1. NARRATIVA MEDIEVAL
A IDADE MEDIA.CONTEXTO
ÉPOCA:
Abrangue o período comprendido entre o ano 476 (data da caída do
Imperio Romano de Occidente) e o 1453 (ano da caída de Constantinopla en mans
dos turcos).
NOME:
O nome de Idade Media déronllo, no século xv, os humanistas do
Renacemento, por considerala como unha época intermedia (ignorante e escura)
entre a Antigüidade e o movemento renacentista (que arranca xa nese mesmo
século xv).
2. FEITOS HISTÓRICO-CULTURAIS:
Triúnfo do cristianismo.
(coa conseguinte influencia da Igrexa na esfera cultural).
Invasións dos pobos bárbaros.
Xurdimento do feudalismo como sistema económico
e social:
Base do feudalismo: relacións de dependencia entre señores e
vasalos
Señores feudais Ricos e poderosos
(privilexiados)
Obrigados a protexer
os vasalos
Vasalos Pobres
(non privilexiados)
Obrigados a
obedecer en todo e a
someterse á vontade
dos señores A pertenza a un estamento ou outro determinábaa o nacemento: nacíase nobre ou
nacíase plebeo, isto é, do pobo chan.
A maioría da xente era iletrada, o cal explica, entre outras cousas, que boa parte da
literatura medieval sexa de tradición oral.
3. SOCIEDADE ESTAMENTAL:
IGREXA
(clérigos e monxes)
NOBREZA POBO CHAN
(campesiños e artesáns)
Enorme importancia na
conservación da cultura:
• Gran influencia en todos
os ámbitos da vida.
• Conservación do latín.
• Uniformidade das
manifestacións artísticas:
Visión teocéntrica do
Universo (deus no centro
de todo).
Sentido transcendente da
existencia humana.
Tendencia didáctica ao
pensamento moralizante.
Esencialmente guerreira, vivía
nos castelos e dedicábase ás
armas ou estaba ao servizo do
rei.
As súas fazañas e valores (por
exemplo, o sentido da honra)
aparecen reflectidos na
literatura épica e cabaleiresca
da época.
Son os que traballaban coas
súas mans para poder vivir.
Habitaban en núcleos rurais,
en torno a un castelo ou un
mosteiro.
4. FACTORES DE CAMBIO:
Século Xll: comezan os cambios a causa de
As Cruzadas Ao abriren as rutas que levaban a Oriente,
favoreceron os intercambios comerciais e a difusión
de novas ideas.
O desenvolvemento do comercio e
dunha primitiva industria fai que
aparezan os burgos ou cidades e unha
nova clase social, a burguesía
(habitantes dos burgos).
Esta burguesía, de mentalidade e costumes máis
mundanos, está máis preocupada polo benestar
material e a prosperidade económica que polas
cuestións espirituais.
5. Séculos XII e XIII:
Xorden as primeiras universidades, co que
a cultura deixa de ser patrimonio exclusivo
da Igrexa e dos mosteiros.
Nacen as linguas románicas ou romances,
derivadas do latín.
Esta lingua, o latín, continúa sendo a
lingua cultural e de prestixio en Europa,
pero pouco a pouco as linguas
vulgares van desprazándoo no uso
escrito e literario nun proceso que
culminará no Renacemento.
Nacen tamén, na Idade Media, as linguas
xermánicas.
6. 1. ÉPICA MEDIEVAL
• A épica medieval fórmana sobre todo os cantares de xesta,
poemas narrativos que relatan as xestas ou fazañas de heroes
históricos ou lendarios.
• Estes poemas eran cantados polos xograres
e transmitíanse oralmente.
Centrada no chamado ciclo carolinxio.
• Os poemas do ciclo carolinxio refírense ao emperador Carlomagno e aos seus
cabaleiros.
• O máis famoso de todos é a Chanson de Roland (Cantar de Roldán):
De autor anónimo.
Escrita no século XI, tres séculos despois dos feitos nos que se
inspira:
A derrota de Carlomagno no enclave pirenaico de
Roncesvalles a mans dun exército árabe.
A morte do cabaleiro Roldán, traizoado por Ganelón.
7. Estendida por:
Inglaterra: Beowwulf.
Islandia e península escandinava:
A súa épica comeza coas narracións chamadas edda
e continúa coas sagas, recitadas por uns xograres
chamados escaldas.
Relacionado con esta poesía nórdica atópase o
célebre poema de Os Nibelungos, epopea
escrita en alemán cara ao ano 1200.
1. Nárranse as fazañas e a morte de Sigfrido,
invulnerable en todo o seu corpo por bañarse no
sangue dun dragón (coa única excepción dunha
parte das costas en que unha folla caída dunha
árbore impedira que o sangue lle tocase a pel).
3. Anos despois, Krimilda descobre a Brunilda o
engano de que foi obxecto e esta víngase
facendo que un guerreiro mate a Sigfrido
feríndoo no seu único punto vulnerable.
2. Sigfrido namórase da princesa Krimilda e,
para conseguir a súa man, ten que axudar ao rei
a conquistar o amor de Brunilda, a raíña de
Islandia, que somete aos seus pretendentes a
duras probas. Sigfrido conségueo volvéndose
invisible.
4. Krimilda, casada logo con Atila, rei dos
hunos, vingará posteriormente a morte de
Sigfrido.
8. 2. NOVELA DE CABALERÍA
Serie de narracións cultas en verso cuxo protagonista adoita ser un cabaleiro que se enfronta
a grandes perigos e aventuras cos seguintes propósitos:
Supoñen, de feito, o comezo da novela, que vén a ocupar o lugar da epopea clásica (Ilíada,
Odisea, Eneida,...).
Dá como resultado que a acción se complique e se manteña en suspenso a atención do
lector.
Literatura para ler Vai destinada a selectas
minorías
Está ben caligrafiada Represéntanse as
escenas con viñetas
coloreadas
Alcanzar a
fama,
a perfección moral e o amor dunha dama.
9. 2.1. A MATERIA DE BRETAÑA
As primeiras mostras da novela teñen como protagonista o cabaleiro. Estas novelas
pertencen a un tipo de narracións denominados romans de Materia de Bretaña (porque
a acción transcorre en Gran Bretaña ou na Bretaña francesa) ou do chamado ciclo
artúrico (porque a corte do mítico rei Artús é a que constitúe o centro destas aventuras
cabaleirescas).
De forma máis xenérica, utilizouse tamén para referirse a este xénero a
expresión roman courtois (''novela cortés ou cortesá'').
Antes da aparición das narracións sobre personaxes da Materia de Bretaña, xurdiron
obras que se presentaron como traducións (roman) doutras escritas en latín sobre o
ciclo tebano e o da Eneida: Roman de Tebas e Roman de Eneas.
Decenios máis tarde a voz “roman” designa toda narración,
traducida ou orixinal, escrita en versos franceses.
10. 2.2. O CICLO ARTÚRICO
1. HISTORIA REGUM BRITANNIAE
2. ROMAN DE BRUT
En 1155 o poeta Robert Wace traduciu a obra de
Godofredo de Monmouth ao francés en pareados octosílabos,
tradución coñecida co nome de (Novela de Bruto).
Nela faise referencia á table ronde ou 'mesa redonda'
en que sentaban os cabaleiros da corte do rei.
Aínda que disfrazada de historia (o público tomou
como históricos e non como criaturas de ficción a personaxes
como Lancelot ou Perceval), a tradución de Wace pode ser considerada
a máis antiga novela artúrica ou da Materia de Bretaña.
PUNTO DE PARTIDA DESCRIBE
Á parte da posible existencia anterior
de tradicións e lendas célticas,
constitúeo unha obra en latín de
Godofredo de Monmouth, a Historia
Regum Britanniae (Historia dos reis de
Bretaña), escrita en 1136.
O boato da corte, a guerra contra os
romanos e a campaña contra o seu
sobriño.
O libro foi presentado como tradución
dun antiquísimo libro en bretón.
Nela xa aparece Arturo ou Artús, fillo
de Uther (nome procedente da historia
dos bretóns).
Menciona a Ambrosio Merlín, neno de
orixe diabólica ao que se lle atribúen
unha serie de profecías.
11. ...
CARACTERÍSTICAS:
O tema central das obras do ciclo artúrico é a
busca do Saint Graal (ou “San Grial”), o cáliz no
que se supoñía que bebera Xesucristo na última
cea e ao que se atribuían poderes máxicos e
curativos.
1. Cabaleiros de toda Inglaterra intentan infrutuosamente
arrancar esa espada da bigornia, incrustada á súa vez
nun anaco de mármore.
2. Quen o conseguise, segundo a lenda, unificaría os
diferentes reinos da illa e converteríase en rei de
Inglaterra.
3. O mozo Arturo, que aínda non é nin sequera cabaleiro,
logra extraela e é inmediatamente proclamado rei.
Este cáliz sería levado, segundo a lenda, a
Inglaterra, e o rei Arturo, a instancias do sabio
Merlín, mandaría os seus cabaleiros a buscalo.
4. No seu castelo de Camelot rodéase dos cabaleiros
máis valerosos e honrados, entre os que destacan
Lanzarote (ou Lancelot) e Perceval (ou Parsifal). Estes
cabaleiros forman a Orde da Táboa (ou Mesa) Redonda,
chamada así pola forma da mesa na que se reunían.
Como personaxe mítico, o rei Arturo pasou á
iconografía popular como símbolo de intelixencia,
honra e lealdade; e o seu castelo de Camelot,
como un lugar idílico no que reinan a xustiza e a
paz.
5. Arturo casa cunha fermosa doncela, Xenebra, da que
tamén se namora Lanzarote. Decatado Arturo deses
amores ilexítimos, condena á fogueira á súa esposa.
Lanzarote, non obstante, sálvaa e foxe con ela a Francia.
A lenda do rei Arturo ten o seu punto culminante no
episodio de Excalibur, a milagrosa espada cravada
nunha bigornia:
6. Arturo persegue os amantes e, na súa ausencia, o seu
fillo Mordred apodérase do trono. Ao regresar, pai e fillo
enfróntanse; Arturo atravésao coa súa lanza, pero
Mordred, antes de morrer, fere o seu pai, que morre
tamén.
12. 3. TRISTÁN E ISOLDA
Lenda por excelencia do ciclo artúrico: os amores de Tristán e Iseo. Obra de colaboración de
varios poetas.
Céntrase nos amores adúlteros de Tristán e a fermosa Iseo a loira, esposa do rei Marc de
Cornualles, tío de Tristán.
Non é novela de aventuras como as de Chrétien de Troyes, senón unha humanísima e
torturada historia de amor de grandeza mitolóxica.
Inspírase en motivos tomados da mitoloxía clásica: combate co xigante Morholt (Enone e
Helena, Teseo e o Minotauro; regreso das naves,…).
13. 4. Culminación do ciclo artúrico, levada a cabo por Chrétien de Troyes
O Estilo:
O cabaleiro do león: O cabaleiro da carreta:
Contén abundantes elementos marabillosos
procedentes da Antigüidade clásica (aneis que fan
invisibles, tema literario do león, encarceramento das
trescentas doncelas, reflexións sobre o amor,…).
Escrito simultanamente con O cabaleiro do león.
As accións transcorren nos mesmos días e de forma
imbricada. O protagonista é Lancelot, enamorado de
Xenebra, a cal o desdeña e somete a crueis e
degradantes probas.
O conto do Graal:
O protagonista é Percival, personaxe rústico e inxenuo que acabará
sendo armado cabaleiro.
Chrétien conduce sen tropezos a narración e sabe
interrompela cando alcanza o interese e pasar a outro
tema.
Son notables os atisbos
psicolóxicos.
Detense na descrición dos combates e nos adornos e
vestidos femininos, concesión ás damas e cabaleiros.
14. 5. COMPILACIÓN FINAL:
Cara a 1225 compílase en prosa francesa todo o material do ciclo artúrico en torno a tres
novelas: Lancelot, Demanda do Grial e Morte de Artús.
Son novelas longas, de trama múltiple e
complicada, auténtica innovación que se
produciu grazas á difusión do papel.