1. FRANCESCO PETRARCA
Francesco Petrarca naceu en Arezzo en
1304.
Contaba oito anos cando se instalou cos
seus pais en Aviñón (Provenza,
Francia), onde por entón residía a
corte papal.
Nesta cidade e nos seus arredores viviu
longas tempadas durante a súa
mocidade, interrompidas polas súas
estancias en Montpellier e en Bolonia
para estudar Leis.
2. Foi tamén en Aviñón onde, en 1327, coñeceu a Laura, de quen se
namorou instantaneamente e que sería para sempre a inspiradora de
toda a súa poesía amorosa.
A distancia que sempre mantiveron non foi suficiente para apagar no
poeta o ardor amoroso; por iso recibirá con gran dor, en 1348, a
noticia de que Laura morrera como unha das miles de vítimas da peste
que arrasaba Europa desde o ano anterior.
3. En 1330 recibiu ordes menores para poder vivir do
desempeño de cargos eclesiásticos, cos que dispor de certo lecer
para dedicarse ás letras.
Petrarca viaxou incansablemente por Italia e por numerosas
cidades europeas.
Nas súas viaxes estableceu amizade con moitas personalidades da
cultura da época, entre elas, a que lle uniu inquebrantablemente
con Giovanni Boccaccio, nove anos máis novo que el.
En 1341 recibiu o máis alto galardón
que podía esperar un poeta: foi coroado polo
Senado romano como poeta excelso,
distinción da que sempre se enorgulleceu.
4. Dedicou a maior parte da súa vida ao labor filolóxico de
recuperar e divulgar os clásicos latinos, así como á súa
propia creación literaria, que someteu
a constante revisión.
Morreu en Arquá, a poucos
quilómetros de Padua, en 1374.
5. Obra
Francesco Petrarca cultivou tanto a
literatura en latín (de feito, esta é a
faceta da súa obra pola que foi
laureado en Roma) como na lingua
vernácula italiana.
En lingua vulgar escribiu dúas obras:
o Cancioneiro, do que nos ocupamos máis adiante,
e Os triunfos, longo poema alegórico-narrativo co que Petrarca
seguiu o ronsel da Divina comedia de Dante.
6. Os triunfos
Escrito igualmente en tercetos encadeados, o poema divídese en
seis «triunfos»:
Do amor, do pudor, da morte, da fama, do tempo e da
eternidade.
Esta organización mostra claramente o sentido transcendental do
poema, exposto como un longo itinerario cara á divindade.
Aínda que o poema é brillante en ocasións, adoita considerarse que
o verso narrativo de Petrarca carece da fondura expresiva do
seu predecesor florentino.
7.
8. …. La Muerte entonces arrancó una hebra
de su pelo dorado con la mano;
así la flor más bella de este mundo
eligió por mostrarse, y no por odio,
con mayor claridad entre lo excelso.
¡Cuantas lágrimas fueron derramadas,
cuando esos bellos ojos se cerraron,
por los que ardí y cante tan largo tiempo!
Y entre tanto sollozo y tanto duelo,
alegre y sosegada reposaba,
recogiendo los frutos de su vida.
"¡Descansa, pues, en paz, oh mortal diosa!",
decían: y así fue, pero de nada
sirvió contra la Muerte cruel y terca.
9. Cancioneiro
Habería de ser a vea lírica amorosa
de Petrarca a que influíse
renacentista europea, dando
lugar á corrente denominada
petrarquismo.
Todas as composicións líricas en
lingua italiana recolleunas Petrarca
no Cancioneiro, que foi ampliando
ao longo de toda a súa vida desde
1330 e que someteu a constantes
revisións ata o momento mesmo
da súa morte, dando mostras
dunha gran preocupación polo
legado da súa obra á posteridade.
10. Na súa forma definitiva, o Cancioneiro
consta de 366 composicións, con predominio absoluto
dos sonetos (317), aínda que figuran tamén cancións e
outros subxéneros líricos.
11. No Cancionero conflúen tres correntes:
A da tradición provenzal, cuxo código do amor cortés
segue exercendo un importante influxo;
A da poesía da corte siciliana do século anterior, que
impuxo as súas innovacións
formais, e
A influencia máis directa do dolce stil novo.
12. En termos estritamente métricos,
existe unha gran homoxeneidade.
A grande innovación radica en unir
pezas dispares nunha soa colección
coherente e moi traballada.
A estrutura é bipartita: unha primeira
sección (a máis extensa) dedicada
ao seu amor por Laura mentres
vivía e unha segunda que alude á
supervivencia da súa paixón logo
que ela xa morreu.
13. Uns vinte sonetos conteñen referencias cronolóxicas precisas que miden o
paso do tempo desde 1327 ata 1358, dez anos despois do
falecemento de Laura.
• O primeiro soneto abarca en si mesmo o tempo ao representar a
perspectiva dun poeta maior e máis sabio que mira cara atrás e
contempla os erros de mocidade.
• Pero o tema dominante faise presente ao longo do cancionero: o amor
por Laura “in vita “ e “in morte”.
14. 1ª parte (in vita)
1º Dominada pola influencia stilnovista. Comeza a desenvolverse o motivo das queixas amorosas
2º Mito de Laura (loureiro,brisa/medusa, Eva). Sublimación do desexo carnal obxecto de culto.
Louvanza: cantada pola beleza e virtude / altiveza e desprezo.
Tensión: razón/desexo; deseperación e esperanza, atrevemento e medo… expresadas en metáforas como o “lume que
xea” (dolce amaro).
Sonetos do presentimento: anúnciase a morte de Laura.
2ª parte (in morte)
Morta, convértese 1º en imaxe obsesiva. Levada ao ceo, convértese nunha muller comprensiva, consolo e camiño de
salvación.
O poeta chama pola morte, confesa o erro por tela amado demasiado.
15. Nas dúas últimas Cancións do ciclo, leva a cabo un
acto de contrición definitivo, depositando todas as
súas esperanzas en Deus e rezándolle á o Virxe
María, a quen ofrece unha peza de amor
pedíndolle misericordia e bo consello, o fin dos
seus sufrimentos e un comezo de salvación.
16. No estilo empregado para a expresión do amor son de notar
os seguintes trazos:
O uso dunha linguaxe sinxela e á vez exquisita, cunha
depurada selección léxica en busca do refinamiento e a
elegancia, e que habería de marcar o camiño da lingua
poética de séculos posteriores.
O emprego abundante de recursos retóricos que
contribúen a suxerir matices moi variados do sentimento.
Destacan as figuras baseadas nas oposicións (antíteses,
paradoxo, oxímoro) e, especialmente, as metáforas,
algunhas de grande orixinalidade.
17. Soneto CCLXXIX
Si llanto de las aves, o el murmullo
del aura entre las ramas en verano,
o el ronco murmurar de claras aguas
se escuchan por la verde y fresca orilla,
donde de amor yo escriba pensativo,
a quien guarda la tierra, y mostró el cielo,
entiendo, y oígo, y veo que aún viva
desde lejos responde a mis suspiros.
“Ay, ¿por qué antes de tiempo te consumes?
—me dice con piedad— ¿por qué derramas
un río doloroso por tus ojos?
Por mí no llores más, porque la muerte
en la luz interior me volvió eterna,
cuando al cerrar los ojos los abría”.
18. SONETO CXXXIV
Pace non trovo e non ho da far guerra
e temo, e spero; e ardo e sono un ghiaccio;
e volo sopra 'l cielo, e giaccio in terra;
e nulla stringo, e tutto il mondo abbraccio.
Tal m'ha in pregion, che non m'apre nè sera,
nè per suo mi riten nè scioglie il laccio;
e non m'ancide Amore, e non mi sferra,
nè mi vuol vivo, nè mi trae d'impaccio.
Veggio senz'occhi, e non ho lingua, e grido;
e bramo di perire, e chieggio aita;
e ho in odio me stesso, e amo altrui.
Pascomi di dolor, piangendo rido;
egualmente mi spiace morte e vita:
in questo stato son, donna, per voi.
