Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC ĐỐI VỚI KINH TẾ TẬP THỂ
1.1. KHÁI QUÁT VỀ KINH TẾ TẬP THỂ
1.1.1. Một số khái niệm
Kinh tế tập thể thường gắn với một cộng đồng dân cư nhất định. Lợi ích kinh
tế tập thể đưa lại là điều kiện tạo sự ổn định và gắn kết giữa các cá nhân trong cộng
đồng. Thông qua kinh tế tập thể, các thành viên có thể cùng nhau giải quyết các vấn
đề trong cuộc sống như thăm hỏi, động viên, giúp đỡ nhau những lúc ốm đau, khó
khăn, hoạn nạn…Kinh tế tập thể mà nòng cốt là các hợp tác xã không có mục đích
tự thân mà hướng đến phục vụ mục tiêu cải thiện hoạt động kinh tế và đời sống của
thành viên, hợp tác xã không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế mà còn có ý nghĩa về mặt
chính trị, xã hội tạo sự gắn kết, hòa hợp cá nhân trong cộng đồng. Đây là những giá
trị và nguyên tắc văn hóa, nhân văn làm nên sức sống lâu bền của kinh tế tập thể. Vì
vậy có thể đưa ra khái nhiệm về kinh tế tập thể như sau:
1.1.1.1. Khái niệm kinh tế tập thể
Kinh tế tập thể mà nòng cốt là các hợp tác xã là thành phần kinh tế dựa trên
hình thức sở hữu tập thể và sở hữu của các thành viên, thể hiện sự liên kết tự nguyện
của những người lao động nhằm kết hợp sức mạnh của từng thành viên với sức mạnh
tập thể để giải quyết có hiệu quả những vấn đề của sản xuất và đời sống.
1.1.1.2. Khái niệm hợp tác xã
- Trên thế giới, hợp tác xã đã có lịch sử gần 200 năm phát triển liên tục; bản
chất của hợp tác xã thể hiện sinh động trong định nghĩa pháp lý về tổ chức hợp tác
xã đã được Liên minh hợp tác xã quốc tế (ICA) định nghĩa: “Hợp tác xã là tổ
chức/hiệp hội tự chủ của các cá nhân liên kết với nhau một cách tự nguyện nhằm
đáp ứng các nhu cầu và nguyện vọng chung về kinh tế, xã hội và văn hóa thông qua
một doanh nghiệp được sở hữu chung và được kiểm soát một cách dân chủ”;
8

như vậy, thành viên hợp tác xã có vai trò kép: vừa là chủ sở hữu vừa là khách hàng
của hợp tác xã; tổ chức hợp tác xã cũng là một tổ chức có vai trò kép là một tổ chức
hoặc một hiệp hội, vừa là doanh nghiệp tạo ra sản phẩm vừa là doanh nghiệp tiêu
thụ sản phẩm, dịch vụ chung cung cấp cho thành viên hợp tác xã.
- Tại Việt Nam, từ Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001) tại Điều
20 nêu: “Kinh tế tập thể do công dân góp vốn, góp sức hợp tác sản xuất, kinh
doanh được tổ chức dưới nhiều hình thức trên nguyên tắc tự nguyện, dân chủ và
cùng có lợi. Nhà nước tạo điều kiện để củng cố và mở rộng các hợp tác xã hoạt động
có hiệu quả”; tuy nhiên, căn cứ vào tình hình, đặc điểm kinh tế - xã hội của đất nước
trong từng thời kỳ, định nghĩa về hợp tác xã cũng có sự điều chỉnh, cụ thể:
- Luật Hợp tác xã năm 2012 (Luật hiện hành) định nghĩa: “Hợp tác xã là tổ
chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, có ít nhất 07 thành viên tự
nguyện thành lập, hợp tác và tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh
doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên trên cơ sở tự chủ,
tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý hợp tác xã”.
Như vậy, định nghĩa hợp tác xã của Liên minh Hợp tác xã quốc tế hay Luật
Hợp tác xã của Việt Nam đều được thể hiện một số nội dung cơ bản về hợp tác xã:
- Là tổ chức kinh tế do các thành viên tự nguyện thành lập.
- Nhằm mục đích phục vụ nhu cầu và nguyện vọng chung của thành viên về
kinh tế, xã hội và văn hóa.
- Hoạt động tuân theo các nguyên tắc hợp tác xã.
1.1.1.3. Khái niệm tổ hợp tác
Theo Nghị định 151/2007/NĐ-CP ngày 10 tháng 10 năm 2007 của Chính phủ,
định nghĩa tổ hợp tác, như sau: “Tổ hợp tác được hình thành trên cơ sở hợp đồng
hợp tác có chứng thực của uỷ ban nhân dân cấp xã của từ ba cá nhân trở lên, cùng
đóng góp tài sản, công sức để thực hiện những công việc nhất định, cùng hưởng lợi
và cùng chịu trách nhiệm”.
9

1.1.2. Đặc điểm của kinh tế tập thể
1.1.2.1. Đặc điểm của kinh tế tập thể nói chung
- Về sở hữu tập thể: kinh tế tập thể với nhiều hình thức đa dạng, mà nòng cốt
là hợp tác xã dựa trên sở hữu của các thành viên và sở hữu tập thể; liên kết rộng rãi
những người lao động, các hộ sản xuất, kinh doanh, các doanh nghiệp vừa và nhỏ
của các thành phần kinh tế; không giới hạn quy mô và địa bàn hoạt động; phân
phối theo lao động, theo vốn góp và mức độ tham gia dịch vụ.
- Về lợi ích thể tập thể: kinh tế tập thể lấy lợi ích kinh tế làm chính, bao gồm
lợi ích thành viên và lợi ích tập thể, đồng thời coi trọng lợi ích xã hội, góp phần
xoá đói, giảm nghèo, tiến lên làm giàu cho các thành viên.
1.1.2.2. Đặc điểm của hợp tác xã
Theo tiếng Anh, “hợp tác xã” là “cooperative” có nguồn gốc “cooperation” -
tức là “hợp tác”; khu vực hợp tác xã được một số nhà lý luận coi là khu vực thứ ba
bên cạnh khu vực tư và khu vực công, hợp tác xã là một loại quan hệ xã hội phổ biến
trong xã hội loài người; đặc điểm của sự hợp tác thể hiện ở những nội dung chủ yếu
sau:
- Thành viên có nhu cầu chung, mà từng thành viên làm thì không đạt hiệu quả
cao hoặc từng thành viên không thể làm được; do đó, họ phải hợp tác với nhau
để đáp ứng yêu cầu chung ấy để có hiệu quả hơn; nhu cầu chung là cái đầu tiên, căn
bản đưa đến hợp tác thông qua hợp tác xã; xã hội ngày càng phát triển thì ngày càng
có nhiều nhóm xã hội có nhu cầu chung xuất phát từ hoạt động kinh tế, nghề nghiệp
và đời sống của mình.
- Các thành viên vẫn giữ được tính độc lập, tự chủ của mình trong quá trình
hợp tác; hợp tác xã thỏa mãn cái “chung” cho mọi thành viên, nhưng không triệt tiêu
cái “riêng” của từng thành viên; thành viên vẫn là chủ thể độc lập của hợp tác xã.
- Các thành viên có vai trò bình đẳng trong việc hợp tác với nhau trên cơ sở
trách nhiệm và nghĩa vụ tương tự nhau trong việc đảm bảo cho sự hợp tác đó; do
vậy, dân chủ trong tổ chức hợp tác xã được hình thành và phát triển.
10

Đặc điểm này của hợp tác xã là phổ biến trên toàn thế giới và đang là xu thế
phát triển mới ngày càng rõ nét ở nước ta, là cơ sở để hiện thực hóa các giá trị cao
đẹp và các nguyên tắc hợp tác xã.
* Các điểm khác nhau giữa hợp tác xã kiểu cũ và hợp tác xã kiểu mới
- Thứ nhất, về đối tượng tham gia:
+ Trong hợp tác xã kiểu cũ, thành viên hợp tác xã chỉ gồm các cá nhân.
+ Trong hợp tác xã kiểu mới, thành viên gồm cả cá nhân, hộ gia đình và pháp
nhân, cả người có ít vốn và nhiều vốn có nhu cầu tự nguyện cùng nhau lập ra và tự
chịu trách nhiệm về các hoạt động của mình theo quy định của pháp luật về hợp tác
xã.
- Thứ hai, về sở hữu:
+ Trong hợp tác xã nông nghiệp kiểu cũ, sở hữu cá nhân của người nông dân
không được thừa nhận, sở hữu của các hộ gia đình bị xóa bỏ, chỉ thừa nhận chế độ
sở hữu tập thể về tư liệu sản xuất; người nông dân vào hợp tác xã phải góp ruộng
đất, trâu bò, công cụ sản xuất chủ yếu.
+ Trong hợp tác xã kiểu mới, sở hữu tập thể và sở hữu cá nhân của thành viên
được phân định rõ; sở hữu tập thể (sở hữu của hợp tác xã) bao gồm các nguồn vốn
tích lũy tái đầu tư, các tài sản do tập thể mua sắm dùng cho hoạt động hợp tác xã, tài
sản trước đây được giao lại cho tập thể sử dụng và tài sản do nhà nước hoặc các tổ
chức, cá nhân trong và ngoài nước làm tài sản không chia và các quỹ không chia;
thành viên tham gia hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới không phải góp ruộng đất và
các công cụ sản xuất mà điều kiện tiên quyết là phải góp vốn theo quy định của điều
lệ hợp tác xã, không được vượt quá 20% so với tổng số vốn góp của các thành viên
(vốn điều lệ của hợp tác xã); vốn góp của thành viên được chia lãi hàng năm theo
quy định của điều lệ hợp tác xã và được rút khi thành viên ra hợp tác xã.
- Thứ ba, về quan hệ quản lý:
11

+ Trong hợp tác xã kiểu cũ, quan hệ giữa xã viên và hợp tác xã là quan hệ phụ
thuộc, xã viên đã bị tách khỏi tư liệu sản xuất và trở thành người làm công theo sự
điều hành của hợp tác xã, tính chất hợp tác đích thực trong hợp tác xã không còn.
+ Trong hợp tác xã kiểu mới, quan hệ giữa hợp tác xã và thành viên là quan hệ
bình đẳng, thỏa thuận, tự nguyện, cùng có lợi và cùng chịu rủi ro trong sản xuất,
kinh doanh; hộ xã viên là đơn vị kinh tế tự chủ, tự điều hành lao động của gia đình,
tự quyết định bố trí sản xuất cây trồng, vật nuôi phù hợp với thế mạnh của từng hộ,
tự mua vật tư để đầu tư vào sản xuất, kinh doanh của hộ xã viên, không điều hành,
chỉ huy từng khâu, từng việc hàng ngày như trước, mà chuyển sang làm dịch vụ theo
yêu cầu của hộ gia đình.
- Thứ tư, quan hệ giữa nhà nước và hợp tác xã:
+ Trong các hợp tác xã kiểu cũ, mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh, hạch toán
lỗ lãi, giá cả…của hợp tác xã đều theo sự chỉ huy của cơ quan quản lý cấp trên và
theo kế hoạch của Nhà nước.
+ Trong các hợp tác xã kiểu mới, mọi trói buộc cứng nhắc của cơ chế kế
hoạch hóa tập trung quan liêu báo cấp đã được tháo bỏ; các hợp tác xã kiểu mới đã
thật sự là một tổ chức kinh tế độc lập, tự chủ, có đầy đủ tư cách pháp nhân trong cơ
chế thị trường, bình đẳng trước pháp luật như các doanh nghiệp, tự quyết định, tự
chịu trách nhiệm trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, bảo đảm hoàn thành
nghĩa vụ đối với Nhà nước và trách nhiệm đối với thành viên; Nhà nước tôn trọng
quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của
hợp tác xã, không can thiệp trực tiếp vào hoạt động của hợp tác xã; Nhà nước quản
lý hợp tác xã thông qua việc ban hành pháp luật và các chính sách khuyến khích phát
triển hợp tác xã.
- Thứ năm, về hình thức phân phối:
+ Hình thức phân phối của các hợp tác xã kiểu cũ chủ yếu là cộng điểm; quan
hệ phân phối trong các hợp tác xã kiểu cũ mang nặng tính chất bình quân, bao cấp,
chủ yếu phân phối theo công lao động, việc phân phối theo vốn góp gần như không
12

được thực hiện, vì vậy không khuyến khích xã viên tích cực lao động, đóng góp
công sức cho lợi ích chung, thiếu gắn bó với hợp tác xã.
+ Trong các hợp tác xã kiểu mới, hình thức phân phối được thực hiện trên
nguyên tắc công bằng, cùng có lợi, vừa theo vốn góp và theo mức độ sử dụng dịch
vụ; đây là động lực khuyến khích thành viên gắn bó với hợp tác xã; trong quá trình
phân phối, các hợp tác xã còn tạo ra được các quỹ không chia, một mặt là để mở
rộng sản xuất, kinh doanh, mặt khác là tạo nên phúc lợi công cộng để mọi thành viên
trong hợp tác xã được hưởng chung, kết hợp chặt chẽ giữa lợi ích cá nhân và lợi ích
tập thể, giữa lợi ích trước mắt và lợi ích lâu dài.
- Thứ sáu, phạm vi hoạt động:
+ Trong các hợp tác xã nông nghiệp kiểu cũ, hoạt động thường bị giới hạn
trong địa giới thôn hoặc liên thôn, xã hoặc liên xã và chủ yếu là canh tác nông
nghiệp theo mô hình sản xuất tập trung.
+ Trong các hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới, qui mô và phạm vi hoạt động
của hợp tác xã không còn bị giới hạn như hợp tác xã kiểu cũ; mỗi hợp tác xã có thể
hoạt động nhiều lĩnh vực, ngành nghề khác nhau, không giới hạn địa giới hành chính;
mô hình hợp tác xã linh hoạt, đa dạng về hình thức, phù hợp với đặc điểm của từng
vùng, từng ngành, với nhiều trình độ phát triển, từ thấp đến cao, từ làm dịch vụ đầu
vào, đầu ra phục vụ cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của các thành viên, phát
triển các doanh nghiệp trực thuộc, từ hợp tác xã phát triển thành liên hiệp hợp tác
xã.
1.1.3. Các nguyên tắc của kinh tế tập thể
1.1.3.1. Nguyên tắc của kinh tế tập thể nói chung
- Nguyên tắc tự nguyện tham gia: đây là cơ sở, là tiền đề để những ai có nguyện
vọng và tâm huyết với kinh tế tập thể dễ dàng tham gia phát triển lĩnh vực kinh tế
đầy tiềm năng này với mục đích phát triển cộng đồng, đảm bảo an sinh xã hội.
13

- Nguyên tắc bình đẳng: bình đẳng là bản chất, là giá trị ưu việt của mô hình
kinh tế tập thể; thành viên kinh tế tập thể bình đẳng trong quyết định về tổ chức,
quản lý, điều hành, hoạt động, chiến lược, kế hoạch phát triển và phân phối...
không phụ thuộc vào trình độ góp vốn, vị trí trong hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
- Nguyên tắc hợp tác cùng có lợi: kinh tế tập thể tạo việc làm, góp phần tăng
thu nhập cho thành viên và người lao động, cung cấp hàng hoá và dịch vụ xã hội;
thông qua việc đạt được lợi ích chung về kinh tế, thành viên tổ chức kinh tế tập thể
tăng thu nhập, gắn kết hơn với nhau, mở rộng các sinh hoạt cộng đồng, giúp đỡ
tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất - kinh doanh, cải thiện đời sống vật chất,
văn hoá.
1.1.3.2. Nguyên tắc của hợp tác xã
- Tham gia tự nguyện và mở: hợp tác xã là tổ chức tự nguyện và mở đối với
mọi thành viên xã hội mong muốn sử dụng dịch vụ của hợp tác xã, sẵn sàng chấp
thuận các trách nhiệm thành viên hợp tác xã, không phân biệt giới tính, xã hội, chủng
tộc, chính trị hoặc tôn giáo; hợp tác xã phải thực hiện nguyên tắc “tự
nguyện” như là nguyên tắc đầu tiên của hợp tác xã; mặc dù về nguyên tắc, việc tham
gia hợp tác xã là có lợi hơn là thực hiện đơn lẻ, nhưng thành viên tham gia hợp tác
xã trên cơ sở tự nguyện, không chịu bất kỳ áp lực nào; nguyên tắc tham gia tự nguyện
là rõ ràng; không ai, không tổ chức nào có thể bắt buộc người dân tham gia hợp tác
xã.
- Kiểm soát một cách dân chủ bởi các thành viên: hợp tác xã là tổ chức mang
tính dân chủ, được kiểm soát bởi các thành viên, là những người tham gia vào việc
hoạch định các chính sách và ra quyết định của hợp tác xã với tư cách là đồng sở
hữu vừa đồng thời sử dụng dịch vụ của hợp tác xã; các thành viên có quyền biểu
quyết bình đẳng đối với mọi hoạt động có liên quan đến hợp tác xã.
- Tham gia kinh tế của thành viên: khi tham gia hợp tác xã, thành viên phải góp
vốn vào hợp tác xã tùy khả năng tài chính của thành viên (nhưng tối đa không quá
20% theo quy định Luật hiện hành) để thực hiện phương án hoạt động của hợp tác
xã; vốn của hợp tác xã là tài sản chung của hợp tác xã; phân phối lợi ích của
14

hợp tác xã tùy theo mức độ sử dụng dịch vụ của thành viên; mọi lợi ích của hợp tác
xã đều thuộc về thành viên, lợi ích được phân phối công bằng theo nhiều sự đóng
góp khác nhau mà không bình quân, cào bằng.
- Tự chủ và độc lập: hợp tác xã là tổ chức tự chủ, tự giúp đỡ, được kiểm soát
bởi các thành viên; khi tham gia hợp tác với các tổ chức khác, hoặc huy động vốn từ
bên ngoài hợp tác xã phải thực hiện các quy định đảm bảo sự kiểm soát một cách
dân chủ bởi các thành viên hợp tác xã và duy trì tính độc lập của hợp tác xã.
- Giáo dục, huấn luyện và thông tin: hợp tác xã cung ứng dịch vụ giáo dục,
đào tạo đối với thành viên, người đại diện thành viên, cán bộ quản lý và người lao
động trong hợp tác xã nhằm giúp họ đóng góp hiệu quả cho phát triển hợp tác xã;
hợp tác xã tuyên truyền đến người dân bản chất và lợi ích của hợp tác xã.
- Hợp tác giữa các hợp tác xã: hợp tác xã phục vụ các thành viên của mình một
cách hiệu quả và tăng cường phong trào hợp tác xã bằng cách hợp tác với nhau trên
bình diện địa phương, vùng, quốc gia và quốc tế.
- Chăm lo cộng đồng: hợp tác xã phải đảm bảo sự phát triển bền vững của cộng
đồng thành viên của mình thông qua các chính sách do chính thành viên hợp tác xã
quyết định.
1.1.4. Vai trò của kinh tế tập thể
1.1.4.1. Vai trò của kinh tế tập thể thời kỳ trước năm 1975
- Sau khi Việt Nam giành được độc lập, Đảng và Bác Hồ rất quan tâm đến việc
phát triển hợp tác xã; ngày 11 tháng 4 năm 1946, Bác viết thư kêu gọi điền chủ nông
gia Việt Nam tham gia hợp tác xã nông nghiệp (đăng trên Báo Cứu quốc số 229,
ngày 01 tháng 5 năm 1946); trong thư, Bác viết:
“Việt Nam là một nước sống về nông nghiệp, nền kinh tế lấy canh nông làm
gốc… nông dân giàu thì nước ta giàu, nông nghiệp ta thịnh thì nước ta thịnh”, “nông
dân muốn giàu, nông nghiệp muốn thịnh thì cần phải có hợp tác xã”; “…hợp tác xã
là hợp vốn, hợp sức với nhau. Vốn nhiều, sức mạnh, thì khó nhọc ít mà lợi ích nhiều”;
“Hợp tác xã nông nghiệp là một tổ chức có lợi to cho nhà nông.
15

Nó là cách tranh đấu kinh tế có hiệu quả nhất, để giúp vào việc xây dựng nước nhà.
Hợp tác xã nông nghiệp giúp cho nhà nông đạt đến mục đích, đã ích quốc lại lợi
dân”;
Người tha thiết kêu gọi:“Hỡi đồng bào điền chủ nông gia, anh em ta ai chẳng
mong được đầy đủ, giàu có, ai chẳng mong cho nước thịnh dân cường. Vậy chúng
ta hãy mau mau chung vốn góp sức, lập nên hợp tác xã nông nghiệp ở khắp nơi; từ
làng mạc cho đến tỉnh thành đâu đâu cũng phải có hợp tác xã”;
Sau đó, hàng loạt các cơ sở kinh tế hợp tác (lúc đầu là các tổ đổi công, tổ vần
công) được hình thành, rồi đến các hợp tác xã được phát triển mạnh mẽ vào những
năm 1950 - 1960 của thế kỷ 20 và cho đến ngày nay; trải qua các thời kỳ cách mạng
Việt Nam, khu vực kinh tế hợp tác, hợp tác xã luôn luôn có những đóng góp quan
trọng vào công cuộc giải phóng dân tộc và bảo vệ đất nước, đặc biệt là những đóng
góp cho công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giải phòng miền Nam, thống
nhất Tổ quốc.
- Từ sau năm 1945 đến năm 1955: hưởng ứng lời kêu gọi kháng chiến kiến
quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, phong trào kinh tế hợp tác được hình thành và phát
triển ở nhiều vùng tự do và căn cứ địa cách mạng với các hình thức hợp tác giản đơn
như tổ hợp tác, tổ vần công, tổ đổi công, tập đoàn sản xuất nông nghiệp;
Trong phong trào đó, năm 1948 hợp tác xã Thủy tinh Dân chủ ra đời, có thể nói
đó là hợp tác xã đầu tiên được thành lập tại chiến khu Việt Bắc, mở đầu cho sự ra
đời và phát triển của phong trào hợp tác xã ở Việt Nam sau khi nước ta giành được
độc lập;
Trong thời kỳ này, mặc dù số lượng cơ sở kinh tế hợp tác, hợp tác xã phát triển
chưa nhiều, năng lực sản xuất còn hạn chế nhưng đã thu hút hàng chục vạn nông
dân, thợ thủ công vào con đường làm ăn tập thể; sự phát triển của phong trào kinh
tế hợp tác, hợp tác xã cùng với kết quả của cải cách ruộng đất đã góp phần giải phóng
nông dân thoát khỏi sự ràng buộc của phương thức sản xuất phong kiến, đưa nông
dân lên vị trí người làm chủ, có những đóng góp tích cực trong việc đảm
16

bảo hậu cần cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, động viên sức người, sức
của cho tiền tuyến.
- Từ năm 1955 đến năm 1960: từ những cơ sở kinh tế hợp tác, hợp tác xã được
hình thành trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp, ngay sau khi miền
Bắc được giải phóng, Đảng, Nhà nước ta đã chú trọng chỉ đạo xây dựng, phát triển
hợp tác xã trong các ngành kinh tế;
Chỉ trong một thời gian ngắn, sau giai đoạn thí điểm xây dựng các hợp tác xã
và các hình thức hợp tác giản đơn, trong 3 năm (từ năm 1958 - đến năm 1960) miền
Bắc đã có hơn 50.000 hợp tác xã được thành lập; trong đó có 41.000 hợp tác xã nông
nghiệp, với 2,4 triệu hộ nông dân tham gia, bằng 84,8% số hộ và 76% diện tích ruộng
đất vào các hợp tác xã, đến năm 1960 về cơ bản miền Bắc đã hoàn thành việc hợp
tác hóa bậc thấp trong nông nghiệp; trong lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp có 2.760
hợp tác xã, 20 vạn lao động, chiếm 88% số thợ thủ công vào làm trong các hợp tác
xã; hơn 250 hợp tác xã mua bán ở cấp huyện với 4.320 cửa hàng hợp tác mua bán
được tổ chức; trong lĩnh vực tín dụng đã thành lập được 5.294 hợp tác xã với 2 triệu
xã viên tham gia; hơn 520 hợp tác xã ngư nghiệp ở vùng biển với 78% lao động và
75% thuyền, lưới tham gia vào hợp tác xã;
Việc vận động xây dựng, phát triển phong trào hợp tác xã trong giai đoạn này
thực sự là một phong trào cách mạng rộng lớn, thu hút được đại bộ phận hộ nông
dân, hộ kinh tế cá thể và người lao động tham gia; kết quả hoạt động của các hợp tác
xã trong những năm 1955 - đến năm 1960 đã góp phần to lớn vào công cuộc khôi
phục và phát triển kinh tế sau chiến tranh, góp phần thúc đẩy kinh tế trong giai đoạn
này phát triển với tốc độ cao; đồng thời thông qua việc xây dựng và phát triển phong
trào hợp tác xã đã hình thành quan hệ sản xuất mới, khai thác và sử dụng có hiệu
quả hơn tư liệu sản xuất, đất đai và sức lao động; đưa những hộ nông dân, những
người sản xuất nhỏ, thợ thủ công, tiểu thương vào làm ăn hợp tác trong các hợp tác
xã theo đường lối của Đảng, góp phần thực hiện thắng lợi công cuộc cải tạo xã hội
chủ nghĩa ở miền Bắc; với quan hệ sản xuất mới, phù hợp cùng với các yếu tố chính
trị, xã hội mới đã tạo ra sự hăng hái, phấn khởi sản xuất trong
17

nông dân, sản xuất phát triển, tình hình nông thôn có chuyển biến tích cực, đời sống
nông dân và bộ mặt nông thôn có bước phát triển rõ rệt cả về kinh tế, văn hóa, xã
hội.
- Từ năm 1961 đến năm 1965: phát huy những thành quả đã đạt được, phong
trào kinh tế hợp tác, hợp tác xã tiếp tục được đẩy mạnh; cùng với việc thực hiện cuộc
vận động cải tiến quản lý, xây dựng các hợp tác xã bậc cao với quy mô được mở
rộng trong lĩnh vực nông nghiệp, hàng ngàn hợp tác xã trong các lĩnh vực phi nông
nghiệp như tiểu thủ công nghiệp, mua bán, vận tải, tín dụng, xây dựng được thành
lập, thu hút hàng triệu quần chúng nhân dân tham gia;
Các hợp tác xã nông nghiệp với hình thức tổ chức lao động tập thể, nhanh chóng
chuyển biến phương thức sản xuất nông nghiệp từ tự cung tự cấp, phân tán thành
sản xuất tập trung, đưa máy móc, công cụ và kỹ thuật canh tác mới vào sản xuất; cơ
sở vật chất kỹ thuật trong các hợp tác xã được tăng cường, giá trị tài sản cố định của
các hợp tác xã năm 1965 tăng gấp 6,5 lần; các công trình thủy lợi được xây dựng,
đồng ruộng được cải tạo, khai hoang phục hóa được đẩy mạnh; vì vậy, số hộ nông
dân tham gia hợp tác xã đã tăng từ 84,8% năm 1960 lên 90% năm 1965, diện tích
đất canh tác của hợp tác xã so với tổng diện tích tăng từ 68% lên 80,3%;
Cùng với những đóng góp về kinh tế, phong trào hợp tác xã còn có vai trò quan
trọng về mặt xã hội, như giải quyết việc làm cho hàng triệu lao động, hỗ trợ các hộ
xã viên phát triển sản xuất, ổn định và cải thiện đời sống; các hợp tác xã còn chú
trọng giáo dục tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, nâng cao giác ngộ chính trị
cho đông đảo quần chúng lao động; đồng thời còn là nơi đào tạo đội ngũ cán bộ có
kinh nghiệm thực tiễn để bổ sung cán bộ cho địa phương; trong giai đoạn này các
hợp tác xã còn có vai trò quan trọng trong việc xây dựng lối sống mới, có văn hóa ở
nông thôn thông qua việc tổ chức các dịch vụ phục vụ các nhu cầu xã hội như tang
lễ, hiếu hỷ, giữ trẻ,…
- Từ năm 1965 đến năm 1975: từ năm 1965, khi Đế quốc Mỹ đưa máy bay ra
ném bom phá hoại miền Bắc, quy mô chiến tranh mở rộng; với khẩu hiệu “Tất cả
18

để chiến thắng”, “Tất cả để giải phóng miền Nam ruột thịt”; các hợp tác xã được
củng cố, phát triển và trở thành một lực lượng kinh tế quan trọng trong nền kinh tế
của hậu phương lớn miền Bắc;
Trong giai đoạn này, mặc dù phải hoạt động trong điều kiện chiến tranh vô cùng
ác liệt, phong trào hợp tác xã vẫn được củng cố và phát triển; trong nông nghiệp, các
hợp tác xã được đổi mới, mở rộng quy mô (sáp nhập các hợp tác xã có quy mô nhỏ
vào thành hợp tác xã có quy mô lớn, toàn xã); đến cuối năm 1974, toàn miền Bắc có
hơn 46.000 hợp tác xã trong các ngành, lĩnh vực, trong đó hầu hết các hợp tác xã
nông nghiệp đã tổ chức lại theo quy mô toàn xã, thu hút 96% số hộ nông dân tham
gia; sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp vẫn đạt tốc độ tăng trưởng khá, trong
những năm 1970-1974 bình quân tăng 11,8%, chiếm hơn 32% giá trị sản lượng công
nghiệp địa phương; các hợp tác xã mua bán cũng nâng tỷ trọng chiếm lĩnh thị trường
bán lẻ xã hội lên 21%;
Trên cơ sở giáo dục lòng yêu nước, các hợp tác xã đã động viên được sự lao
động quên mình của các xã viên hợp tác xã, vừa sản xuất vừa chiến đấu, với khẩu
hiệu “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, “Tay cày, tay súng”,
vừa sản xuất nhiều lương thực, thực phẩm, hàng hóa tiêu dùng chi viện cho miền
Nam, vừa tổ chức các đơn vị tự vệ, tham gia chiến đấu, đánh trả máy bay địch, bảo
vệ quê hương; nhờ có hợp tác xã, chúng ta đã huy động được cao độ sức người, sức
của cho tiền tuyến, huy động được hàng triệu thanh niên trai tráng nông thôn ra mặt
trận, đánh giặc cứu nước, giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.
1.1.4.2. Vai trò của kinh tế tập thể trong giai đoạn phát triển kinh tế hiện
nay
- Từ năm 1975 đến năm 1986: sau chiến thắng lịch sử mùa xuân năm 1975,
miền Nam hoàn toàn được giải phóng, cả nước thống nhất cùng đi lên chủ nghĩa xã
hội, các hợp tác xã được phát triển mạnh mẽ ở các tỉnh, thành phố phía Nam.
Thực hiện chính sách cải tạo theo tinh thần Nghị quyết Trung ương lần thứ 24
(Khóa III) và Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng, với mục
tiêu là đến năm 1980 hoàn thành cơ bản việc cải tạo xã hội chủ nghĩa ở các tỉnh,
19

thành phố phía Nam; chỉ trong 4 năm (1976 - 1980) chúng ta đã xây dựng được
4.000 tổ đoàn kết sản xuất, 5.000 tổ hợp tác sản xuất và gần 1.000 hợp tác xã tiểu,
thủ công nghiệp, thu hút 70% lực lượng lao động trong các ngành nghề quan trọng
và địa bàn sản xuất tập trung; trong thương nghiệp đã xây dựng được hợp tác xã mua
bán ở 92% số xã, lực lượng hợp tác xã mua bán cũng đã giúp Nhà nước nắm 80%
nguồn hàng tiểu thủ công nghiệp của địa phương và 30% nguồn hàng nông sản;
- Đến năm 1986, năm được coi là năm phát triển cao nhất của phong trào hợp
tác xã ở Việt Nam, cả nước có 76.000 hợp tác xã trong các ngành, lĩnh vực kinh tế,
thu hút hơn 20 triệu xã viên tham gia.
Trong đó có 16.740 hợp tác xã nông nghiệp, 40.228 tập đoàn sản xuất, với
94,2% số hộ nông dân và 80,8% tổng số ruộng đất canh tác nông nghiệp, sản xuất
hơn 80% sản lượng lượng thực, thực phẩm của cả nước.
Trong lĩnh vực công nghiệp, thủ công nghiệp, cả nước có 32.000 hợp tác xã,
với 1,27 triệu lao động, sản xuất ra một khối lượng hàng hóa chiếm 30% giá trị sản
lượng công nghiệp toàn quốc và gần 50% giá trị sản lượng công nghiệp địa phương;
Trong lĩnh vực thương mại, cả nước có 9.600 hợp tác xã mua bán cơ sở xã,
phương, 10 vạn điểm mua, bán hàng; các hợp tác xã mua bán đã chiếm gần 20%
tổng mức lưu chuyển hàng hóa bán lẻ của thị trường xã hội và đại lý thu mua ủy thác
hơn 60% sản lượng hàng hóa nông sản, thực phẩm cho cả nước; trong những năm
này, hơn 9.900 hợp tác xã vận tải với hàng chục ngàn phương tiện đã vận chuyển
hơn 45% khối lượng hàng hóa và 50% khối lượng hành khách vận chuyển của các
địa phương;
Trong lĩnh vực xây dựng, cả nước đã có 3.913 hợp tác xã xây dựng và sản xuất
vật liệu xây dựng, góp phần quan trọng phục vụ cho việc xây dựng các công trình
công cộng và nhà ở cho nhân dân; trong lĩnh vực tín dụng với 7.100 hợp tác xã, đã
thể hiện vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ vốn phục vụ yêu cầu phát triển sản xuất
của các hộ xã viên, khắc phục tình trạng cho vay nặng lãi ở nông thôn.
20

- Từ năm 1987 đến nay: từ năm 1987, thực hiện đường lối đổi mới được đề ra
tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thức VI, khu vực kinh tế hợp tác, hợp tác xã đã có
những biến đổi quan trọng và có thể nói từ năm 1987 đến năm 1996 là giai đoạn khó
khăn nhất của các hợp tác xã ở nước ta; khi cơ chế quản lý tập trung bao cấp từng
bước được xóa bỏ, cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước được hình thành
và điều tiết các quan hệ kinh tế; phần lớn các hợp tác xã trong các ngành, lĩnh vực
của nền kinh tế rơi vào tình trạng khó khăn, lúng túng, nhiều hợp tác xã sản xuất
kinh doanh thua lỗ bị tan rã, giải thể; tuy nhiên, trong khó khăn vẫn có một bộ phận
hợp tác xã đã kịp thời chuyển đổi thích ứng với cơ chế mới, hoạt động có hiệu quả.
- Trong thời kỳ đổi mới, khu vực kinh tế tập thể, mà nòng cốt là hợp tác xã tiếp
tục được củng cố, đổi mới quản lý; Đảng và nhà nước ta chủ trương đổi mới kinh tế
hợp tác, trước hết là đổi mới về chế độ sở hữu; Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
từng nói “Mục đích của hợp tác xã không gì khác ngoài cải thiện đời sống nhân dân,
làm cho nông dân được ấm no, mạnh khỏe, được học tập, làm cho dân giàu nước
mạnh”.
- Từ khi Luật Hợp tác xã đầu tiên được Quốc hội ban hành vào cuối năm 1996,
có hiệu lực thi hành từ 01 tháng 7 năm 1997 đến Luật Hợp tác xã năm 2003 và Luật
Hợp tác xã năm 2012; đây là cơ sở pháp lý quan trọng để hợp tác xã nước ta củng
cố, đổi mới, phát triển bền vững.
- Đến cuối năm 2015, cả nước có trên 150.000 tổ hợp tác, 18.024 hợp tác xã;
trong đó, lĩnh vực nông nghiệp có 10.452 hợp tác xã; thương mại - dịch vụ có 1.424
hợp tác xã; xây dựng và sản xuất vật liệu xây dựng có 846 hợp tác xã; công nghiệp
- tiểu thủ công nghiệp có 2.187 hợp tác xã; vận tải có 965 hợp tác xã; tài chính - tín
dụng có 1.145 quỹ tín dụng nhân dân; các lĩnh vực, ngành nghề khác là 1.005 hợp
tác xã và 41 Liên hiệp Hợp tác xã thu hút khoảng 13 triệu thành viên và
người lao động; các hợp tác xã phục vụ phát triển kinh tế thành viên theo đúng
nguyên tắc hợp tác xã thông qua tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh
doanh, rõ rệt nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp và đang lan tỏa sang các lĩnh vực
21

khác như tín dụng, giao thông vận tải, thương mại - dịch vụ… lợi ích, trong đó có
lợi ích kinh tế đối với thành viên là động lực cho sự ra đời và phát triển hợp tác xã;
Nhờ hợp tác xã, sản xuất kinh tế thành viên đã được nâng cao nhờ tiết kiệm
được chi phí sản xuất do hợp tác xã làm đầu mối mua chung, bán chung, trên cơ sở
được nhận thêm lợi ích được phân phối từ hợp tác xã, thành viên cải thiện được toàn
bộ thu nhập nói riêng và cải thiện đời sống nói chung;
Mô hình hợp tác xã vệ sinh môi trường bước đầu phát huy hiệu quả theo hướng
tập trung vào việc giải quyết các vấn đề bức xúc của đời sống, đảm bảo sức khỏe
của người dân, bảo vệ môi trường đóng góp tích cực vào Chương trình xây dựng
nông thôn mới;
Quỹ tín dụng nhân dân thường gắn với một cộng đồng dân cư nhất định; lợi ích
do quỹ tín dụng là tạo điều kiện cho hộ gia đình, cá thể là thành viên của quỹ tín
dụng có vốn để phát triển sản xuất, giảm hộ nghèo, tăng hộ khá, ổn định an ninh
chính trị, trật tự an toàn xã hội ngay tại địa bàn cơ sở nhất là ở các vùng nông thôn;
Hợp tác xã phát huy dân chủ cơ sở thông qua việc thực hiện nguyên tắc quản
lý dân chủ trong nội bộ hợp tác xã, phát huy tính cộng đồng của dân cư ở địa phương;
hợp tác xã là môi trường giáo dục tinh thần tập thể, ý thức cộng đồng cho các thành
viên tham gia;
Có thể đút kết được vai trò của hợp tác xã trong phát triển kinh tế - xã hội như
sau:
+ Vai trò của kinh tế tập thể trong phát triển kinh tế:
Kinh tế tập thể ngày càng có vai trò nổi bật, đóng góp cho tăng trưởng GDP
của cả nước; kinh tế tập thể đã vượt qua khỏi tình trạng khủng hoảng và khẳng định
vị trí, vai trò của nó trong nền kinh tế; số lượng tổ hợp tác và hợp tác xã được thành
lập mới tăng nhanh hơn; công tác tổ chức, quản lý hợp tác xã ngày càng được quan
tâm hoàn thiện về pháp luật, chính sách hỗ trợ, khắc phục được tình trạng thua lỗ
kéo dài, từng bước thoát khỏi khỏi tình trạng yếu kém về vốn và công nghệ; đóng
góp của khu vực kinh tế tập thể hiện qua hai kênh: đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng
kinh tế và đóng góp gián tiếp thông qua nâng cao hiệu quả, chất lượng kinh tế thành
viên;
22

Khu vực hợp tác xã kiểu mới trong giai đoạn đầu phát triển, mô hình tổ chức
chưa ổn định, vốn hoạt động còn thấp, thể chế chưa hoàn thiện, nhận thức của đảng
viên, cán bộ, và nhân dân về hợp tác xã và vai trò của hợp tác xã chưa rõ ràng; theo
nhận thức mới về tổ chức hợp tác, kinh tế thành viên có quan hệ hữu cơ của hợp tác
xã, hợp tác xã bắt đầu chuyển hướng sang phục vụ phát triển kinh tế thành viên theo
đúng nguyên tắc của hợp tác xã thông qua tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả sản
xuất - kinh doanh, rõ rệt nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp và đang lan tỏa sang các
khu vực khác như tín dụng, vận tải,... lợi ích, trong đó lợi ích kinh tế đối với thành
viên là động lực cơ bản cho sự ra đời và phát triển hợp tác xã.
+ Vai trò xã hội - văn hóa của kinh tế tập thể:
Vai trò xã hội - văn hóa của kinh tế tập thể ngày càng rõ nét hơn thông qua việc
phát huy tinh thần “hợp tác”, góp phần phát triển đời sống văn hóa và tăng cường
tinh thần đoàn kết cộng đồng, hiện thực hóa các giá trị đạo đức cao đẹp và nguyên
tắc dân chủ, bình đẳng; góp phần tăng thu nhập và tạo việc làm cho thành viên và
người lao động;
Vai trò xã hội - văn hóa, hợp tác xã đã thông qua nguyên tắc cơ bản của nó: hợp
tác xã là tổ chức kinh tế tập hợp các cá nhân “người” chứ không phải vốn; đây là
nguyên tắc mang tính nhân văn của hợp tác xã làm cho nhiều hợp tác xã tồn tại lâu
dài và ngày càng phát triển; cạnh tranh thị trường ngày càng khắc nghiệt, nguy cơ
suy giảm năng lực cạnh tranh, đưa đến nhu cầu hợp tác, cùng nhau vượt qua khó
khăn trên thị trường, tiến lên cùng phát triển.
1.2. QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI KINH TẾ TẬP THỂ
1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nƣớc đối với kinh tế tập thể
Nhà nước quản lý kinh tế, trong đó có kinh tế tập thể là một xu hướng tất yếu
không của bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, vì đất nước muốn phát triển, muốn đi
lên tất yếu phải đi từ kinh tế, phát triển kinh tế là mục tiêu hàng đầu để phát triển đất
nước, để nền kinh tế đi đúng hướng và phát triển thì phải có sự quản lý của xã hội
chính là nhà nước, chỉ có nhà nước mới giúp nền kinh tế đi đúng hướng, để kinh tế
nhà nước cùng với kinh tế tập thể trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân. Để
quản lý kinh tế tập thể, nhà nước đóng vai trò là chủ thể quản lý, làm cho kinh tế tập
thể tăng trưởng, đi đôi với việc giải quyết tốt các vấn đề xã hội, hỗ trợ
23

và tạo điều kiện để kinh tế tập thể phát triển theo pháp luật. Vì vậy, có thể đưa ra
khái niệm quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể như sau:
Quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể là sự tác động có tổ chức bằng chính
sách và pháp luật đối với kinh tế tập thể nhằm sử dụng có hiệu quả các nguồn lực
kinh tế trong và ngoài nước, các cơ hội có thể có, để đạt mục tiêu phát triển kinh tế
tập thể.
1.2.2. Sự cần thiết quản lý nhà nƣớc đối với kinh tế tập thể
Kinh tế tập thể nòng cốt là các hợp tác xã là loại hình kinh tế, chịu sự quản lý
của nhà nước cũng giống như các doanh nghiệp, hợp tác xã có quyền và nghĩa vụ
giống như các doanh nghiệp; nói cách khác, nhà nước tôn trọng và bảo hộ sự tự chủ,
tự chịu trách nhiệm của hợp tác xã; quản lý nhà nước trước hết là quản lý theo ngành
kinh tế, nhà nước quản lý và hỗ trợ hợp tác xã thành lập, hoạt động và phát triển;
hợp tác xã ra đời bắt đầu là do sự tự nguyện của thành viên yếu thế, những hộ nông
dân khó khăn trong sản xuất kinh doanh để họ đoàn kết mua chung, bán chung để có
lợi ích cao hơn, sản xuất kinh doanh hiệu quả hơn và cải thiện đời sống vật chất và
tinh thần, nhưng hiện nay kinh tế tập thể là tập hợp cả những doanh nghiệp vừa và
nhỏ liên kết với các nhà sản xuất, nông dân để tạo nên chuỗi liên kết hàng hóa. Vì
thế, nhà nước ủng hộ, khuyến khích và hỗ trợ người dân thành lập và phát triển hợp
tác xã, góp phần đóng góp vào sự phát triển chung của kinh tế - xã hội đất nước. Nhà
nước quản lý kinh tế tập thể vì các lý do sau:
1.2.2.1. Xuất phát từ vai trò quan trọng của kinh tế tập thể trong phát triển
kinh tế
Đóng góp vào GDP: Đóng góp của khu vực hợp tác xã vào GDP năm 2014 -
2015 tăng liên tục, năm sau cao hơn năm trước. Đóng góp GDP của các hợp tác xã
năm 2014 đã tăng từ 5,0% (năm 2014) lên 5,05% (năm 2015), trong khi tỷ lệ vốn
đầu tư cho các hợp tác xã chỉ chiếm khoảng 0,6% tổng vốn đầu tư nền kinh tế, điều
quan trọng là chỉ số này của hợp tác xã không còn giảm nữa, mà tăng dần lên. Tốc
độ tăng trưởng khu vực hợp tác xã năm 2015 đạt 3,27%, cao hơn nhiều so với mức
2,75% năm 2014 và các năm trước đó. Tốc độ tăng trưởng năm 2015 của khu vực
hợp tác xã đạt 3,5%, mức đóng góp vào GDP của khu vực hợp tác xã năm 2015 là
5,15%, tăng hơn 0,1% so với năm 2014, tốc độ tăng trưởng của khu vực kinh tế
24

hợp tác năm 2015 tăng 3,6%, đóng góp vào GDP 5,25%. Tổng doanh thu của các
hợp tác xã năm 2015 đạt 26.400 tỷ đồng, tăng 2.460 tỷ đồng so với năm 2014. Tổng
số lãi trước thuế của hợp tác xã năm 2015 đạt 1.410 tỷ đồng, tăng 0,7% so với mức
thực hiện 1.400 tỷ đồng năm 2014. Tổng số thành viên hợp tác xã năm 2015 là
7.386.572 thành viên, trong đó số lao động làm việc thường xuyên trong hợp tác xã
là 1.585.382 người. So với các khu vực kinh tế khác, hợp tác xã đóng góp vào GDP
và đạt tốc độ tăng trưởng còn thấp. Mức đóng góp vào GDP của hợp tác xã hiện còn
thấp hơn nhiều so với kinh tế tư nhân (đóng góp 10,93%), kinh tế cá thể (đóng góp
32,27%), song trong khi tỷ lệ đóng góp vào GDP của hợp tác xã bắt đầu tăng dần
[nguồn: Tổng cục Thống kê].
Góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá - hiện đại
hoá: Hoạt động đa dạng trong các lĩnh từ công nghiệp, thương mại - dịch vụ đến
nông nghiệp; trên tất cả các địa bàn từ thành đến nông thôn…hợp tác xã thực sự là
một nhân tố góp phần làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương nói riêng và chuyển
dịch kinh tế cả nước nói chung theo hướng công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
Cung cấp hàng hoá dịch vụ giá rẻ cho nhân dân, đáp ứng nhanh chóng nhu cầu
của người dân ở các vùng khác nhau: Hợp tác xã lập ra ngoài hình thức trực tiếp sản
xuất còn cung cấp dịch vụ cho thành viên. Hợp tác xã mua bán những hàng hoá và
dịch vụ với số lượng lớn và cung cấp cho thành viên với giá rẻ hơn so với thị trường,
góp phần phát triển kinh tế thành viên.
1.2.2.2. Chỉ có nhà nước bằng các công cụ và nguồn lực của mình mới có
thể hỗ trợ, thúc đẩy phát triển đối với kinh tế tập thể
Nhà nước tạo lập khung khổ pháp luật cho kinh tế tập thể, nòng cốt là hợp tác
xã hoạt động sản xuất kinh doanh diễn ra hiệu quả, chỉ duy nhất nhà nước có được
chức năng này; từ đó, đòi hỏi nhà nước phải có sự quản lý tập trung để định hướng,
hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể thông qua việc nhà nước xây dựng Luật Hợp tác xã
và các văn bản hướng dẫn thi hành luật tạo dựng khung khổ pháp luật cho hợp tác
xã thành lập và tổ chức hoạt động; Nhà nước ngày càng hoàn thiện khung khổ pháp
luật về quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể thông qua ba lần sửa đổi, bổ sung
Luật Hợp tác xã.
25

Nhà nước đã quy định các chính sách hỗ trợ, ưu đãi riêng đối với hợp tác xã,
gồm 6 danh mục chính sách hỗ trợ; danh mục chính sách ưu đãi chung cho các loại
hình hợp tác xã; đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm
nghiệp, ngoài các chính sách hỗ trợ, ưu đãi trên, còn được hưởng thêm 5 mục ưu đãi
nữa về đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng; giao đất, cho thuê đất để phục vụ hoạt động;
tín dụng; vốn, giống khi gặp khó khăn do thiên tai, dịch bệnh;
Nhằm thể hiện rõ thái độ của nhà nước đối với tổ chức hợp tác xã, liên hiệp hợp
tác xã, đảm bảo sự bình đẳng, tự chủ của tổ chức hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã
trong cơ chế thị trường, đồng thời khắc phục tâm lý e ngại đối với tổ chức hợp tác
xã, liên hiệp hợp tác xã, Điều 5, Luật Hợp tác xã 2012, quy định: “Nhà nước công
nhận và bảo hộ quyền sở hữu tài sản, vốn đầu tư, thu nhập, các quyền và lợi ích hợp
pháp khác của hợp tác xã, liên hiện hợp tác xã. Tài sản và vốn đầu tư của hợp pháp
của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã không bị quốc hữu hóa, không bị tịch thu bằng
biện pháp hành chính”.
1.2.2.3. Xuất phát từ những khó khăn trong phát triển kinh tế tập thể
Sự cần thiết quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể xuất phát từ yêu cầu phổ
biến của quá trình phát triển kinh tế nói chung và kinh tế tập thể nói riêng, mà còn
xuất phát từ tính “đặc thù” của kinh tế tập thể. Kinh tế tập thể, hợp tác xã là tổ chức
kinh tế tập thể tập hợp những thành viên là những hộ nông dân, thợ thủ công, những
người buôn bán nhỏ, người tiêu dùng, là những người có địa vị kinh tế hạn chế trong
xã hội, không thể tự mình giải quyết được những khó khăn về vốn, kỹ thuật, quản
lý, thị trường,...để sản xuất kinh doanh, việc làm. Nếu góp vốn vào các công ty, xí
nghiệp với số vốn ít ỏi, thì lợi tức cổ tức thấp, hơn nữa còn có nhiều rủi ro mà bản
thân người góp vốn không thể kiểm soát được. Vì vậy, cách tốt nhất là cùng nhau
hợp tác góp vốn làm ăn, đoàn kết tương trợ giúp đỡ lẫn nhau, mỗi người góp vốn
theo khả năng, mục đích chính không phải là chia lãi mà chủ yếu tạo điều kiện để
khai thác tiềm năng của từng thành viên, phát huy sức mạnh tập thể.
Hoạt động sản xuất kinh doanh của những người sản xuất nhỏ chỉ độc lập một
cách tương đối, họ luôn lệ thuộc nhau trong việc đối phó với thiên nhiên, trong
26

việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, trong việc cung cấp các dịch vụ sản xuất,...rõ
ràng sự hợp tác đã tỏ ra ưu việt và phát huy được tác dụng.
Không phải người lao động nào cũng nhận thức được và tin tưởng vào sức mạnh
kinh tế tập thể, nhất là trong thời gian trước đây chúng ta có những bước đi, tổ chức
thực hiện mô hình kinh tế tập thể chưa phù hợp. Đồng thời, với tâm lý của người sản
xuất nhỏ, cá thể từ đó đã làm hạn chế sự phát triển của kinh tế tập thể. Do vậy, nếu
thiếu sự tuyên truyền, động viên, giáo dục và sự hỗ trợ của nhà nước thì các tổ chức
kinh tế tập thể sẽ không phát triển.
1.2.3. Nội dung quản lý nhà nƣớc đối với kinh tế tập thể
Như phần giới hạn nghiên cứu đã nêu ở phần mở đầu, do hạn chế về thời gian,
điều kiện nghiên cứu. Mặt khác, hợp tác xã là loại hình chủ yếu của kinh tế tập thể
nên đề tài chủ yếu nghiên cứu nội dung quản lý nhà nước đối với hợp tác xã, bao
gồm các nội dung sau đây:
1.2.3.1.Tuyên truyền và phổ biến chính sách, pháp luật về kinh tế tập thể
- Để giáo dục truyền thống yêu nước, tự lực, tự cường, chủ động, sáng tạo của
các hợp tác xã, động viên phong trào thi đua và phát triển kinh tế hợp tác ở nước ta
và biểu dương, khen thưởng các hình thức thích hợp với các tập thể, cá nhân có thành
tích trong việc xây dựng, phát triển phong trào hợp tác xã, thực hiện tốt chủ trương,
đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, ngày 27 tháng
7 năm 2011, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 1268/QĐ-TTg công nhận
ngày 11 tháng 4 hàng năm là “Ngày Hợp tác xã Việt Nam” và ngày 24 tháng 7 năm
2015, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 19/CT-TTg về việc đẩy mạnh triển
khai thi hành Luật Hợp tác xã.
- Để bảo đảm Luật Hợp tác xã 2012 được triển khai một cách hiệu quả và thực
sự phát huy hiệu lực trong thực tiễn, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, cơ
quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ương, phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức
đoàn thể tập trung thực hiện các nhiệm vụ sau: hoàn thiện hệ thống văn bản quy
phạm pháp luật về hợp tác xã; triển khai công tác tuyên truyền, phổ biến, xây
27

dựng mô hình hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã; các bộ, cơ quan ngang bộ tăng cường
công tác tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn và thực hiện các văn bản pháp luật về
hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã thuộc lĩnh vực được phân công quản lý; chỉ đạo xây
dựng mô hình thí điểm và nhân rộng các mô hình hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã
hoạt động có hiệu quả.
+ Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan biên
soạn tài liệu và nội dung tuyên truyền, tập huấn; phát hành phổ biến, xây dựng và
nhân rộng các mô hình hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã hoạt động có hiệu quả,
trước hết là thí điểm hoàn thiện nhân rộng các mô hình hợp tác xã nông nghiệp
kiểu mới tại vùng đồng bằng sông Cửu Long;
+ Bộ Thông tin và Truyền thông chỉ đạo các cơ quan thông tấn báo chí tuyên
truyền, phổ biến pháp luật về hợp tác xã bằng nhiều hình thức thích hợp trên các
phương tiện thông tin đại chúng, trước hết là Đài Truyền hình Việt Nam và Đài
Tiếng nói Việt Nam;
+ Liên minh Hợp tác xã Việt Nam chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành có liên
quan, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương áp dụng linh hoạt các
hình thức tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hợp tác xã, mô hình hợp tác xã (tổ
chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm tuyên truyền, tổ chức cuộc thi tìm hiểu Luật Hợp
tác xã, xây dựng các phóng sự, phim dài tập, mở các chuyên mục về phát triển kinh
tế tập thể, hợp tác xã trên các phương tiện thông tin đại chúng); tổng kết, nhân rộng
điển hình tiên tiến, phát động phong trào thi đua trong các hợp tác xã; tổ chức triển
khai có hiệu quả công tác giáo dục pháp luật đối với cán bộ quản lý, thành viên hợp
tác xã;
+ Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tập trung chỉ đạo các
sở, ngành, Ủy ban nhân dân cấp quận, huyện, cấp xã, các cơ quan báo chí tổ
chức tốt việc tuyên truyền và phổ biến, giáo dục pháp luật về hợp tác xã cho cơ
quan, tổ chức, nhân dân tại địa phương;
+ Phối hợp Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Hội
Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và các tổ
28

chức đoàn thể khác tham gia tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hợp tác xã; vận
động người dân tham gia hợp tác xã; tham gia tư vấn, hỗ trợ thành lập mới hợp tác
xã và xây dựng các mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã.
1.2.3.2. Xây dựng và tổ chức thực hiện đề án, kế hoạch phát triển kinh tế
tập thể
Để phát triển kinh tế tập thể trên phạm vi cả nước đồng bộ và quản lý thống
nhất đối với kinh tế tập thể, Chính phủ cần xây dựng và ban hành Quyết định về
thành lập Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã. Theo đó, Ban
chỉ đạo do Phó Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng ban; Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và
Đầu tư làm Phó Trưởng ban thường trực. Ban chỉ đạo có chức năng giúp Thủ tướng
Chính phủ nghiên cứu, chỉ đạo, phối hợp giải quyết những công việc liên quan tới
đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã. Ban chỉ đạo có nhiệm vụ nghiên cứu,
đề xuất với Thủ tướng Chính phủ về các chủ trương, chính sách và giải pháp chiến
lược nhằm đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã; Giúp Thủ tướng Chính phủ
chỉ đạo, điều phối hoạt động giữa các Bộ, ngành, cơ quan Trung ương và các địa
phương trong quá tình triển khai thực hiện các quy định của pháp luật, chương trình,
kế hoạch phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã đã được phê duyệt;
Xây dựng và phê duyệt Đề án “Thí Điểm hoàn thiện, nhân rộng mô hình hợp
tác xã kiểu mới tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2016 - 2020”. Theo
đó, tập trung thí điểm hoàn thiện mô hình hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã với các
thành viên là hợp tác xã thành viên và các hộ nông dân sản xuất 3 sản phẩm chính
là: lúa gạo, thủy sản và trái cây; thời gian triển khai thực hiện từ năm 2016 đến năm
2020. Chính phủ chỉ đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành Kế hoạch
triển khai thực hiện Đề án “Thí Điểm hoàn thiện, nhân rộng mô hình hợp tác xã kiểu
mới tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2016 - 2020” nhằm xây dựng các
hợp tác xã hoạt động có hiệu quả gắn sản xuất với tiêu thụ trong các chuỗi giá trị
nông sản và có khả năng nhân rộng trong các lĩnh vực: lúa gạo, trái cây, thủy sản ở
các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long;
29

Bên cạnh đó, Thủ tướng Chính phủ cần ban hành Quyết định về phê duyệt
chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020.
Trong đó, tiêu chí số 13 về tổ chức sản xuất trong Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn
mới là nâng cao hiệu quả hoạt động của hợp tác xã thông qua tăng cường năng lực
tổ chức, điều hành, hoạt động, kinh doanh cho các hợp tác xã, tổ hợp tác.
1.2.3.3. Thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể
- Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định về phê duyệt hỗ trợ phát triển hợp
tác xã giai đoạn 2016 - 2020 nhằm khuyến khích, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển
hợp tác xã mới, tác động trực tiếp vào, sản xuất, kinh doanh của kinh tế thành
viên; tăng cường tính tự chủ, khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế của hợp tác xã, nâng
cao hơn nữa vai trò của hợp tác xã đối với sự phát triển, bảo đảm an sinh xã hội của
đất nước; tăng cường năng lực cạnh tranh của kinh tế hộ gia đình đặc biệt là kinh tế
hộ nông dân và các cơ sở sản xuất, kinh doanh quy mô vừa và nhỏ trong điều kiện
cơ chế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế; góp phần ổn định kinh tế, chính trị, xã
hội. Các địa phương từ tỉnh, huyện đến xã - thị trấn căn cứ và tình hình thực tế địa
phương phải ban hành quyết định thực hiện quyết định hỗ trợ của Chính phủ nhằm
đưa chính sách hỗ trợ vào thực tế, phát huy hiệu quả của kinh tế tập thể tại địa
phương;
- Hợp tác xã là một mô hình kinh doanh được hưởng khá nhiều các chính sách
hỗ trợ của nhà nước; công tác hỗ trợ này sẽ góp phần hỗ trợ, thúc đẩy tích cực quá
trình sản xuất, kinh doanh của hợp tác xã; Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ sau
đây đối với hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã:
+ Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực: Nhà nước hỗ trợ kinh phí đào tạo chính
quy, bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ, kỹ thuật đối với cán bộ quản lý hợp tác
xã, thành viên hợp tác xã;
+ Xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường: Nhà nước hỗ trợ hợp tác xã tham
gia các triển lãm trong và ngoài nước; tổ chức các hội chợ, triển lãm dành riêng cho
khu vực hợp tác xã; xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu, xuất xứ hàng hóa, xây
30

dựng và triển khai cổng thông tin điện tử, sàn giao dịch thương mại điện tử cho các
hợp tác xã;
+ Ứng dụng khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới: Quỹ Phát triển khoa học và
công nghệ quốc gia và cấp tỉnh hàng năm dành một phần kinh phí hỗ trợ các hợp
tác xã đổi mới, ứng dụng công nghệ và thông báo kết quả thực hiện cho cơ quan
quản lý nhà nước về hợp tác xã; Nhà nước hỗ trợ nghiên cứu khoa học công nghệ từ
nguồn kinh phí sự nghiệp nghiên cứu khoa học công nghệ đối với hợp tác xã có dự
án nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới được cấp có
thẩm quyền phê duyệt.
+ Tiếp cận vốn và quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã: hợp tác xã có dự án đầu tư
mới, đầu tư mở rộng năng lực sản xuất, kinh doanh; hoạt động trong lĩnh vực nông
nghiệp, địa bàn nông thôn được ưu đãi về lãi suất và bảo lãnh tín dụng từ Quỹ hỗ trợ
phát triển hợp tác xã; ưu tiên vay vốn tín dụng từ ngân hàng phát triển và các tổ chức
tín dụng khác theo quy định của pháp luật; được vay ưu đãi theo quy định của Chính
phủ về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn; Quỹ hỗ trợ
phát triển hợp tác xã thực hiện nhiệm vụ bảo lãnh tín dụng và hỗ trợ lãi suất đối với
hợp tác xã;
+ Tạo điều kiện tham gia các chương trình mục tiêu, chương trình phát triển
kinh tế - xã hội, hợp tác xã có đủ năng lực được ưu tiên tham gia các chương trình
mục tiêu, chương trình phát triển kinh tế - xã hội như: các công trình xây dựng cơ
sở hạ tầng trên địa bàn và quản lý các công trình sau khi hoàn thành, kể cả các công
trình chợ và công trình hạ tầng phục vụ phát triển cụm công nghiệp và cụm làng
nghề ở nông thôn; các dự án, chương trình phát triển kinh tế - xã hội khác trên địa
bàn phù hợp với khả năng của hợp tác xã;
+ Thành lập mới hợp tác xã: sáng lập viên hợp tác xã được cung cấp miễn phí
thông tin, tư vấn, tập huấn về quy định pháp luật hợp tác xã trước khi thành lập hợp
tác xã; hợp tác xã được hỗ trợ tư vấn xây dựng điều lệ, hướng dẫn và thực hiện các
thủ tục thành lập, đăng ký và tổ chức hoạt động của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
31

1.2.3.4. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể
Năm 2012, Luật Hợp tác xã mới ra đời thay thế Luật Hợp tác xã năm 2003, quy
định rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước đối với hợp tác xã từ trung
ương đến địa phương.
- Ở Trung ương:
+ Bộ Kế hoạch và Đầu tư thành lập Vụ Hợp tác xã theo Quyết định số
74/2004/QĐ-TTg ngày 04 tháng 5 năm 2004 của Thủ tướng Chính phủ; Vụ Hợp tác
xã có chức năng, nhiệm vụ là đơn vị chuyên trách, tham mưu, giúp Bộ Trưởng Bộ
Kế hoạch và Đầu tư thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với hợp tác xã.
+ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành lập Cục Kinh tế hợp tác và
Phát triển nông thôn trên cơ sở nâng cấp Vụ Chính sách nông nghiệp và phát triển
nông thôn thôn theo Nghị định số 86/2003/NĐ-CP ngày 18 tháng 7 năm 2003 của
Chính Phủ; Cục kinh tế hợp tác giao nhiệm vụ quản lý nhà nước chuyên ngành về
phát triển kinh tế hợp tác và hợp tác xã nông nghiệp, kinh tế hộ, kinh tế trang trại;
điều chỉnh, bố trí lại dân cư trong nông nghiệp và phát triển nông thôn, tổng hợp
chính sách, chương trình phát triển nông thôn trong phạm vi cả nước.
+ Ngân hàng Nhà nước Việt nam có cơ quan Thanh tra - giám sát ngân hàng
thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn quản lý kinh tế tập thể (quỹ tín dụng).
+ Bộ Công thương có Cục công nghiệp địa phương kiêm nhiệm thực hiện
nhiệm vụ, quyền hạn quản lý kinh tế tập thể thuộc ngành, lĩnh vực công nghiệp và
thương mại.
+ Bộ Giao thông vận tải có Vụ Vận tải kiêm nhiệm thực hiện nhiệm vụ, quyền
hạn quyền hạn quản lý kinh tế tập thể thuộc ngành, lĩnh vực giao thông vận tải.
+ Bộ xây dựng có Vụ Quản lý hoạt động xây dựng kiêm nhiệm thực hiện
nhiệm vụ, quyền hạn quản lý kinh tế tập thể thuộc ngành, lĩnh vực xây dựng.
- Ở địa phương: trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm
thực hiện quản lý nhà nước đối với hợp tác xã theo quy định của pháp luật.
32

1.2.3.5. Tổ chức, hướng dẫn đăng ký thành lập hợp tác xã và giải thể hợp
tác xã
Theo quy định của Luật Hợp tác xã năm 2012, Nghị định 193/2013/NĐ-CP
ngày 21 tháng 11 năm 2013 của Chính phủ, đã thống nhất cơ quan đăng ký được tổ
chức ở quận, huyện, thành phố, thị xã trực thuộc tỉnh (phòng Tài chính - Kế hoạch
trực thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện); ngày 26 tháng 5 năm 2014, Bộ trưởng Bộ
Kế hoạch và Đầu tư đã ký Thông tư số 03/2014/TT-BKHĐT hướng dẫn về đăng ký
hợp tác xã và chế độ báo cáo tình hình hoạt động của hợp tác xã, theo đó hợp tác xã
có tư cách pháp nhân, có quyền hoạt động theo nội dung trong giấy chứng nhận đăng
ký hợp tác xã kể từ ngày hợp tác xã được cấp giấy chứng nhận.
Thủ tục giải thể hợp tác xã bao gồm: thủ
nguyện hợp tác xã do cơ quan cấp giấy chứng
thực hiện.
tục giải thể bắt buộc và giải thể tự
nhận đăng ký thành lập hợp tác xã
1.2.3.6.Thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật đối với kinh tế tập thể
Công tác quản lý nhà nước đối với hợp tác xã là việc tăng cường công tác thanh
tra, kiểm tra việc thực hiện Luật Hợp tác xã, điều lệ hợp tác xã và các quy định có
liên quan; kiểm tra việc thực hiện pháp luật có liên quan đến hoạt động của hợp tác
xã từ đó rút ra những kinh nghiệm quản lý nhằm giúp các hợp tác xã hoạt động tốt
hơn; đồng thời xử lý những hành vi vi phạm pháp luật của hợp tác xã; thông qua
công tác kiểm tra tuyên truyền, hướng dẫn các hợp tác xã hoạt động đúng quy định
của pháp luật; Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì phối hợp với các bộ, cơ quan ngang
bộ, Uỷ ban nhân dân các cấp thực hiện thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật
đối với hợp tác xã.
1.2.3.7. Hợp tác quốc tế về phát triển kinh tế tập thể
- Hợp tác quốc tế về phát triển hợp tác xã là một trong những nội dung quan
trọng trong quản lý nhà nước đối với hợp tác xã trong giai đoạn hiện nay, nhằm mở
rộng quan hệ hợp tác với các đối tác quốc tế để huy động thêm nguồn lực phát triển
bền vững hợp tác xã.

33

- Hiện nay, chức năng này được giao cho Viện Phát triển kinh tế hợp tác
(ICED) là một đơn vị nằm trong hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, tiền thân
của Viện Phát triển kinh tế hợp tác là Viện Kinh tế hợp tác và các loại hình hợp tác
xã được thành lập năm 1995;
Viện Phát triển kinh tế hợp tác nghiên cứu và quản lý khoa học, đào tạo và bồi
dưỡng nâng cao năng lực quản trị hợp tác xã trong hệ thống Liên minh hợp tác xã
Việt Nam, công tác hợp tác quốc tế được mở rộng hoạt động hợp tác với các tổ chức
quốc tế, các viện, trường đại học, trung tâm nghiên cứu khoa học ngoài nước nhằm
trao đổi thông tin, kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu khóa học, đào tạo và bồi
dưỡng cán bộ; cũng như nhận hỗ trợ từ các đối tác quốc tế một số chương trình, dự
án nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, viên chức của đội ngũ cán bộ quản lý hợp
tác xã trong hệ thống Liên minh hợp tác xã.
Liên minh Hợp tác xã Việt Nam thỏa thuận hợp tác toàn diện với Tổ chức
Agriterra (Hà Lan). Liên minh Hợp tác xã Việt Nam thỏa thuận hợp tác với Agriterra
tập trung vào ba trụ cột chính phát triển hợp tác xã nông nghiệp ở nước ta. Đó là
người nông dân và hợp tác xã áp dụng công nghệ hiện đại, nhằm nâng cao khả năng
cạnh tranh, cải thiện việc tiếp cận thị trường thông qua tiếp cận và quản lý thông tin
thị trường, liên kết thị trường và sử dụng thông tin này với kỹ thuật tiếp thị cạnh
tranh hiện đại. Nâng cao quy mô mang tính khả thi ở tất cả các cấp, từ đó nâng cao
vị thế của hợp tác xã thời hội nhập quốc tế.
Nội dung chương trình hợp tác toàn diện với Agriterra tập trung trong 7 lĩnh
vực: tăng cường niềm tin vào hợp tác xã từ thành viên, hợp tác xã và chính quyền
địa phương; nâng cao trình độ quản lý hợp tác xã; cải thiện năng lực lập kế hoạch
kinh doanh; tạo thuận lợi cho việc tiếp cận vốn, kể cả vốn vay thương mại; tăng
cường liên kết thị trường, quy mô kinh doanh tập trung vào chuỗi giá trị sản phẩm
hợp tác xã; bảo đảm cho hợp tác xã cơ hội và điều kiện ứng dụng công nghệ cao.
1.3. KINH NGHIỆM QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI KINH TẾ TẬP
THỂ Ở CÁC QUỐC GIA VÀ ĐỊA PHƢƠNG
34

1.3.1. Kinh nghiệm một số nƣớc về quản lý nhà nƣớc đối với kinh tế tập
thể ở một số quốc gia
1- Tại Ấn Độ: Tại Ấn Độ, tổ chức hợp tác xã được ra đời từ lâu và chiếm vị trí
quan trọng trong nền kinh tế của nước này. Trong đó, Liên minh Hợp tác xã Quốc
gia Ấn Độ (NCUI) là tổ chức cao nhất, đại diện cho toàn bộ hợp tác xã ở Ấn Độ.
- NCUI có 212 thành viên, gồm 17 liên đoàn hợp tác xã chuyên ngành cấp quốc
gia, 171 liên đoàn hợp tác xã thuộc các bang và 24 liên hiệp hợp tác xã đa chức năng
cấp quốc gia; mục tiêu chính của NCUI là hỗ trợ và phát triển phong trào hợp tác xã
ở Ấn Độ, giáo dục và hướng dẫn nông dân cùng nhau xây dựng và phát triển hợp tác
xã; nhiệm vụ quan trọng của NCUI là công tác đào tạo với hệ thống đào tạo 3 cấp:
Viện Đào tạo quốc gia có nhiệm vụ đào tạo và cấp bằng cao đẳng về quản lý kinh
doanh hợp tác xã; trung tâm đào tạo cấp quận, huyện đào tạo cán bộ hợp tác xã cơ
sở, đào tạo nghề; do có các chính sách và phân cấp đào tạo hợp lý nên Ấn Độ đã có
một đội ngũ cán bộ có trình độ cao, thúc đẩy khu vực kinh tế hợp tác xã phát triển,
và mô hình hợp tác xã trở thành lực lượng vững mạnh, tham gia vào hầu hết các hoạt
động kinh tế của đất nước.
- Sự phát triển kinh tế của Ấn Độ phụ thuộc rất nhiều vào việc phát triển nông
nghiệp; người nông dân coi hợp tác xã là phương tiện để tiếp nhận tín dụng, đầu vào
và các nhu cầu cần thiết về dịch vụ; khu vực hợp tác xã có cơ sở hạ tầng rộng lớn,
hoạt động trong các lĩnh vực tín dụng, chế biến nông sản, hàng tiêu dùng, hàng thủ
công mỹ nghệ và xây dựng nhà ở với tổng số vốn hoạt động khoảng 18,33 tỷ USD;
những lĩnh vực hoạt động quan trọng của khu vực kinh tế hợp tác xã ở Ấn Độ đang
nổi lên là hợp tác xã tín dụng nông nghiệp, có tỷ trọng chiếm tới 43% tổng số tín
dụng trong cả nước, các hợp tác xã sản xuất đường chiếm tới 62,4% tổng sản lượng
đường của cả nước, hợp tác xã sản xuất phân bón chiếm 34% tổng số phân bón của
cả nước; nổi bật là Liên hiệp hợp tác xã sản xuất sữa Amul, bang Gujaza, được thành
lập từ năm 1953; đây là một liên hiệp sản xuất sữa lớn nhất của Ấn Độ, và là một
trong những liên hiệp hợp tác xã hoạt động kinh doanh có hiệu quả; sau gần 50 năm
hoạt động, Liên hiệp này có gần 2 triệu cổ phần; mỗi ngày,
35

Liên hiệp sản xuất 1 triệu lít sữa, sản lượng sữa do Liên hiệp sản xuất chiếm 42,6%
thị phần trong cả nước.
- Nhận thức rõ vai trò của các hợp tác xã chiếm vị trí trọng yếu trong các lĩnh
vực của nền kinh tế quốc dân, Chính phủ Ấn Độ đã thành lập công ty quốc gia phát
triển hợp tác xã, thực hiện nhiều dự án khác nhau trong lĩnh vực chế biến, bảo quản,
tiêu thụ nông sản, hàng tiêu dùng, lâm sản và các mặt hàng khác, đồng thời thực hiện
các dự án về phát triển những vùng nông thôn còn lạc hậu; ngoài ra, Chính phủ đã
thực hiện chiến lược phát triển cho khu vực hợp tác xã như: xúc tiến xuất khẩu; sửa
đổi Luật hợp tác xã, tạo điều kiện cho các hợp tác xã tự chủ và năng động hơn; chấn
chỉnh hệ thống tín dụng hợp tác xã; thiết lập mạng lưới thông tin hai chiều giữa
những người nghèo nông thôn với các tổ chức hợp tác xã; bảo đảm trách nhiệm của
các liên đoàn hợp tác xã đối với các hợp tác xã thành viên.
2- Tại Nhật Bản: sau chiến tranh thế giới thứ hai, tổ chức hợp tác xã Nhật Bản
là nhân tố tích cực, góp phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế và ổn định xã
hội; các loại hình tổ chức hợp tác xã Nhật Bản bao gồm: hợp tác xã nông nghiệp,
hợp tác xã tiêu dùng.
- Hợp tác xã tiêu dùng Nhật Bản phát triển mạnh từ những năm 1960 - 1970;
Liên hiệp hợp tác xã tiêu dùng (JCCU) là tổ chức cấp cao của khu vực hợp tác xã ở
Nhật Bản; hiện nay, JCCU có 617 hợp tác xã thành viên, các hợp tác xã thành viên
đã sản xuất trên 10.000 sản phẩm khác nhau mang nhãn hiệu “Co-op”, bao gồm
lương thực, thực phẩm và hàng hóa tiêu dùng; JCCU có các chức năng và nhiệm vụ
như: tăng cường hướng dẫn quản lý và hỗ trợ hoạt động kinh doanh cho các hợp tác
xã thành viên; lập kế hoạch, phát triển và cung cấp sản phẩm, các chương trình bảo
hiểm và mạng lưới thông tin, đáp ứng nhu cầu của các xã viên; tổ chức các khóa học
và hội thảo về công tác quản lý và giáo dục cho các hợp tác xã thành viên; xuất -
nhập khẩu các mặt hàng tiêu dùng…
- Hợp tác xã nông nghiệp Nhật Bản được đặc trưng bởi hệ thống 3 cấp: các hợp
tác xã nông nghiệp cơ sở, các liên hiệp và các liên đoàn quốc gia; các tổ chức hợp
tác xã cơ sở được tổ chức ở cấp làng, thị trấn và thành phố trực thuộc tỉnh, gồm
những thành viên thường xuyên là nông dân và các thành viên liên kết khác; hợp tác
xã nông nghiệp cơ sở có 2 loại: hợp tác xã nông nghiệp đa chức năng và hợp tác xã
nông nghiệp đơn chức năng.
36

- Hợp tác xã nông nghiệp đa chức năng có nhiệm vụ hoạt động trong các lĩnh
vực nông nghiệp, tiếp thị sản phẩm nông nghiệp, cung cấp nguyên liệu sản xuất và
các vật dụng thiết yếu hàng ngày; cho vay và đầu tư vốn, cung cấp bảo hiểm…
- Hợp tác xã nông nghiệp đơn chức năng hoạt động trong các lĩnh vực sản xuất
cụ thể như chế biến sữa, nuôi gia cầm và các nghề truyền thống khác; ngoài ra, còn
có chức năng tiếp thị sản phẩm của các xã viên thành viên và cung cấp nguyên liệu
sản xuất…
Để giúp các tổ chức hợp tác xã hoạt động, Chính phủ Nhật Bản đã tăng cường
xây dựng hệ thống phục vụ xã hội hóa nông nghiệp, coi hợp tác xã nông nghiệp là
một trong những hình thức phục vụ xã hội hóa tốt nhất và yêu cầu các cấp, các ngành
phải giúp đỡ và bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho tổ chức này; đồng thời, Chính phủ
còn yêu cầu các ngành tài chính, thương nghiệp giúp đỡ về vốn, kỹ thuật, tư liệu sản
xuất v.v…, tuy nhiên, không làm ảnh hưởng đến tính tự chủ và độc lập của các hợp
tác xã này.
3- Tại Thái Lan: Có 5.611 hợp tác xã các loại với hơn 8 triệu xã viên, trong đó
có 3.370 hợp tác xã nông nghiệp với hơn 4 triệu xã viên; 100 hợp tác xã đất đai với
hơn 147 nghìn xã viên; 76 hợp tác xã thủy sản với hơn 13 nghìn xã viên; 1.296 hợp
tác xã tín dụng với hơn 2 triệu xã viên; 400 hợp tác xã dịch vụ với hơn 146 nghìn xã
viên.
- Liên đoàn hợp tác xã Thái Lan (CLT), là tổ chức hợp tác xã cấp cao quốc gia,
thực hiện chức năng đại diện, hỗ trợ, giáo dục và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các
hợp tác xã và xã viên theo luật định; hàng năm, Liên đoàn hợp tác xã Thái Lan tổ
chức hội nghị toàn thể với sự tham gia của các đại diện từ các loại hình hợp tác xã
trong cả nước và đại diện các cơ quan của Chính phủ liên quan đến tổ chức hợp tác
xã; sự hỗ trợ, giúp đỡ của Chính phủ Thái Lan thực sự có hiệu quả trong việc hoạch
định các chính sách đối với phát triển khu vực hợp tác xã.
- Ở Thái Lan, hợp tác xã tín dụng nông thôn được thành lập từ lâu; do hoạt
động của hợp tác xã này có hiệu quả, nên hàng loạt hợp tác xã tín dụng được thành
lập khắp cả nước; cùng với sự phát triển của các hợp tác xã tiêu dùng, các loại hình
hợp tác xã nông nghiệp, công nghiệp cũng được phát triển mạnh, và trở thành một
trong những yếu tố quan trọng trong việc phát triển kinh tế của đất nước cũng như
37

giữ vững ổn định xã hội; hiện nay, Thái Lan có một số mô hình hợp tác xã tiêu
biểu: hợp tác xã nông nghiệp và hợp tác xã tín dụng.
+ Hợp tác xã nông nghiệp được thành lập nhằm đáp ứng nhu cầu của xã viên
trong các lĩnh vực: vay vốn, gửi tiền tiết kiệm và tiền ký quỹ, tiêu thụ sản phẩm, tiếp
thị, hỗ trợ phát triển nông nghiệp và các dịch vụ khác; thông qua sự trợ giúp của
Chính phủ và Ngân hàng Nông nghiệp, hợp tác xã nông nghiệp, xã viên được vay
vốn với lãi suất thấp với thời hạn ưu đãi thích hợp cho việc kinh doanh hoặc sản xuất
của họ; hiện nay, số hợp tác xã tham gia hoạt động kinh doanh này chiếm khoảng
39%.
+ Hoạt động của hợp tác xã tín dụng nhằm đáp ứng nhu cầu của xã viên về các
lĩnh vực: khuyến khích gửi tiền tiết kiệm của các xã viên; góp cổ phần; cung cấp các
dịch vụ vốn vay cho xã viên…
- Để tạo điều kiện cho khu vực hợp tác xã phát triển và khuyến khích xuất khẩu,
Chính phủ Thái Lan đã ban hành nhiều chính sách thiết thực như chính sách giá, tín
dụng nhằm khuyến khích nông dân phát triển sản xuất.
- Mục tiêu của chính sách giá cả là: đảm bảo chi phí đầu vào hợp lý để có giá
bán ổn định cho người tiêu dùng, đồng thời góp phần làm ổn định giá nông sản tại
thị trường trong nước, giữ giá trong nước thấp hơn giá thị trường thế giới, khuyến
khích xuất khẩu; với chính sách tín dụng, các xã viên có thể vay tín dụng từ các hợp
tác xã nông nghiệp, các cơ quan chính phủ, các ngân hàng thương mại để đầu tư vào
sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất phục vụ cho nông nghiệp;
- Chính phủ Thái Lan đã dành 134 tỷ Bạt để cải thiện và phát triển hợp tác xã,
bao gồm phát triển sản phẩm mới, giống công nghệ sinh học, mở rộng tưới
tiêu…Ngân hàng các hợp tác xã nông nghiệp và nông thôn Thái Lan đã dành 2 tỷ
Bạt để khuyến khích xã viên các hợp tác xã sản xuất - kinh doanh;
- Ngoài ra, Chính phủ đã thành lập Bộ Nông nghiệp và hợp tác xã, trong đó có
2 vụ chuyên trách về hợp tác xã là Vụ phát triển hợp tác xã và Vụ kiểm toán hợp tác
xã.
Vụ phát triển hợp tác xã đóng vai trò quan trọng trong việc giúp đỡ các hợp tác
xã thực hiện các hoạt động kinh doanh, nhằm đạt được các mục tiêu do các hợp tác
xã đề ra;
38

Vụ kiểm toán hợp tác xã thực hiện chức năng kiểm toán hợp tác xã và hướng
dẫn nghiệp vụ kế toán trong công tác quản lý tài chính, kế toán hợp tác xã.
1.3.2. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc đối với kinh tế tập thể ở một số địa
phƣơng
Kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể ở một số địa phương cho
thấy nơi nào chính quyền địa phương quan tâm, hỗ trợ các hợp tác xã thì nơi đó các
hợp tác xã phát triển rất mạnh, tạo được lòng tin của người dân đối với mô hình hợp
tác xã kiểu mới như các hợp tác xã dưới đây:
1- Tỉnh Vĩnh Phúc: Hợp tác xã Tuổi trẻ
Hợp tác xã sản xuất vật liệu xây dựng; sản phẩm của hợp tác xã cung ứng cho
xã viên chính là việc làm mà hợp tác xã đã tạo ra cho xã viên; theo đó, xã viên vừa
là người góp vốn vừa là người lao động trong hợp tác xã; nhờ tham gia hợp tác xã
họ có việc làm và thu nhập; trong khi đó, doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng
không có nghĩa vụ tạo việc làm cho người góp vốn. Hợp tác xã đã góp phần giải
quyết nhu cầu việc làm cho người lao động tại địa phương, nâng cao đời sống cho
người lao động.
Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc đã tạo điều kiện cho Hợp tác xã bằng việc
giao đất cho Hợp tác xã làm mặt bằng sản xuất, mở các lớp đào tạo cán bộ quản lý,
đăng ký thương hiệu, tạo điều kiện cho hợp tác xã tham gia làm các con đường nông
thôn mới.
2- Tỉnh Ninh Thuận: Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Hữu Đức
Hợp tác xã thực hiện rất tốt Luật Hợp tác xã 2012 về cung ứng dịch vụ cho
thành viên. cung ứng dịch vụ đầu vào (cung cấp phân bón, dịch vụ làm đất, giống
thủy lợi nội đồng) cho xã viên chiếm 72% doanh thu dịch vụ đầu vào của hợp tác xã
với giá ưu đãi thấp hơn giá thị trường 10%, cung cấp dịch vụ không phải là thành
viên chiếm 28% doanh thu của hợp tác xã theo giá thị trường; và dịch vụ đầu ra là
mua giống của một số xã viên bán cho xã viên khác chiếm 80% doanh thu dịch vụ
đầu ra của hợp tác xã với giá bán bằng giá thành cộng 500 đồng/ký, bán cho đối
tượng không phải là xã viên chiếm 20% doanh thu dịch vụ đầu ra của hợp tác xã
theo giá bán bằng giá thành cộng 2.000 đồng/ký.
39

Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Thuận đã tổ chức thực hiện thí điểm Hợp tác xã với
mô hình cánh đồng lớn với diện tích 50 ha và sản xuất 50 ha lúa chất lượng cao, gắn
với xây dựng thương hiệu cung ứng cho thị trường trong và ngoài tỉnh, kêu gọi người
dân liên kết trồng táo từ 8 đến 10 ha kết hợp với chăn nuôi dê, cừu, gà thả vườn để
góp phần phát triển kinh tế Hợp tác xã bền vững và nâng cao thu nhập cho thành
viên.
3- Tỉnh Sóc Trăng: Hợp tác xã Evergrowh
Hợp tác xã cung ứng dịch vụ đầu vào (cám thức ăn cho bò, công cụ cho chăn
nuôi, vắt sữa bò, bảo quản sữa, các dịch vụ thú y, hướng dẫn bảo quản sữa) và dịch
vụ đầu ra (bán sữa cho Công ty Duclady) cho xã viên; dịch vụ đầu ra của hợp tác xã
đã giúp cho xã viên giảm chi phí sản xuất, bán sữa với giá cao hơn, chất lượng hơn,
phát triển sản xuất, tăng thu nhập cho kinh tế hộ xã viên; hộ nông dân nhờ tham gia
hợp tác xã có thu nhập ổn định bảo đảm cuộc sống, tự xóa đói giảm nghèo.
Đặc điểm nội bật của Hợp tác xã Evergrowh đại diện chủ sở hữu là Ban Quản
trị không kiêm nhiệm trong việc điều hành hoạt động của hợp tác xã mà việc này
giao cho Giám đốc. Giám đốc của hợp tác xã là người được thuê, làm việc toàn thời
gian cho hợp tác xã và hưởng lương theo quy định; bộ máy giúp việc cho Ban Giám
đốc gồm: kế toán, kỹ thuật viên, văn thư, tài xế, nhân viên thu mua,…đều là những
người được thuê, làm công hưởng lương; nhờ được đào tạo bài bản, nắm vững
chuyên môn và có đạo đức nghề nghiệp nên Giám đốc và bộ phận giúp việc hoàn
thành tốt nhiệm vụ được giao; việc lập báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động sản xuất
kinh doanh đều thực hiện đúng quy định và công khai hàng tháng cho Ban Quản trị
và thành viên, mọi hoạt động của Giám đốc đều xin ý kiến thành viên trước khi thực
hiện.
Bên cạnh đó, sự hỗ trợ của chính quyền địa phương trong việc phát triển kinh
tế tập thể ở Sóc Trăng là rất quan trọng, ngoài nguồn vốn tài trợ của Chính phủ
Canada nhằm giảm nghèo bền vững cho nông dân năm 2002, hợp tác xã đã được
chính quyền địa phương cấp 1.100 m2
đất và vận động người dân tham gia hợp tác
xã;
40

Năm 2005, khi khủng hoảng kinh tế, người dân bán bò, để giữ lại đàn cho sữa
cho địa phương và giúp cho hợp tác xã không bị phá sản Ủy ban nhân dân tỉnh Sóc
Trăng xác định chăn nuôi bò sữa là một thế mạnh kinh tế giúp nông dân giảm nghèo
nhanh và bền vững.
Vì thế, từ năm 2005, Ủy ban nhân dân tỉnh Sóc Trăng đã đưa ra Dự án phát
triển chăn nuôi bò sữa đến 2020; mục tiêu là tổng đàn bò sữa trên địa bàn Tỉnh đạt
17.800 con, sản lượng sữa đạt 23.000 tấn/năm; nguồn vốn đầu tư cho dự án là 286 tỉ
đồng; dự án nâng cao đời sống nông thôn tài trợ hơn 04 tỷ đồng để xây dựng văn
phòng làm việc và mua sắm trang thiết bị máy móc, xe tải… hợp tác xã Evergrowh
là điển hình cho sự liên hết “04 nhà” cốt lỗi là liên kết giữa nhà nông với doanh
nghiệp để ký hợp đồng đảm bảo “đầu vào và đầu ra” cho thành viên hợp tác xã.
1.3.3. Bài học kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc đối với hợp tác xã đƣợc rút
ra cho Việt Nam nói chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng
Một là, mô hình hợp tác xã phải đáp ứng được lợi ích thiết thực của xã viên:
hợp tác xã là tổ chức kinh tế tự chủ của nhân dân, tự nhân dân tổ chức, quản lý đáp
ứng cho nhu cầu chung của mình; không áp đặt một cách chủ quan duy ý chí mô
hình tổ chức kinh tế không phù hợp với lợi ích của người dân.
Hai là, đề cao đúng đắn vai trò của kinh tế hộ, kinh tế tư nhân và cá thể trong
điều kiện cơ chế kinh tế thị trường là đúng, nhưng chưa nhận thức và phát huy đầy
đủ vai trò hợp tác xã: việc đề cao vai trò của kinh tế hộ, kinh tế tư nhân và cá thể tuy
bước đầu tạo động lực cho kinh tế hộ, tư nhân, cá thể, nhưng về mặt lâu dài là hạn
chế và thiếu tính bền vững, trong khi sức ép cạnh tranh thị trường ngày càng tăng và
nhiều thể chế hỗ trợ rất khó tiếp cận trực tiếp tới từng hộ kinh tế tư nhân, cá thể mà
phải thông qua hợp tác xã để từ đó hỗ trợ phát triển kinh tế thành viên. Vì vậy, chính
quyền Thành phố phải tăng cường công tác tuyên truyền về lợi ích việc tham gia vào
làm ăn tập thể, hợp tác xã.
Ba là, cần vừa tránh coi nhẹ, buông lỏng chỉ đạo của cấp ủy, quản lý nhà nước
của cấp chính quyền; đồng thời, phải hết sức tránh can thiệp sâu, không đúng của
cấp ủy, chính quyền đối với kinh tế tập thể, hợp tác xã; chú trọng phân cấp đúng đắn
cho chính quyền các cấp trong thúc đẩy phát triển hợp tác xã; tổ chức, chỉ đạo triển
khai thực hiện Nghị quyết của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước
41

phải nghiêm, đồng bộ, có bộ máy và lực lượng triển khai nhất quán từ trung ương
tới cơ sở, phải có kế hoạch hành động và biện pháp cụ thể; coi trọng xây dựng hợp
tác xã điểm, từ đó nhân rộng.
Bốn là, vai trò của nhà nước ngoài tạo hành lang pháp lý cho hợp tác xã thành
lập và hoạt động mà còn thể hiện thông qua sự quan tâm hỗ trợ của Nhà nước đối
với hợp tác xã. Trong đó, tập trung hỗ trợ về cơ sở vật chất đào tạo cán bộ, chuyển
giao ứng dụng khoa học kỹ thuật, tạo môi trường thuận lợi cho các hợp tác xã mở
rộng thị trường; kinh nghiệm cho thấy nơi nào có sự quan tâm, hỗ trợ của Nhà nước
thì nơi đó các hợp tác xã phát triển mạnh hơn những nơi khác.
42

Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể.docx

Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể.docx

Similar to Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể.docx