1. Q“~°= ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞
„á⁄IIJ_»Ñ¨ ã¨`«º<å~åÜ«∞} ã¨Oáê^Œ‰õΩx L`«Î~°O
_èçb¡ 'x~°ƒùÜ«∞— ã¨OQÆ`Õ"≥∂HÍx!!
##∞fl L™ê‡xÜ«∂ HͺOѨãπ 'J~°∞}— ã¨OQÆ`Õ
HõÅ=~°ÃÑ_»∞`«∞Ok!?
P~üìû HÍÖËr QÆ_ç¤Ñ¨ÓÅ =<åÅÖ’ Z<Àfl „¿Ñ=∞Å∞
ѨÙ+≤ÊOKå~Ú. L^Œº=∂Öˇ· Ѩi=∞oOKå~Ú.
ÉÁ_»∞¤ =∞Öˇ¡ K≥@∞ìH˜O^Œ Pâ◊Ü«∂Å∞ ã¨OѶ¨∞i¬Oz
„¿Ñ=∞Å∞ PeOQÆ#"≥∞ÿ =ã¨O`« QÍ#=∞Ü«∂º~Ú
W`«~° HͺOѨãπ Ǩ ã¨ìÖò QÆ^Œ∞ÅÖ’¡ J=∂‡~ÚÅ∞
á¶êº<£‰õΩ "ÕÖÏ_»∞`«∞O>Ë, FÜ«Ú HͺOѨãπÖ’ P"≥∞
#_çz#O`« "Õ∞~° ¿ãfiKåÛùQÍÅ∞Å∞ gKå~Ú, ÖË_ôãπ
Ǩ ã¨ìÖò =ÚO^Œ∞ L^Œº=∞ =ӺǨ Å∞ JÖË¡"åà◊√¡.
WѨC_≥O^Œ∞HÀ =∞QÆ "åã¨<Õ™ÈÎOk
™êO㨯 $uHõ q^èŒfiOã¨OÖ’ FÜ«Ú HÍeáÈ`«∞Ok
z˜ì`«Å∞¡ÖÏ¡~å x<å^•Öˇ· ^èŒfixOK«O_ç!
~°K«#Å∞, K«O^•Å∞, q~åàÏÅ∞ ѨOѨ=eû# z~°∞<å=∂
¿ãflǨÏÅ`« ZO.,
WO.<≥O.1–1–305, ÉÏÖÏr HÍÅh,
"≥∂ǨÏ<£#QÆ~ü, H˘`«Î¿Ñò
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–500 035
#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}=∂㨠Ѩ„uHõ
#∂~°∞ ѨÓÅ∞ qHõã≤OK«h, "Õ~Ú PÖ’K«#Å∞ ã¨OѶ¨∞i¬OK«h J#fl@∞¡ „Ѩ*Ï#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# aè#fl PÖ’K«#ʼnõΩ
=∂ Ѩ„uHõÖ’ KÀ@∞O@∞Ok. Hõ#∞Hõ D Ѩ„uHõÖ’ =Ú„kOz# Jaè„áêÜ«∂Å∞ ~°K«~Ú`«Å"Õ. ã¨Oáê^ŒHõ
=~åæxH˜ UH©ÉèÏ=O LO_»#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
1#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
W."≥∞~ÚÖò:–nadusthunnatelangana@gmail.com
_çâ◊O|~ü 2012
ã¨OѨ٘: 2
ã¨OzHõ: 12
ã¨ÅǨ =∞O_»e
P‰õΩÅ Éèí∂=∞Ü«∞º
Ãã·<£û ã¨∂Ѩ~ü"≥·[~ü(i>ˇÿ~ü¤)SCERT-AP
JÅ¡O <å~åÜ«∞}
Z_ç@~ü–#=∞¿ãÎ `≥ÅOQÍ}
z‰õΩ¯_»∞ „ѨÉèÏHõ~ü
J_»fiˆHò–<åºÜ«∞ ã¨ÅǨ ^•~°∞
ã¨Oáê^ŒHõ =~°æO
_®IIZ.ã≤Öχ<åÜ«∞H±
„HÍOu
"Õ∞<Õ[~ü
ZO. ÉÏÅ∞<åÜ«∞H±
á¶È<£ <≥O.: 8008918475, 9290745490
ã¨Oáê^Œ‰õΩ_»∞
_®IIã≤.HÍjO
Jã≤ÃãìOò „á⁄ÃѶã¨~ü
[~°fleã¨∞ì
ã¨Ç¨ Ü«∞ ã¨Oáê^Œ‰õΩ~åÅ∞
¿ãflǨÏÅ`« ZO.
#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ} JH“Oò <≥O|~ü: 62254225854
ZãπaÃÇÏKü, ~åOHÀiî„ÉÏOKü(20350), ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£

2. `≥ÅOQÍ}`˘=fi
1. ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O
_èçb¡ 'x~°ƒùÜ«∞— FÜ«Ú 'J~°∞}— 3
2. ÔQã¨∞ì Z_ç’iÜ«∞Öò
JxtÛu WOÔHO`« HÍÅO? – Z. #iûOǨÏÔ~_ç¤ 4–8
3. #_»∞ã¨∞Î#fl HÍÅO
Wk ã≤h ã¨O㨯$u „ѨÉèÏ="Õ∞! – QÆ∞~°*ÏÅ ~°gO^Œ~ü, <≥·<åÅ QÀ=~°ú<£ 9–11
Z=iHÀã¨O D `≥Å∞QÆ∞ =∞Ǩ ã¨ÉèíÅ∞ – _®. l. ÅK«ÛÜ«∞º 12–13
™ê„=∂[º"å^Œ ¿ã=Ö’ 'ã¨∞„Ѩã≤^Œú ~°K«~Ú`«Å∞... – g~°„|Ǩ ‡Kåi 14–15
`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O – F@¡ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ – P=ÙÅ ™ê~ÚÉÏÉÏ 16
ã‘=∂O„^èŒáêʼnõΩÅ '‰õΩ„@ѨHõ∆O— – a. =∞kÌÖ˘ 17–19
™È~ÚÖËx =∂@ '_çÃãO|~ü 9— – P„`«O Éèí∞[OQÆ~å=Ù 20
q^•ºi÷ Ü«Ú=[#∞ʼnõΩ Ñ≤Å∞Ѩ٠– ÉÏ|∞~å"£∞ 21
''„ѨѨOK« `≥Å∞QÆ∞ =∞Ǩ ã¨Éèí——Åx – [#*ÏfiÅ 22
4. x~°ƒO^èŒO
áê@ HõO~îåxH˜ˆH ã¨OÔHà◊√§ – EÅ∂~°∞ Q“sâ◊OHõ~ü 23–24
[#OÖ’ áê@Ö’Å¡O – *ˇ·Ö’¡ `≥ÅOQÍ}ÀÅ¡O – =∞¿ÇÏ+π, "≥∂ǨÏ<£, "≥OHõò 25
Ô~·`«∞<åºÜ«∞O – ~å[ºÇ≤ÏO㨠– ѨÙe=∂q∞_ç 26–30
5. ã≤OQƈ~}˜ ã¨OQÆ`«∞Å∞
Z=i¿ã= Z=iH˜? – _»Ñ¨C ã¨=∞‡Ü«∞º 31–32
6. Ñ¨Öˇ¡ – Ѩ@flO
„QÍg∞} r=# ã≤÷uQÆ`«∞Å∞... ~å=Åã≤# =∂~°∞ÊÅ∞ – É’Ô~_ç¤ =∞^èŒ∞ã¨∂^èŒ<£Ô~_ç¤ 33–34
7. <Õ~°∞Û‰õΩO^•O / ã¨ÉèíÅ∞–ã¨OQÆ`«∞Å∞
„QÍg∞} „áêO`« =~°æѨijÅ# ZÖÏ KÕÜ«∂e? – ÉÏ|∂~å"£∞ 35
˜qq lÖÏ¡ =∞Ǩ ã¨ÉèíÅ x"ÕkHõÅ∞ – ˜qq 36–37
„ѨѨOK« `≥Å∞QÆ∞ =∞Ǩ ã¨ÉèíÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯i^•ÌO.... – ã¨Or"£ 38
8. ™êÇ≤Ï`«ºO
L^Œº=∞ w`åÅÖ’ `≥ÅOQÍ} z„`«} – Z. ^Œ`«ÎÜ«∞º 39–40
ZO^Œ∞HÀ <å ǨÏ$kx Wxfl "Õ^Œ#Å∞ – _®. *ˇ. ~å*Ï~åO 41–42
8. Hõ~°Ñ¨„`« ™êÇ≤Ï`«ºO
„Ѩ[ÖÏ~å, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ "å^Œ∞ÖÏ~å... 43–44
2#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}

3. ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O
_èçb¡'x~°ƒùÜ«∞— FÜ«Ú'J~°∞}—
^Õâ◊ ~å[^è•x _èçb¡Ö’ 'x~°ƒùÜ«∞— J<Õ "≥∞_çHõÖò q^•ºi÷xÃÑ· P~°∞QÆ∞~°∞ JÉσ~ÚÅ∞ #_»∞ã¨∞Î#fl |ã¨∞ûÖ’ J`åºKå~°O KÕã≤ f„=OQÍ
H˘˜ì |ã¨∞ûÖ’ #∞Oz |Ü«∞˜H˜ qã≤i"Õ™ê~°∞. zH˜`«û á⁄O^Œ∞`«∂ x~°ƒùÜ«∞ K«xáÈ~ÚOk. Wk KåÖÏ f„="≥∞ÿ# <Õ~°O. JO^Œ~°∞
=ÚHõÎ HõO~î°O`À YO_çOK«=eûO^Õ. ^À+¨µÅ‰õΩ `«y# tHõ∆ ‰õÄ_® Ѩ_®eûO^Õ. HÍHõáÈ`Õ ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç x~°‚Ü«∂Å∞,
K«ÏìÅ∞ [~°QƉõÄ_»^Œ∞. <Õ~°ã¨∞ÎʼnõΩ LitHõ∆ "ÕÜ«∂Å<Õ _ç=∂O_£ Jxfl =~åæÅ #∞Oz =™ÈÎOk. Pâ◊Û~°ºHõ~°OQÍ áêʼnõΩÅ∞ ‰õÄ_® W^Õ
=∂Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞. g∞_çÜ«∂ nxH˜ ã¨=∂[O #∞Oz JOwHÍ~åxfl ‰õÄ_»QÆ_»∞`«∞Ok. XHõ K«~°º#∞ K«∂ã≤#O`«QÍ =∞# ѨOKÕO„kÜ«∂Å∞
P K«~°º [~°QÆ_®xH˜ HÍ~°}ÏÅ#∞ K«∂_»ÖË=Ù. „Ѩf HÍ~°ºO "≥#∞Hõ XHõ HÍ~°}O LO@∞O^Œ<Õ HÍ~åºHÍ~°} ã¨O|O^è•xfl „Ѩ[Å∞ J~°÷O
KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® LO_»@"Õ∞ áêʼnõΩʼnõΩ J=ã¨~°O. `«Hõ∆} ã¨ÊO^Œ#‰õΩ „Ѩ[Å#∞ JÅ"å@∞ KÕã≤, n~°…HÍeHõOQÍ áÈ~å_Õ `«`åfixfl „Ѩ[Å
#∞Oz ^Œ∂~°O KÕ¿ã ‰õΩ„@#∞ Ue#"å~°∞ KåÖÏ KÕã¨∞ÎOÏ~°∞. XHõ =∞x+≤ <Õ~°ã¨∞Î_»∞QÍ =∂~°ÏxH˜ ã¨=∂[O ÉÏ^茺`« ÖË#@∞¡, Jk P
=ºH˜Î "≥·Ü«ÚH˜ÎHõ ÅHõ∆}"≥∞ÿ#@∞¡ =∞#∞+¨µÅ∞ PÖ’zOKÕ@@∞¡ g∞_çÜ«∂ KÕã¨∞ÎOk. ã¨iQÍæ _èçb¡ Ѷ¨∞@#Ö’ g∞_çÜ«∂ W^Õ Ñ¨xKÕ™ÈÎOk. WHõ
ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£ L™ê‡xÜ«∂ HͺOѨãπÖ’ ÖÏ K«k"Õ J~°∞}#∞ ZOU(`≥Å∞QÆ∞) K«^Œ∞=Ù`«∞#fl t=‰õΩ=∂~ü „¿Ñq∞Oz, "≥∂ã¨O KÕã≤
K«O¿Ñ™ê_»∞. HÍx D q+¨Ü«∞OÖ’ g∞_çÜ«∂‰õΩ „â◊^ŒúÖËHõáÈ=@O WOHÀ HÍ~°}O LOk.
x~°ƒùÜ«∞, J~°∞} Ѷ¨∞@#Å∞ "≥Ú^Œ˜q HÍ^Œ∞. z=iq HÍ^Œ∞. "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ ¢ã‘ÎÅ g∞^Œ J`åºKå~åÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
ǨÏ`«ºÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. nxH˜ HÍ~°}O ã¨fiO`« Pã≤Î, Ñ≤`«$™êfiq∞Hõ, Éèí∂™êfi=∞º ÉèÏ=*ÏÅO. ‰õΩ@∞O|O U~åÊ@∞, Pã≤Î U~åÊ@∞,
~å[ºO U~åÊ@∞ „Hõ=∞OÖ’ ¢ã‘ÎÅ g∞^Œ ^•_»∞Å∞ ÃÑiQÍ~Ú. =ã¨∞Î=Ù#∞ Pã≤ÎQÍ K«∂ã≤#>Ë¡ ¢ã‘Îx ‰õÄ_® ™⁄O`« Pã≤ÎQÍ K«∂¿ã `«`«fiO
ѨÙ~°∞¬_çÖ’ ÃÑiyOk. D ÉèÏ=*ÏÅ"Õ∞ ^•_»∞ʼnõΩ HÍ~°}=∞=Ù`ÀOk. „¿Ñ=∞#∞ HÍ^Œ#fl J=∂‡~Úx Q˘O`«∞ HÀÜ«∞@O, Ü«∂ã≤_£
^•_çKÕÜ«∞@O, J`åºKå~°O KÕã≤ K«OѨ@O ™⁄O`« Pã≤Î ÉèÏ=*ÏÅO #∞Oz =ºHõÎ=∞ÜÕ∞º K«~°ºÅ∞. ÃÑ·QÍ D ÉèÏ=*ÏÖÏxfl q^•º==ã¨÷,
g∞_çÜ«∂, ã≤x=∂Å∞ á⁄OzáÈ+≤ã¨∞Î<åfl~Ú. ¢ã‘Îx `«‰õΩ¯=QÍ K«∂¿ã, ˆH=ÅO Ãã‰õΩû ™ê^èŒ#OQÍ ÉèÏqOKÕ, JO^Œ"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=ÙQÍ =∞#
™êÇ≤Ï`«ºO K≥|∞`ÀOk. ÉÏźOÖ’<Õ Ñ≤Å¡Å =∞#ã¨∞ûÃÑ· D „ѨÉèÏ=O |ÅOQÍ Ñ¨_Õ@@∞¡ áê~îåºOâßÅ∞O@∞<åfl~Ú. ã≤x=∂ÅÖ’
`«=∞ Jaè=∂# Ç‘Ï~À Ç‘Ï~À~Ú<£#∞ "ÕkèOKÕ ^Œ$âߺÅ∞ Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ P^Œ~°≈ #=¸<åQÍ =∂~°∞`«∞<åfl~Ú. Jj¡# #$`åºÅ∞, J~°÷#QÆfl
z„`åÅ∞ W©=e ã≤x=∂ÅÖ’ ã¨~°fi ™ê^è•~°}=∞Ü«∂º~Ú. ˜gÅÖ’ q∞_£<≥·ò =∞™êÖ ¿Ñ~°∞`À Ü«Ú=`«#∞ ѨHõ¯^•i Ѩ˜ìOKÕ
ã¨O㨯 $u ÃÑiyáÈ~ÚOk. WO@~ü<≥òÖ’ KåÖÏ DrQÍ |∂¡Ñ¶≤Öò‡Å∞ ^Œ~°≈#q∞ã¨∞Î<åfl~Ú. J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^ŒO áêâßÛ`«º
qâ◊$OYÅ ÉèÏ=*ÏÖÏxfl =¸_»= „ѨѨOK« ^ÕâßÅÖ’ áêi™ÈÎOk. „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ g@xflO˜H˜ J#∞=∞uxã¨∂Î qÅ∞=Å ^èŒfiO™êxH˜
HÍ~°}=∞=Ù`«∞Ok. ÃÑ·QÍ g∞_çÜ«∂Ö’ q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞Å „Ѩ"ÕâßxH˜ ^•fi~åÅ∞ `≥izOk.
J=∂‡~ÚÅÃÑ· J`åºKå~åʼnõΩ, ǨÏ`«ºÅ‰õΩ HÍ~°}=∞=Ù`«∞#fl ÃÑ· JOâßÅ#∞ ѨijeOK«‰õΩO_®, g˜ÃÑ· K«~°ÛÅ∞ ÃÑ@ì‰õΩO_®
ˆH=ÅO [iy# K«~°º K«∞@∂ì ã¨=∂*Ïxfl uѨÊ@O ‰õÄ_® XHõ ‰õΩ„@. W"åfià◊ POQÆ¡ g∞_çÜ«∂Ö’ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞
L<åfl~Ú. Hõ#∞Hõ P HõOÃÑhÅ ÉèÏ=*ÏÖÏxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ D ã¨Oã¨÷Å∞ "å~°ÎÅ#∞ „Ѩ™ê~°O KÕ™êÎ~Ú. "åHõѨe¡Ö’ Zxq∞k =∞Ok
yi[# ¢ã‘ÎÅÃÑ· J`åºKå~°O [iy`Õ ^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∂xfl ‰õÄ_»QÆ@ìx g∞_çÜ«∂, ^ŒO_»HÍ~°}º „áêO`«OÖ’ Ãã·#ºO
KÕuÖ’ J`åºKå~åxH˜ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl Pk"åã‘ ¢ã‘ÎÅ QÆ∞iOz =∂Ï¡_»x g∞_çÜ«∂ HÍj‡~ü Ö’Ü«∞Ö’ =Úã‘¡O Ü«Ú=`«∞Å#∞ ã¨^Àº
QÆ~°ƒù=`«∞Å#∞ KÕã¨∞Î#fl WO_çÜ«∞<£ Ps‡ QÆ∞iOz K≥ѨÊx g∞_çÜ«∂ W"åfià◊ WO`«QÍ ã¨ÊOkOz LitHõ∆‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ „Ѩ[Å
PÖ’K«#Å#∞ =∞Å∞ã¨∞ÎO^ŒO>Ë ã¨O^ÕǨÏO HõÅQÆHõ =∂#^Œ∞. Wk ˆH=ÅO H˘O^Œi „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ HÍáê_ç „Ñ¨*Ï„QÆǨ xfl `«Ñ¨C^•i
Ѩ˜ìOK«_®xˆH#x J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. ã¨=∞㨺 =¸ÖÏÖ’¡H˜ "≥o¡ Ѩiëê¯~åxfl "≥`«Hõ‰õΩO_® g∞_çÜ«∂, áêÅHõ=~åæÅ∞ Hõeã≤ D Ѩx
KÕã¨∞Î<åfl~Ú. ã≤x=∂ÅÖ’ J~°÷#QÆfl #$`åºÅ∞ KÕ¿ã Ç‘Ï~À~Ú<£Å∞(Ç≤ÏOn, `≥Å∞QÆ∞, W`«~° Jxfl ÉèÏ+¨ÅÖ’) ~À_»¡ g∞kH˜ =zÛ x~°ã¨#
`≥e¿Ñ =ÚO^Œ∞ D ã¨O㨯 $uH˜ "åà◊¡ #@# ZO`« HÍ~°}=∞=Ù`«∞O^À PÖ’zOK«∞‰õΩO>Ë ÉÏQÆ∞O_Õk.
Hõ#∞Hõ ¢ã‘ÎÅÃÑ· J`åºKå~åÅ∞, ǨÏ`«ºÅ∞ `«QÍæÅO>Ë "≥Ú^Œ@ ÉèÏ=*ÏÅ ~°OQÆOÖ’ =∂~°∞Ê ~å"åe. ^•xH˜ `«y# U~åÊ@∞#∞
áêʼnõΩÅ∞ KÕÜ«∂e. ‰õΩo¡áÈ~Ú# ã¨=∂[O L#flO`« =~°‰õΩ D ã¨=∞㨺#∞ `«yæOK«QÆÅ"Õ∞ HÍh, x~°∂‡eOK«ÖË=Ú. Hõ#∞Hõ ã¨=∂[
=∂~°∞ÊÖ’<Õ ¢ã‘ÎÅÃÑ· [iˆQ Jxfl~°HÍÅ ^•_»∞ʼnõΩ Ѩiëê¯~åxfl W=fiQÆÅO. ~å[H©Ü«∞ K≥·`«#ºO ÖËx ã¨=∂*ÏÅÖ’ WÖÏO˜q
[~°QÆ_®xH˜ J=HÍâ◊O `«‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. JO^Œ∞ˆH „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å∞ x~°O`«~°O L#fl HÍÅOÖ’, „áêO`åÅÖ’ D =∂~°∞Ê#∞
=∞#O ã¨Ê+¨ìOQÍ K«∂_»=K«∞Û. HÍh áêʼnõΩÅ∞ D L^Œº=∂Å#∞ J}z"Õã≤ „Ѩ[Å∞ K≥·`«#ºO H͉õΩO_® KÕ™êÎ~°∞. K≥·`«#º ~åÇ≤Ï`«ºOQÍ
L#fl ã¨=∂*ÏÅ#∞ áêeOK«_»O áêʼnõΩʼnõΩ ã¨∞ÅÉèíO. JO^Œ∞ˆH ™ê„=∂[º"å^ŒO`À q∞ÖÏY`ü J~Ú# áêʼnõΩÅ∞ „Ѩ[Å#∞ ^èŒfiOã¨O
KÕÜ«∞ÏxH˜ qâ◊fi„Ѩܫ∞`«flO KÕ™êÎ~°∞. nxx „ѨuѶ¨∞˜Oz ~å[H©Ü«∞ K≥·`«#ºO fã¨∞H˘KÕÛ L^Œº=∂Å#∞ f„=O KÕÜ«∞@O ^•fi~å<Õ
¢ã‘ÎÅÃÑ· [iˆQ Ç≤ÏOã¨#∞ `«yæOK«QÆÅ=∞<Õ ã¨Ê$ǨÏ#∞ ã¨=∂[OÖ’ HõeæOKåe. T
3 _çâ◊O|~ü, 2012

4. 4#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
`≥ÅOQÍ}‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì „ѨuѨuÎx W"åfiÅ<Õ _ç=∂O_£ÃÑ·
WHõ¯_ç „Ñ¨[Å∞ <åÅ∞QÆ∞#fl~° ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ áÈ~å_»∞`«∂<Õ
L<åfl~°∞. ã¨"≥∞ÿHõº ~å„+¨ìO U~°Ê_ç# `˘e ^Œâß|ÌOÖ’<Õ ã‘=∂O„^èŒ
áêʼnõΩÅ∞ `«=∞ ǨωõΩ¯Å#∞ ǨÏiã¨∂Î `«=∞ Pi÷HÍaè=$kúH˜
J_»∞¤`«QÆ∞Å∞`«∞#flO^Œ∞# `«=∞‰õΩ "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ_»O ÖË^Œx
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ ÉèÏqOKå~°∞. nO`À `«=∞ aè#fl Kåi„`«Hõ
„áêu ѨkHõ# `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞‰õΩ _ç=∂O_£ KÕÜ«∞_»O
„áê~°OaèOKå~°∞. `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O q=Hõ∆‰õΩ `å=ÙÖËx rqOKÕ
ǨωõΩ¯`À =Ú_çѨ_ç L#flO^Œ∞# „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} HÀã¨O
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ ^ÕxÔH·<å ã≤^ŒÌѨ_ç „áê}ÏÅ#∞ Ãã·`«O
ÖˇHõ¯KÕÜ«∞‰õΩO_® L^Œºq∞ã¨∞Î<åfl~°∞. `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O JO`å
Hõhflà◊¡`À#∂, ~°HõÎ `«~°Ê}`À#∂ H˘#™êQÆ∞`«∂ =ã¨∞Î#fl^Õ.
áêʼnõΩÅ #Ü«∞=OK«#‰õΩ, "≥∂ã¨Ñ¨Ói`« Ǩ q∞Å`À ^ŒQÍѨ_»∞`«∂
=ã¨∞Î#fl^Õ. ˆHO„^ŒOÖ’x ÃÑ^ŒÌÅ∞, ã‘=∂O„^èŒ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
=∂„`«O Ñ≤e¡H˜ K≥ÅQÍ@O ZÅ∞Hõ‰õΩ „áê}ã¨OHõ@OÖÏ `≥ÅOQÍ}
„Ѩ[Å r=#‡~°} ã¨=∞㨺#∞ Hõq∞©Å∞, K«~°ÛÅ∞, Hõq∞+¨<£Å∞,
UHÍaè„áêÜ«∂Å∞ JO@∂ HÍÅO QÆ_»∞ѨÙ`«∂ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å
Hõhflà◊¡`À [ÅHÍÖÏ_»∞`«∞<åfl~°∞. q<Àkã¨∂Î ÃÑ·âßzHõ P#O^•xfl
á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞. „Ѩ*Ï™êfi=∞º =º=ã¨÷Ö’ L<åfl"≥∂ ÖËHõ ÃÑ·âßzHõ
=º=ã¨÷Ö’ L<åfl"≥∂ |∞kú r=ÙÅ∞ „QÆÇ≤ÏOKåe.
`≥ÅOQÍ} HÍO„ÔQãπ áê~°¡"≥∞Oò ã¨Éèí∞ºÖ’¡ W©=Å P~å@O,
PO^Àà◊# JkèHõ"≥∞ÿOk. `≥ÅOQÍ} `ÕÖËHõ... „QÍ=∂ʼnõΩ "≥à◊§ÖËHõ
#~°Hõ Ü«∂`«# Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. D <ÕѨ^䌺OÖ’<Õ `«=∞ ~å[H©Ü«∞
Éèíq+¨º`ü HÍ~åºK«~°}‰õΩ 2012 _çÃãO|~ü 9x `«∞kQÆ_»∞=ÙQÍ
ZOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. áê~°¡"≥∞Oò j`åHÍÅ ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ JkèHÍ~°
áêsì ã¨Éèí∞ºÖˇ·#ѨʘH© ã¨Éèí ֒ѨÅ, "≥Å∞ѨŠ`≥ÅOQÍ} H˘~°‰õΩ
`«=∞ x~°ã¨# QÆàÏxfl ZÅ∞ÔQuÎ KåÏ~°∞. J~Ú`Õ Jkèëêì#ѨÙ
ã¨ÊO^Œ# JO^Œ∞‰õΩ ™ê#∞‰õÄÅOQÍ =Ù#fl@∞¡ QÀK«iOK«@OÖË^Œ∞.
zÅ¡~° =~°ÎHõOÖ’ q^Õj „Ѩ`«ºHõ∆ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ (ZѶπ_çS)ÃÑ· [iˆQ
F˜OQ∑Ö’ `≥ÅOQÍ}ÃÑ· ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# Ǩ q∞ ~Ú¿ãÎ<Õ áêÖÁæOÏ=∞x
`≥ÅOQÍ} ZOÑ‘Å∞ ã¨Ê+¨ìO KÕÜ«∞_»O`À Jkëêì#O `«ÖÁyæ
_çÃãO|~ü 28# ~å„+¨ì ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ`À JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâ◊O
x~°fiÇ≤ÏOK«#∞#fl@∞¡ ˆHO„^Œ ǨϟO =∞O„u ã¨∞jÖò ‰õΩ=∂~ü +≤O_Õ
„ѨHõ˜OK«_»O`À ZOёʼnõΩ H˘O`« T~°@ HõeyOk.
J~Ú`Õ U~°∞^•@QÍ<Õ `≥Ñ¨Ê `«QÆÖËã≤#@∞¡ F˜OQ∑ J~ÚáÈQÍ<Õ
^•@"Õ¿ã, <åxÛ"Õ¿ã ^À~°}˜ Hõ#|_»∞`«∞#flk. `≥ÅOQÍ}
ZOÑ‘Å∞ áêsì Jkè<Õ„u ™ÈxÜ«∂QÍOnèx HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. P"≥∞
D Ѩ~åºÜ«∞O H˘O`« ™ê=^è•#OQÍ q<åfl~°#fl ÉèÏ=# "åiÖ’
<≥ÅH˘Ok. =∞m¡ `«fi~°Ö’<Õ P"≥∞ #∞O_ç `«=∞‰õΩ Ñ≤Å∞ѨÙ
=™ÈÎO^Œ#fl Pâ◊`À =Ù<åfl~°∞.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JkèHÍ~° áêsì ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ x~°ã¨#QÆà◊O
qxÊã¨∞ÎO>Ë ã¨ÊOkOK«x áêsì Jkèëêì#O Ѩ@¡ WOÔHO`«HÍÅO
FÑ≤HõQÍ LO_®Å#flk `å=∞O^ŒiH© Z^Œ∞~°=Ù`«∞#fl „Ѩâ◊fl Jx
ZOÑ‘Å∞ "åáÈ`«∞<åfl~°∞. `«=∞ ~å[H©Ü«∞ Éèíq+¨º`ü JO^èŒHÍ~°OÖ’
=ÙO^Œ#fl f„= P"Õ^Œ# "å~°O^ŒiÖ’ <≥ÅH˘Ok. J~Ú`Õ Éèíq+¨º`ü
Uq∞@#flk „Ѩâßfl~°÷HõO. „Ѩ^è•#OQÍ `«=∞ =ÚO^Œ∞ =¸_»∞
=∂~åæÅ∞<åflÜ«∞#flk "åi Ü≥∂K«#. XHõ˜ ©.P~ü.ZãπÖ’
KÕ~°@O, Ô~O_»∞ "≥·™êû~üã‘Ñ‘Ö’ KÕ~°@O, =¸_»∞ ™⁄O`« áêsìx
ÖË^• „Ѷ¨Oò#∞ U~åÊ@∞KÕã¨∞HÀ=@O. JO`å XHõ `å˜ÃÑ· LO_ç
XˆH x~°‚Ü«∞O fã¨∞HÀ"åÅ#fl Ü≥∂K«##∞ ‰õÄ_® ™êyã¨∞Î<åfl~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ ˆHO„^Œ=∞O„ux, ~å„+¨ì ã‘xÜ«∞~ü =∞O„u<˘Hõix
HõÅ∞ѨÙH˘x "≥àÏ¡Å#fl „Ѩܫ∞`åflÅ∞ f„=OQÍ ™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú.
WO^Œ∞Ö’ U "Õ∞~°‰õΩ ã¨Ñ¶¨Å=∞=Ù`å~À "ÕzK«∂_®e. U"≥∞ÿ#ѨʘH©
JkèHÍ~° HÍO„ÔQãπ ZOёʼnõΩ, Z"≥∞‡Ö˺ʼnõΩ =ÚO^Œ∞#flk
=Úã¨à◊¡Ñ¨O_»∞QÆ.
2012 _çÃãO|~ü 9֒Ѩ٠`≥ÅOQÍ} „ѨHõ@# ~å‰õΩO>Ë
©.P~ü.Zãπ.`À Hõeã≤ "ÕkHõQÍ U~°Ê_ç (HÍO„ÔQãπ |Ç≤Ï+¨¯iOz<å
=KÕÛ Ö’H±ã¨Éèí ZxflHõÖ’¡ ˜P~üZãπ ˜ÔH¯@∞¡ WKÕÛ Ç¨ g∞`À)
L^Œºq∞OKåÅx D ZO.Ñ‘.Å∞ JO`«‰õΩ =ÚO^Õ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’
ÔHã≤P~ü`À ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ x~°‚Ü«∂xH˜ =zÛ#@∞¡ "å~°ÎÅ∞ =ÙO_»<Õ
=Ù<åfl~Ú. JO`ÕQÍHõ H˘kÌ ~ÀAÅ „H˜`«O ÔHã≤P~ü ˜*ˇZã≤
ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ „Ѩã¨Oyã¨∂Î, `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞ „Ѩ„H˜Ü«∞#∞
„áê~°Oaèã¨∞Î#fl@∞¡ 2009 _çÃãO|~ü 9# KÕã≤# „ѨHõ@# #∞O_ç
"≥#H˜¯ "≥o§ Ü«¸.Ñ‘.U. `≥ÅOQÍ}Ï „Ѩ[ʼnõΩ „^ÀǨÏO KÕã≤O^Œx
„ѨHõ˜OK«_»O, c.*Ë.Ñ‘.`À ã¨O|O^è•Å∞ LѨÙÊ–xѨÙÊQÍ
L#flѨʘH© P áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ`À "ÕkHõ ѨOK«∞HÀ=@O`À
©.P~ü.Zãπ, Z<£_ôU "≥·Ñ¨Ù "≥à◊§=K«∞Û##fl TǨ QÍ<åÅ∞
|Ü«∞Å∞^Õ~å~Ú. ÔHã≤P~ü`À `«=∞ ZO.Ñ‘Å ã¨Ü≥∂^茺, ZѶπ_ôS
F˜OQ∑ `≥zÛÃјì# XuÎ_ç HÍ~°}OQÍ Ç¨ÏŸO=∞O„u JdÅѨHõ∆
ã¨=∂"Õâ◊O U~åÊ@∞ÃÑ· PHõã≤‡Hõ „ѨHõ@# KÕâß~°#flk ã¨Ê+¨ìO.
D „ѨHõ@# =∞~À <å@HõO H͉õÄ_»^Œ∞. `≥ÅOQÍ}Ï ~å„+¨ì
U~åÊ@∞ÃÑ· HÍO„ÔQãπ Jkèëêì#=~°æO ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# x~°‚Ü«∞O
fã¨∞‰õΩO>Ë<Õ D ã¨=∂"Õâ◊O „ѨÜ≥∂[#HÍi J=Ù`«∞Ok.
ÖËHõáÈ`Õ L^Œº=∞O =∞m¡ ~°QÆ∞ÖÁ¯O@∞Ok. UHÍaè„áêÜ«∞
JxtÛuWOÔHO`«HÍÅO?
– Z. #iûOǨ Ô~_ç¤
ÔQãπì Z_ç’iÜ«∞Öò

5. 5 _çâ◊O|~ü, 2012
™ê^èŒ#‰õO@∂ Z_»`≥QÆx K«~°ÛÅ`À HÍÅO "≥à◊§|∞K«ÛÏxH˜
WHõ<≥·<å ã¨fiã≤ÎK≥áêÊe.
n~°…HÍÅOQÍ `≥ÅOQÍ}#∞ JxtÛuÖ’ =ÚOz „Ѩ[Å`À
K≥ÅQÍ@=∂_»∞`«∞#fl HÍO„ÔQãπ Jkèëêì#O WѨC_»∞ =∞iO`«
^•~°∞}"≥∞ÿ# ^ŒQÍHÀ~°∞ J^蕺ܫ∂xH˜ `≥~°fã≤Ok. ZѶπ_ôS
F˜OQÆ∞Ö’ HõOÑ≤OzáÈ`«∞#fl JkèHÍ~° Ñ‘~îåxfl HÍáê_»∞
HÀ=_®xH˜, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `≥ÅOQÍ}Ï ã¨=∞㨺ÃÑ· U^À
[~°QÆÉ’`«∞O^Œ#fl „Éèí=∞ HõeÊOK«_®xH˜ _çÃãO|~°∞ 28= `Õn
JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâ◊ ã¨∂K«# =keOk. Jk JÅHõ|∂x#
˜–HÍO„ÔQãπ ZOÑ‘Å#∞ |∞[˚yOKÕ „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ [iy#
`«`«OQÆO =∂„`«"Õ∞. `≥ÅOQÍ}Ï =∞<ÀÉèÏ"åÅ∞ =ÚYº=∞O@∂<Õ
ZѨʘHõѨC_»∞ JkèHÍ~åxfl JO`«Hõ<åfl =ÚYºOQÍ
HÍáê_»∞H˘ã¨∞Î#fl ã¨^Œ~°∞ ZOÑ‘Å∞ K≥ѨCHÀ=_®xÔH·<å U^À
LO_®e. QÆ#Hõ JdÅѨHõ∆O áêzHõ JHõ¯~°‰õΩ =zÛOk. J~Ú`Õ
JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâ◊O [~°Ñ¨_»"Õ∞ Ѷ¨∞#HÍ~°º"≥∞ÿ#@∞ì, Ѩiëê¯~°O
=KÕÛã≤#@∞ì „Ñ¨Kå~°O [iyOk. `≥ÅOQÍ}Ï ¿Ñi@ ZѶπ_ôSÅÃÑ·
„Ѩ*Ï =ºuˆ~Hõ x~°‚Ü«∂xH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ F@∞ "ÕÜ«∞_»"Õ∞
QÍHõ Jkè<Õ„uH˜ „Ѩ`ÕºHõ Hõ$`«[˝`«Å∞ `≥e¿Ñ „ѨǨÏã¨#=¸
Ѩ^Œ=ÙÅ P~å@O `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ˜ HÍ^Œ∞. z`«Îâ◊√kú LO>Ë
Ѩ^Œ=ÙÅ∞ =^ŒÅ∞H˘x `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞OÖ’ „Ѩ[Å =∞^茺#
LO_®e.
HÍO„ÔQãπ 2004 #∞O_ç P_»∞`«∞#fl <å@HÍxH˜ WHõ<≥·<å
`≥~°kOKåe. ''ã¨∂÷Å UHÍaè„áêÜ«∞O`À, J#∞"≥·# ã¨=∞Ü«∞OÖ’
`≥ÅOQÍ}Ï ~å„+¨ì U~åÊ@∞——‰õΩ Ü«ÚÑ≤Z Hõh㨠L=∞‡_ç
HÍ~°º„Hõ=∞O 2004Ö’ Ǩ g∞ WzÛOk. J@∞ `«^Œ∞Ѩi ~å„+¨ìѨu
„Ѩã¨OQÆO ^•fi~å áê~°¡"≥∞O@∞ "ÕkHõ #∞O_ç P Ǩ g∞x
ѨÙ#~°∞^•…˜OzOk. `˘e S^Õà◊§ Ѩ^ŒqHÍÅOÖ’ ^•xfl
<≥~°"Õ~°ÛÖË^Œ∞. HÍO„ÔQãπ 2004 #∞Oz Ô~O_»∞ <åůŠ^èÀ~°}˜
J=ÅOa™ÈÎOk. S^Õà◊¡ „H˜`«"Õ∞ Jxfl áêsìÅ∞ `≥ÅOQÍ}ÃÑ·
„Ѩ}Éò Hõq∞©H˜ ÖËYÅ∞ ~åã≤ WKåÛ~Ú. D JOâ◊O ÃÑ· `«=∞
"≥·Yi "≥Å¡_ç KÕÜ«∞HõáÈ=_»O`À „Ѩ[Å∞ Jã¨Ç¨Ï<åxH˜
QÆ∞~°=Ù`«∂<Õ =Ù<åfl~°∞. Ü«¸Ñ‘U Kè≥·~üѨ~°û<£ ™ÈxÜ«∂ QÍOnè
QÍh, ^Õâ◊ „Ѩ^è•x =∞<À‡Ç¨Ï<£QÍh `≥ÅOQÍ} JOâ◊OÃÑ·
ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# „ѨHõ@# KÕÜ«∞HõáÈQÍ „ѨuѨHõ∆áêsìÅ#∞ =∂„`«O
`«=∞"≥·Y~°∞Å∞ "≥Å¡_çOKåÅx HÀ~°_»O J<≥·uHõO, Jã¨=∞O[ã¨O.
D JOâ◊OÃÑ· qaè#fl ~å[H©Ü«∞ áêsìÅÖ’ UHÍaè„áêÜ«∞ ™ê^èŒ#
HÍ"åÅx ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO "≥∞eHõÃÑ_»∞`«∞#flk. ~å„+¨ì JÃãOc¡Ö’
f~å‡#O KÕÜ«∂Åx, JѨÙÊ_Õ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞
™ê^茺=∞x ‰õΩO˜ ™ê‰õΩÅ∞ K≥|∞`«∞#flk. =∞~À"≥·Ñ¨Ù ~å„+¨ì
U~åÊ@∞ JOâ◊O ~å„+¨ì ѨikèÖ’ ÖË^Œx ~å„+¨ì áêʼnõΩÅ∞ KÕ`«∞Å∞
^Œ∞Å∞Ѩ٠HÀ=_»O Ѩiáê˜QÍ =∂iOk. `≥ÅOQÍ}ÔH· HÍO„ÔQãπ,
©_ôÑ‘ ZOÑ‘Å∞, Z"≥∞‡Ö˺Å∞ =∂„`«O U^À P~å@
Ѩ_»∞`«∞#fl@∞¡QÍ, PO^Àà◊#Å∞ KÕã¨∞Î#fl@∞¡QÍ ^˘OQÆ <å@HÍÅ∞
P_»∞`«∂<Õ =Ù<åfl~°∞.
2009 #=O|~ü 29# ÔHã‘P~ü P=∞~°} x~åǨ ~°nHõ∆#∞
ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞‰õΩx _çÃãO|~ü 9= `Õn ~å„u Ǩϟ=∞O„u
z^ŒO|~°O '`≥ÅOQÍ}Ï ~å„+¨ì U~åÊ@∞ „Ѩ„H˜Ü«∞#∞
„áê~°Oaèã¨∞Î<åflO— Jx „ѨÉèí∞`«fiO `«~°Ñ¨Ù# „ѨHõ˜OKå~°∞. HÍQÍ,
P =∞~°∞<å_Õ PO„^茄áêO`«OÖ’, HÍO„ÔQãπ, ©_ôÑ‘Å∞
áÈÏáÈ©QÍ ã¨"≥∞ÿHõº ~å„+¨ì L^Œº=∂xfl ÖË=nÜ«∞@O`À, P
x~°‚Ü«∂xfl xÅ∞ѨÙ^ŒÅÖ’ =ÙOK«∞`«∞#fl@∞¡ _çÃãO|~ü 23#
Ǩϟ=∞O„u =∞~À „ѨHõ@# KÕâß~°∞. x*ÏxH˜ 2010 [#=i
5# z^ŒO|~°O XHõ JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâ◊O x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
P<å_»∞ 2009 _çÃãO|~ü 7# P<å˜ =ÚYº=∞O„u ~À+¨Ü«∞º
x~°fiÇ≤ÏOz# JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ `≥ÅOQÍ} ™ê#∞‰õÄÅOQÍ
=∂Ï¡_ç# áêsìÖË [#=iÖ’ z^ŒO|~°O x~°fiÇ≤ÏOz#
ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ aè#fl Jaè„áêÜ«∂Å∞ =ºHõÎO KÕÜ«∞_»O`À<Õ
~å„+¨ìOÖ’x áêsìÅ ^ŒQÍHÀ~°∞`«#O |Ü«∞@Ѩ_çOk.
Ѩ~åº=™ê#OQÍ Ü«¸Ñ‘U „ѨÉèí∞`«fiO 2010 Ѷ≤„|=i 12#
[ã≤ìãπ NHõ$+¨‚ Hõq∞+¨<£#∞ xÜ«∞q∞OzOk. J^Õ ã¨O=`«û~°O
_çÃãO|~ü 30# Hõq∞+¨<£ Ug∞ `ÕÅÛ‰õΩO_® `«#‰õΩ x"ÕkOz#
ѨijÅ<åOâßÅ „ѨHÍ~°O '„Ѩ`åº=∂flÜ«∂Å— ã¨∂K«#Å`À
x"ÕkHõ ã¨=∞iÊOzOk. Ǩϟ=∞O„u z^ŒO|~°O 2011, [#=i
6# ~å„+¨ì ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ ã¨=∂"Õâ◊O U~åÊ@∞ KÕã≤ Hõq∞+¨<£
x"ÕkHõ „Ѩ`«∞Å∞ JO^Œ*Ëâß~°∞. ©.P~ü.Zãπ, ©._ô.Ñ‘, c.*Ë.Ñ‘
ÔQ·~å[Ô~·<å~Ú. Zxq∞k áêsìÅ ã¨=∂"Õâßxfl =∞m¡ Ñ≤Å=QÍ
„Ѩ^è•# áêsìÖˇ·# ~å+¨ì HÍO„ÔQãπ, ˜_çÑ≤Å∞ Ô~O_»∞ „áêO`åÅ
#∞O_ç XH˘¯Hõ „Ѩuxkèx ѨOÑ≤ Ѩ~°ã¨Ê~° q~°∞^Œú Jaè„áêÜ«∂Å∞
qxÑ≤OKå~Ú. `«fi~°Ö’<Õ =∞m¡ JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâ◊O J#fl
z^ŒO|~°O =∂@ QÍe =¸@ J~ÚOk. WѨÙÊ_»∞ Ǩϟ=∞O„u
ã¨∞j~ü ‰õΩ=∂~ü +≤O_Õ ~å[H©Ü«∞ XuÎà◊¡`À PHõã≤‡Hõ „ѨHõ@#
KÕâß~°∞. HÍO„ÔQãπ Jkèëêì# =~°æO x~°‚Ü«∞OÃÑ·# D ã¨=∂"Õâ◊
Ѷ¨e`«O P^è•~°Ñ¨_ç =Ù#flO^Œ∞# WOHÍ ^À|∂K«∞ÖÏ_ç`Õ
`≥ÅOQÍ}Ï „Ѩ[Å∞ HÍO„ÔQãπ#∞ =∞˜ìHõiÑ≤OK«@O MÏÜ«∞O.
x*ÏxH˜ QÆ`«OÖ’ 2010 [#=i 5# XHõ JdÅѨHõ∆
ã¨=∂"Õâ◊O, P `«~åfi`« N Hõ$+¨‚ Hõq∞© x"ÕkHõ, `«~åfi`« =∞~À
JdÅѨHõ∆O 2011 [#=i 6# [iyáÈÜ«∂Hõ WOHÍ áêsìÅ∞
H˘`«ÎQÍ K≥ѨÊ=Åã≤On, q#=Åã≤On Ug∞ LO@∞Ok?
JkèHÍ~°O "≥ÅQÆɡ_»∞`«∂ JxtÛux ã¨Ê+≤ìOz# JkèHÍ~° ѨHõ∆"Õ∞
K≥¿ÑÊ^Õg∞ ÖË^Œx Ñ≤ã≤ã≤ J^茺‰õ∆ΩÅ"å~°∞ ÃãÅqKåÛ~°∞. =ÚO^Œ∞
HÍO„ÔQãπ "≥·Yi K≥áêÊÅx `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <Õ`«Å∞ ã¨"åÅ∞ KÕã¨∂Î
`«=∞ "≥·Yi ^•>Ëã¨∞Î<åfl~°∞. D W^ŒÌih ^À+¨µÅ∞QÍ K«∂Ñ≤Oz

6. 6#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
`«#∞ ‰õÄ_® J^Õ KÕã¨∞Î#fl "åã¨Î"åxfl "≥·ZãπP~ü HÍO„ÔQãπ
HõÑ≤ÊѨÙK«∞Û`«∞#flk. D q^èŒOQÍ =¸_»∞ áêsìÅ∂
^•QÆ∞_»∞=¸`«Å∞ P_»@O ^Ò~åƒùQƺO `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ˜ HÍ^Œ∞.
=¸_»∞ áêsìÅO`« ã¨∂˜QÍ H͉õΩ<åfl a*ˇÑ≤ ‰õÄ_® `«#^≥·#
~å[H©Ü«∞O ™êyã¨∞Î#fl>Ë¡ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. QÆ`«OÖ’ JdÅѨHõ∆
ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ Ǩ [~°∞ HÍx P áêsì <Õ`« WѨC_»∞ ‰õÄ_®
áê~°¡"≥∞O@∞ ã¨=∂"ÕâßÅ∞ =Úy¿ãÖ’QÍ aÅ∞¡ fã¨∞‰õΩ~å"åÅx
"≥∞eHõ ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. HÍO„ÔQãπÃÑ· Jáê~°"≥∞ÿ# qâßfiã¨O`À
QÆ_»∞=ÙÅ∞ „ѨHõ˜Oz PYiH˜ qb#O JOK«∞Å =~°‰õÄ
fã¨∞ÔHo¡# ©˜P~üZãπ =O˜ áêsìʼnõΩ ‰õÄ_® Wk
W|ƒOkHõ~°"≥∞ÿ# ã¨xfl"Õâ◊"Õ∞. Uk U"≥∞ÿ<å HÍO„ÔQãπ
=º=ǨÏiã¨∞Î#fl f~°∞ Ǩ ™êºã¨Ê^ŒOQÍ LOk.
JdÅѨHõ∆O ZÖÏ [~°QÍe, ZO`«=∞Ok Ǩ [~°∞HÍ"åe,
Uq∞ K≥áêÊe =O˜ ~°Hõ~°HÍÅ ~å[H©Ü«∞ `«~°˚#Éèí~°˚#Å∞
[~°∞QÆ∞`«∞O_»QÍ<Õ PkÖ’<Õ Ç¨ÏOã¨áê^Œ∞ÖÏ QÆ∞ÖÏO #c P*Ï^£
Éèíq+¨º^ŒÌ~°≈#O KÕ~ÚOKå~°∞. JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâ◊O H˘`«ÎQÍ
=zÛ# ǨϟO =∞O„u ã¨∞jÖò ‰õΩ=∂~ü +≤O_Õ J=QÍǨÏ# HÀã¨O
U~åÊ@∞ KÕã≤# ~å[H©Ü«∞ HõKÕi =O˜^Õ `«Ñ¨Ê x~°‚Ü«∂Å∞
fã¨∞‰õΩ<Õk HÍ^Œx `ÕeÛáêˆ~âß~°∞! "≥Ú`«ÎO =º=Ǩ ~°OÃÑ· H˘`«ÎQÍ
ѨijÅ# „Ѩ„H˜Ü«∞ "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∞O^Œx „Ѩ=zOKå~°∞. „Ѩ*Ï
„Ѩux^èŒ∞Å∞ `å`å¯eHõO, „ѨÉèí∞`«fi K«„@O âßâ◊fi`«O, =∞O„`«∞Å∞
=∂i#ѨC_»ÖÏ¡ „Ѩun =∞m¡ "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ>Ëì@ì~Ú`Õ „Ѩ*Ï™êfi=∞º
„Ѩ„H˜Ü«∞‰õΩ J~°÷"Õ∞ LO_»^Œ∞. P*Ï^£ =∂Ï¡_ç#@∞ì Jã¨Å∞
JdÅѨHõ∆ „Ѩ„H˜Ü«∞<Õ JѨǨ 㨺O KÕ¿ãÎ JѨC_»∞ `≥ÅOQÍ}
„Ѩ[Å P„QÆǨÏO Ô~˜ìOÃÑ· ^ŒQÍHÀ~°∞ q^è•<åÅ#∞ ^ŒQÆÌO KÕã¨∞ÎOk.
Wk `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å ã¨Ç¨Ï<åxH˜ ѨiHõ∆H͉õÄ_»^Œ∞.
WѨʘˆH [~°‰õį_»#O`« *ÏѨºO [iyáÈ~ÚOk. "≥~Úº
„áê}ÏÅ∞ QÍeÖ’ Hõeã≤ áÈÜ«∂~Ú. ~å[H©Ü«∞ @Hõ¯i`«#O
`åO_»q™ÈÎOk. WÖÏO˜ <ÕѨ^䌺OÖ’ WOHÍ g∞#"Õ∞ëêÅ∞
ÖˇH˜¯ã¨∂Î HõѨ@"ÕëêÅ∞ ™êyOK«_»O Hõ∆O`«=ºO HÍ^Œ∞. ˆHO„^ŒO
~å„ëêìxfl qÉèí[# „Ѩuáê^Œ# KÕã¨∞ÎO^• ÖË^• J#flk ã¨∂˜QÍ,
xiÌ+¨ìOQÍ „Ѩuáêk¿ãÎ Z=i ã¨ÊO^Œ# ZÖÏ LO_Õk `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
ã¨=∂"ÕâßxH˜ XHõˆ~ ~å"åÖÏ, W^ŒÌ~°∞ ~å"åÖÏ J#fl g∞=∂Oã¨
Hõ<åfl =zÛ# "åÔ~O^ŒÔ~·<å XHõ¯=∂>Ë K≥áêÊÅ#flk
=ÚYºã¨∂„`«O. JkèHÍ~°OÖ’ L#fl HÍO„ÔQãπ, Jxfl J#~å÷ʼnõÄ
=¸Å"≥∞ÿ# ˆHO„^ŒO P ѨxKÕÜ«∞‰õΩO_® ~å„+¨ì „Ѩ[Å#∞, W`«~°
áêsìÅ#∞ WiH˜OKåÅ#∞HÀ=_»O F ~å[H©Ü«∞ ‰õΩ„@. JÖψQ
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ#>Ëì ÉèÏqã¨∞Î#fl "å~°∞, ~å"åÅx
ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ_»∞`«∞#fl"å~°∞ ‰õÄ_® Jã¨Å∞ ã¨=∞㨺 ^•>Ëã≤ JkèHÍ~°
áêsì<Õ Jx `«=∞ ÉÏ^茺`« ÖË#@∞ì #˜OK«_»O ‰õÄ_® P`«‡=OK«<Õ
J=Ù`«∞Ok.
HÍO„ÔQãπ XHõ x~°‚Ü«∂xH˜ ~å‰õΩO_® W`«~° áêsìÅÃÑ·
<≥ѨO"≥∂¿Ñ Z`«∞ÎQÆ_»Å∞ WHõ K≥Å∞¡ÉÏ@∞HÍ=Ù. ZO^Œ∞HõO>Ë „Ѩ^è•#
„ѨuѨHõ∆"≥∞ÿ# ©_ôÑ‘ `å=Ú `≥ÅOQÍ}ωõΩ =ºuˆ~HõO HÍ^Œx
ã¨Ê+¨ì`« Wã¨∂Î JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâßxfl Ñ≤Å"åÅx HÀ~°∞`«∂
„Ѩ^è•#=∞O„uH˜ ÖËY~åã≤Ok. ã¨=∂"Õâßxfl Ñ≤e¿ãÎ XˆH
Jaè„áêÜ«∞O K≥|∞`å=∞Ok. WO^Œ∞Ö’ Jã¨Ê+¨ì`« =Ù#flѨʘH©
HÍO„ÔQãπ x~°‚Ü«∂xfl|>Ëì ©_ôÑ‘ Jaè„áêÜ«∞O =ÙO@∞O^Œx
TÇ≤ÏOK«@O Hõ+¨ìOHÍ^Œ∞. `≥ÅOQÍ}Ï U~åÊ@∞‰õΩ `å=Ú
=ºuˆ~HõO HÍ^ŒO@∞#flk "≥·ZãπP~ü HÍO„ÔQãπ áêsì, ã¨∞n~°…
áê^ŒÜ«∂„`«Ö’¡ =Ù#fl ©._ô.Ñ‘ Jkè<Õ`« K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞,
"≥·HÍáê <Õ`« [QÆ<£"≥∂ǨÏ<£ Ô~_ç¤ ™È^Œi +¨i‡Å W^Õ q+¨Ü«∂xfl
Ѩ^ÕѨ^Õ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. JO^Œ∞=Å¡ HÍO„ÔQãπ x~°‚Ü«∞"Õ∞ H©ÅHõO.
D JdÅѨHõ∆O PYikQÍ =∂i JOu=∞ Ѩiëê¯~åxH˜
^•ifÜ«∞HõáÈ`Õ J~°÷"Õ∞ ÖË^Œ∞. D Ö’QÍ áêÅHõѨH©∆Ü«ÚÖË K≥~À
ѨHõ¯ xÅ|_ç „áêOfÜ«∞ „Ѩ[fiÅ<åʼnõΩ P[ºO áÈÜ«∂Åx
K«∂_»@O J`«ºO`« ÉÏ^茺`å~åÇ≤Ï`«ºO. ˆ~Ѩ˜ ZxflHõÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’
ÃÑ@∞ì‰õΩx WÖÏ Z=iH˜ "å~°∞ g~° q<庙êʼnõΩ áêÅÊ_ç`Õ
=∂„`«O „Ѩ[Å∞ JO^ŒiH© áê~î°O <Õ~°∞Ê`å~°∞.
`≥ÅOQÍ} ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~åxH˜ ~å„+¨ìOÖ’x ~å[H©Ü«∞
áêsìÅ =∞^茺 UHÍaè„áêÜ«∂xH˜ Hõ$+≤ KÕ™êÎ=∞O@∞#fl
ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fiO _çÃãO|~ü 28# U~åÊ@∞KÕã≤# JdÅѨHõ∆
ã¨=∂"ÕâßxH˜ Ǩ [~°∞HÍ=eûOkQÍ 9 ~å[H©Ü«∞ áêsìʼnõΩ ˆHO„^Œ
ǨϟOâßY 12 _çÃãO|~ü <å_»∞ ÖËYÅ∞ ѨOÑ≤Ok. HÍO„ÔQã¨∞,
©._ô.Ñ‘, ©.P~ü.Zãπ, "≥·Z™êûsûã‘, cÉËÑ‘, ã‘Ñ‘ZO, ã‘Ñ‘S,
ZOSZO, Ö’H±ã¨`åÎ áêsìʼnõΩ P ÖËYÅ∞ =KåÛ~Ú. P ÖËYÖ’
''`≥ÅOQÍ} JOâ◊O g∞^Œ K«~°ÛÅ#∞ uiy „áê~°OaèOKåÅx
J<ÕHõ =∞Ok ZOÑ‘Å∞ ˆHO„^Œ ǨϟO=∞O„ux HÀ~å~°∞. nxH˜
J#∞QÆ∞}OQÍ â◊√„Hõ"å~°O _çÃãO|~ü 28 L^ŒÜ«∞O 10 QÆO@ʼnõΩ
#∂º_èçb¡Ö’x <å~üÎÉÏ¡H± "≥Ú^Œ˜ JO`«ã¨∞ÎÖ’ 103 #O|~ü QÆkÖ’
ã¨=∂"Õâ◊O x~°fiÇ≤ÏOK«#∞<åflO. g∞ áêsì `«~°Ñ¨Ù# W^ŒÌ~°∞
„Ѩux^èŒ∞Å#∞ ã¨=∂"ÕâßxH˜ ѨOáêeûOkQÍ q[˝Ñ≤Η— KÕã¨∞Î<åflO.
XH˘¯ áêsì#∞O_ç ZO^ŒÔ~·# ~å=K«Ûx "≥Ú^Œ@ J<åfl~°∞. `≥ÖÏ¡ˆ~
ã¨iH˜ W^ŒÌ~°∞ „Ѩux^èŒ∞Å#∞ ѨOѨO_»x x~°‚~ÚOKå~°∞.
`≥ÅOQÍ} JOâßxfl ã¨`«fi~°O Ѩi+¨¯iOKåÅ<Õ L^ÕÌâ◊O
ˆHO„^•xH˜ ÖË^Œx, "≥Ú‰õΩ¯|_çQÍ<Õ ã¨=∂"Õâ◊O U~åÊ@∞ KÕâß~°x
J~°÷=∞=Ù`«∞#flk.
QÆ`«OÖ’ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâ◊O qѶ¨ÅO
HÍ=_®xH˜ Ô~O_»∞ „áêO`åÅ "åà◊√§ Ô~O_»∞ ~°HÍÅ Jaè„áêÜ«∂Å∞
K≥ѨÊ_»"Õ∞ „Ѩ^è•# HÍ~°}O. XHõ áêsì XHõ Jaè„áêÜ«∞O K≥ѨÊHõ
áÈ=_»O q_»∂¤~°O. „ѨѨOK«OÖ’ ZHõ¯_» XHõ JOâ◊OÃÑ· XˆH
áêsìÖ’ aè<åflaè„áêÜ«∂Å∞ K≥ѨÊÖË^Œ∞, JÖÏ K≥a`Õ Jk áêsì
„Hõ=∞tHõ∆} ~åÇ≤Ï`«ºO. JÖÏO˜ "åix áêsì #∞O_ç
|Ç≤Ï+¨¯i™êÎ~°∞. HÍx áêsìÅ∞ Z=ix |Ç≤Ï+¨¯iOK«ÖË^Œ∞ ã¨iHõ^•!

7. 7 _çâ◊O|~ü, 2012
U ~À˜HÍ_ç áê@ P ~À˜HÍ_» áê_ç#@∞¡ „áêO`åÅ "åiQÍ
áêsìÅ∞ Jaè„áêÜ«∂Å∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. D ^À~°}˜ áêsìÅ
J<≥·uHõ`«‰õΩ, ‰õΩã¨O™ê¯~åxH˜ x^Œ~°≈#O. PÖÏO˜ ^Ò~åƒùQƺ
ã≤÷u áêsìÅÖ’ LO_»_®xH˜ `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÅ |ÅÇ‘Ï#`«,
Jã¨=∞~°÷`«, ™êfi~°ÌO HÍ~°}O. Jã¨Å∞ XH˘¯áêsì#∞O_ç W^ŒÌix
Ñ≤eã≤ ˆHO„^ŒO UO ™êkèOKåÅ#∞‰õΩO@∞O^À W>Ëì
J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. Wk HÍO„ÔQãπ ^ŒQÍHÀ~°∞ `«<åxH˜ x^Œ~°≈#O.
PÜ«∂ áêsìÅ Jaè„áêÜ«∞O HÀi LO>Ë áêsìÅ x[ã¨fi~°∂ѨO
|Ü«∞@ Ѩ_Õk. WOHÍ qz„`«"Õ∞q∞@O>Ë PǨ fi# ÖËYÖ’
<å=∞=∂„`«OQÍ <≥·# qkèq^è•<åÅ#∞ „Ѩ™êÎqOK«Hõ áÈ=_»OÖ’
Wk L`«∞ÎuÎ HõO˜ `«∞_»∞=Ù K«~°º Jx =ÚO^Õ `≥eã≤áÈ~ÚOk.
„Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} JOâ◊OÃÑ· HÍO„ÔQã¨∞ `«# x~°‚Ü«∞O K≥ѨʉõΩO_®
qѨH∆ÍÅ Jaè„áêÜ«∞O H˘~°_»"Õ∞q∞@x Jq JO@∞<åfl~Ú.
=∞~À"≥·Ñ¨Ù J"≥∞iHÍ`À Ãã·xHõ XѨÊO^ŒO, áœ~° J}∞ XѨÊO^ŒO,
J}∞ ѨiǨ ~° aÅ∞¡, ZÑπ_ôSÅ J#∞=∞u q+¨Ü«∞OÖ’ ÖËx
UHÍaè„áêÜ«∞O `≥ÅOQÍ} q+¨Ü«∞OÖ’ ZO^Œ∞‰õx `≥ÅOQÍ}
"å^Œ∞Å „Ѩâ◊fl.
ã‘=∂O„^èŒ áêʼnõΩÅ =Ú_»∞ѨÙÅ∞ ã‘fiHõiOz "å~°∞ K≥Ñ≤ÊOk
ˆHO„^ŒO t~°™ê=Ç≤Ïã¨∞Î#flk. JO^Œ∞ˆH _èçb¡ ÃÑ^ŒÌÅ∞ `≥ÅOQÍ}
=ºuˆ~HõOQÍ `≥·`«Hõ¯ÖÏ_»∞`«∞<åfl~°∞. `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å z~°HÍÅ
PHÍOHõ∆ "Õ∞~°‰õΩ, Jk‰õÄ_» qb#=∞Ѩʘ +¨~°`«∞Å∞,
XѨÊO^•Å∞ Jxfl LÅ¡OѶ≤∞OK«|_ç<åHõ, `≥ÅOQÍ}‰õΩ ^ŒâßÉÏÌÅ
`«~°|_ç [~°∞QÆ∞`«∞#fl J<åºÜ«∂xH˜ =ÚyOѨ٠ѨÅHÍÅx, Jk
`«=∞ ~å*ϺOQÆ ÉÏ^茺`« Jx ˆHO„^ŒOÖ’x ã¨~å¯~ü U=∂„`«O
ÉèÏqOK«Hõ áÈ=_»O `≥ÅOQÍ} „Ѩ[ŠѨ@¡ ÉÏ^茺`å~åÇ≤Ï`åºxH˜
Ѩ~åHÍ+¨ì. `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ HÀ~°∞‰õΩ<Õk JdÅѨHõ∆O HÍ^Œ∞,
`≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞. JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâ◊O U~åÊ@∞
KÕÜ«∞_»O ~å*ϺOQÍxfl J==∂xOK«_»"Õ∞ HÍ^Œ∞ `≥ÅOQÍ}
„Ѩ[Å`À K≥ÅQÍ@=∂_»@O ‰õÄ_». `«Hõ∆}"Õ∞ áê~°¡"≥∞OòÖ’
`≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞ aÅ∞¡ „Ѩ"Õâ◊ÃÑÏìe, ÖˉõΩO>Ë „Ѩ[Å
P„QÆǨ xH˜ QÆ∞iHÍHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ ã¨=∂k Hõ@ì_®xH˜
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ ã≤^ŒúOQÍ L<åfl~°x ZO`« `«fi~°QÍ QÆ∞iοãÎ
HÍO„ÔQãπ‰õΩ JOu=∞Ozk. ÖˉõΩO>Ë K«i„`« pHõ˜ HÀ}OÖ’
HõÅ∞=Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. K«i„`«Ö’ F@q∞ á⁄O^Õk áêʼnõΩÖË, JOu=∞
q[Ü«∞O „Ѩ[Å^Õ. Jã¨Å∞ <åÅ∞QÆ∞HÀ@¡ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å
PHÍOHõ∆‰õΩ aè#flOQÍ, ~å*ϺOQÆ Ñ¨ikèÖ’x JOâßxfl ^ŒâßÉÏÌÅ
`«~°|_ç ZO^Œ∞‰õΩ ™êQÆnã¨∞Î<åfl~°∞? WO^Œ∞Ö’ ~Úq∞_ç=Ù#fl
~å[H©Ü«∂i÷Hõ JOâßxfl =ÚO^Œ∞QÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. 1956
`«~åfi`« `≥ÅOQÍ} HõO>Ë Éè∫QÀoHõOQÍ z#flq, =#~°∞Å s`åº
Ѩiq∞`«"≥∞ÿ#q Z<Àfl ~å„ëêìÅ∞ #∂`«#OQÍ U~°Ê_®¤~Ú.
`≥ÅOQÍ} q+¨Ü«∞OÖ’<Õ áêÅHõ=~°æ áêsìÅ∞ J}z"Õ`«,
<åxÛ"Õ`« "≥·Yi ZO^Œ∞‰õΩ J#∞ã¨iã¨∞Î<åfl~Ú? <å_»∞ (2002)
a*ˇÑ≤, <Õ_»∞ HÍO„ÔQã¨∞ ZO^Œ∞‰õΩ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO U~åÊ@∞
KÕÜ«∞@OÖË^Œ∞? J<Õ q+¨Ü«∂xfl Ö’`«∞QÍ Ñ¨ije¿ãÎ J~°úO
J=Ù`«∞Ok. JkèHÍ~° =∂iÊ_ç `«~åfi`« ÉèÏ~°`« áêʼnõΩÅ∞
(Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ^ŒàÏs |∂~°∞˚"åÅ∞, |∂º~À„HÍòû)
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å`À q∞ÖÏY`ü JÜ«∂º~°∞. 1960= ^Œâ◊HõO
`«~åfi`« „áêOfÜ«∞ |∂~°∞˚"å =~°æO ~å[H©Ü«∞OQÍ |ÅѨ_çOk.
^ÕjÜ«∞ ^ŒàÏs |∂~°∞˚"å =~°æO`À áȘ Ѩ_»∞`«∂<Õ ~årѨ_çOk.
™ê„=∂[º"å^Œ J#∞‰õÄÅ q^è•<åÅ∞ J=∞Å∞ KÕã¨∂Î =∞#
™ê=∂lHõ Pi÷Hõ =º=ã¨÷#∞ J~°÷=Åã¨, J~°÷Éèí∂™êfi=∞º =º=ã¨÷QÍ
=∂iÛ"Õâß~Ú. ^•xx HÍáê_»_®xH˜ #∂`«# Pi÷Hõ
q^è•<åÅ¿Ñ~° #∂`«# ^ÀÑ≤_ô J#∞‰õÄÅ q^è•<åÅ#∞
KÕѨÏì~Ú. ã¨"≥∞ÿHõº ~å„+¨ìO U~°Ê_ç# <å˜ #∞O_ç ã‘=∂O„^èŒ
Éèí∂™êfi=∞º, |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•s =~°æO ™ê„=∂[º"å^Œ ^ÀÑ≤_ôH˜
ã¨Ç¨ÏHõiã¨∂Î<Õ `≥ÅOQÍ} „áêO`åxfl =ÚYºOQÍ ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£
#QÆ~åxfl xÅÜ«∞OQÍ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. WO^Œ∞‰õΩ WO`«HÍÅO
=∞ø#OQÍ ã¨Ç¨ÏHõiOz# `≥ÅOQÍ} „áêO`« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_®
^À+¨µÖË##flk =∞#O QÆ∞iÎOKåe. "Õ+¨O =∂i#O`« =∂„`å<å,
=∂@ =∂iÛ#O`« =∂„`å<å "åˆ~q∞ hu=O`«∞Å∞ HÍ^Œ#fl
ã¨Ê$Ç¨Ï „Ѩu `≥ÅOQÍ}Ï L^Œº=∞HÍ~°∞xH˜ LO_®e.
ã¨"≥∞ÿHõº ~å„+¨ìO U~°Ê_»Hõ =ÚO^Õ `≥ÅOQÍ} Éèí∂™êfi=∞º=~°æO
ã‘=∂O„^èŒ |_® ÃÑ@∞ì|_ç ^•i =~°æO`À q∞ÖÏY`ü J~ÚOk.
JO^Œ∞ˆH ÉèÏ+¨ „áêuѨkHõ# qâßÖÏO„^èŒ L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæx
ã‘=∂O„^èŒ =∂Ô~¯ò H˘~°‰õΩ, `≥ÅOQÍ} =#~°∞Å∞ (Éèí∂q∞, h~°∞,
L^ÀºQÍÅ∞) ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊O HõeÊOKå~°∞. =∞#
„áêO`« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ 1956 #∞O_ç HÍO„ÔQã¨∞, ˜_çÑ≤ áêsìÅÖ’¡
LO@∂ ^ÀÑ≤_ôH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOz `å=Ú H˘O`« ÅaÌá⁄Ok#"åˆ~.
F@¡ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ ã¨=∞Ü«∂xfl |˜ì J=ã¨~åÅ#∞ |˜ì "å~°∞
g~°=Ù`å~°∞. g~°∞ "å~°=Ù`å~°∞. W"åfibì `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞
<åÜ«∞Hõ`«fiO „Ѩ[Å #∞O_ç ѨÙ@∞ìHõ ~åÖË^Œ∞. LxH˜Ö’ L#fl
^ÀÑ≤_ô áêÅHõ =~°æ áêsìÅ #∞O_Õ Ñ¨Ù@∞ìHõ =KåÛ~Ú. Hõ#∞Hõ
giH˜ JkèHÍ~°O „Ѩ^è•#O QÍx „Ѩ*Ï PHÍOHõ∆ HÍ^Œ<Õk
Ѩ~°=∞ã¨`«ºO. WѨʘH© áêsìÅ∞ =∂ˆ~k JkèHÍ~°O H˘~°ˆH QÍx
`≥ÅOQÍ} H˘~°‰õΩ HÍ^Œ<Õk QÆ∞iÎOKåe. JO^Œ∞ˆH ^Œâß|Ì HÍÅOQÍ
`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O ZxflHõÅ K«∞@∞ì u~°∞QÆ∞`«∂ „ѨKå~°,
x~°ã¨#ʼnõΩ Ѩiq∞`«"≥∞ÿOk. L^Œº=∞O ¿Ñ~°∞`À <åÜ«∞‰õΩÅ=∞=Ù
^•=∞#fl H˘iHõ ÃÑiyOk. L^Œº=∂xH˜ Ö∫H˜Hõ ã¨fiÉèÏ=O QÍh,
™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ`«QÍx, „Ѩ*Ï`«O„`« qÅ∞=ŠѨ@¡
x|^ŒÌ`« ÖˉõΩO>Ë `≥ÅOQÍ} U~°Ê_ç<å „Ñ¨[Å rq`åÖ’¡ UÖÏO˜
=∂~°∞ÊÅ∞~å=Ù. „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ ~å[H©Ü«∞ Pi÷Hõ ™ê=∂lHõ
q^è•<åÅ∞ ÖˉõΩO_® „Ѩ*Ïr=# q^è•<åÖ’¡ =∂~°∞Ê KÀ@∞
KÕã¨∞H˘^Œ∞. Hõ#∞Hõ ™ê„=∂[º"å^•xfl, ÃÑ@∞ì|_ç^•i q^è•<åxfl,
Éèí∂™êfi=∞ºq^è•<åxfl, ‰õΩÅ=∞`« `«`åfiʼnõΩ =ºuˆ~H˜OKÕ

8. 8#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
^Œ$HõÊ^è•xfl `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞HÍ~°∞Å∞ ã‘fiHõiOz `≥ÅOQÍ}Ï
™êkèOK«∞ ‰õΩO>Ë<Õ „Ѩ[Å∞ WѨʘ =~°‰õΩ Uq∞ HÀÖ’ÊÜ«∂~À
`≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìOÖ’ uiy "å˜x á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°#fl
QÆ∞iÎOѨÙ`À L^Œº=∞x~å‡}O [~°QÍe. JѨC_Õ Jk „Ѩ*Ï
L^Œº=∞OQÍ =∂i ã¨`«Êùe`åÅ∞ ™êkèã¨∞ÎOk.
1996 #∞Oz „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# =∞e^Œâ◊ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì
™ê^èŒ# L^Œº=∂xfl K«O„^ŒÉÏ|∞ L‰õΩ¯áê^ŒO`À J}z"Õã≤#
q+¨Ü«∂xfl WOHÍ „Ѩ[Å∞ =∞~°záÈÖË^Œ∞. 2002Ö’ J_»∞¤‰õΩOk
K«O„^ŒÉÏÉË. WOHÍ ©_ôÑ‘Ö’ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl <åÜ«∞‰õΩÅk
ÉÏx㨠|∞^ÕÌ#x ‰õÄ_® „Ѩ[Å∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. 2009 _çÃãO|~ü
9 „ѨHõ@# `«~åfi`« J_»∞¤ `«yeOk K«O„^ŒÉÏÉË ##flk ã¨∞ã¨Ê+¨ìO.
J~Ú<å `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ©_ôÑ‘Ö’ H˘#™êQÆ_»O ã≤QÆ∞æÖËx
`«<åxH˜, ™êfi~å÷xH˜ x^Œ~°≈#O. Z<£_ôU `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞
KÕÜ«∞‰õΩO_® J_»∞¤‰õΩOk K«O„^ŒÉÏÉË PÜ«∞# „^ÀÇ¨Ï |∞kúH˜,
`≥ÅOQÍ} =ºuˆ~Hõ`«‰õΩ WOHÍ Zhfl x^Œ~°≈<åÅ∞ HÍ"åe. WHõ
a*ËÑ≤ ÉÏ|∞ J_»∞¤‰õΩ#flO^Œ∞=Å<Õ `≥ÅOQÍ} W=fiÖËHõáÈÜ«∂
=∞x, =∞m§ =∂‰õΩ JkèHÍ~°q∞¿ãÎ `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞ KÕ™êÎ=∞x
ã¨<åfl~Ú <˘‰õΩ¯Å∞ <˘‰õΩ¯`«∞Ok. =∞m§ Z=~°∞ J_»∞¤HÀ~°#fl
Qͺ~°O© Uq∞© J#fl ^•xH˜ ã¨=∂^è•#O ÖË^Œ∞. JO^Œ~°∞
~år<å=∞ KÕã≤#ѨC_»∞ P áêsì ~å„+¨ì J^茺‰õ∆ΩÅ∞ ZO"Õ∞‡Ö˺
Ѩ^ŒqH˜ ZO^Œ∞‰õΩ ~år<å=∞ KÕÜ«∞ÖË^À ã¨=∂^è•#O ÖË^Œ∞.
WHõ 2001Ö’ `≥ÅOQÍ} ™ê^èŒ#H˘~°ˆH Ѩ٘ì# áêsì
©˜.P~ü.Zãπ Jx K≥ѨC‰õΩ#fl ÔHã≤P~ü L^Œº=∂xfl ZxflHõÅ
K«∞@∞ì, Ѩ^Œ=ÙÅK«∞@∂ì ^Œâß|ÌOÃÑ·QÍ uѨC`«∞<åfl_»∞. 2004Ö’
HÍO„ÔQãπ`À, 2009Ö’ ©_ôÑ‘`À á⁄`«∞ÎÃјì‰õΩ#flk <åÅ∞QÆ∞
ã‘@¡H˘~°ˆH QÍx `≥ÅOQÍ} H˘~°‰õΩ HÍ^Œ#flk "åã¨Î=O.
`≥ÅOQÍ}‰õΩ "≥Ú^Œ˜ #∞O_ç „^ÀǨÏO KÕã¨∞Î#flk P Ô~O_»∞
áêsìÖË##flk Kåi„`åHõ "åã¨Î=O. „^ÀǨïÅ∞ `≥ÅOQÍ}‰õΩ ZÏ¡
ã¨Ç¨ÏHõi™êÎ~À ÔHã≤P~üˆH J~°÷O HÍ"åe. Z<Àfl™ê~°∞¡ ^ŒQÍ Ñ¨_®¤
WOHÍ P áêsìÅ#∞ #=Ú‡HÀ=_»O ™êfi~°÷"≥∞ÿ# HÍ"åe ÖË^•
„Ѩ[ÅѨ@¡ JѨ#=∞‡Hõ"≥∞ÿ# J~Ú LO_®e. WHõ WѨC_»∞
ã‘=∂O„^èŒ áêsìÅ#∞ ÉÁO^Œ ÃÑ@ì_®xH˜ ã‘=∂O„^èŒ áêsìʼnõΩ
JO@HÍy xã≤ûQÆ∞æQÍ WO`«HÍÅO `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xH˜
„Ѩ[ʼnõΩ „^ÀǨÏO KÕã≤# "åix `«# áêsìÖ’H˜ PǨ fixOK«_®xfl
UÖÏ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. ©P~üZãπÖ’ KÕ~°QÍ<Õ Ñ¨iâ◊√^Œ∞úÅ=Ù
`å~å? áÈx W`«~° áêÅHõ =~°æ áêsìʼnõΩ ©˜P~üZãπ áêsìH˜
~å[H©Ü«∞ ã¨O㨯 $uÖ’ U"≥∞ÿ<å =∞øeHõ `Õ_® LO^•! Jx
^Œ∞iƒù}˜ "Õã≤ K«∂ã≤<å ZÖÏO˜ `Õ_®Å∞ HõxÊOK«=Ù. 2004Ö’
25 =∞Ok ÔQe¿ãÎ 11 =∞Ok HÍO„ÔQãπ‰õΩ J=Ú‡_»∞ áÈÜ«∂~°∞.
WѨC_»∞ ÔHã≤P~ü JO@∞#fl@∞¡ 100 =∞Ok ÔQe¿ãÎ Z=~°∞
J=Ú‡_»∞ áÈ~°x Qͺ~°O© Uq∞˜? Jã¨Å∞ c*ËÑ‘H˜ ˆHO„^ŒOÖ’
JkèHÍ~°O ^Œ‰õΩ¯`«∞O^•? ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å∞ =∞`À<å‡^Œ c*ËÑ‘x
JkèHÍ~°OÖ’H˜ `Õ"åÅx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~å? `≥ÅOQÍ} ¿Ñ~°∞`À
Zxfl J_»∞¤^•~°∞Öˇ·# `˘Hõ¯=KåÛ? 2014 `«~åfi`« 2019 J#~°#fl
Qͺ~°O© Uq∞˜? ˆHO„^ŒOÖ’ „ѨÉèí∞`«fi U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»OÖ’
~å[H©Ü«∞ Jx"å~°º`« U~°Ê_»∞`«∞O^Œ#fl ã≤OyÖò Z*ˇO_® Pâ◊`À
LO_»_»=∞O>Ë QÍeÖ’ nѨO Ãјì#>Ë¡ LO@∞Ok. JO^Œ∞ˆH
L^Œº=∞ "å^Œ∞Å∞ |∞kúr=ÙÅ∞ PÖ’zOKåe. „Ѩ[Å#∞
L^Œº=∂xH˜ ã¨#fl^ŒÌO KÕÜ«∂e. JѨC_Õ ˆHO„^ŒO ky=ã¨∞ÎOk?
J~°÷O HÍx q+¨Ü«∞O c*ËÑ‘ `≥ÅOQÍ} ~Ú¿ãÎ ˜P~üZãπ‰õΩ
ZO^Œ∞‰õΩ F@∞ "ÕÜ«∂e? =∞m§ HÍO„ÔQãπ ˆHO„^ŒOÖ’
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =¿ãÎ JѨC_»∞ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞ Uq∞
KÕÜ«∂ºe? `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞ PHÍOHõ∆ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì U~åÊ@∞
QÍx `≥ÅOQÍ} ¿Ñ~°∞ K≥ѨC‰õΩ#fl"åà◊§#∞ ~å[H©Ü«∞ JO^ŒÅO
ZH˜¯OK«_»O HÍ^Œx ZO`« `˘O^Œ~°QÍ QÆ∞iοãÎ L^Œº=∂xH˜
JO`«=∞Ozk. L^Œº=∂Å∞ ÃÇ·Ï*ÏH± HÍ=_»=∞O>Ë L^Œº=∞O
„^ÀǨïÅ KÕ`«∞Ö’¡ LO_»_»"Õ∞. „Ѩ[Å ~å[H©Ü«∞ PHÍOHõ∆
áêʼnõΩÅáêe@ =~°O H͉õÄ_»^Œ∞. WHõ¯_Õ |∞kú r=ÙÅ
„H©Ü«∂jÅ áê„`« LO@∞O^Œx QÆ∞iÎOK«_»O „Ѩã¨∞Î`« J=ã¨~°O.
JO^Œ∞ˆH ~å[H©Ü«∞ ‰õΩ„@Å#∞ „Ѩ[ʼnõΩ J~°÷O KÕ~ÚOKåe.
K≥·`«#º Ѩ~°Kåe. ÅHõ∆ º™ê^èŒ#‰õΩ L^Œº=∞O `«Ñ¨Ê =∞~À=∂~°æO
ÖË^Œ#flk Kåi„`«Hõ "åã¨Î=O.
©.P~ü.Zãπ áêsì Jkè<Õ`« ÔHã≤P~ü „Ѩ[Å#∞ ZxflHõÅ K«∞@∞ì
uÑ≤Ê =KÕÛ ZxflHõÖ’¡ =∞ixfl (100 JÃãOc¡, 17 áê~°¡"≥∞Oò)
ã‘@∞¡ ÔQÅ∞=_®xH˜ Ñ¨Öˇ¡ÉÏ@ KÕѨÏì_»∞. 2014Ö’ ˆHO„^ŒOÖ’
~å[H©Ü«∞ Jx"å~°º`« U~°Ê_ç ©P~üZãπ J=ã¨~°O LO@∞O^Œx
„Ѩ[Å#∞ #q∞‡Oz lq∞‡‰õΩ¯Å`À ~å[H©Ü«∞ ÅaÌ á⁄O^•Åx
K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. K≥<åflÔ~_ç¤ `≥ÅOQÍ} „Ѩ*Ïã¨q∞u #∞Oz ÔHã≤P~ü
`≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì ã¨q∞u =~°‰õΩ QÆ`« <åÅ∞QÆ∞ ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ „Ѩ[Å∞
`≥ÅOQÍ} ÃãO˜"≥∞Oò`À F@∞¡ "Õã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. HÍh
`≥ÅOQÍ} ~åÖË^Œ∞. `≥ÅOQÍ} "å^ŒO =ºH˜ÎQÆ`« ~å[H©Ü«∞
„ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ =#~°∞QÍ =∂~°_»O ^Œ∞~°^Œ$+¨ìHõ~°O. QÆ`« Ô~O_»∞
^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ L^Œº=∞O H˘#™êQÆ∞`«∞#flѨʘH© =∞# =#~°∞Å∞
(Éèí∂q∞, h~°∞, H˘Å∞=ÙÅ∞) =∞iO`«QÍ ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞~°Ü«∂º~Ú.
`≥ÅOQÍ} ~å"åÅ#fl, =#~°∞Å∞ HÍáê_»∞HÀ"åÅ<åfl, =∞#
H˘Å∞=ÙÅ∞ =∞#ˆH ^ŒHͯÅ<åfl qâßÅ SHõº"ÕkHõ ^•fi~å L^Œº=∞O
™êy¿ãÎ<Õ =∞# PHÍOHõ∆ ã≤kúã¨∞ÎOk. JÖÏ H͉õΩO>Ë <≥·~åâ◊ºO`À
H˘O^Œ~°∞ P`«‡|e^•<åÅ∞ KÕã¨∞‰õΩOÏ~°∞. ã‘=∂O„^èŒ áêʼnõΩÅ∞
=∞# =#~°∞Å∞ ^ÀK«∞‰õΩO@∂<Õ LOÏ~°∞, „Ѩ[Å∞ F@∞¡ "Õã¨∂Î<Õ
LOÏ~°∞. ZxflHõÅ ^•fi~å `≥ÅOQÍ}~å^Œ∞, „Ѩ*Ï L^Œº=∞O
^•fi~å<Õ `≥ÅOQÍ} ™êkèOK«∞HÀQÆÅO. JO^Œ∞=Å# `≥ÅOQÍ}
=KÕÛ=~°‰õΩ áêsìÅ#∞ ѨHõ¯# ÃÑ@ì_»O q∞#Ǩ =∞~À=∂~°æO
ÖË^Œ∞.
T

9. 9 _çâ◊O|~ü, 2012
''|`«HÍÅx =ÙO^Œ=∂‡——, ''PHõÖËã¨∞ÎO^Õ...J=∂‡——Jx `≥yѨ_»¤
_èçb¡ J`åºKå~°O, ǨÏ`«∞~åe ''J<å=∞`ü—— ¿ÑQÆ∞Å∞, L^Œº=∞ ˆHHõÖˇÿ
D ^Õâ◊ áêʼnõΩÅ QÆ∞O_≥Å#∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ =∞Å=∞Å =∞O_ç~Kå~°∞.
_èçb¡ J`åºKå~° ÉÏkè`«∞~åe ^•"åyfl zuÖ’ Ü«∂=`ü ^Õâ◊O
Hõà◊√§ K«O„_»xѨÙÊÖˇÿ LÃÑÊ<≥ÿ#~Ú. =∞Ç≤Ïà◊ŠѨ@¡ U<å_»∞
ã¨ÊOkOK«x áêʼnõΩÅ∞, _èçb¡ J`åºKå~°O ǨÏ`«º Ѷ¨∞@#ÃÑ·, J<ÕHõ
=∞Ok "≥Úã¨e Hõhfl~°∞ HÍ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞. ~å„+¨ìѨu „Ѩ}Éò =ÚYs˚
ã¨O`åѨO „ѨHõ˜¿ãÎ, ~å„+¨ìѨu H˘_»∞‰õΩ Jaèl`ü =∞Ç≤Ïà◊ŠѨ@¡
J^è•fi#flOQÍ =∂Ï¡_®_»∞. „Ѩ}Éò `«#Ü«Ú_ç `«Ñ¨C‰õΩ JHõ¯ +¨i‡+¨ª
Hõ∆=∂Ѩ}`À ^Õâßxfl "Õ_»∞‰õΩOk. +≤O_Õ #HõûÖˇÿ@∞¡<åfl~°O>Ë,
HÍO„ÔQãπ J^茺‰õ∆Ω_»∞ ''ÉÁ`«û—— P_»"åà◊√§ J~°ú~å„u u~°∞QÆ∞_»∞
ZO^Œ∞‰õΩ? JOÏ_»∞. gi "å~°ã¨∞Å∞ J~°ú~å„u _ç™È¯ `≥‰õΩ¯Ö’¡
ÃãìѨCÖËã¨Î~°∞. ''„Ѩ*Ï ã¨g∞Hõ~°}Ö’ ™È+¨Öò g∞_çÜ«∂ WѨÙÊ_»∞
XHõ PÜ«Ú^èŒOQÍ =∂iOk. H˘xfl ™ê~°∞¡ _®º#∞ûÅ∞, =∞i H˘xfl
™ê~°∞¡ x~°ã¨#Å∞ KÕ~Úã¨∞ÎOk. gi q+¨Ü«∞OÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO ZÖÏ
=º=ǨÏiOKåÖ’ PÖ’zOKåÅ<Õ z^ŒO|~°O =∂@Å∞ J`«ºO`«
„Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ#q——. ã¨=∂Kå~° ™êOˆHuHõ L^Œº=∂Å#∞ ZÖÏ
J}KåÖ’ „Ѩ}ÏoHõÅ∞ "ÕÜ«∞O_»x K≥ѨÊ_»O. Éèíq+¨º`ü
„Ѩ^è•#O@∞#fl ~åǨïÖòQÍOkè J`åºKå~åÅ∞, ǨÏ`«ºÅÃÑ· J_»∞QÆ∞
Hõ^ŒÑ¨_»∞. „Ñ≤Ü«∂OHõ, =^Õ~åÅ∞ ÃÑ^Œq qѨÊ~°∞. 2012Ö’, 635
ˆ~Ñπ ˆHã¨∞Ö’¡ XˆH XHõ¯iH˜ tHõ∆ Ѩ_ÕÖÏ áêeOz# JKÕ`«# +‘ÖÏnH˜∆`ü
12ÅHõ∆Å ZH±û„ˆQ+≤Ü«∂, L^ÀºQÆO Jx „ѨHõ˜OzOk.
J`åºKå~åÅ∞, ǨÏ`«ºÖ’¡ =¸_»∞ ѨÙ=ÙfiÅ∞, P~°∞HÍÜ«∞Å∞QÍ
=iúÅ∞¡`«∞#fl L`«Î~ü „Ѩ^Õâò ã≤.ZO. JdÖË+π 20 ÅHõ∆Å ZH±û„ˆQ+≤Ü«∂
„ѨHõ˜OKå_»∞. QͺOQ∑ˆ~Ñπ PO^Àà◊#HÍ~°∞ÅÃÑ· WOk~å QÍOkè
<å˜ Z=∞Ô~˚hû `«~°Ç¨ POHõ∆Å#∞ qkèOz, ^Õâ◊ ~å[^è•xx,
[#r=<åxfl áê~°q∞Å@s ^ŒàÏÅ`À kQƃùOkOK«_»O ã≤QÆ∞æKÕ@∞.
QͺOQ∑ ˆ~Ñπ ÉÏkè`«∞~åÅ∞ JO`«º„H˜Ü«∞Å∞ ǨïÏǨï˜# ÔH"≥∞~å
Hõ#∞flÖ’¡, ^Õâ◊ „Ѩ[Å Hõ#∞flÖ’¡ Ѩ_»‰õΩO_®,J`«ºO`« ~°Ç¨Ï㨺OQÍ
x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜ HÍ~°}ÏÖËq∞˜? Kå@∞=∂@∞QÍ, P^Œ~å
ÉÏ^Œ~åQÍ JO`«º„H˜Ü«∞Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ x~°fiÇ≤ÏOK«=Åã≤ =zÛOk?
U ™ê^è•~°} =∞x+≤, U <åÜ«∞‰õΩ_çÔH·<å Hõ_»™êi x"åà◊√Å∞
JiÊOK«‰õΩO_® JO`«º„H˜Ü«∞Å∞ KÕ™ê~å? „Ѩ`«ºHõ∆„Ѩ™ê~°O K«∂¿ãÎ
„Ѩ[Å∞ „Ѩ`«ºHõ∆ ^•_»∞ʼnõΩ áêÅÊ_»`å~åx áêʼnõΩÅ ÉèíÜ«∞O.
Ü«Ú=`«, „Ѩ[Å∞ áêÅHõ =~åæÅÃÑ· ^ŒO_≥`«∞Î`å~°x ˆHO„^Œ HÍO„ÔQãπ
‰õΩ„@ Ѩxfl, „Ѩ[ʼnõΩ Hõ_»™êi Hõhfl˜ g_À¯Å∞ x"åox ‰õÄ_®
^Œ∂~°O KÕã≤Ok.
J<ÕHõ =∞Ok ã≤h Ç‘Ï~ÀÅ∞, Ç‘Ï~À~Ú<£Å∞, ÃãÖˇ„a©Å∞ _èçb¡
J`åºKå~° Ѷ¨∞@#ÃÑ· `«=∞ ã¨O`åáêxfl, f„= P"Õ^Œ#x
„ѨHõ˜OKå~°∞. ''Jaè¿+H± |K«Û<£ WÖÏO˜ ^Õâ◊OÖ’<å <å P_»a_»¤
ÃÑ~°QÆ_»O Jx—— ã¨ÊOkOK«QÍ. ''ëê~°∞MòMÏ<£ =∞QÆ"å_çQÍ
Ѩ٘ì#O^Œ∞‰õΩ ã≤QÆ∞æ Ѩ_»∞`«∞<åfl#<åfl~°∞.—— 㨇 $uH˜ Jq∞`åÉò Hõq`«
~å¿ãÎ. áê@Å∂ ~åã≤ áê_®~°∞. ÉÏb=Ù_£, Ïb=Ù_£ ã≤hHõàÏHÍ~°∞Å∞
H˘"˘fi`«∞ÎÅ`À „Ѩ^Œ~°≈# KÕ™ê~°∞. HÍx gi ã≤x=∂ÖË, gi =∂@
áêÏ Ñ¨^•Å ã¨fi~° ã¨Ow`«,ÃãìѨÙÊÖË, ã¨=∂[OÖ’ D J`åºKå~°
ǨÏ`åº ÉèÏ"åÅ#∞ ã¨$+≤ìã¨∞Î#fl "åã¨Î"åxfl ZO^Œ∞‰õΩ =∞~°∞QÆ∞#
Ѩ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞. =∂#= ã¨O|O^è•Å#∞ ã¨OǨÏiOKÕ, ™ê„=∂[º
"å^ŒÑ¨Ù q+¨ã¨O㨯 $ux =∞#∞+¨µÅ "≥∞^Œà◊§Ö’ <å˜# áêѨO D
ã¨=∞ã¨Î z„`« ã‘=∞Åk HÍ^•? „ã‘Îx JOQÍOQÆ „Ѩ^Œ~°≈# KÕã≤Ok,
JOQÆ_ç ÉÁ=∞‡#∞ KÕã≤ Jq∞‡Ok g~°∞ HÍ^•? g~°∞ xi‡ã¨∞Î#fl
ã≤x=∂ÅÖ’ „ã‘ÎÅ Q“~°=O W#∞=∞_ç~Ѩ *Ë¿ãq Zxfl,
JQ“~°qOKÕ"≥xfl? U<å_≥ÿ<å D z„`åÅÖ’ „ã‘Î Q“~°=OQÍ
K«∂Ѩ|_ç~^•?
^Œâß|úO#fl~° „H˜`«O Hõ¡Éò _®#û~üÅ∞QÍ *’ºuÅH˜∆ ‡,
[Ü«∞=∂ex, ã≤Öò¯ã≤‡`«Å∞ JOQÍOQÆ #$`«º „Ѩ^Œ~°≈#Å∞ KÕ¿ã"å~°∞.
P áê„`«Å#∞ "å~°∞ `«Ñ¨Ê =∞Ô~=fi~°∂ KÕ¿ã"å~°∞ HÍ^Œ∞. <Õ_»∞ gi
J=ã¨~°O ã≤x=∂ÅÖ’ ѨÓiÎQÍ JO`«iOzOk. ã≤h Ç‘Ï~À~Ú<£
ÅO^Œ~°∞ Hõ¡Éò _®#û~üÅ J=`å~°"≥∞uÎ#ѨÙÊ_»∞, Hõ¡Éò _®#û~°¡ J=ã¨~°O
U=ÚOk? K≥=ÙfiÖ’¡ ÃãÖòáÈ<£ fQÆÅhfl, ©.q. "≥∂ɡÿÖòÅÖ’¡ =∞#
Hõà◊§hfl, =∞kÖ’ =∂@Å P@Åhfl, ã¨=∂[ r=# =∞O`å g∞
q+¨ ã¨O㨯 $u q[$OÉèí}Ë Hõ^•? ã≤Öò¯ã≤‡`« HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ
JOQÍOQÆ „Ѩ^Œ~°≈# KÕ¿ã Hõ^ä•<å~ÚHõÅ`À [#O "≥∞^Œà◊¡#∞
x~°O`«~°O ‰õΩà◊§ ÉÁ_»∞ã¨∞Î#fl"å~°∞ g~°∞ HÍ^•? QÆ∞_»¤Å∞ ÖË#@∞ì
~°OQÆ∞~°OQÆ∞Å QÀpÅ(ã≤QÆ∞æ) z#fl ¿ÑeHõÅ∞ "Õã¨∞H˘x, ÖˇÿOyHõ
"åOK«Å‰õΩ ѨÙiQ˘ÖËÊ JOQÍOQÆ „Ѩ^Œ~°≈#eã¨∞Î#fl ^Œ$âߺÅ∞ D
=∞#∞+¨µÅ "≥∞^Œà◊¡Ö’ "≥ÚÅ∞™ÈÎ#fl q+¨c*ÏʼnõΩ HÍ~°}O HÍ^•?
D ÉèÏ"åÖË Éè∫uHõ â◊H˜ÎQÍ J`åºKå~åʼnõΩ, ǨÏ`«ºÅ‰õΩ P[ºO
áÈã¨∞Î<åfl~Ú. Z‰õΩ¯= ã≤x=∂Å∞ ã¨=∂*Ïxfl, Ü«Ú=`«#∞ ѨHõ¯^•i
Ѩ˜ìOK«_»OÖ’ q+¨ã¨O㨯 $u c*ÏÅ ÉèÏ"åÅ#∞ [#O =∞ã≤Îëê¯Ö’¡
xOѨ_»OÖ’ q[Ü«∞=O`« =∞Ü«∂º~Ú. ã¨=∂*Ïxfl ã¨<å‡~°æOÖ’
#_çÑ≤# z„`åÅ ã¨OYº `«‰õΩ¯"Õ. xi‡ã¨∞Î#fl "≥∞*Ïi© z„`åÅ∞,
©g ëÈÅ∞, ZO@~ü>ˇÿ<£ "≥∞Oò q<庙êÅxfl, <≥ÿuHõ`«, qÅ∞=Å
x|^ŒÌ`«‰õΩ á⁄ã¨QÆHõ áÈQÍ, qHõ$`« q+¨ ã¨O㨯 $u q[$OÉèí}‰õΩ
^ÀǨÏ^ŒÑ¨_»∞`«∞<åfl~Ú.
''KÀbˆH Ñ‘KÕ HͺÃÇ·Ï—— ZO`« =∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ K≥izOk.
''J|ƒh fÜ«∞x ^≥|ƒ ZO`« Hõ=∞‡QÍ LOk~ÀÜ«∞Éσ—— áê@
z~°Orq, „j^Õq, ã≤h"åà◊§O^ŒiH˜ =∂ *Ë|∞Ö’¡ _»|∞ƒÅ∞ QÆ∞Ol,
=∂"≥∞^Œà◊§Ö’ qëêxfl xOÑ≤Ok. ''„¿Ñq∞OK«∞ WOK«áÈ „¿Ñq∞ã¨∂Î<Õ
–QÆ∞i*ÏÅ ~°qO^Œ~ü~å=Ù, <≥·<åÅ QÀ=~°ú<£
Wnã≤hã¨O㨯$u„ѨÉèÏ="Õ∞!

10. 10#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
=ÙOÏO, =∂Ï¡_»∞ P_»HõáÈ =∂Ï¡_»∞`«∞<Õ =ÙOÏ—— áê@
HÍ"≥∂<å‡^Œ"≥∞ÿ ZO^Œi Hõ<≥flÑ≤Å¡Å ‰õΩ`«ÎHõÅ∞ HõuÎiOzOk. ''#∞=Ùfi
U_çÔH֡ΠP_çH˘ã¨Î ã¨∞=~°‚, hWO˜¿Ñ~°∞ =∂~°∞ã¨Î ã¨∞=~°‚—— g∞~°∞
xi‡OK«∞‰õΩ#fl JO`«∞ÖËx Pã¨∞ÎÅ∞ JO`«ã¨∞ÎÅ∞, P„Hõq∞Oz#
ã¨∂ì_çÜ≥∂Å +¨Ø˜OQÆ∞Åhfl =∂#= ã¨O|O^è•Å z„`«=^Õ Hõ^•?
‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅO^Œ~°∞ Hõeã≤ K«∂_» ÖËx ^Œ∞ã≤÷uH˜ kQÆ*Ï~åÛ~°∞.
=Oâ◊áê~°OѨ~°ºOQÍ Ñ≤Å¡Å∞ "åi Ñ≤Å¡Å∞, =∞#∞=∞Å∞ `«Ñ¨Ê
=∞Ô~=fi~°∂ ÖË~å? ã≤x=∂ Ç‘Ï~ÀÅ∞QÍ fiÛk^Œ∞Ì`«∞#fl
DJkè<Õ`«Å∞, "åi P_»a_»¤Å <≥O^Œ∞‰õΩ ã≤x=∂Ö’¡H˜ fã¨∞‰õΩ
~å=_»OÖË^Œ∞? ÃÑe¡KÕã≤ J`«Î"åiO˜H˜ ZO^Œ∞‰õΩ ѨOÑ≤ã¨∞Î<åfl~°∞?
Dã≤h [QÆ`«∞ΉõΩ g∞Ñ≤Å¡Å#∞ Ç‘Ï~ÀÅ∞QÍ KÕÜ«∞_»OÖ’ g∞‰õΩ#fl
Jáê~° Pã¨∞ÎÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ `≥eã≤O^Õ? g∞ P_» a_»¤Å#∞ ã≤h
~°OQÆOÖ’H˜ ~å‰õΩO_® KÕÜ«∞_»OÖ’ K≥_çáÈ=^ŒÌ<Õ POHõ∆Å∞, ã¨=∂[O
Ѩ@¡ ZO^Œ∞‰õΩ ÖË^Œ∞?
Z‰õΩ¯= =∞Ok „Ѩ[Å∞, q^•º=O`«∞Å∞ P_»Ñ≤Å¡ ѨÙ@ì_»O
Ji+¨ìO Jx ÉèÏqã¨∞Î#fl ^Œ∞+¨ª ã¨=∂[OÖ’ =∞#O rqã¨∞Î<åflO.
<Õ˜H˜ „ã‘Î Ô~O_»= `«~°QÆu =∞x+≤QÍ QÆ∞iÎOK« |_»∞`«∞#flk. P_»,
=∞QÆ Ñ¨Ù@∞ìHõÖ’, ÃÑOѨHõOÖ’ J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å ^•~°∞} q=Hõ∆`«,
Jã¨=∂#`«Å∞<åfl~Ú D^Õâ◊OÖ’. P_» Ñ≤Å¡ Jx `≥e¿ãÎ
Hõ_»∞ѨÙÖ’<Õ ÅHõ∆ÖÏk =∞Ok HõuÎ"Õ@¡‰õΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. W=hfl
J`åºKå~åÅ∞, ǨÏ`«ºÅ‰õΩ ~ÀQÆ„QÆã¨÷"≥∞ÿ# =¸Å "Õà◊√§.
2001Ö’ [iy# XHõ J^茺ܫ∞#OÖ’ Ô~O_»∞ ^ŒâßÉÏúÅÖ’
10 q∞eÜ«∞#¡ =∞Ok P_»a_»¤Å∞ Hõ_»∞ѨÙÖ’<Õ Ç¨Ï`«º KÕÜ«∞|_®¤~°∞.
UÏ 12 q∞eÜ«∞#¡ =∞Ok P_»a_»¤Å∞ ѨÙ_ç`Õ, JO^Œ∞Ö’ 10ÅHõ∆Å
=∞Ok P_»a_»¤Å∞ `«=∞ "≥Ú^Œ˜ Ѩ٘ì# ~ÀA<å˜H˜ ‰õÄ_®
|`«Hõ_»O ÖË^Œ∞.
P_»"åà◊¡ ã¨OYº =∞QÆ"åà◊¡ ã¨OYº‰õΩ ã¨=∂#OQÍ ÖË^Œ∞. 1000
=∞Ok =∞QÆ"åà◊§‰õΩ J<ÕHõ ~å„ëêìÅÖ’ 1000 =∞Ok P_»"åà◊√¡
ÖË~°∞. q=Hõ∆ HÍ~°}OQÍ qѨs`«OQÍ 800 #∞O_ç 700‰õΩ
`«yæáÈ~ÚOk. DѨi}Ï=∂Å∞ J<ÕHõ qѨ`«¯~°, ™ê=∂lHõ
ã¨=∞㨺ʼnõΩ HÍ~°}=∞=Ù`å~Ú. áÈ+¨HÍǨ ~° ֒ѨO`À J<ÕHõ =∞Ok
Ñ≤Å¡Å∞ `«e¡ QÆ~åƒùxfl pÅ∞Û‰õΩx |Ü«∞@‰õΩ =zÛ<å 500 „QÍIIÅ
|~°∞=Ù ^•@‰õΩO_®<Õ |`«‰õΩ Kåeã¨∞Î<åfl~°∞. 5–10 Uà◊¡ =∞^茺
P_»Ñ≤Å¡Å∞ UÏ áÈ+¨HÍǨ ~°O H˘~°=_ç ÅHõ∆Å ã¨OYºÖ’
K«xáÈ`«∞<åfl~°∞.
2012 [#=i #∞O_ç #=O|~ü =~°‰õΩ _èçb¡Ö’ 635
J`åºKå~° ˆHã¨∞Å∞ #"≥∂^ŒÜ«∂º~Ú. 754 =∞Ok xOk`«∞Å#∞
JÔ~ã¨∞ì KÕ™ê~°∞. D "≥Ú`«ÎO xOk`«∞ÅÖ’ XHõ¯iˆH tHõ∆Ѩ_ç~k.
ZO`« J^è•fi#fl"≥∞ÿ# ã≤÷uÖ’ =Ù<åflÜ≥∂, =∞#K«@ì, <åºÜ«∞,
qKå~°}, ѨiáêÅ# =º=ã¨÷Å∞. QÆ`« U_®k`À áÈe¿ãÎ, ^Õâ◊
áêʼnõΩÅO^Œ~°∞ =ÙO_Õ _èçb¡Ö’ DU_®k J`«ºkèHõ ˆHã¨∞Å∞
#"≥∂^ŒÜ«∂ºÜ«∞x QÆ}ÏOHÍÅ∞ q=iã¨∞Î<åfl~Ú.
J`åºKå~°O KÕã≤# "åiH˜ Li"ÕÜ«∂e Jx JO^Œ~°∞
Ѷ¨∞’+≤ã¨∞Î<åfl~°∞. XHõi^ŒÌix Lif¿ãÎ J`åºKå~åÅ∞ ǨÏ`«ºÅ∞
PQÆ∞`åÜ«∂?. HÍ"≥∂<å‡^Œ∞Å#∞ Z<£H“O@~ü KÕã≤#O`« =∂„`«#
=∞Ç≤Ïà◊Å ‰õΩ`«ÎHõÅ∞ HõuÎiOz_»O PQÍÜ«∂?. <Õ~°ã¨∞÷Å#∞ ~ÀE"åi
qKå~°} „ѨHÍ~°O, 30~ÀAÅÖ’ f~°∞Ê WzÛ, Hõiî#OQÍ
tH˜∆OKåe. Ç≤ÏOã¨,J`åºKå~°O, ǨÏ`«ºÅ ÉèÏ"åŠѨÙ@∞ìHõ‰õΩ
HÍ~°}"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ ‰õÄHõ˜ "Õà◊§`À ÃÑH˜eOz TifÜ«∂e.
|∂`«∞ ã≤x=∂Å#∞ áê`«ˆ~Ü«∂e. ã¨=∂[ ã¨Éèíº`« ã¨O™ê¯~°O
Éèíq+¨º`ü Éèí„^èŒ`å qÅ∞=Å#∞ qzÛù#flO KÕ¿ã Jxfl qâ◊$OYÅ
~°∂áêÅhfl q^èŒfiOã¨O KÕÜ«∂e. P_» =∞QÆ =∞^茺 ѨÙ@∞ìHõ ÃÑOѨHõO
ã¨=∞ã¨Î ã¨O|O^è•Ö’¡ Jã¨=∂#`åfixfl JO`«O KÕÜ«∞_»O ÅHõ∆ ºOQÍ
ã¨=∂[O ã¨=∞+≤ìQÍ Hõ^ŒÖÏe. =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ Q“~°qOKÕ
áê~îåºOâßÅ#∞, tH˜∆OKÕ K«ÏìÅ#∞, ã¨Ç¨Ïr=<åxfl z#fl<å˜#∞O_Õ
JÅ"å@∞QÍ =∂~åÛe. Jxfl ~°HÍÅ |∂`«∞, K≥_»∞ ™êO㨯 $uHõ
~°∂áêÅ#∞, z„`åÅ#∞ x¿+kèOKåe. <Õ~åÅ qKå~°}‰õΩ lÖÏ¡‰õΩ
XHõ áêãπì„ÏH± HÀ~°∞ì#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e. <Õ~°ã¨∞÷Å#∞ Lif¿ãÎ,
#ѨÙO㨉õΩÅ#∞ KÕ¿ãÎ ã¨iáÈ`«∞O^•? ã¨$+≤ìã¨∞Î#fl Ѩiã≤÷`«∞Å
=¸Å"Õà◊§‰õΩ Li"ÕÜ«∂e. <Õ~°ã¨∞÷ʼnõΩ É’~°∞¤ `«yeOz, ã¨=∂[O
hK«=∞#∞‰õΩ<Õ áêÜ«∞HÍ<åÅ∞ Hõ_çyOKåe. "≥∂sÅ∞ ZuÎOKåe.
~À_»∞¡ T_çÛÑ≤OKåe. Pã¨∞Ѩ„`«∞Ö’¡ K≥`«Î ZuÎOKåe. ã¨HõÅ ã¨=∂[
^Œ∞ã≤÷`«∞ʼnõΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ áêʼnõΩʼnõΩ ‰õÄ_®
W"Õ ã¨`«fi~° Hõiî# tHõ∆Å J=∞ÖË Ñ¨iëê¯~°O.
~°≠Ïhû ÅH˜∆ ‡ÉèÏ~Ú, ~°∞„^Œ=∞^Õq, SÅ=∞‡, ã¨=∞‡Hõ¯,
™ê~°Å=∞‡ÖÏO˜ g~°=x`«Å#∞ Hõ#fl ÉèÏ~°`« QÆ_»¤, =∞Ç≤Ïà◊ŠѨ@¡
WO`« J^è•fi#fl ^Õâ◊OQÍ ZO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞`ÀOk? l–20
^ÕâßÅxflO˜Ö’ =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· [~°∞QÆ∞`«∞#fl ^•~°∞} ǨÏ`«ºÅ∞
Ç≤ÏOã¨Ö’ ÉèÏ~°`ü J^è•fi#fl"≥∞ÿ# ™ê÷#OÖ’ =ÙO^Œx ÅO_»<£ #∞Oz
"≥Å∞=_Õ ''QÍi¤Ü«∞<£ J<Õ POQÆæ Ѩ„uHõ—— ¿Ñ~˘¯Ok. „ѨѨOK«Ñ¨Ù
JuÃÑ^ŒÌ „Ѩ*Ï™ê=∞º ^Õâ◊OÖ’ =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· WÖÏ ^•_»∞Å∞
[~°∞QÆ∞`«∞O>Ë "åi Q“~°=O ZÖÏ Ñ¨i~°H˜∆OK« |_»∞`«∞Ok? Ju
ÃÑ^ŒÌ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºOÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ „f= HõëêìÅ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ
Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl~°∞? 1966Ö’<Õ "≥Ú^Œ˜ ™êi WOk~åQÍOnè
„ѨѨOK«OÖ’<Õ Ju ÃÑ^ŒÌ [<åÉèÏ QÆÅ ^ÕâßxH˜ "≥Ú^Œ˜ =∞Ç≤Ïà◊
„Ѩ^è•#=∞O„u J~ÚOk. "≥Ú^Œ˜ áœ~°∞~åÅ∞QÍ, XHõ =∞Ç≤Ïà◊
~å„+¨ìѨuQÍ J`«∞º#fl`« ™ê÷#OÖ’ =ÙOn ^Õâ◊OÖ’. Ü«Ú.Ñ≤.U.
K≥ÿ~°‡<£ ™ÈxÜ«∂ J<ÕHõ ~å„+¨ì ˆHO„^èŒ „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ Jkè<Õ`«QÍ
=ÙOk. „ѨuѨHõ∆ <åÜ«∞‰õΩ~åÅ∞ ã¨∞ëê‡ ã¨fi~å*ò, KåÖÏ ~å„ëêìÖ’¡
gi„ѨÉèí∞`åfiÖË áêeã¨∞Î<åfl~Ú. =∞Ç≤ÏàÏ =ÚYº=∞O„`«∞Å∞
=Ù<åfl~°∞. J~Ú<å =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· ^•_»∞Å∞ qâ◊$OYÅOQÍ ZO^Œ∞‰õΩ
H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ=Ù<åfl~Ú. _èçb¡ L^Œº=∞ Ü«Ú=`«~°O „Ѩ[Å∞
J#fl@∞¡ ™ÈxÜ«∂, +‘ÖÏnH˜∆`ü, ã¨∞ëê‡ã¨fi~å*òʼnõΩ `«Ñ¨Ê, D^Õâ◊OÖ’
U=∞Ç≤Ïà◊ÔH·<å Éèí„^Œ`« =ÙO^•?
„ѨѨOK«O =ÚO^Œ∞ ã≤QÆ∞æѨ_ÕÖÏ D^Õâ◊ ''=∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ·
qâ◊$OYÅ q+¨ ™êO㨯 $uHõ ã¨fi^Õj L„QÆ"å^Œ∞Å ^•_»∞Å∞ J<ÕHõ
Ô~@∞¡ ZO^Œ∞‰õΩ ÃÑiy#~Ú.—— J`åºKå~°O, ^•_ç Éè∫uHõ"≥∞ÿOk.

11. 11 _çâ◊O|~ü, 2012
_èçb¡ ÖÏO˜ J`åºKå~åÅ∞ [iy#ѨÙÊ_»∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. D
J`åºKå~åÅ∞ Éè∫uHõOQÍ =∂~°_®xH˜ HÍ~°}"≥∞ÿ# ÉèÏ"åÅ#∞
HÀÏ#∞ HÀ@¡ [<åÅ "≥∞^Œà◊§Ö’ ã¨$+≤ìã¨∞Î#fl HÍ~Àʈ~ò
™ê„=∂[º"å^Œ q+¨ã¨O㨯 $u, ã≤h,˜.q, <≥ò, „Ѩ™ê~° =∂^茺=∂Å
‰õΩ„@Å#∞ ‰õÄ_® _çb¡ ^Õâ◊ „Ѩ[Å L^Œº=∞O KÕkOKåe. XHõ¯i^ŒÌiH˜
#ѨÙO㨉õΩÅ KÕ¿ãÎ, Li"Õ¿ãÎ J`åºKå~åÅΩ PQÆ=Ù. J`åºKå~°
PÖ’K«#Å#∞ ã¨$ã≤ªã¨∞Î#fl ѨÙ<å^Œ∞ʼnõΩ Li"ÕÜ«∂e. J`åºKå~°
ÉèÏ"åŠѨÙ<å^Œ∞Å =¸Å "Õà◊§#∞ ã¨=¸ÅOQÍ ÃÑH˜eOKåe.
XHõ tHõ∆, XHõ qKå~°} ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿOkHÍ^Œ∞. qKå~°}Å∞, tHõ∆Å
„Ѩ™êÎ=#Å∞ ÖËx Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ ã¨=∂[OÖ’ ã¨$+≤ìOKåe.
„áêp# Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨=∂[OÖ’x ''Y~°‡ `«Å~å`«Å—— ÉèÏ=#Å∞
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ "≥∞^Œà◊§Ö’ ã≤÷~°Ñ¨_®¤~Ú. „|Ǩχ =∞# `«Å ~å`«
~åã≤#@∞¡ =∞# r=# QÆu ™êQÆ∞`«∞OkÖË Jx ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞.
x`«º r=#ÉÏ^èŒÅ∞, ^•~°∞} Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ =∞ø#OQÍ
J#∞ÉèíqOK«_»O, ^Œ∞:dOK«_»O, ÉèíiOK«_»O JÅ"å@∞QÍ =∂~°∞Û
‰õΩ<åfl~°∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞. W©=Å JO`«~å˚fÜ«∞ 㨈~fi ‰õÄ_® ÉèÏ~°fÜ«∞
=∞Ç≤Ïà◊Å ‰õΩ#fl ã¨Ç¨Ï#O =∞Ô~=fiiH˜ ÖË^Œx ¿Ñ~˘¯Ok. HÀÏ#∞
HÀ@¡ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ Hõh㨠¿ÇÏ`«∞|^ŒÌ`« ÖËx D ÉèÏ"åÅ q+¨=ÅÜ«∞O
Ö’Oz q=ÚH˜Î HÍHõáÈQÍ J^Õ TaÖ’H˜ uiy uiy
kyáÈ`«∞<åfl~°∞. =∞Ç≤Ïà◊Å rq`« L^ŒÌ~°}‰õΩ J_»¤OH˜QÍ =Ù#fl
„áêp# KåO^Œã¨ ÉèÏ"åÅ ™ê÷#OÖ’ ã¨OѶ¨∞˜`« âß„ã‘ÎÜ«∞ K≥ÿ`«#ºO
PtOz#O`«QÍ ÃÑ~°QÆ_»O ÖË^Œ∞. DHõ~°Î"åºxfl _çb¡ L^Œº=∂Å
"≥Å∞QÆ∞Ö’ Ü«Ú=`«~°O KÕѨÏìe. ѨÙ~°∞+¨µ_ç`À ã¨=∂#"≥∞ÿ#
¿ãfiK«Û ™êfi`«O„`åºÅ∞ ÖËHõ áÈ=_»O. U =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ <≥ÿ<å,
Uã≤÷uÖ’<≥ÿ, ZO`« ã¨OѨ^Œ, =ã¨`«∞Å∞ =Ù<åfl, =∞Ç≤Ïà◊ r=#OÖ’
ѨÙ~°∞+¨µ_ç áê„`«, `À_»∞ J<Õ =∂~°x Éè∫uHõ Ѩiã≤÷`«∞Å ^Œ∞~°=ã¨÷Å∞,
ÉèÏ~°`« =∞Ç≤Ïà◊#∞, ã¨=∂*Ïxfl Ѩ˜ìÑ‘_çã¨∞Î<åfl~Ú. ‰õΩ@∞OÉÏ<Àfl,
Éèí~°Î<À, `«O„_ç<À, J#fl<À, XHõ =∞QÆ=∞x+≤ `À_»∞ g_ç`Õ ¿ãfiK«Û,
Éèí„^Œ`«`À |uˆH Ѩiã≤÷`«∞Å∞ ã¨=∂[OÖ’ ǨÏiOK«∞‰õΩ áÈÜ«∂~Ú.
=∞Ç≤Ïà◊‰õΩ, áœ~°∞xH˜ J<åºÜ«∞O [~°∞QÆ∞`Õ ~å[ºO, ^•x
Ü«∞O„`åQÆO ã¨fi`«fi~°O tH˜∆ã¨∞ÎO^Œ<Õ Ñ¨iã≤÷u ÖË^Œ∞. `À_»∞ ÖˉõΩO_®
XO@iQÍ =ÙO_Õ =∞Ç≤Ïà◊Å r=# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ J<ÕHõ ã¨=∞㨺ʼnõΩ
^•_»∞ʼnõΩ xÅÜ«∞=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· J<ÕHõ ~°HÍÅ
^•_»∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl |Ü«∞@H˜ Jã¨ÖË "≥Å¡_ç KÕÜ«∞x Ѩiã≤÷`«∞Å∞
‰õÄ_® ã¨=∂[OÖ’ QÆ∂_»∞ Hõ@∞ì‰õΩ áÈ`«∞<åfl~Ú. =∞K«∞Û‰õΩ XHõ˜
J~° =∂„`«"Õ∞ |Ü«∞@‰õΩ =ã¨∞Î<åfl~Ú. PѶ¨∞@#Å∞ "≥Å¡_ç¿ãÎ
Éèíq+¨º`ü rq`åxH˜, H©iÎH˜ =∞K«ÛQÍ Ñ¨i}q∞ã¨∞Î<åfl~Ú. JÖÏO˜
^•_»∞Å∞ PQÆHõáÈQÍ, f„=OQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`åÜ«∞x ÉèíÜ«∞O.
=∞Ç≤Ïà◊Å#∞ J#∞=∂xOKÕ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ ã¨=∂[OÖ’ =ÙO_»@O.
HõëêìÖ’¡ =Ù#fl =∞Ç≤Ïà◊‰õΩ x*Ï~Úu`À =∞^ŒÌ`«∞ hÜ«∞ÖËx,
~°H˜∆OK«ÖËx Ѩiã≤÷uÖ’¡ =º‰õΩÎÅ∞, |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨=∂[O, „ѨÉèí∞`«fi
qÉèÏQÍÅ∞ =ÙO_»@O. x*Ï~Úf`À =∞#∞+¨µÅ‰õΩ ¿ã= KÕ¿ã "å~°∞
Hõ~°==Ù `«∞<åfl~°∞. qaè#fl =~°æ „ѨÜ≥∂[<åÅ <ÕѨ^茺OÖ’
'¿ã=—JѨǨϙêºxH˜ QÆ∞~“`«∞Ok. ~å[ºO, K«@ì|^ŒÌ Ü«∞O„`åOQÆO,
=º=ã¨÷Å∞ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ ~°H˜∆OKÕ ÉÏ^茺`«Ö’ ѨÓiÎQÍ xsfi~°º"≥∞ÿ
áÈ=_»O, qѶ¨Å =∞=_»O nxH˜ „Ѩ^è•# HÍ~°}O. =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ
"Õ∞Å∞ KÕ¿ã K«ÏìÅ∞ KåÖÏ =ÙOÏ~Ú. HÍx K«@ì |^ŒÌ
áêÅ#‰õΩ(~°∂Öò PÑπ ÖÏ)™ê÷#O ÖË^Œ∞. W`«~°∞Å QÆ∞iOz =∞~˘Hõ~°∞
PÖ’zOK«Hõ áÈ=_®xH˜, Z=i q+¨Ü«∂Ö’¡ "å~°∞ =Úxy
áÈ=_®xH˜ „Ѩ^è•# HÍ~°}O? ~å[ºO ÖË^• „ѨÉèí∞`«fiO, =ºH˜Î
ã¨=∂[ ÉÏ^茺`«Å #∞O_ç ѨÓiÎQÍ "≥·^˘ÅQÆ_»O. ‰õΩ@∞O|, =º‰õΩÎÅ
ÉÏ^茺`«Å Hõ~°Î=º x~°fiǨÏ} JO`å =º‰õΩÎÅ∞, ã¨=∂[OÖ’ Z=iH˜
"åà◊§g∞^Õ Ñ¨_»_»O. Z=i q+¨Ü«∂Ö’¡ Z=~°∞ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕÜ«∞ÖËx,
"åà◊§ rq`« q+¨Ü«∂Å K«∞>Ëì "åà◊√§ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜÕ∞ =ºH˜Î ˆHO„^Œ
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ L`«Ê#fl"≥∞ÿ#q. ã¨=∞+≤ì ã¨=∂[ rq`åÅ#∞ qzÛ#flO
KÕã≤, W~°∞‰õΩ ‰õΩ@∞O|, =ºH˜Î ˆHO„^Œ J=∂#gÜ«∞ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞
ã¨$+≤ìOzn ^Œ∞+¨ª PiúHõ =º=ã¨÷. D Ѩ#O`å P„t`« ÃÑ@∞ì|_ç^•s
=º=ã¨÷^Õ. WÖÏO˜ ã¨=∂*Ïxfl ã¨$+≤ìOK«_»O ‰õÄ_® nx qt+¨ì`Õ.
Wk xiú+¨ì HÍÅ PiúHõ Kåi„`«Hõ ã¨=∂[Ѩ٠qt+¨ì`« ‰õÄ_®.
=∞Ç≤Ïà◊ŠǨωõΩ¯ÅÔH· áÈ~å_ç# QÆ`« HÍÅѨ٠L^Œº=∂Å∞
ÖË=#∞‰õΩ#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ _èçb¡ J`åºKå~åÅÃÑ· _èçb¡ ˆHO„^Œ ã¨~å¯~°∞
Hõ#∞QÆ∞_»¡ÃÑ· Z‰õΩ¯Ãјì# L^Œº=∞O K«i„`«Ö’<Õ JkfifÜ«∞"≥∞ÿ#k.
™ê„=∂[º"å^Œ q+¨ã¨O㨯 $uH˜, qâ◊$OYÖÏxH˜ =∞Ç≤Ïàı ˆHO„^Œ
=∂Ô~¯ò =ã¨∞Î=ÙQÍ =∂iOk. J`«ºO`« ^•~°∞} ǨÏ`«ºÅ∞ ^•_»∞ʼnõΩ
HÍ~°}"≥∞ÿ# ÉèÏ"åÅ#∞, PÖ’K«#Å#∞ ã¨=∂[ r=# =∞O`«@
xOѨ_»OÖ’, ™ê„=∂[º"å^Œ ™ê㨯 $uHõ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å „ѨѨOK«
ˆHO„^ŒO q[Ü«∞=O`«O J~ÚºOk. ™êO㨯 $uHõ ^•_»∞Å#∞
Z^Œ∞~À¯=_»OÖ’ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ „ѨQÆujÅ „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å∞, áêsìÅ∞
f„= ã¨"åà◊√¡ Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl~Ú. W~°∞‰õΩ QÆ^Œ∞Ö’¡Oz, Z=i`À
HõÅ=‰õÄ_»^Œ#∞‰õΩ<Õ ÉèÏ"åÖ’¡Oz |Ü«∞@‰õΩ =zÛ qâßÅ
„áêuѨkHõQÍ „Ѩ[Å#∞ SHõºOQÍ HõkeOKåe. =∞#O^Œ~°O
J`«ºO`« =∞Oz, J`«ºO`« K≥_»∞ qq^èŒ "≥·q^茺 ã≤÷`«∞Å =∞^茺
rqã¨∂Î<Õ, Ѩi~°H˜∆OK«∞ ‰õΩO@∞#fl qÅ∞=Å#∞ x|^ŒÌ`«Å#∞ |˜ì
qq^èŒ ã¨fiK«Ûù`«Å#∞ Hõey=Ù<åflO.L^Œº=∂Å∞ JO`Õ. gÖˇÿ#O`«
Z‰õΩ¯= ™ê÷~ÚÖ’ qâßÅ â◊‰õΩÎÅ#∞ HõÅ∞ѨىõΩ ™êˆQ „ѨQÆujÅ
L^Œº=∂ÖË =∂~°∞ÊÅ∞ fã¨∞‰õΩ =™êÎ~Ú.
„Ѩ[Å∞ `«=∞ǨωõΩ¯Å ™ê^èŒ# H˘~°‰õΩ L^Œºq∞OK«_®xH˜ ã≤^ŒÌOQÍ
=Ù<åfl~°∞. Ñ≤O_»∞`«∞#fl x`«º rq`«O „Ѩ[Å#∞ Hõ^Œ<åxH˜
Hõkeã¨∞ÎOk. <åÜ«∞‰õΩÖË ÖË~°∞.
q^Œº, "≥·^ŒºO, |@ìÅ∞, áÈ+¨} Y~°∞ÛÅ∞ PHÍâß#flO@∞`«∞#fl
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Pã¨∞ÎÅ∞ ÖËx,=Ù<åfl ÃÑ·™ê ~åx, Ñ≤Å¡Å∞ QÆÅ q^Œ=~åÅ¡
Ѩiã≤÷u aHõ∆QÍà◊¡ HõO>Ë Ç‘Ï#OQÍ=ÙOk. Ñ≤Å¡Å∞, ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞
™ê^ŒÖËHõ =º‰õΩÎÅ∞QÍ, =¸‰õΩ=∞‡_çQÍ P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞#fl
"åi ã¨OYº ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk. Ô~·`«∞ P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ, =∞^ŒºO =∞~°}ÏÅ
ÉÏkè`«∞Å∞ ~ÀkOK«x T~°∞ ÖË^Œ∞. QÆ$ǨÏÇ≤ÏOã¨, =~°Hõ@flѨÙ
Kå=ÙÅ∞, Ü«∂ã≤_£ ^•_»∞Å∞, „¿Ñ=∞ "≥∂™êÅ∞, H˜_®flÑπÅ∞, =∞Ç≤Ïà◊Å∞
(`«~°∞"å~Ú 15= ¿ÑrÖ’...)

12. 12#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
#_»∞ã¨∞Î#fl HÍÅO
''ZO^Œ∞‰õΩ ZO^Œ∞‰õΩ D ã¨ÉèíÅ∞ – H˘O^Œi qO^Œ∞ÅH© ã¨ÉèíÅ∞
Z=iq Z=iq D ã¨ÉèíÅ∞ – [ÅQÆO |ÅQÆOq D ã¨ÉèíÅ∞——
Jq ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ =¸_»∞ ^ŒâßÉÏúÅ „H˜`«O [iy# „ѨѨOK«
`≥Å∞QÆ∞ =∞Ǩ ã¨ÉèíÅ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ =∞Ǩ Hõq NN ~åã≤#
ѨO‰õΩÎeq. (H˘O^Œi qO^Œ∞ʼnõΩ |^Œ∞Å∞Q͖ѨO^Œ∞Å qO^Œ∞Å
Hõq "å_®~°∞) D ~ÀA P ѨO‰õΩÎÅ∞ ZO`«=∞OkH˜ QÆ∞~°∞Î<åflÜ≥∂
HÍh, <å˜ „ѨѨOK« `≥Å∞QÆ∞ =∞Ǩ ã¨Éèíefl =ºuˆ~H˜Oz# f~°∞‰õΩ
Wq J^ŒÌOѨ_»∞`å~Ú. ~åA `«Å∞K«∞‰õΩO>Ë ^≥|ƒÅ‰õΩ H˘^Œ∞"å
J#fl@∞¡ áêʼnõΩÅ∞ `«Å∞K«∞‰õΩO>Ë ã¨ÉèíʼnõΩ W|ƒO^Œ∞Å∞O_»=Ù.
_»|∞ƒ‰õΩ H˘^Œ=ÙO_»^Œ∞. Zyã≤Ѩ_»∞`«∞#fl `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xfl
^•i =∞o¡OK«_®xH˜, JdÅѨHõ∆ ã¨=∂"Õâßxfl J_»∞¤HÀ=_®xH˜
ã¨ÉèíÅ ¿Ñ~°∞# ã¨"≥∞ÿHõº"å^•xfl =∞~À™êi qxÑ≤OK«_®xH˜ KÕã¨∞Î#fl
z=i „Ѩܫ∞`«flq∞k.
=∞#"åiH˜ U ã¨ÉèíÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ [~°∞ѨÙ`«∞<åfl~À, "å˜ <ÕѨ^䌺
"Õ∞O’ PÖ’zOKÕ qK«Hõ∆}Ï *Ï˝#O ÖËHõáÈQÍ, "å˜x Éèí∞*ÏÅ
ÃÑ·# "Õã¨∞H˘x [~°Ñ¨_»O, âßÅ∞"åÅ∞ HõѨCHÀ=_»O, *Ï˝Ñ≤Hõefl
„QÆÇ≤ÏOK«_»O, #QÆ^Œ∞#∞ ã‘fiHõiOK«_»O, qSÑ≤Å`À á¶⁄’Å∞
kQÆ_»O P#"å~ÚfQÍ =∂iOk. `≥ÅOQÍ} =Úã¨∞QÆ∞Ö’ ã¨"≥∞ÿHõº
"å^•xfl =∞#™ê, "åKå ã¨=∞i÷ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ} |∞kúr=ÙÅ∞,
Ѩ~°=∞ ѨO_ç`«∞Å∞ D ã¨ÉèíʼnõΩ `«Å=OK«_»O QÆ~°›hÜ«∞O. U
~À˜HÍáê@ áê_Õ D ѨO_ç`«∞Å∞ QÆ`« ѨHõ∆O ~ÀAÅ∞QÍ qq^èŒ
`≥ÅOQÍ} lÖÏ¡Ö’ JǨÏiflâ◊Å∞ ѨxKÕã¨∂Î, =∞O_»Å, lÖÏ¡
™ê÷~ÚÖ’¡ ã¨=∂"Õâßefl, ã¨Éèíefl xifiѶ¨∞flOQÍ [~°∞ѨÙ`«∂<Õ
L<åfl~°∞. giH˜ U q+¨Ü«∞O Ѩ@ì^Œ∞. `≥eã≤O^ŒÖÏ¡ Éèí∂™êfi=∞º,
Éèí„ÏA ÉèÏ=*ÏÅO. á⁄QÆ_»_»O, á⁄y_çOK«∞HÀ=_»O, á¶⁄’Å∞
kQÆ_»O, WO’¡ QÀ_»Å‰õΩ `«yeOK«∞ HÀ=_»O.
D q^èŒOQÍ „Ѩf lÖÏ¡Ö’ F =O^Œ=∞Ok `≥Å∞QÆ∞
ѨO_ç`«∞Å∞, ÉèÏëêaè=∂#∞Å∞ `≥Å∞QÆ∞ Jaè=∂#O =Úã¨∞QÆ∞Ö’
JkèHÍiHõOQÍ q^èŒ∞ʼnõΩ ZQÆ<å=∞Oɡ˜ì KÕѨ@ì_»O [iyOk.
`≥ÅOQÍ} lÖÏ¡Å∞ g˜H˜ q∞#Ǩ ~ÚOѨ٠HÍÖËHõáÈÜ«∂~Ú.
`≥Å∞QÆ∞#∞ g~°∞ =∂„`«"Õ∞ ~°H˜∆OKÕ =~°æOQÍ K«ÖÏ=∞}˜ JÜ«∂º~°∞.
J=Ù`«∞<åfl~°∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ g~°∞ „ѨHõ˜Oz# qq^èŒ
„Ѩ„H˜Ü«∞efl QÆ=∞x¿ãÎ, `≥ÅOQÍ} TÃãHõ¯_® Hõ#Ѩ_»^Œ∞. gˆ~
qq^èŒ ~°HÍÅ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂Å ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ HõÖÏefl, QÆàÏefl
ZuÎ<å~°∞. `≥ÅOQÍ} =∂~°∞¯ ™êÇ≤Ïf ã¨$[# KÕ™ê~°∞. WÖÏ
J=HÍâ◊"å^Œ ~°K«#efl, áê„`«efl KÕÜ«∞_»OÖ’, áÈ+≤O_»_»OÖ’
giH˜ gˆ~ ™ê˜. giH˜ HÍ"åeûO^ŒÖÏ¡ "ÕkHõÅ∞, "≥∞ÿ‰õΩÅ∞,
g∞_çÜ«∂Ö’ „ѨKå~°O, „Ѩ[Å ã¨=∞㨺Å∞, L^Œº=∂Å∞ giH˜
Ѩ@ì=Ù. (H˘O^Œ~°∞ q∞#Ǩ ~ÚOѨÙ) Hõ+¨ìrqH˜ J@∂, W@∂
LO_Õ"å_Õ 'Hõq— J#fl NN =∂@Å∞ gi K≥qÔHHõ¯=Ù. HÍà’r
QÀ_»∞ giH˜ qxÑ≤OK«^Œ∞. Hõà◊√¡#fl HõÉ’^Œ∞Å∞QÍ, K≥=ÙÅ∞#fl
|k~°∞Å∞QÍ g~°∞ =º=ǨÏiã¨∂Î LOÏ~°∞. WÖÏ ™êÇ≤Ïf ÉèÏ=
^•i„^Œ∞Å∞#flO^Œ∞#<Õ „ѨÉèí∞`«fiO Jxfl lÖÏ¡Ö’¡ D ã¨Éèíefl
Ѷ¨∞#OQÍ x~°fiÇ≤ÏOz, =∞# "ÕÅ∞#∞ =∞# HõO’¡ ÃÑ@ìQÆeyOk.
`≥ÅOQÍ} <ÕѨ^䌺OÖ’ [iy# HÍHõfÜ«∞ "≥·Éèí ã¨Éèíefl,
x~°ã≤Oz#@∞¡ ‰õÄ_® =∞# `≥ÅOQÍ} ™êÇ≤ÏfHÍ~°∞Å∞ x~°ã¨#
QÆàÏefl qxÑ≤OK«ÖËHõ áÈÜ«∂~°∞. g~°O`å `≥ÅOQÍ} ™ê^èŒ#ÔH·
F Hõq`å ѨOH˜Îx ^•~°É’ã≤#"åˆ~ HÍ=_»O QÆ=∞<å~°›O.
`≥Å∞QÆ∞ =∞Ǩ ã¨ÉèíÅ q+¨Ü«∞OQÍ „ѨÉèí∞`«fi ™ê÷~ÚÖ’<Õ Ñ¨~°ã¨Ê~°
Jaè„áêÜ«∂Å∞<åfl~Ú. qt+¨ì`« Hõey# `≥Å∞QÆ∞#∞ ~°H˜∆OK«∞‰õΩ<Õ
K«~°ºÅ∞ KÕѨ@ì‰õΩO_®, `≥Å∞QÆ∞ =∂^茺=∞O Ѩ@¡ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ#
Jaè„áêÜ«∞O ÖˉõΩO_®, „ѨÉèí∞`«fiO Ü«∞O„`åOQÆOÖ’, Aº_ô+≤Ü«∞Öò
™ê÷~ÚÖ’ J=∞Å∞ KÕÜ«∂eû# „ѨÉèí∞`«fi L`«Î~°∞fi 485#∞ J=∞Å∞
KÕÜ«∞‰õΩO_® `≥Å∞QÆ∞ =∞Ǩ ã¨Éèíefl x~°fiÇ≤ÏOK«_»O HÀÏ¡k
~°∂áêÜ«∞efl ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕÜ«∞_»"Õ∞#x ã¨"≥∞ÿHõº"å^Œ `≥Å∞QÆ∞
Jaè=∂#∞Å∞ ‰õÄ_® JO@∂<Õ L<åfl~°∞. H˘O^Œi, =ÚYºOQÍ
`≥Å∞QÆ∞ ÉèÏëê ã¨OѶ¨∞O J^茺‰õ∆Ω_»∞QÍ ZxflÔH·# =∞O_»e
|∞^Œú„Ѩ™ê^£ UHõ^èÀ~°}˜ PÖ’K«<å q^è•# ã¨ÉèíÅx q=∞i≈ã¨∂Î<Õ
L<åfl~°∞. <å_»∞ DÜ«∞# `«O„_çQÍi P^èŒfi~°ºOÖ’ [iy# D
ã¨ÉèíÅ∞uiy DÜ«∞# P^èŒfi~°ºOÖ’ [~°QÍÅx HÀ~°∞HÀ=_»"Õ∞#x,
nO`À `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨‰õΩ X~°ˆQ^Õq∞ ÖË^Œx ÃÑ^Œq q~°∞ã¨∞Î#fl
"å~°∞ L<åfl~°∞.
`«OaÅ∞ `«q∞à◊O‰õΩ „áêp# Ǩϟ^•#∞ ™êkèOK«∞‰õΩO>ËQÍh,
`≥Å∞QÆ∞‰õΩ „áêp# Ǩϟ^•ÔH· =∞#"å~°∞ Hõà◊√¡ `≥~°=x ã≤÷u. K«zÛK≥_ç
„áêp# Ǩϟ^• QÆ∞iÎOѨÙ#∞ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO W=fiQÍ, ^•x
Ñ‘~îåxfl "≥∞ÿã¨∂~üÖ’ ÃÑÏìÅx ÉèÏq¿ãÎ `«ÅÅ∂Ñ≤# ÃÑ^ŒÌQÆ^ŒÌÅ∞
=∞#"å~°∞. 㨈~, ZÖÏQÀ uiy JO`«~å˚fÜ«∞ `≥Å∞QÆ∞ ˆHO„^ŒO
á⁄˜ì N~å=ÚÅ∞ `≥Å∞QÆ∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞OÖ’ K˘~°|_çO^ÕQÍh
KÕã≤O^Õg∞ ÖË^Œ∞. á⁄˜ì N~å=ÚʼnõΩ `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨‰õΩ U
ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩ<åfl `≥Å∞QÆ∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xH˜ PÜ«∞# ¿Ñ~°∞
ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞ PO„^è• áêʼnõΩÅ∞. Hõhã¨O JO`«~å˚fÜ«∞ `≥Å∞QÆ∞
ˆHO„^•xfl áÈ`«# ¿Ñ~°∞#<À, Jâßfi~°∞™êfiq∞ ¿Ñ~°∞#<À, ^•â◊~°kä
¿Ñ~°∞#<À ã¨fi`«O„`«OQÍ ™ê÷Ñ≤OK«∞HÀÖËx ^èÒ~åƒùQƺѨ٠ã≤÷u =∞#k.
Ü«Ú<≥™È¯ JOK«<å „Ñ¨HÍ~°"Õ∞, ~åÉ’ÜÕ∞ =¸_»∞ ^ŒâßÉÏúÖ’¡
JO`«iOzáÈ`«∞#fl „ѨѨOK« ÉèÏ+¨Ö’¡ `≥Å∞QÆ∞ XHõ@x ¿Ñ~˘¯<åfl
=∞#q∞OHÍ ‰õΩOÉèíHõ~°‚ x„^ŒÖ’<Õ LO@∞<åflO.
`≥Å∞QÆ∞ =∞Ǩ ã¨ÉèíÅ∞ [iy`Õ H˘O^Œi H©iÎ HõO_»∞u
ÃÑ~°QÆ=K«∞Û! H˘O^Œi *Ë|∞Å∞ xO_»=K«∞Û! âßÅ∞"åÅ`À
ã¨`å¯~åÅ∞, #QÆ^Œ∞ ѨÙ~°™ê¯~åÅ∞ ÅaèOK«=K«∞Û! HÍx `≥Å∞QÆ∞
ÉèÏ+¨ ~°H˜∆OK«|_»∞`«∞O^• J<Õk q∞bxÜ«∞O „Ѩâ◊flÖË! D
Z=iHÀã¨OD`≥Å∞QÆ∞=∞Ǩ ã¨ÉèíÅ∞...?
– _®IIl.ÅK«ÛÜ«∞º

13. 13 _çâ◊O|~ü, 2012
„Ѩ„â◊ʼnõΩ ã¨=∂^è•<åÅ∞ `≥eÜ«∞x"å~°∞ Z=~°∞ÖË~°∞. `≥eã≤,
D `«O`«∞Ö’ ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO J=Ù`«∞<åfl~°O>Ë, `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨‰õΩ
„^ÀǨÏO `«ÅÃÑ_»∞`«∞#fl>Ë¡ ÖˇHõ¯! ѨHõ¯ ~å„ëêìÖˇ·# `«q∞à◊<å_»∞,
Hõ~åfl@Hõefl K«∂Ãã·<å Hõh㨠|∞kÌ `≥K«∞ÛH˘x áêÅHõѨH∆ÍÅ
K«^Œ~°OQÆOÖ’ D ÉèÏëêr=ÙÅ∞ áê=ÙÅ∞QÍ =∂~°∞`«∞<åfl=∞<Õ
ã¨Ê$Ç¨Ï giH˜ ÖËHõáÈ=_»O â’K«hÜ«∞O. QÆ`« Ü«∂Éèˇ· ã¨O=`«û
~åÅ∞QÍ `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨#∞ ZO`«Ö’`«∞‰õΩ `˘Hͯ֒ JO`«Hõ<åfl
Z‰õΩ¯= Ö’`«∞Ö’¡H˜ `˘H˜¯, `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨ Ѩi~°Hõ∆} ¿Ñ~°∞# `≥Å∞QÆ∞
=∞Ǩ ã¨Éèíefl [~°Ñ¨_»O `≥ÅOQÍ} „Ѩ[ÖËflHÍ^Œ∞, "≥Ú`«ÎO `≥Å∞QÆ∞
„Ѩ[ÖËfl "≥∂ã¨yOK«_»O! `≥Å∞QÆ∞ g~åaè=∂#∞ÖË! `≥Å∞QÆ∞
=∂Ï¡_ç`≥ W|ƒOkѨ_Õ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞, ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞#fl D
~åROÖ’ `≥Å∞QÆ∞ |@ìHõ˜ì |`«∞‰õΩ`«∞O^ŒO>Ë JO^Œi K≥=ÙÖ’¡
ѨÓ=ÙÅ∞ ÃÑ@ì_»"Õ∞!
ÉèÏ+¨ x~°O`«~° „Ѩ"åǨÏO ÖÏO˜k. "å_»∞`«∞O>Ë Ñ¨i=∞o
ã¨∞ÎOk. H˘`«ÎH˘`«Î Ѩ^•efl, „ѨÜ≥∂QÍefl "åQÆ∞Å∞, =OHõÖÏ¡QÍ
„Ѩ^è•# „Ѩ"åǨÏOÖ’ HõÅ∞ѨÙHÀ"åe. JѨC_Õ x`«º#∂`«#OQÍ,
WOѨÙQÍ ™⁄OѨÙQÍ ÉèÏ+¨ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. ÉèÏ+¨`Àáê@∞QÍ
ã¨O㨯 $u ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞ `«~åfiu `«~åxH˜ JOkOK«
|_»∞`å~Ú. POQÆ¡ÉèÏ+¨ D ã¨∞QÆ∞}O`À>Ë ã¨~åfiO`«~åºq∞
J~ÚOk. `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨ÖÏQÍ Jk |iwã¨∞HÀx LO_»ÖË^Œ∞.
JhflOÏ `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨#∞ ^≥|ƒfã¨∂Î, POw¡Hõiã¨∂Î JK«Ûù"≥∞ÿ#
`≥Å∞QÆ∞ =∞# Ü«∂OHõ~°¡ ÉèÏ+¨‰õΩ z~°∞<å=∂QÍ =∂i`Õ, POQÆ¡
=∂^茺=∂ÖË =∞#‰õΩ uO_ç ÃÑ_»∞`åÜ«∞x ÉèÏq¿ãÎ, `«e¡X_çÖ’<Õ
`≥Å∞QÆ∞#∞ `«$}©Hõi¿ãÎ [iˆQk `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨ x~°∂‡Å<Õ HÍx,
`≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ qHÍã¨O HÍ^Œ∞. Jxfl™ê÷~ÚÖ’¡ `≥Å∞QÆ∞ =∂^茺=∞
q^è•#O J=∞Å∞ KÕÜ«∞‰õΩ<åfl, Jxfl q^•ºÅÜ«∂Ö’¡ (*ÏfÜ«∞,
JO`«~å˚fÜ«∞, HÍ<≥ûѨÙì,>ˇHÀfl "≥Ú^ŒÅQÆ∞) `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨#∞ XHõ
q+¨Ü«∞OQÍ (ã¨Éˇ˚‰õΩìQÍ) `«Ñ¨Êxã¨i KÕÜ«∞ÖËx „ѨÉèí∞`åfiÅ∞
`≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ L^ŒÌ~°}‰õΩ HõOHõ}O Hõ@∞ì‰õΩ<åflÜ«∞O>Ë Ñ¨Ùe
|OQÍ~°∞ Hõ_çÜ«∞O Hõ^äŒÖÏ<Õ LO@∞Ok.
qkèÖËHõ „ѨÉèí∞`«fi~°OQÆ áê~î°âßÅÅ∞ `≥Å∞QÆ∞ =∞^茺=∂ÅÖ’
#_»∞ã¨∞ÎO>Ë ~Ày HÀi#@∞¡, "≥·^Œ∞º_»∞ =∞O^Œ∞ WzÛ#@∞¡ "≥·Z™êû~ü
„ѨÉèí∞`«fi áê~î°âßÅÖ’¡ P~À `«~°QÆu #∞Oz POQÆ¡ =∂^茺=∂xfl
'ã¨ÔHûãπ— ¿Ñ~°∞# „Ѩ"Õâ◊ÃÑ_ç`Õ, Jq K«ã¨∂Î |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú.
POQÆ¡ =∂^茺=∂xfl PǨ fixOz# Láê^蕺ܫÚÖË "å˜x
Éèí∂™ê÷Ñ≤`«O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. JO^Œ∞Ö’ K«^Œ∞=Ù‰õΩO@∞#fl q^•º~°∞÷Å∞
(„Ѩã¨∞Î`«O Ѩ^Œ= `«~°QÆuÖ’L<åfl~°∞) Ô~O˜H˜ K≥_®¤~°∞. `≥Å∞QÆ∞
^Õâ◊O ǨÏÜ«∞OÖ’ =∞O_»ÖÏxHÀ POQÆ¡ =∂^茺=∞O áê~î°âßÅefl
„áê~°OaèOz Z<£©P~ü `≥Å∞QÆ∞ â∫~åºxfl Kå@∞‰õΩ<åfl~°∞. Jq
#`«Î#_»Hõ #_çz ‰õΩO@∞Ѩ_»QÍ, XHõ¯ `«∂~°∞ÊQÀ^•=iÖ’ z=i
âßfiã¨`À H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. „Ѩã¨∞Î`«O H˜~°}ü‰õΩ=∂~üÔ~_ç¤ "≥∂_»Öò
ã¨∂¯à◊§¿Ñ~°∞# POQÆ¡=∂^茺O áê~î°âßÅefl „áê~°O aèOKå~°∞.
g~°O`å `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏëêѨi~°Hõ∆‰õΩÖË! aK«Û"Õ∞ã≤#@∞¡, `≥Å∞QÆ∞
=∂^茺=∞OÖ’ K«^Œ∞=Ù‰õΩO>Ë J~Ú^Œ∞ âß`«O i[ˆ~fi+¨<£ W™êÎ=∞x
HõѨ@ „ѨHõ@#efl QÆ∞Ñ≤Êã¨∞Î<åfl~°∞. <å_»∞ Z<£˜P~ü D Ѩx<Õ
KÕ¿ãÎ HÀ~°∞ìÔHo§ D q^è•<åxH˜ J_»∞¤Hõ@ì "Õ™ê~°∞. JѨÊ#∞flOz
`≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨‰õΩ QÀiHõ@ì_»O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. ™È+¨Öò "≥ÖòÃѶ~ü
Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò ã¨∂¯à◊§Ö’¡ "≥Ú`«ÎOQÍ Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò ã¨∂¯à◊§Ö’¡
"≥Ú`«ÎOQÍ POQÆ¡=∂^茺=∞"Õ∞ #_»∞ã¨∞Î#flk. ^ÕxÔH·<å [|ƒÅ∞
K«~°∞ÛHÀ=_»O, P#OkOz, PǨ fixOKÕ =∞#ã¨÷`åfiÅ∞ QÆÅ
ã¨QÆ@∞ áœ~°∞_çH˜, ã¨Ê+¨ì`« ÖËHõáÈQÍ, q^•ºq^è•#O, =∂^茺=∞O
ZÖÏ =ÙO_®Ö’ PÖ’zOK«~°∞. q+¨Ü«∞ (ã¨Éˇ˚‰õΩì) J=QÍǨÏ#
ÖˉõΩ<åfl, POQÆ¡ ÉèÏ+¨ =∂Ï¡_ç`Õ rq`«O ^èŒ#º"≥∞ÿ#@∞¡
ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞.
`≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨ x[OQÍ |@ìHõÏìÅO>Ë, ã¨ÉèíÅ∞, Hõq
ã¨"≥∞‡à◊<åÅ`À HÍ^Œ∞, Jxfl ™ê÷~ÚÖ’¡ J#∞ã¨O^è•# ÉèÏ+¨QÍ
"å_»∞`Õ, =∂^茺=∞OQÍ K«^Œ∞=Ù`Õ |`«∞‰õΩ`«∞Ok. ~åR™ê÷~Ú
#∞Oz, ˆHO„^Œ™ê÷~Ú ^•HÍ `≥Å∞QÆ∞ =∂^茺=∞OÖ’ ѨsHõ∆Å∞ ~å¿ã
J=HÍâ◊O HõeÊOKåe. ã≤qÖòû‰õΩ `≥Å∞QÆ∞Ö’ WO@~°∂fiº LO_ÕÖÏ
XuÎ_ç `Õ"åe. ~å„+¨ì™ê÷~ÚÖ’ D q^è•#O `«Ñ¨Ê‰õΩO_®
áê˜OKÕÖÏ K«∂_®e. D ~åROÖ’ <≥ÖH˘ÖËÊ „Ѩ~Ú"Õ@∞
ã¨Oã¨÷Å∞ qkèQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨O„ѨkOѨÙÅ∞ KÕ¿ãÖÏ K«∂_®e.
JÖÏO˜"åiˆH „áÈ`åûǨÏxfl W"åfie. ~åR „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ =∂~°∞
„¿Ñ=∞#∞ K«∂Ñ≤`Õ, W`«~°∞Å∞ `≥Å∞QÆ∞‰õΩ ÃÑ^ŒÌÑ‘@ ZÖÏ"Õ™êÎ~À
PÖ’zOKåe. =∞# JÃãOc¡Ö’ ã‘ÊHõ~°∞ `≥Å∞QÆ∞ =∂Ï¡_»_»∞.
=ÚYº=∞O„u =∂Ï¡_»_»∞. ã¨ÉèÏ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞, x"ÕkHõÅ∞,
L`«Î~°∞fiÅhfl POQÆ¡=ÚÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞O>Ë, ã¨z"åÅÜ«∞O POQÆ¡=∞
Ü«∞O J~Ú`Õ `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨ ZÖÏ =∞#*ÏÅ∞`«∞O^À PÖ’zOKåe.
=∞# =∞O„`«∞efl XHõ™êi `«q∞à◊<å_»∞ JÃãOc¡x K«∂_»_®xH˜
D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ Ñ¨OÑ≤OKåe.
XHõ ÉèÏ+¨ÃÑ· Ѩ@∞ì=¿ãÎ =∞~ÀÉèÏ+¨#∞ ã¨∞ÅÉèíOQÍ <Õ~°∞Û
HÀ=K«∞Û! F POQÆ¡ qÖËYiH˜ NN POQÆ¡OÖ’ J#~°æà◊OQÍ ã¨=∂
^è•<åÅ∞ K≥ѨÊQÍ, `≥Å∞QÆ∞ Hõq J~Ú# g∞~°∞ WO`« K«Hõ¯x
POQÍ¡xfl ZÖÏ =∂Ï¡_»∞`«∞<åfl~°x „Ѩtfl¿ãÎ, `≥Å∞QÆ∞ ÉÏQÍ=K«∞Û
HÍ|˜ì Jx NN K≥Ñ≤Ê# ã¨=∂^è•#O JHõ∆~°ã¨`«ºO. =∂`«$
ÉèÏ+¨ÃÑ·# Ѩ@∞ìÖËx "å~°∞, W`«~° ÉèÏ+¨ÅÃÑ· Ѩ@∞ì ™êkèOK«ÖË~°<Õk
J<ÕHõ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ ~°∞A"≥·Ok. Z=Ô~·<å JÖÏ ™êkèOz#@∞¡
Hõ#Ѩ_ç`Õ, |Ǩïâ◊ "åi WO˜ÉèÏ+¨ Ѩ~°ÉèÏ+¨#<åfl HÍ"åe
(H˜~°}ü‰õΩ=∂~ü Ô~_ç¤ ÖÏQÍ) ÖË^• Ѩ~°ÉèÏ+¨Ö’ "å~°∞ =∂Ï¡_ç<å,
|O_»|∂`«∞Å<åfl LO_®e. LOÏ~Ú ‰õÄ_®. =∞#‰õΩ Ѩ~°ÉèÏ+¨
~åHõáÈ=_»O`À, P ÉèÏ+¨Ö’ =∂Ï¡_Õ"å~°∞ Q˘Ñ¨Ê"å~°x ÉèÏqã¨∂Î
LOÏO. „ѨѨOK«OÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O XHõ¯>Ë ÖË^Œ∞. PO„^茄Ѩ^Õâò
JO`«Hõ<åfl ÖË^Œ∞. =∞# ~åRO Hõ<åfl z#fl ^ÕâßÅ∞<åfl~Ú.
qaè#fl *Ï`«∞Å =∂`«$ÉèÏ+¨efl Jq K«Hõ¯QÍ ~°H˜∆OK«∞‰õΩO@∞
<åfl~Ú. nxH˜ ã≤fi_»˚~å¡O_Õ K«Hõ¯x L^•Ç¨Ï~°}!
ã¨Éèíefl Ѷ¨∞#OQÍ x~°fiÇ≤ÏOz# ѨO_ç`«∞ÖÏ¡~å =∞~À™êi
PÖ’zOK«O_ç!
T

14. 14#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
™ê„=∂[º"å^Œ¿ã=Ö’
'ã¨∞„Ѩã≤^Œú—~°K«~Ú`«Å∞–™ê=∂lHõâß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞
– g~°„|ǨχKåi
1969 `≥ÅOQÍ} „Ѩ`ÕºHõ ~å„ëÈì^Œº=∞O HÍHõ`åm Ü«∞OQÍ<Õ
J~Ú<å NH͉õΩà◊OÖ’ ã¨HõÅ ã¨OѨ^ŒÅ‰õÄ Jaè=$kúH© =¸Å"≥∞ÿ#
Éèí∂q∞x Éèí∂™êfi=ÚÅ K≥~°Ö’#∞O_ç q=ÚHõÎO KÕ¿ã@O^Œ∞‰õΩ,
^Œ∞<Õfl"å_çˆH JѨÊyOK«_®xH˜ #QÆ˚ Ńs ~åA‰õΩ#fl ã¨O^Œ~°ƒùO.
XHõ¯ `≥ÅOQÍ} PO„^èŒ „áêO`«O Ö’<Õ QÍ^Œ∞ ^Õâ◊=∞O`«Ï
Éèí∂™êfi=∞º"Õ∞ ~å[º"Õ∞Å∞`«∞#flk. ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`« „Ѩ^äŒ=∞ „Ѩ^è•x
[=ǨÏ~ü ѨO_ç`«∞_ç ™È+¨eã¨∞ì ~°OQÆ∞"≥eã≤áÈ~ÚOk JѨʘˆH
PÜ«∞# Ѩ~°=∞ѨkOKÕ 1964‰õΩ =ÚO^Õ. 1947 PQÆã¨∞ì ÉèÏ~°`«
™êfi`«O„`«º „ѨHõ@# `«~åfi`« ^Õâ◊OÖ’x Jxfl Ѷ¨Óº_»Öò ~å[iHõ
P™ê÷<åÅ∞ ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ Hõeã≤<å `«#∞=∂„`«O Hõe¿ãkÖË^Œx
cè+≤‡OK«∞Hõ ‰õÄK«∞#fl x*ÏO „ѨÉèí∞=Ù áêÅ# „ѨÉèÏq`« `≥ÅOQÍ}Ö’
Ѷ¨Óº_»e[O „"Õà◊√¡ ÉèÏ~°`«OÖ’x q∞ye# Jxfl „áêO`åÅHõO>Ë
ZO`«QÍ |ÅOQÍ qã¨ÎiOK«∞H˘x L<åflÜ≥∂ "Õˆ~ K≥ѨÊ#Hõ¯ ~°ÖË^Œ∞.
<≥·*ÏO „áêO`åxfl ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ KÕÜ«∞ _®xH˜ ˆH=ÅO
ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`« ˆHO„^Œ áêʼnõΩÅ Ãã·xHõ K«~°º =∂„`«"Õ∞ QÍ^Œ∞
HÍ~°}O. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞#∞OKÕ `≥ÅO QÍ}Ö’ Éèí∂™êfi=∂ºxH˜
=ºuˆ~HõOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Hõ=¸º xã¨∞ìÅ ™êÜ«Ú^èŒ L^Œº=∞"Õ∞
„Ѩ^è•# HÍ~°}O. Ãã·xHõK«~°º Ѷ¨Óº_»Öò „ѨÉèí∞=ÙÅ Jx"å~°º
J=ã¨~°O. S`Õ ÃãÃÑìO|~ü Ãã·xHõK«~°º <≥·*ÏO ~å*Ϻxfl
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ qb#O KÕÜ«∞ QÆeæO^Õ QÍx Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ
Éèí∂áÈ~åÏhfl J}z"Õã≤Ok. JѨC_çOHõ „âßq∞Hõ „Ѩ[Ö’¡ J@∞
Éèí∂™êfi=∞º ÉÏx㨠ÅHõ∆ }ÏÅ∞, ™êÜ«Ú^èŒáÈ~å@ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
ÅHõ∆}ÏÅ∞ ã¨=∞OQÍ<Õ "åºÑ≤Oz L#fl~Ú.
„a˜+π áêÅ#‰õΩ =ÚO^Œ∞#∞O_Õ, P `«~åfi`« ÉϺˆ~r x~å‡}ÏÅ
=Å¡ h˜=#~°∞Å∞ ã¨=∞$kúQÍ#∞#fl ã‘=∂O„^èŒ „Ѩ[Å∞ H˘O^ŒÔ~·<å
q^•º=HÍâßÅ∞ ^˘iH˜ q∞ye# „áêO`å ÅHõO>Ë K≥·`«#ºOQÍ<Õ
L#fl~°∞. JO^Œ∞Ö’#∞ J„QƉõΩÅ Éèí∂™êfi=∞º ‰õΩ@∞Oc‰õΩÅ QÆ∞iOz
K≥ѨÊ=Åã≤# ѨxÖË^Œ∞. „a˜+π =Å㨠áêʼnõΩÅ ÅHõ∆}ÏÅ#∞ ѨÙ}˜H˜
ѨÙK«∞Û‰õΩ#fl~°∞. "åà◊§ q∞QÆ∞Å∞ ã¨O^ŒÑ¨`À ~åR ~å[^è•x J~Ú#
ÃÇ·Ï^Œ~å ÉÏ^Œ∞‰õΩ Z‰õΩ¯=QÍ q∞ye# „áêO`åʼnõΩ `«‰õΩ¯=QÍ
qã¨ÎiOKå~°∞. L^ÀºQÍŠѨ~°OQÍ qb#ã¨=∞Ü«∞OÖ’ KÕã¨∞‰õΩ#fl
XѨÊO^•Å#∞ x|O^èŒ#Å#∞ `˘H˜¯Ãјì `å~°∞=∂~°∞ KÕã≤
`«=∞"åÏ<ÕQÍHõ `≥ÅOQÍ} J=∂Ü«∞‰õΩÅ "åÏ#∞ ‰õÄ_® "≥∂ã¨O
KÕã≤ ^˘OyeOKå~°∞. JÏ¡ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ u+¨ì"Õã≤
q^•º=HÍâßÅ#∂ ™⁄O`«O KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’ =ÚO^Œ∞<åfl~°∞.
1969 =KÕÛ=~°‰õΩ 'Z^ÀH˘O`«"Õ∞~°‰õΩ q^•º=HÍâßÅ∞
JO^Œ∞‰õΩ#fl, JO^Œ∞Ö’#∂ Z‰õΩ¯=QÍ J„QƉõΩÅ ‰õΩ@∞OÉÏÅ
Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ L^ÀºQÆ q^•º=HÍâßÖ’¡ [~°∞QÆ∞`«∞#fl D "≥∂ã¨O
J=QÆ`«"≥∞ÿ D J=QÍǨÏ# =º=™êÜ«∞O, h˜áê~°∞ ^ŒÅ ~°OQÍÖ’¡
[~°∞QÆ∞`«∞#fl "≥∂™êxfl ‰õÄ_® „QÆÇ≤ÏOKÕ@@∞¡ KÕã≤Ok. D
J=QÍǨÏ#Å∞ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} ~å„ëÈì^Œº =∂xH˜ #_»∞O
ayOKå~Ú. J~Ú`Õ Wk q^•º=O`«∞Å~Ú# Ü«Ú=‰õΩÅ `«Hõ∆}
L^ÀºQÍ=HÍâßÅ g∞^Œ ˆHO„nHõ$`«"≥∞ÿ #O`«QÍ W`«~° =#~°∞Å
^ÀÑ≤_ôÅg∞^Œ qã¨ÎiOK«HõáÈ=_»O =Å¡ WѨʘÖÏQÍ ã¨HõÅ[#∞Å
Ö’xH˜ áÈÖË^Œ∞.
D „Ѩ`ÕºHõ ~å„ëÈì^Œº=∞O `≥ÅOQÍ} J=HÍâ◊"å^Œ J„QƉõΩÅ
Éèí∂™êfi=∞º ^˘~°Å q„^ÀǨ xH˜ QÆ∞i J~Ú q~° q∞OѨ|_ç#
`«~åfi`«, D ‰õΩ„@`À P„QÆǨÏO`À L_çH˜áÈ`«∞#fl q^•º=O`«∞Öˇ·#
Ü«Ú=fÜ«Ú=‰õΩʼnõΩ NH͉õΩà◊ #QÆ˚Ńs =∞O@Å "≥Å∞QÆ∞Å∞
HõxÊOz#~Ú. D ^Œ$+≤ìH˜ =ÚO^Œ˜ Hõ=¸ºxã¨∞ì `≥ÅOQÍ}
™êÜ«Ú^èŒáÈ~å@ K≥·`«#º=¸ Éèí∂q∞HõQÍ LOk.
JѨʘH˜ `≥ÅOQÍ} qѨ¡=HÍ~°∞ʼnõΩ Ѷ¨Óº_»e["Õ∞ „Ѩ^è•#
â◊`«$=Ù. „QÍ=∂Ö’¡x ^˘~°Å Pi÷Hõ =¸Å"≥∞ÿ# Éèí∂q∞x q=ÚHõÎO
KÕ¿ã@O^Œ∞‰õΩ J„QƉõΩÅ ^˘~°Å‰õΩ ÉÏxã¨`«fiO KÕã¨∞Î#fl
„âßq∞Hõ‰õΩÖÏÅ ™êO„Ѩ^•Ü«∞ ÃãO˜"≥∞O@Öò PÖ’K«# =Å #∞O_ç
q=ÚHõÎO KÕÜ«∞=Åã≤# J=ã¨~°O Jx"å~°ºOQÍ Ü«∂^Œ$ zÛùHõOQÍ
HõeæOk. HÍx ^•xfl‰õÄ_® XHõ HÍ~°º„Hõ=∞OQÍ fã¨∞HÀÖË^Œ∞ J^˘Hõ
ã¨OQÆu. "≥Ú`«ÎOQÍ Éèí∂™êfi=∂ºxfl J}z "ÕÜ«∞_»"Õ∞ qѨ¡=HÍ~°∞Å
„Ѩ^è•# HÍ~°º„Hõ=∞O J~Ú, „ѨuѶ¨∞ ˜Oz# Éèí∂™êfi=ÚÅ#∞
"åà◊§#∞ JO_»QÍ ~°Hõ∆}QÍ#∞#fl áÈbã¨∞ |ÅQÍÅ#∂ Z^Œ∞~°∞¯<Õ
„Hõ=∞OÖ’ K«OѨ_»=¸ [i yOk. `«=∞HÍà◊§H˜Ok Éèí∂q∞ P
Éèí∂q∞ JOkOz# Éè’QÆ ÉèÏQͺÅ∞ PkèѨ`åºqÖÏ™êÅ∞
JO`«=∞=Ù`«∞O>Ë HÍà◊§H˜Ok '=∞˜ì— HõO’¡xH˜ ZyiѨ_»∞`«∞O>Ë
ÉèíiOK«x Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ `«=∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ J_ç¤H˜ áê=Ùâı~°∞QÍ
`≥QÆ#=Ú‡‰õΩ<À, "≥Ú^Œ>Ë K≥Ñ≤Ê#@∞¡ ÉÏxã¨`«fiÅHõ∆}ÏÅ∞ =^ŒÅx
„âßq∞Hõ ‰õΩÖÏÅ =º‰õΩÎÅ, ¿+Öˇ^•~°∞¡ / âıÔH^•~°¡#|_Õ "åà◊§HõѨÊyOz
q∞QÆ∞Å∞ ã¨OѨ^Œ _»|∞ƒ`À Ѩì}ÏÅÉÏ@ ѨÏì~°∞.
1980Å ^Œâ◊HõO =KÕÛã¨iH˜ „ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ =¸_À
„ѨѨOK«^ÕâßÅ#∞ ^ÀK«∞H˘x ã¨∞ã¨OѨ#fl"≥∞ÿ# ™ê„=∂[º "å^Œ∞Å
ÃÑ@∞ì|_ç QÆ}hÜ«∞OQÍ, |Ǩïëê "åàı¡ TÇ≤ÏOK« #O`«QÍ
áÈQÆ~ÚºOk. ÃÑ@∞ì|_ç Ѩ٘ìO^Õ J}z"Õ`« ^ÀÑ≤_ôÅ #∞O_ç
QÆ#∞Hõ JÏ¡ áÈQÆ~Ú# ÃÑ@∞ì|_ç ^ÀÑ≤_ô J}z"Õ`«Å H˘`«Î
=∂~åæÅ#∞ ~°∂áêÅ#∞ J<ÕfitOKÕ „Hõ=∞OÖ’ „ѨѨOKåxfl QÆ∞Ñ≤Ê@
LOK«∞‰õΩ<Õ PÖ’K«#QÍ ZÖòÑ≤lx =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥zÛOk. Jk
#_»∞ã¨∞Î#fl HÍÅO