÅÖ’ L#fl
=º‰õΩÎÅ∞ XHõiÃÑ· XHõ~°∞ =ºH˜ÎQÆ`« P~ÀѨ}Å∞ KÕã¨∞‰õΩOÏ~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ U=∂„`«O fã≤áȉõΩO_® q∞`««$e^ŒÌ~°∞ =ºH˜ÎQÆ`«
P~ÀѨ}Å∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. JO>Ë "åiÖ’ '=ºH˜"å^ŒO—
ÃÑOá⁄OkO^Œ#fl>Ë¡, `å=Ú #q∞‡# ~å[H©Ü«∂Å#∞
=∞iz<å~°fl>Ë¡ ÉÏqOKåeû =ã¨∞ÎOk.
"≥Ú`«ÎOQÍ K«∂¿ãÎ D =∞^ŒºHÍÅOÖ’ ã¨Oã¨÷ÅÖ’ ѨxKÕã¨∞Î#fl
~å[H©Ü«∂Å∞ =∞~°z ''=ºH˜Î "å^•xfl—— P„â◊~ÚOz# q∞`«V$Å∞
– P~ü. ~å*Ï#O^ŒO– P~ü. ~å*Ï#O^ŒO– P~ü. ~å*Ï#O^ŒO– P~ü. ~å*Ï#O^ŒO– P~ü. ~å*Ï#O^ŒO

13. 13 =∂iÛ, 2012
=º‰õΩÎÅ =∞^Œº =ºH˜ÎQÆ`« qÉË^è•Å∞ ~å=_»=∞<Õk „Ѩ^è•#OQÍ
HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. D qÉË^è•Å#∞ ã¨O™ê÷QÆ`«OQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«∞HÀ"åe
J<Õ J=QÍǨÏ##∞ HÀÖ’Ê~Ú XHõiÃÑ· XHõ~°∞ ^Œ∞„+¨ÊKå~åÅ∞
KÕã¨∞HÀ=_»O ZHõ¯_»Ñ¨_ç`Õ JHõ¯_» K«iÛOK«∞HÀ=_»O J<Õk ÉÏQÍ
ÃÑiyáÈ~ÚOk. WÖÏ =ºH˜ÎQÆ`« |ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ K«~°Ûh
Ü«∂OâßÅ∞QÍ KÕã¨∞‰õΩO@∂ áÈ`Õ „Ѩu =ºH˜ÎÖ’ U^˘~°Hõ"≥∞ÿ#
|ÅÇ‘Ï#`«, U^˘ XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ =KÕÛ LO@∞Ok. ^•xx
PÜ«∂ =º‰õΩÎÅ∞ ã¨ik^Œ∞̉õΩ<åfl~å? ÖË^•? J<Õk „Ѩ^è•#O.
J`«#∞ ã¨iKÕã¨∞‰õΩ<Õ q^èŒOQÍ =∞# „Ѩ=~°Î# LO_®e.
JÖÏH͉õΩO_® ^˘iHÍ_»∞ Hõ^• J`«xfl ÉÁO^ŒÃÑ_»^•O J<Õ
PÖ’K«# ^Œ∞~å‡~°æ"≥∞ÿ#k.
QÆ`«OÖ’ W@∞=Oz ã¨=∞㨺Å∞ `«ÖˇuÎ#ѨÙÊ_»∞ "å˜x
Ѩi+¨¯iOK«_®xH˜ ÃÑ· <åÜ«∞Hõ`«fiO qÉË^•Å∞ =zÛ# W^ŒÌ~°∞
=º‰õΩÎÅ#∞ ‰õÄ~ÀÛɡ˜ì, =∂Ï¡_ç P ã¨=∞㨺#∞ JO`«~°æ`«OQÍ,
ã¨O™ê÷QÆ`«OQÍ Ñ¨iëê¯iOKÕ"å~°∞. <Õ_»∞ J@∞=O˜ ã≤÷u
ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. ÃÑ·QÍ qÉèË^•Å#∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ
K«iÛOK«∞HÀ=_»O =º‰õΩÎÅ#∞ ÏÔ~æò KÕã¨∞‰õΩx Ѩx KÕÜ«∞_»O
JÅ"å@∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. ã¨Oã¨÷ÅÖ’ <åÜ«∞Hõ`«fi ™ê÷#OÖ’
L#fl"åix H˜Ok™ê÷~Ú HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ ÖËHõ "åi `«~°∞"å`«, "åi
^•fi~å ã¨OѶ¨∂ÅÖ’H˜ =zÛ Zky# "å~°∞ „Ѩtfl¿ãÎ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËx
ã≤÷u ‰õÄ_» „Ѩ^è•#OQÍ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok (JO^Œ~°∞ HÍ^Œ∞ H˘O`«
=∞Ok =∂„`«"Õ∞). JÏ¡ „Ѩtfl¿ãÎ „ѨtflOz# =ºH˜Î Ü≥ÚHõ¯
á⁄~°áê@¡#∞ "≥`«∞‰õΩÖÏ_»∞`«∂ ^˘iH˜`Õ ÉÁO^ŒÃÑÏìÅ<Õ
PÖ’K«#Å∞ |ÅѨ_»∞`«∞<åfl~Ú. „Ѩâ◊fl#∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõ
áÈ=_»=∞<Õk ''~å[º ã¨fiÉèÏ=O—— J<Õ q+¨Ü«∞O =∞~°z
áÈ`«∞<åfl~°∞. ZѨÙÊ_≥·`Õ =∞x+≤ „Ѩâ◊fl#∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËx ™ê÷~ÚH˜
=™êÎ_À JѨÙÊ_»∞ J`«#∞ ã¨O™ê÷Ѩ~°OQÍ H͉õΩO_® =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ
PÖ’z™êÎ_»∞. '=H˜Î"å^•xfl— P„â◊~Ú™êÎ_»∞. JO^Œ∞Ö’ ÉÏQÆOQÍ<Õ
=∞#q∞`««$Å∞ XHõiÃÑ· XHõ~°∞ xO^•~ÀѨ}Å∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
ѨÙe=∂q∞_ç áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨OѶ¨∞OÃÑ· ‰õÄ_» H˘xfl f„="≥∞ÿ#
"åºMϺ<åÅ∞ KÕâß_»∞. x*ÏxH˜ ã¨Oã¨÷ HÍ~åºK«~°}<Õ „ѨtflOKÕ
"åºMϺ<åÅ∞ Jx ''[iy# `«Ñ¨ÙÊʼnõΩ q=~°}Ï`«‡Hõ ÖËY
~åÜ«∂Åx lÖÏ¡, ~å„+¨ì âßYÅ∞ Z^Œ∞~°∞K«∂ã≤<å~Ú.
=∞x+≤HÀ=∂@ Q˘_»∞¤HÀ^≥|ƒ. J<åºÜ«∞O [iyO^Œx P ã¨Oã¨÷‰õΩ
ÉÏk`«∞Å∞ ÖËYÅ∞ ~å¿ãÎ<Õ ã¨ÊOkOK«ÖË^Œ∞. P`«‡ ѨijÅ#
ÖËHõáÈ`Õ ã¨Oã¨÷ Jaè=$kú PyáÈ`«∞Ok. J^Õ [~°∞QÆ∞`«∞#flk.
nxx JOwHõiOK«ÖËHõáÈ`Õ Z=Ô~·# KÕÜ«∞QÆeyOk Uq∞ÖË^Œ∞,
Uq∞ LO_»^Œ∞——. Wq áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨OѶ¨∞OÃÑ· PÜ«∞# KÕã≤#
"åMϺ<åÅ∞, ™È^Œ~° ã¨Oã¨÷ QÆ∞iOz WO`«˜ f„= "åMϺ<åÅ∞
KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞ Jk ‰õÄ_» |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ Ñ¨„uHõ ^•fi~å J<Õ
qK«Hõ∆} ‰õÄ_» ÖËHõáÈ=_»O PO^Àà◊#Hõ~°O. áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å
ã¨OѶ¨∞O x`«ºx~°ƒO^èŒO =∞^茺 Wxfl ã¨O=`«û~åÅ∞ xÅ|_çOk
JO>Ë ã¨Oã¨÷Ö’ JO`«~°æ`« K«~°ÛÖˉõΩO_®, q=∞~°≈–ã¨fiÜ«∞O
q=∞~°≈ ÖˉõΩO_®, [iy# `«Ñ¨ÙÊÅ k^Œ∞ÌÉÏ@∞ ÖˉõΩO_®
™ê^茺=∂? x~°ƒO^•xH˜ [_çã≤ =∂‰õΩ áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨OѶ¨∂xH˜
ã¨O|O^èŒO ÖË^Œ∞ Hõ#∞Hõ áÈbã¨∞Å∞ =∞=Ú‡Å#∞ áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å
ã¨OѶ¨∞OQÍ K«∂_»=^ŒÌx K≥ѨÊO_»x Ü«∞O.ZÖò.Z.Å, =∞O„`«∞Å
^ŒQÆæ~° HÍà◊¡ ÉË~°O KÕã≤# W`«~° ã¨OѶ¨∂Å "å~°∞ ‰õÄ_» L<åfl~°∞.
áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨OѶ¨∞OÖ’ ѨxKÕ¿ã "å~°∞ =∂„`«O ZO`«˜
x~°ƒO^èŒOÖ’<≥·# xÅ|_»yeQÍ~°∞. ~år<å=∂Å∞, ~°^Œ∞ÌÅ∞,
HÍà◊¡ ÉË~åÅ∞, x~°ƒO^ŒO ÃÑiy`Õ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩŠѨOK«#
KÕi, x~°ƒO^ŒO ÖËHõáÈ`Õ ^˘=∞‡Å∞ q~°∞K«∞‰õΩ ѨxKÕ¿ã ã¨O㨯 $u
‰õÄ_» áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨OѶ¨∞OÖ’ ÖË^Œ∞. XHõ =ºH˜Î, XHõ ã¨Oã¨÷
ZO`« Ãã·÷~°ºOQÍ LOÏ~°∞, ZO`«QÍ xÅ|_»`å~°∞, ZO`«QÍ
ѨxKÕ™êÎ~°∞ J<Õk x~°ƒO^Œ HÍÅOÖ’<Õ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. x~°ƒO^ŒO
ÖË#ѨÙÊ_»∞ Ѩã≤Ñ≤Å¡ "å_≥·<å ''~å[ºOÃÑ· ~å~Ú——
"ÕÜ«∂Å#∞‰õΩOÏ_»∞. ^•xfl =∞#O |Å∞Ѩ٠J#∞HÀ=_»O
á⁄~°áê@∞. áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨OѶ¨∞O J<ÕHõ ''¿Ñ¶ãπ——ÅÖ’ =zÛ#
x~°ƒO^•xfl `«@∞ì‰õΩOk, Ѩx KÕã¨∞ÎOk. x["Õ∞ H˘O`« ã¨÷|Ì`«
=zÛLO_»=K«∞Û. Ô~O_»_»∞QÆ∞Å∞ "≥#ˆH¯ <åÅ∞QÆ_»∞QÆ∞Å∞
=ÚO^Œ∞‰õΩ ã¨Oã¨÷ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. ZHõ¯_» ã¨Oã¨÷ PyáÈ~ÚOk
ÖË^Œ∞ ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ „w<£Ç¨ÏOòÖ’ ÉÏQÆOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl
Z<£H“O@~ü â◊=O Q˘O`«∞Ö’ #∞O_ç Wk '|∂@Hõ=∞x—
áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨OѶ¨∞O x#kã¨∂Î<Õ LOk. nxfl K«∂_»
x~åHõiOz# ѨÙe=∂q∞_ç (=∞kÌÖ˘) ã¨Oã¨÷#∞ K«~°Û‰õΩ
fã¨∞‰õΩ=KåÛ_»∞. WÏ¡ ã¨Oã¨÷Å#∞ K«~°Û‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å=_»O
q∞`«$_»∞ U ~å[H©Ü«∂ÅÖ’ <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl_À PÜ«∞#ˆH `≥eÜ«∂e.
[iˆQ K«~°Û ã≤^•ÌO`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# K«~°Û J~Ú`Õ „Ѩ[ʼnõΩ,
„Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩ J=QÍǨÏ# ÃÑOá⁄OkOKÕ q^èŒOQÍ
LO@∞Ok. =ºH˜ÎQÆ`« q=∞~°≈Å∞, =ºH˜ÎQÆ`« K«~°ÛÅ∞ KÕã¨∞‰õΩO>Ë
„Ѩ[ʼnõΩ q~°H˜Î ѨÙ_»∞`«∞Ok. Ѩ„uHõÅ∞ ‰õÄ_» W@∞=O˜ =ºH˜ÎQÆ`«
q=∞~°≈Å#∞ K«~°Û‰õΩ `ÕHõáÈ=_»"Õ∞ =∞Ozk. =ºH˜ÎQÆ`« q=∞~°≈ʼnõΩ
=∞# Ѩ„uHõÅ∞ "ÕkHõ HÍ=_»O KåÖÏ ÉÏ^è•Hõ~°O. Ѩ„uHÍ
q∞`«$Å∞ D K«~°Û#∞ PѨÙ`å~°x, Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ W@∞=O˜
K«~°ÛʼnõΩ J=HÍâ◊O W=fi~°x Pt™êÎ#∞.

14. 14#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
W@∞ JÃãOc¡Ö’ ˜P~üZãπ, a*ˇÑ≤ Z"≥∞‡Ö˺ÅÖ’ ÖˇHõ¯Hõ_ç`Õ
94 =∞Ok, J@∞ áê~°¡"≥∞OòÖ’ ˆHâ◊=~å=Ù, W^ŒÌˆ~ã≤ K˘Ñ¨C#
˜P~üZãπ, ˜_çÑ≤ HõeÑ≤ 14 =∞Ok ZOÑ≤Å∞ ~år<å=∂ J„™êÎefl
„ѨÜ≥∂yOz<å W@∞ JÃãOc¡QÍx, J@∞ áê~°¡"≥∞OòQÍ H˜Oz`«∞Î
PO^Àà◊# K≥O^ŒHõ áÈQÍ, [QÆ<£ q+¨Ü«∞OQÍ 27 =∞Ok
Z"≥∞‡Ö˺Å∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ *ˇO_® ZQÆ∞~° "Õ¿ãÎ PQÆ "Õ∞Ѷ¨∂ÅÃÑ·#
ã¨fiÜ«∞OQÍ ™ÈxÜ«∂ QÍOnè z~°Orqx Ñ≤eÑ≤OK«∞H˘x Ñ≤P~üÑ≤
=∞^ŒÌ`«∞ HÀ~°_»O, `≥ÅOQÍ} HÍO„wÅ#∞ <Õ˜H˜ HõO_»∞¡ `≥iÑ≤OK«ÖËHõ
áÈ~ÚOk. Ѷ¨e`«OQÍ ~år<å=∂Å∞ „_®=∂Å∞QÍ
q∞yeáÈÜ«∂~Ú.
Ѷ≤„|=i 24<å˜ ZOÑ≤Å P`å‡Ç¨ïu „ѨHõ@#, AÖˇ· 4<å˜
~år<å(„_®)=∂Å <å@HõO`À HõÅ`« K≥Ok# =∞~À `≥ÅOQÍ}
a_»¤ Ü«∂kÔ~_ç¤ J^Õ áê~°¡"≥∞Oò ™êH˜∆QÍ AÖˇ· 20# `≥ÅOQÍ}
~å[H©Ü«∞ „Ѩ|∞^Œ∞ÌÅ#∞^ÕÌtOz F ÃÑ^ŒÌ ã¨∂Ãã·_£ <À@∞ ~åã≤ Li
"Õã¨∞‰õΩ<åfl =∞# "å~°∞ J@∞ áê~°¡"≥∞O@∞#∞, W@∞ JÃãOc¡x
ZO`« K«Hõ¯QÍ HÍáê_»∞‰õΩO@∞<åfl~À, QÆ`« _çÃãO|~ü 5#
K«O„^ŒÉÏ|∞ „Ѩ"Õâ◊Ãј# Jqâßfi㨠f~å‡}O ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ K«Hõ¯QÍ
~°H˜ÎHõ˜ìOk. `≥ÅOQÍ} ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ x[OQÍ
`≥ÅOQÍ}"å^Œ∞ÖË J~Ú`Õ Hõeã≤ =zÛ# J=HÍâßxfl
qxÜ≥∂yOK«∞ HÀ=eûOk. JÃãOc¡Ö’<Õ LO_ç áêsì qÑπ#∞
kHõ¯iOK«_»O (~år<å=∂ KÕâß=∞#∞‰õΩO@∞#fl "åiH˜ kHͯ~°OÃÑ·
„Éèí=∞ LO_®ÖÏ...?) Jx J#∞‰õΩO>Ë JÃãOc¡H˜ Ǩ [~°∞Hõ
HÍHõáÈ`Õ ÉÏQÆ∞O_Õk. D q+¨Ü«∂xfl ÃÇ·ÏHõ=∂O_£ ^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞ÔHo§
JÃãOc¡H˜ Ǩ [~°∞ H͉õΩO_® LO>Ë "≥O@<Õ H˜~°}ü ã¨~å¯~ü
‰õÄÅ∞`«∞O^Œx, `≥ÅOQÍ} q+¨Ü«∞OQÍ U^À XHõ „ѨHõ@# =KÕÛk.
P J=HÍâßxfl `≥ÅOQÍ} HÍO„ÔQãπ Z"≥∞‡Ö˺Å∞, =∞O„`«∞Å∞
áÈQ˘@∞ìHÀ=_»"Õ∞ H͉õΩO_®, "åi ‰õΩ˜Å hux
„Ѩ^Œi≈OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. J~Ú<å `≥ÅOQÍ} =ã¨Î^ŒO>Ë `å#∞
~år<å=∂‰õΩ ã≤^Œú=∞x (Jkëêì#O Qͺ~°O˜ W¿ãÎ) *Ï<åÔ~_ç¤
=∞izáȉõΩO_® JO@∞OÏ_»∞. uiy gˆ~ JHÀì|~ü 2 <å˜H˜
`≥ÅOQÍ}ÃÑ· „ѨHõ@# KÕÜ«∞‰õΩO>Ë H˜~°}ü ã¨~å¯~ü#∞
Ѩ_»Q˘_»∞`å=∞x c~åÅ∞ ѨeHÍ~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë ZxflHõÅѨC_»∞
"åiH˜ „Ѩ[ÖË ^Õ=Ùà◊√§! ZxflHõÅ `«~åfi`« ÃÇ·ÏHõ=∂O_Õ ^Õ=`«!
HÍO„ÔQãπ Ѩiã≤÷u Pq^èŒOQÍ LO>Ë, L^Œº=∞ áêsìQÍ Ñ¨Ù˜ì#
©P~üZãπ L^Œº=∞ Z`«∞ÎQÆ_»Å#∞ K«∞>Ëì PÖ’zOK«_»O "≥Ú^ŒÅ∞
ÃјìOk. ÖËxKÀ AÖˇ· 4 <å˜ ~år<å=∂ŠѨ~åfixfl K«Hõ¯QÍ
LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<Õk ˆH=ÅO á⁄e˜HõÖò *ˇUã‘`À HõeÑ≤ AÖˇ·
5, 6ÅÖ’ 48 QÆO@Å |O^Œ∞‰õΩ =∂„`«O Ñ≤Å∞Ѩ٠xzÛOk.
|O^Œ∞ <ÕѨ^䌺O U^≥·<å `≥ÅOQÍ}Ö’ |O^Œ∞‰õΩ ѨÓiÎ =∞^ŒÌ`«∞
ÅaèOzOk. P~ü˜ã≤`À áê@∞QÍ ZOZO˜Zãπ Ô~·à◊§`À ã¨Ç¨
J<ÕHõ W`«~° „áêO`åÅ Ô~·à◊√§, P’Å∞ |O^Œ∞Ö’ áêÖÁæ<åfl~Ú.
ÃÇ·Ï^Œ~°ÉÏ^£Ö’ U~À ZH±û„ÃÑãπÅ∞ ~°^ŒÌÜ«∂º~Ú. Jxfl ~°HÍÅ ~°"å}
™œHõ~åºÅ∞ ã¨ÊOkOK«_»O`À HÍ~åºÅÜ«∂Å∞ #_»=ÖË^Œ∞.
q^•ºÅÜ«∂Å∞ =¸ã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. q^•º~°∞÷Å∞ ~åºbÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOz
k+≤ìÉÁ=∞‡efl `«QÆÅɡÏì~°∞. Ѩ^Õ Ñ¨^Õ |O^Œ∞Å∞, Ô~·à◊√¡ ~ÀHÀÅ`À
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ KÕ*ψ~ „Ѩ=∂^ŒO LO^Œx „QÆÇ≤ÏOz# H˜~°}ü ã¨~å¯~ü
J^Œ#OQÍ 72 HõOÃÑhÅ áê~å q∞Å@s |ÅQÍÅ∞ HÍ"åÅx
ˆHO„^•xfl HÀiOk. JѨʘˆH ~å„+¨ìOÖ’ 35 HõOÃÑhÅ
|ÅQÍÅ∞<åfl~Ú. WO^Œ∞Ö’ ˆH=ÅO ÃÇ·Ï^Œ~°ÉÏ^£Ö’<Õ 20
HõOÃÑhÅ∞<åfl~Ú. W=xfl NHõ$+¨‚ Hõq∞© x"ÕkHõÖ’x 8=
KåѨì~ü‰õΩ Ö’|_Õ [~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞<Õk HÍ^Œ#ÖËx ã¨`«ºO.
L™ê‡xÜ«∂Ö’ `«Ñ¨Ê |Ü«∞@ "≥ã¨∞Å∞ÉÏ@∞`À L#fl |ÅQÍÅ∞
L^Œº=∞OÃÑ· L‰õΩ¯áê^ŒO "≥∂¿Ñ ã¨∂K«#Å∞ HõxÑ≤OKå~Ú.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ (AÖˇ· 4) ZãπS (51) áÈã¨∞ìÅ
i„‰õÄò"≥∞OòÔH· <À˜Ñ¶≤ˆH+¨<£#∞ ~å„+¨ì „ѨÉèí∞`«fiO q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok.
nO`À =∞o§ 14(ZѶπ) ~°^Œ∞Ì L^Œº=∞O ~åA‰õΩOk. q^•º~°∞÷Å`À
áê@∞QÍ ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ UHõ`å˜ÃÑ· HõxÑ≤OKå~Ú. nO`À
~å„+¨ì „ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_® 14(ZѶπ) ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂Åx ˆHO„^•xfl
HÀiOk. uiy JÃãOc¡ f~å‡}Ïxfl ѨOÑ≤OK«=∞x z^ŒO|~°O
HÀ~°_»O, QÆ`«OÖ’ ѨOÑ≤# f~å‡#"Õ∞ ã¨iáÈ`«∞O^Œx ~å„+¨ì
„ѨÉèí∞`«fiO `ÕeÛ K≥ѨÊ_»O`À AÖˇ· 11–17Å =∞^茺#
[~°∞QÆ∞`åÜ«∞#∞‰õΩ#fl ~å`« ѨsHõ∆Å∞ PQÆã¨∞ì 13‰õΩ =∂~°Û_»O
[iyOk. q^•ºi÷ *ËUã‘ AÖˇ· 31# |O^Œ∞‰õΩ Ñ≤Å∞Ѩ٠x=fiQÍ
˜P~üZãπ PQÆã¨∞ì 5# |O^Œ∞‰õΩ Ñ≤Å∞Ѩ٠x=fi_»O`À W~°∞=~åæÖ’¡
PkèѨ`«º ^À~°}˜ ÃÑiyOk. z=iH˜ PQÆã¨∞ì 10# JO^Œ~°∞ Hõeã≤
|O^Œ∞‰õΩ Ñ≤Å∞Ѩ٠x=fi_»O`À ^•xH˜ HÍOwÅ∞ ‰õÄ_® =∞^ŒÌ`«∞
`≥ÅѨ_»O [iyOk.
J@∞ JÃãOc¡ f~å‡}O, =ÚYº=∞O„u XuÎ_ç, W@∞
L^Œº=∞O`À Hõke# ˆHO„^Œ ǨϒOâßY z=iH˜ PQÆã¨∞ì 12# 14
(ZѶπ)#∞ ~°^Œ∞Ì KÕã¨∂Î L`«Î~°∞fiÅ#∞ q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok. nO`À
`≥ÅOQÍ} HÍO„wÜ«ÚÅÖ’ Ju L`åûǨÏO ÃÑiy, ÃÇ·ÏHõ=∂O_£ÃÑ·
#=∞‡HõO ÃÑiyOk. ~år<å=∂ÅÃÑ· „_®=∂Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑÏì~°∞.
14(ZѶπ) ~°^Œ∞̉õΩ HÍO„ÔQãπ HÍ~°}=∞x ÉèÏqOz# `≥ÅOQÍ}
ã¨HõÅ[#∞Åã¨"≥∞‡#∞K«ÖÏ¡iÛO^≥=~°∞?
-_®IIl.ÅK«ÛÜ«∞º
(QÆ`« ã¨OzHõ `«~°∞"å~Ú ÉèÏQÆO)
#_»∞ã¨∞Î#fl HÍÅO

15. 15 =∂iÛ, 2012
=∞O„`«∞Å∞ =ÚYº=∞O„uH˜ ^èŒ#º"å^•Å∞ K≥¿ÑÊ <≥ѨO`À PÜ«∞xfl
HõeÑ≤ PQÆã¨∞ì 16 #∞Oz |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ<Õ ã¨z"åÅÜ«∂xH˜ =zÛ
q^èŒ∞Å#∞ x~°fiiΙêÎ=∞x `å=Ú ™êfiq∞ ÉèíH˜Îx „Ѩ^Œi≈OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
JѨʘ^•HÍ ¿Ñ~°∞‰õΩ ~år<å=∂ KÕã≤<å, WO˜ =^ŒÌ<Õ ÃѶ·à◊§#∞
K«∂ã≤ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOKå~°∞. JѨʘ^•HÍ PQÆã¨∞ì 15#
lÖÏ¡Ö’¡ *ˇO_® Z=~°∞ ZQÆ∞~° "ÕÜ«∂Å<åfl J<Õ g∞=∂Oã¨Ö’
L#fl „ѨÉèí∞`åfixH˜ 14(ZѶπ) ~°^Œ∞Ì K«~°º ÉÏQÍ Hõe™⁄zÛOk.
=∞~À"≥·Ñ¨Ù HÍO„ÔQãπ Z"≥∞‡Ö˺Å∞, =∞O„`«∞Å∞ `«=∞ ~år<å=∂Å∞
P"≥∂kOK«∞‰õΩO>Ë<Õ `å=¸ `«=∞ ~år<å=∂efl P"≥∂kOѨ
KÕã¨∞‰õΩOÏ=∞x ˜_çÑ≤ Z"≥∞‡Ö˺Å∞ =∞_»`«¿Ñz ÃÑÏì~°∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë HÍO„ÔQãπ"å~°∞ ZÖÏQÀ `«=∞ ~år<å=∂efl
P"≥∂kOѨ KÕã¨∞‰õΩ<Õ ã≤÷uÖ’ ÖË~°<Õ q+¨Ü«∞O ˜_çÑ≤H˜
`≥eã≤áÈ~ÚOk. `≥ÅOQÍ} HÍOwÅ D q^èŒOQÍ Ü«¸ @~üfl
u~°QÆ_»O`À HõOQÆ∞u#fl ~å[H©Ü«∞ *ËUã‘, q^•ºi÷ ã¨OѶ¨∂Å∞
L^ÀºQÆ ã¨OѶ¨∂Å`À HõeÑ≤ ˆHO„^ŒOÃÑ· XuÎ_ç ÃÑOKåÅO>Ë,
™ê~°fi„uHõ ã¨"≥∞‡ q∞#Ǩ QÆ`«ºO`«~°O ÖË^Œx ÉèÏqOKå~Ú.
P q^èŒOQÍ ã¨"≥∞‡#∞ PQÆã¨∞ì 17 #∞Oz „áê~°OaèOKåÅx,
^•xH˜ =ÚO^Œ∞QÍ PQÆã¨∞ì 8# ÃÑ<£_Ò<£ KÕÜ«∂Åx
x~°‚~ÚOKå~Ú. nxfl Ѩã≤QƘì# „ѨÉèí∞`«fiO L^Œº=∂xfl
J}z"ÕÜ«∞_®xÔH· áê~°q∞Å@s |ÅQÍÅ#∞ `≥ÅOQÍ} lÖϡʼnõΩ
ѨOÑ≤OK«_»O „áê~°OaèOzOk. `≥ÅOQÍ} JO`«Ï Ü«Ú^Œú
"å`å=~°}O U~°Ê_çOk. =∞~À "≥·Ñ¨Ù WO_»„ã≤ìÜ«∞Öò H“xûÖò`À
(ZѶπUÑ≤ã≤ã≤S) `«Ñ¨C_»∞ „ѨHõ@#efl QÆ∞Ñ≤ÊOK«_»O "≥Ú^ŒÅ∞
ÃјìOk. XHõ¯ ~ÀA |O^Œ∞`À [O@#QÆ~åÖ’¡x "åºáê~°
ã¨Oã¨÷ʼnõΩ ~°∂. 1000 HÀ@¡ #+¨ìO "å˜Å∞¡`«∞O^Œx, 2010Ö’
[iy# qq^èŒ |O^Œ∞Å ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ L`«ÊuÎ ~°OQÆOÖ’
20,000"ÕÅ L^ÀºQÍÅ∞, ¿ã"å~°OQÆOÖ’ 40,000 "ÕÅ
L^ÀºQÍÅ∞ HÀÖ’Ê"åeû =zÛO^Œx „ѨKå~°O "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑÏì~Ú.
nO`À QÆ`« ã¨O=`«û~°O ~ÀA‰õΩ ~°∂. 530 HÀ@¡ #+¨ìO`À
"≥Ú`«ÎOQÍ ~°∂. 9,010 HÀ@¡ #+¨ìO [iy#@∞¡ ~°∂. 60 HÀ@¡
ZQÆ∞=∞`«∞Å∞ ^≥|ƒu<åflÜ«∞x P H“xûÖò `«# „ѨHõ@#Ö’
¿Ñ~˘¯#_»O [iyOk.
=∞~À"≥·Ñ¨Ù ™ê~°fi„uHõ ã¨"≥∞‡ – =∞#"å~°∞ nxfl =∂iÛ 'ã¨HõÅ
[#∞Å ã¨"≥∞‡— Jx <å=∞Hõ~°}O KÕâß~°∞. D ¿Ñ~°∞Ö’<Õ ™ê~°fi„uHõ
ã¨"≥∞‡ ã≤Êiò ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. ã¨"≥∞‡‰õΩ â◊OMÏxfl
ѨÓiOKå~°∞QÍx, L^ÀºQÆ∞Ö’¡, Láê^蕺ܫÚÖ’¡, HÍi‡‰õΩÖ’¡
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩŠѨ@¡ J#∞=∂#O LO_»<Õ LOk.
~år<å=∂efl P"≥∂kOK«∞HÀ=_»OÖ’ Ñ≤e¡ "≥ÚQÆæÅ∞ "Õã¨∞Î#fl"å~°∞,
ã¨HõÅ [#∞Å ã¨"≥∞‡Ö’ U q^èŒOQÍ Hõeã≤ =™êÎ~å? J<Õ
J#∞=∂#O "åix "≥OÏ_çOk. P PÖ’K«#`À<Õ ã¨"≥∞‡#∞
=ÚO^Œ∞QÍ ÃãÃÑìO|~ü 6‰õΩ, `«~åfi`« 13‰õΩ "å~Ú^• "Õã¨∞HÀ=_»O
[iyOk. nxH˜ =ÚO^Œ∞ L^ÀºQÆ ã¨OѶ¨∂Å *ËUã≤ PQÆã¨∞ì 28
#∞Oz `≥ÅOQÍ} lÖÏ¡Ö’¡ |ã¨∞û Ü«∂„`«#∞ x~°fiÇ≤ÏOz "≥Ú`«ÎOQÍ
L^ÀºQÆ∞efl, Láê^蕺ܫÚefl, H˜Ok™ê÷~Ú HÍi‡‰õΩefl ã¨HõÅ [#∞Å
ã¨"≥∞‡‰õΩ ã¨Oã≤^Œ∞úefl KÕâß~°∞. `≥ÅOQÍ} ™ê^èŒ#<Õ UÔH·Hõ
_ç=∂O_£QÍ #QÆ~å "≥∂yOz# P ã¨"≥∞‡‰õΩ Jxfl ™ê÷~Ú
L^ÀºQÆ∞Å`À =∞^ŒÌ`«∞ ÅaèOzOk. x*ÏxH˜ P Ѩxx L^ÀºQÆ
ã¨OѶ¨∂Å *ËUã≤ HÍHõ ~å[H©Ü«∞ *ËUã≤ KÕѨÏìeûOk. ™ê~°fi„uHõ
ã¨"≥∞‡Ö’ Jk „áê^äŒq∞Hõ ã¨∂„`«O ‰õÄ_®. „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£
^Œ$HõÊ^äŒO`À "≥Ú^ŒÅ∞ HÍ=eû# ã¨HõÅ [#∞Å ã¨"≥∞‡ ˆH=ÅO
L^ÀºQÆ∞Å∞, Láê^蕺ܫÚÅ, HÍi‡‰õΩÅ (P~ü˜ã≤, ã≤OQƈ~}˜,
q^Œ∞º`ü `«k`«~°) ã¨"≥∞‡QÍ ~°∂áêO`«~°O K≥OkOk. Jk ˆH=ÅO
L^ÀºQÆ Éèí„^Œ`« L#fl "åiˆH Ѩiq∞u`«"≥∞ÿOk. q∞QÆ`å =~åæefl
J#QÍ k#ã¨i "Õ`«# HÍi‡‰õΩefl Éèí„^Œ`« ÖËx L^ÀºQÆ∞efl
(HÍ~„ωõΩì, P=Ùò ™ÈiûOQ∑ "≥ÚII) ZÖÏ ã¨"≥∞‡Ö’ HõÅ∞ѨÙHÀ"åÖ’
ã¨Ê+¨ì`« ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. ¿Ñ~°∞‰õΩ 'ã¨HõÅ [#∞Åx— ÃÑÏì~°∞
HÍx ™ê^èŒ~°} [#O, Ô~·`«∞Å∞, Ô~·`«∞ ‰õÄbÅ∞, J_»¤g∞k ‰õÄbÅ∞
ã¨"≥∞‡Ö’ ZÖÏ áêÖÁæ<åÖ’, áêÖÁæO>Ë "åi k#ã¨i r=`«O
ZÖÏ QÆ_»∞ѨÙHÀ"åÖ’ `≥eÜ«∞‰õΩO_® áÈ~ÚOk. JO^Œ∞ˆH ¿Ñ~°∞Ö’
'ã¨HõÅ [#∞Å∞— Jx L<åfl Jk L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ, Láê^蕺ܫÚʼnõΩ,
HÍi‡‰õΩňH Ѩiq∞`«O HÍQÍ, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ giH˜ =∞^ŒÌ`«∞
`≥e¿Ñ "åiQÍ, „ѨHõ@#Å∞ WKÕÛ "åiQÍ<Õ q∞yeáÈÜ«∂~°∞.
™ê~°fi„uHõ ã¨"≥∞‡Ö’ Wk Ô~O_»= `«Ñ¨C_»∞ q^è•#O ZO^Œ∞HõO>Ë
ã¨"≥∞‡ _ç=∂O_£ ~å[H©Ü«∞ _ç=∂O_£ HÍ|˜ì ~å[H©Ü«∞ áêsìÖË
ã¨"≥∞‡‰õΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz, Jxfl =~åæefl, L^ÀºQÆ∞Å`À ã¨Ç¨
Jxfl =~åæÅ „Ѩ[Å∞ ã¨"≥∞‡‰õΩ =∞^ŒÌ`«∞#∞ `≥ÅѨ_»O QÆ=∞<å~°›O.
nO`À ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ ÖÏc~ÚOQ∑ KÕÜ«∞_»O `«Ñ¨Ê ã¨"≥∞‡‰õΩ
ã¨fiÜ«∞OQÍ #_»Ñ¨ÖËHõ áÈÜ«∂~Ú.
J~Ú`Õ L^ÀºQÆ ã¨OѶ¨∂Å *ËUã‘ TÇ≤ÏOz# ^•xHõO>Ë
Z‰õΩ¯= ã¨ÊO^Œ# H˜Ok™ê÷~Ú L^ÀºQÆ∞Å∞, Láê^蕺ܫÚÅ∞,
HÍi‡‰õΩÅ #∞Oz ~å=_»O`À ã¨"≥∞‡ ã¨∂ÊùiÎ`À ÃãÃÑìO|~ü 13
<嘈H ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ ~år<å=∂efl P"≥∂kOK«∞‰õΩ<ÕÖÏ
XuÎ_ç `Õ"åÅx L^ÀºQÆ ã¨OѶ¨∂Å *ËUã‘ ÉèÏqOzOk. D
q+¨Ü«∞OQÍ L^ÀºQÆ ã¨OѶ¨∂Å ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ ÃãÃÑìO|~ü
7# ÃÇÏK«ÛiHõ#∞ ‰õÄ_® *Ïs KÕâß~Ú. D <ÕѨ^䌺OÖ’<Õ ~å[H©Ü«∞
*ËUã‘ HõsO#QÆ~üÖ’ ÃãÃÑìO|~ü 12# '[#QÆ~°˚#— ¿Ñ~°∞# ÉèÏs
ã¨Éèí#∞ x~°fiÇ≤ÏOzOk. "ÕÖÏkQÍ `«~°e=zÛ# [<åxfl K«∂ã≤#
ÔHã≤P~ü 'W^Õ z=i áÈ~å@O HÍ"åÅx, á⁄~°áê@∞# D ™êi
`≥ÅOQÍ}#∞ ™êkèOK«∞HÀHõáÈ`Õ PO„^èÀà◊√§ =∞##∞ |`«Hõ
x=fi~°x— L^ÕfiQÆ Éèíi`«OQÍ =∂Ï¡_®~°∞ ‰õÄ_®! HÍx ã¨"≥∞‡
z=i ^Œâ◊ <å˜H˜, _èçb¡ Ü«∂„`«#∞ =ÚyOK«∞HÀx =zÛ# ÔHã≤P~ü
KåÖÏ HÍÅO =∞ø# =Ú„^ŒÖ’ LO_»_»O JO^Œix Pâ◊Û~°ºÑ¨~°Û_»"Õ∞

16. 16#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
HÍHõ, J<ÕHõ J#∞=∂<åʼnõΩ `åqzÛOk.
137 ã¨OѶ¨∂Å =∞^ŒÌ`«∞`À 2.40 ÅHõ∆Å =∞Ok L^ÀºQÆ∞Å`À
"≥Ú^ŒÖˇ·# ã¨HõÅ [#∞Å ã¨"≥∞‡`À "≥Ú^Œ˜ ~À*Ë 69,000 "ÕÅ
=∞Ok (2,500 =∞Ok JkèHÍ~°∞Å`À Hõeã≤) ã≤OQƈ~}˜ 52
ÉÁQÆ∞æ QÆ#∞Ö’¡x (36 ÉÏ=ÙÅ∞, 16 LѨi`«Å) L`«ÊuÎ "≥Ú`«ÎOQÍ
xez áÈ~ÚOk. ã¨~åã¨i ~ÀA 1.5 ÅHõ∆Å @#∞flÅ ÉÁQÆ∞æ
L`«ÊuÎH˜QÍ#∞ "≥Ú^Œ˜ ~ÀA# ˆH=ÅO 30 "ÕÅ @#∞flÅ ÉÁQÆ∞æ
=∂„`«"Õ∞ L`«ÊuÎ [iyOk. 3= ~ÀA <å˜H˜ ã≤OQƈ~}˜H˜ ~°∂.
100 HÀ@¡ #+¨ìO "å˜e¡Ok. ~å¢+¨ìOÖ’x ^äŒ~°‡Öò ˆHO„^•Å‰õΩ
D QÆ#∞Å #∞OKÕ 35âß`«O ÉÁQÆ∞æ ã¨~°Ñ¶¨~å [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nO`À
^äŒ~°‡Öò q^Œ∞º`ü L`«ÊuÎ ˆHO„^•Ö’¡ ~ÀA~ÀA‰õΩ q^Œ∞º`ü L`åÊ^Œ#
Ѩ_çáÈ=_»O, ^•x „ѨÉèÏ=O`À Ѩ@ì}ÏÖ’¡, #QÆ~åÖ’¡, „QÍ=∂Ö’¡,
z=iH˜, _èçb¡, `«k`«~° ~å„ëêìÖ’¡ Jx"å~°ºOQÍ q^Œ∞º`ü HÀ`«
"≥Ú^ŒÖˇ·Ok. =ÚYºOQÍ `≥ÅOQÍ}Ö’x =º=™êÜ«∞~°OQÆO q^Œ∞º`ü
HÀ`«`À qÅqÅÖÏ_çOk. „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ =∂~åæÅx
PÖ’zOKåeû# „ѨÉèí∞`«fiO HÍ"åÅ<Õ [Å q^Œ∞º`«∞Î#∞ L`«ÊuÎ
KÕÜ«∂ºeû#O`«QÍ L`«ÊuÎ KÕÜ«∞Hõ, =∞# Ô~·`«∞Å#∞, ã≤OQƈ~}˜
HÍi‡‰õΩÅ Hõà◊§Ö’¡ ÃјìOKåÅx K«∂ã≤Ok ‰õÄ_®!
~ÀA "åiQÍ L`«ÊuÎ HÍ=eû# 10,200 "≥∞QÍ"åòû
(659.1 q∞eÜ«∞<£ Ü«¸x@∞¡)‰õΩ QÍ#∞ ã¨"≥∞‡ "≥Ú^ŒÖˇ·# 10=
~ÀA‰õΩ q^Œ∞º`ü L`«ÊuÎ 9,700 "≥∞QÍ"åòû‰õΩ, `«~åfi`« 9,450
"≥∞QÍ"åòû‰õΩ Ѩ_çáÈ~ÚOk. nO`À 1,000 "≥∞QÍ"å@¡
q^Œ∞º`ü#∞ HÀ`« qkèOK«_»O`À `≥ÅOQÍ}Ö’x ^•^•Ñ¨Ù 30 ÅHõ∆Å
q^Œ∞º`ü P^è•~° É’~°∞ÉÏ=ÙÅ =º=™êÜ«∞O ^≥|ƒu#flk.
lÖÏ¡, `åÅ∂HÍÖ’¡x =ÚxûѨÖò =~°¯~°∞¡ ‰õÄ_® ã¨"≥∞‡Ö’
áêÖÁæ#_»O`À ZHõ¯_ç K≥`«Î JHõ¯_» xez áÈ~ÚOk. „ˆQ@~ü
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ =ÚxûѨÖò ѨikèÖ’x 17 ã¨OѶ¨∂Å =ÚxûѨÖò
=~°¯~°∞¡ *ËUã‘QÍ U~°Ê_ç ã¨"≥∞‡‰õΩ kQÍ~°∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’x 2,100 =∞Ok ã≤|ƒOkÖ’ ÃãÃÑìO|~ü
24<å˜H˜ ˆH=ÅO 200 =∞Ok =∂„`«"Õ∞ Ǩ [~°∞ JÜ«∂º~°∞.
^•^•Ñ¨ÙQÍ 8,000QÍ L#fl ã≤|ƒOkÖ’ 90 âß`«O‰õΩ ÃÑ·QÍ
ã¨"≥∞‡Ö’ áêÖÁæ#_»O`À "≥Ú`«ÎO ¿ã=Å∞ xezáÈÜ«∂~Ú. „Ѩu<≥ÖÏ
=ã¨∂Å∞ HÍ=eû# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’x q^Œ∞º`ü aÅ∞¡Å∞ ~°∂. 414
HÀ@¡ #∞Oz 250 HÀ@¡‰õΩ Ѩ_çáÈÜ«∂~Ú. ~å„+¨ì Ô~"≥#∂º 3
~ÀAÖ’¡<Õ ~°∂. 900 HÀ@¡ #∞Oz 1,100 HÀ@¡ #+¨ìO U~°Ê_çOk.
"≥Ú`«ÎOQÍ L^ÀºQÆ∞ÅO`å UHõ`å˜ÃÑ·H˜ (HÍO„ωõΩì, Jò
™ÈiûOQ∑`À ã¨Ç¨ ) =zÛ ã¨"≥∞‡ KÕã¨∞ÎO>Ë Láê^蕺ܫ∞ ã¨OѶ¨∂Ö’¡
Ô~O_»∞ =~åæÅ∞QÍ q_çáÈÜ«∂~°∞. PO„^èŒ „Ѩ^Õâò ¿Ñ~°∞`À L#fl
~å„+¨ì ™ê÷~Ú ã¨OѶ¨∂Å `≥ÅOQÍ}ÃÑ· ZÖÏO˜ f~å‡}O KÕÜ«∞_»O
ÖË^Œx ÉèÏqOz# H˘xfl ã¨OѶ¨∂Å ÉÏ^èŒ∞ºÅ∞ P ã¨OѶ¨∂Å #∞Oz
|Ü«∞@‰õΩ =zÛ `≥ÅOQÍ} ã¨OѶ¨∂Å∞QÍ U~°Ê_®¤~Ú. P q^èŒOQÍ
U~°Ê_ç# `≥ÅOQÍ} _ç˜ZѶπ, ˜˜ZѶπ, Ñ≤P~ü˜Ü«Ú `«k`«~°
13 ã¨OѶ¨∂Å∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ L^ÀºQÆ∞Å`À ã¨"≥∞‡‰õΩ kQÆ∞`å=∞x
<À©ã¨∞ WKåÛ~°∞. K«O„^ŒÉÏ|∞ ÖÏQÍ Ô~O_»∞ Hõà◊§ ã≤^•ÌO`«O`À
L#fl ~å„+¨ì ™ê÷~Ú 24 ã¨OѶ¨∂Å∞ ÃãÃÑìO|~ü 10 #∞Oz ã¨"≥∞‡
KÕ™êÎ=∞x <À©ã¨∞ WKåÛ~Ú. D q^èŒOQÍ "≥Ú^Œ˜ 13 ã¨OѶ¨∂Å∞
`≥ÅOQÍ} SHõº HÍ~°ºK«~°} ã¨q∞u PѶπ ©K«~üûQÍ (˜*ˇZã≤˜),
q∞QÆ`åq `≥ÅOQÍ} Láê^蕺ܫÚÅ SHõº HÍ~°ºK«~°} ã¨q∞u
(˜˜*ˇZã≤)QÍ ~°∂áêO`«~°O K≥O^•~Ú. `≥ÅOQÍ} ¿Ñ~°∞`À
L#fl ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ ~å„+¨ì™ê÷~Ú ¿Ñ~°∞`À L#fl Láê^蕺ܫ∞ ã¨OѶ¨∂Å
*ËUã≤Å∞ ã¨Éèíº`«fiO W=fi_»O x~åHõiOK«_»O`À D Ѩi}Ï=∞O
U~°Ê_çOk.
J~Ú`Õ D q^è•#O Jxfl `≥ÅOQÍ} lÖÏ¡Ö’¡ Hõ#Ѩ_»HõáÈQÍ,
lÖÏ¡Å J=ã¨~åxfl |˜ì Láê^蕺ܫ∞ *ËUã‘Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. D
q^èŒOQÍ ~å¢+¨ì ™ê÷~Ú Láê^蕺ܫ∞ *ËUã‘Ö’ ã¨Éèíº`«fiO ^˘~°Hõx
`≥ÅOQÍ} _ç˜ZѶπ HõsO#QÆ~ü lÖÏ¡Ö’ ã¨Éèíº`«fiO ^˘~°HõQÍ, ~å„+¨ì
™ê÷~Ú ã¨OѶ¨∞OÖ’ ã¨Éèíº`«fiO á⁄Ok# ˜_ç˜ZѶπ‰õΩ HõsO#QÆ~ü
Láê^蕺ܫ∞ *ËUã‘Ö’ ™ê÷#O ÅaèOK«ÖË^Œ∞.
D `«`«OQÍxH˜ =ÚO^Œ∞ [iy# H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ ‰õÄ_®
D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ Ñ¨iQÆ}Ö’H˜ fã¨∞HÀ"åe. 24 Láê^蕺ܫ∞
ã¨OѶ¨∂Å`À U~°Ê_ç# Láê^蕺ܫ∞ *ËUã‘ PQÆã¨∞ì 3# WOk~åáê~ü¯
^ŒQÆæ~° Láê^蕺ܫ∞ QÆ~°˚##∞ U~°Ê@∞ KÕã≤Ok. D QÆ~°˚#Ö’
=∂Ï¡_®Åx =zÛ# Z„~°Éˇe¡ ^ŒÜ«∂Hõ~ü~å=Ù#∞ Láê^蕺ܫÚÅ∞
=∂Ï¡_»hÜ«∞Hõ áÈ=_»O`À PÜ«∞# "≥#∞uiy áÈÜ«∂~°∞. K«∞Hͯ
~å=∞Ü«∞º‰õΩ ‰õÄ_® J^Õ Ñ¨iã≤÷u U~°Ê_çOk. J~Ú`Õ PÜ«∞#
Jã¨Öˇ·# `≥ÅOQÍ} "åk#x „ѨHõ˜OK«∞HÀ=_»O`À PÜ«∞#‰õΩ
=∂Ï¡_Õ J=HÍâ◊O ^˘iH˜Ok. J~Ú<å K«∞Hͯ~å=∞Ü«∞ºÃÑ·
q=∞~°≈Å∞ KÕâß~°∞. Ü«¸˜ZѶπ JÉèíºi÷QÍ ÔQez# K«∞Hͯ ~å=∞Ü«∞º
Z"≥∞‡bû Ѩ^ŒqH˜ ~år<å=∂ KÕÜ«∞‰õΩO_® ZÖÏ `≥ÅOQÍ} "åk
J=Ù`å_»x „ѨtOKå~°∞. P QÆ~°˚#‰õΩ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞OQÍ PQÆã¨∞ì
21# `≥ÅOQÍ} ¿Ñ~°∞`À U~°Ê_ç# 13 ã¨OѶ¨∂Å∞ =∞~À Láê^蕺
QÆ~°˚#‰õΩ J^Õ WOk~åáê~ü¯ ^ŒQÆæ~° U~åÊ@∞ KÕÜ«∞QÍ "≥Ú^Œ˜
QÆ~°˚# Hõ<åfl‰õΩ =zÛ# Láê^蕺ܫÚÅ Hõ#fl JkèHõ ã¨OYºÖ’ D
QÆ~°˚#‰õΩ Láê^蕺ܫÚÅ∞ Ǩ [~°∞ HÍ=_»O QÆ=∞<å~°›O. D q^èŒOQÍ
`≥ÅOQÍ} x<å^ŒO`À |Ü«∞@‰õΩ =zÛ# ã¨OѶ¨∂Å Láê^蕺ܫÚÅ
ã¨OYº JkèHõOQÍ LO_»_»O`À =∞O^Œ∞QÍ U~°Ê_ç# Láê^蕺 *ËUã‘
x~å‡}O Jã¨Î=ºã¨ÎOQÍ =∂iOk.
P q^èŒOQÍ ^•^•Ñ¨ÙQÍ ÅH∆Í Uɡ·"ÕÅ =∞Ou „ѨÉèí∞`«fi, lÖÏ¡
Ѩi+¨`ü Z~Ú_≥_£ Láê^蕺ܫÚÅ∞ ÉϺ#~ü U^≥·<å ã¨"≥∞‡Ö’H˜
=∂„`«O kQÆ_»O [iyOk. P q^èŒOQÍ ÃãÃÑì|O~ü 16 <嘈H
L^ÀºQÆ∞Å∞, ã≤OQƈ~}˜ HÍi‡‰õΩÅ∞, Láê^蕺ܫÚÅ∞ Hõeã≤
^•^•Ñ¨ÙQÍ 4 ÅHõ∆Å =∞Ok ã¨"≥∞‡Ö’ K«∞~°∞‰õΩQÍ áêÖÁæ<åfl~°∞.