pagbabagong morpoponemiko

1. PAGBABAGONG
MORPOPONEMIKO

2. Pagbabagong
Morpoponemiko
Ang mga pagbabagong
morpoponemiko ay tumutukoy sa
anu mang pagbabago
sa karaniwang anyo ng isang
morpema dahil sa impluwensya
ng kaligiran nito. Ito ay may
limang uri: asimilasyon,
pagpapalit, paglilipat,
pagdaragdag, at pagkakaltas.

3. Pagbabagong
Morpoponemiko
Karamihan sa mga pagbabago
sa anyo at bigkas ng mga
salita ay dulot ng pagdaragdag
ng panlapi o pagsasama ng
dalawa o higit pang morpema
upang bumuo ng salita. Ang
naganap na pagbabago ay
tinatawag na pagbabagong
morpoponemiko.

4. A.Asimilasyon
• Ito ay tumutukoy sa
pagbabagong anyo ng morpema
dahil sa impluwensya ng mga
katabing tunog nito.
• panlaping nagtatapos sa –ng
katulad ng sing- na maaaring
maging sin o sim
• pang- na maaaring maging pan-
o pam- dahil sa impluwensya ng
kasunod na katinig

5. Ang mga salitang nagsisimula sa d, l, r, s, t ay
inuunlapian ng (sin-) at (pan-)
Halimbawa:
• sing + tindi = sin + tindi = sintindi
• pang + laban = pan + laban = panlaban

6. Ang mga salitang nagsisimula sa b, p ay
inuunlapian ng (sim-) at (pam-)
Halimbawa:
• pang + pilosopiya = pam + pilosopiya =
pampilosopiya

7. Ang mga salitang nagsisimula sa patinig /a,e,i,o,u/ at
katinig na /k,g,h,n,w,y, ay inuunlapian ng (sing-) at
(pang-). Dito ay walang pagbabagong nagaganap sa
mga salita.
Halimbawa:
• sing + ganda = sing + ganda = singganda
• pang + kaisipan = pang + kaisipan = pangkaisipan

8. 2uri ng
Asimilasyon:
Asimilasyong
parsyal o di-ganap
Asimilasyong ganap

9. a. Asimilasyong parsyal o di-ganap – ang
pagbabagong nagaganap lamang dito
ay nasa pinal na panlaping –ng.
Halimbawa:
• sing + tindi = sin + tindi = sintindi
• pang + laban = pan + laban = panlaban
• pang + pilosopiya = pam + pilosopiya =
pampilosopiya

10. b. Asimilasyong ganap – nagaganap ang
asimilasyong ito kapag matapos na maging
/n/ at /m/ ng panlapi dahil sa pakikibagay sa
kasunod na tunog ay nawawala pa ang
sumusunod na unang titik ng salitang-ugat
at nananatili na lamang ang tunog na /n/ o
/m/. Halimbawa:
• pang + baril = pam + baril = pamaril
• pang + takot = pan + takot = panakot

11. B.Pagpapalit
Ito ay tumutukoy sa
ponemang
nagbabago o
napapalitan sa
pagbuo ng mga
salita.

12. • /o/ at /u/.
Sa ngayon, ayon sa Ortograpiyang Pambansa
2013, sa pag-uulit ng salitang-ugat na
nagtatapos sa patinig na o hindi ito pinapalitan
ng letrang u. Kinakabitan ng pang-ugnay/ linker
(-ng) at ginagamitan ng gitling sa pagitan ng
salitang-ugat.
Halimbawa: linggo-linggo ano-ano

13. • /e/ at /i/. Ganoon din sa pag-uulit ng
salitang-ugat na nagtatapos sa e, hindi ito
pinapalitan ng letrang i. Kinakabitan ng
pang-ugnay/liner (-ng) at ginagamitan din ito
ng gitling sa pagitan ng salitang-ugat.
Halimbawa:
• babae - babaeng-babae
• salbahe - salabaheng-salbahe

14. • /d/ at /r/. Napapalitan ng /r/
and /d/ kapag patinig ang
tunog na sinusundan ng /d/.
Halimbawa:
dito >rito ma + dapat
>marapat ma + dami
>marami

15. C. Paglilipat
 Ito ay tinatawag ding
metatesis na nangangahulugan
ng paglilipat ng posisyon ng
mga ponema. Kapag
nagsisimula sa /l/ o /y/ ang
salitang-ugat nito at nilagyan
ng gitlaping
-in-, nagkakapalit ang /i/ at /n/ at
nagiging /ni-/.

16. Halimbawa:
•y + -in + akag> yinakag > niyakag
(niyayakag, hindi yinayakag)
•l +-in + ayon > linayon > nilayon (nilalayon,
hindi linalayon)

17. D.Pagdaragdag
Nangangahulugan ito
ng pagdaragdag ng isa
pang morpema sa
hulihan ng salitang -
ugat (hulapi) kahit
mayroon nang dating
hulapi ang salitang-
ugat.

18. Halimbawa:
•pa + bula + han > pabulahan > pabula(h)an +
an > pabulaanan
•ka + totoo + han > katotoohan > katoto(o)han
+ an > katotohanan

19. E.Pagkakaltas
Ito ay ang pagkawala ng isang
ponema o morpema sa isang
salita. Maaari itong maganap
sa unahan o gitna ng salita.
May mga salita ring
nakakaltas ang ponema o
morpema sa gitna, at
napapalitan ng ponema ang
nasa hulihang morpema.

20. Halimbawa:
•Dala +hin >dalahin > dalhin
•Bukas +an >bukasan > buksan