Nghiên cứu tình hình sinh trưởng và phát triển của Bưởi da xanh chiết và ghép.doc

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
TRẦN VĂN BẰNG
Tênđề tài :
NGHIÊN C ỨU TÌNH HÌNH SINH TR ƯỞNG VÀ
PHÁT TRI ỂN CỦA BƯỞI DA XANH TRIẾT VÀ
GHÉP T ẠI XÃ T ỨC TRANH – HUYỆN PHÚ L
ƯƠNG – T ỈNH THÁI NGUYÊN
KHOÁ LU ẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào t ạo
Chuyên ngành
Khoa
Khoá học
: Chính quy
: Nông Lâm K ết Hợp
: Lâm nghi ệp
: 2010 – 2014
Thái Nguyên,ănm

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
TRẦN VĂN BẰNG
Tênđề tài :
NGHIÊN C ỨU TÌNH HÌNH SINH TR ƯỞNG VÀ
PHÁT TRI ỂN CỦA BƯỞI DA XANH TRIẾT VÀ
GHÉP T ẠI XÃ T ỨC TRANH – HUYỆN PHÚ L
ƯƠNG – T ỈNH THÁI NGUYÊN
KHOÁ LU ẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào t ạo
Chuyên ngành
Lớp
Khoa
Khoá học
: Chính quy
: Nông Lâm K ết Hợp
: K42 – NLKH
: Lâm nghi ệp
: 2010 – 2014
Giảng viên hướng dẫn: TS. Trần Công Quân
Thái Nguyên,ănm

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và rèn luyện ở trường Đại học làm đề tài t ốt
nghiệp là điều có ý ngh ĩa hết sức quan trọng đối với mỗi sinh viên. Công việc
này giúp sinh viênđược áp dụng những kiến thức được học trong nhà tr ường
vào th ực tế, bổ sung củng cố kiến thức của bản thân, tích lu ỹ được nhiều
kinh nghiệm quý báu phục vụ cho công vi ệc chuyên môn sau này.
Được sự đồng ý c ủa Ban Giám hiệu trường Đại học Nông Lâm Thái
Nguyên, Ban Chủ nhiệm khoa Lâm nghi ệp và giáo viên ướhng dẫn. Tôi đã
tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu tình hình sinh trưởng và phát triển
của Bưởi da xanh chiết và ghép tại xã T ức Tranh - huyện Phú Lương -
tỉnh Thái Nguyên”.
Trong suốt quá trình thực tập tôi đã nh ận được sự giúp đỡ của các thầy
cô giáo, các cô, các chúơi ntôi th ực tập tốt nghiệp.
Tôi xin chân thành c ảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Nông Lâm
Thái Nguyên, Ban chủnhiệm khoa Lâm nghi ệp, đặc biệt là s ự giúp đỡ tận tình
của thầy giáo TS. Trần Công Quân cùng v ới sự giúp đỡ của Ths. Trần Đình
Quang và PGS.TS. Ngô Xuân Bình cùng toàn th ể các thầy cô đã tr ực tiếp
hướng dẫn, giảng dạy trong suốt quá trình thực tập cũng như quá trình báo
cáođề tài t ốt nghiệp.
Do trình độ bản thân còn h ạn chế và th ời gian có h ạn nênđề tài v ẫn
không tránh khỏi những thiếu sót nh ất định. Tôi r ất mong nhận được sự đóng
góp c ủa các thầy cô giáo và các bạn để đề tài được hoàn thi ện hơn.
Tôi xin chân thành c ảm ơn !
Thái Nguyên, tháng 05ămn 2014
Sinh viên
Trần Văn Bằng

DANH MỤC CÁC B ẢNG
Bảng 2.1. Diện tích, năng suất, sản lượng bưởi trên thế giới ...................................10
Bảng 2.2. Sản lượng bưởi quả ở một số quốc gia sản xuất bưởi............................11
Bảng 2.3. Diện tích, năng suất và s ản lượng bưởi trên thế giới............................. 14
Bảng 2.4. Diện tích và s ản lượng một số loại quả ở Việt Nam..............................17
Bảng 2.5. Kết quả điều tra các giống cam quýt ở Việt Nam...................................19
Bảng 2.6. Một số giống cam quýt nh ập nội vào Vi ệt Nam trong 5 năm trở lại đây
......................................................................................................................................................................22
Bảng 2.7. Diện tích các loại đất của xã T ức Tranh (2010 - 2011).......................29
Bảng 4.1. Đặc điểm hình thái thân cành...............................................................................45
Bảng 4.2. Đặc điểm hình thái láủca các dòng bưởi thí nghiệm...............................46
Bảng 4.3. Bảng theo dõi th ời gian xuất hiện lộc của hai loại bưởi chiết và
bưởi ghép.................................................................................................................................................49
Bảng 4.4. Tăng trưởng kích thước lộc của 2 loại bưởi.................................................50
Bảng 4.5. Đặc điểm và kích th ước của lộc thành th ục:.............................................52
Bảng 4.6.Tăng trưởng đường kính gốc cây c ủa bưởi thí nghiệm.........................53
Bảng 4.7.Tăng trưởng đường kính tán bưởi thí nghiệm.............................................54
Bảng 4.8. Tăng trưởng chiều cao bưởi thí nghiệm........................................................56
Bảng 4.9. Tỷ lệ cây ra hoa c ủa vườn bưởi thí nghiệm sau trồng ..........................57
Bảng 4.10. Tỷ lệ hoa trên cây của vườn bưởi thí nghiệm sau trồng.....................58
Bảng 4.11. Tỷ lệ đậu quả qua cácđợt rụng trên cây bưởi thí nghiệm..................58
Bảng 4.12. Tỷ lệ quả trên cây của vườn bưởi thí nghiệm sau trồng.....................59
Bảng 4.13. Liều lượng phân bón...............................................................................................62

MỤC LỤC
Phần 1: MỞ ĐẦU ...............................................................................................................................1
1.1. Đặt vấn đề ........................................................................................................................................1
1.2. Mục đích của đề tài.....................................................................................................................3
1.3. Mục tiêu ủca đề tài......................................................................................................................3
1.4. Ý ngh ĩa của đề tài.......................................................................................................................3
1.4.1. Ý ngh ĩa trong học tập và nghiên cứu..........................................................................3
1.4.2. Ý ngh ĩa trong thực tiễn sản xuất ...................................................................................3
Phần 2 : TỔNG QUAN NGHIÊN C ỨU............................................................................4
2.1. Tổng quan tài li ệu nghiên ứcu ............................................................................................4
2.1.1. Cơ sở lý lu ận khoa học của đề tài.................................................................................4
2.1.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ cây ăn quả có múi trong nước và trên thế
giới .................................................................................................................................................................5
2.1.2.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ cây ăn quả có múi trên thế giới................5
2.1.2.2. Tình hình nghiên cứu, sản xuất và tiêu thụ cây ăn quả có múi ở Việt Nam14
2.1.3. Giới thiệu về cây b ưởi......................................................................................................23
2.1.3.1. Nguồn gốc và phân lo ại...............................................................................................23
2.1.3.2. Đặc điểm hình thái cây bưởi......................................................................................24
2.1.2.3. Yêu ầcu sinh thái ủca cây b ưởi...............................................................................25
2.2. Tổng quan nghiên ứcu ...........................................................................................................28
2.2.1. Điều kiện tự nhiên..............................................................................................................28
2.2.1.1. Vị trí địa lý ...........................................................................................................................28
2.2.1.2. Địa hình đất đai..................................................................................................................28
2.2.1.3. Điều kiện khí hậu thủy văn.........................................................................................30
2.2.2. Điều kiện kinh tế - xã h ội...............................................................................................31
2.2.2.1. Tình hình kinh tế, xã h ội của xã T ức Tranh - huyện Phú Lương......31

2.2.2.2. Điều kiện về khí hậu.......................................................................................................34
Phần 3: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PH ƯƠNG PHÁP NGHIÊN C
ỨU
35
3.1. Đối tượng nghiên ứcu.............................................................................................................35
3.2. Địa điểm và th ời gian nghiên ứcu..................................................................................35
3.2.1. Địa điểm tiến hành nghiên cứu.....................................................................................35
3.2.3. Thời gian tiến hành nghiên cứu....................................................................................35
3.3. Nội dung nghiên ứcu...............................................................................................................35
3.4. Phương pháp nghiênứcu.......................................................................................................36
3.4.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm.....................................................................................36
3.4.2.Chỉ tiêu và phương pháp nghiênứcu...........................................................................36
3.4.2.1. Đặc điểm hình thái...........................................................................................................36
3.4.2.2. Đặc điểm sinh trưởng.....................................................................................................37
3.4.2.3. Đặc điểm phát triển.........................................................................................................38
3.4.3. Phương pháp xử lý s ố liệu .............................................................................................39
Phần 4: KẾT QUẢ NGHIÊN C ỨU VÀ TH ẢO LUẬN.....................................40
4.1. Sơ lược về điều kiện cơ sở vật chất và tình hình s ản xuất kinh doanh của
trang trại...................................................................................................................................................40
4.1.1. Điều kiện về địa hình, đất đai của trang trại.........................................................40
4.1.2. Cơ sở vật chất của Trang trại.........................................................................................42
4.1.3. Nhiệm vụ chức năng của trang trại............................................................................42
4.1.4. Những thuận lợi và khó kh ăn.......................................................................................44
4.1.4 1. Thuận lợi................................................................................................................................44
4.1.4.2. Khó kh ăn..............................................................................................................................44
4.2. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI C ỦA GIỐNG BƯỞI THÍ NGHIỆM................44
4.2.1. Đặc điểm hình thái thân cành cây b ưởi..................................................................44
4.2.2. Đặc điểm hình thái lá..........................................................................................................45

4.3. Khả năng sinh trưởng của giống bưởi ..........................................................................47
4.3.1. Khả năng sinh trưởng của cácđợt lộc........................................................................48
4.3.1.1. Đặc điểm ra lộc của các công thức thí nghiệm...............................................48
4.3.1.2. Đặc điểm sinh trưởng kích thước lộc bưởi thí nghiệm...............................49
4.3.1.3. Đặc điểm lộc thành th ục của giống bưởi thí nghiệm................................51
4.3.2. Tăng trưởng hình thái thân cây của giống bưởi thí nghiệm ........................53
4.3.2.1. Động thái ătng trưởng đường kính gốc................................................................53
4.3.2.2. Tăng trưởng đường kính tán ......................................................................................54
4.3.2.3.Tăng trưởng chiều cao cây...........................................................................................55
4.4. Khả năng phát triển của giống bưởi thí nghiệm .....................................................56
4.4.1. Tỷ lệ cây b ưởi ra hoa ở tuổi 2......................................................................................56
4.4.2. Tỷ lệ hoa trên cây bưởi ở tuổi 2..................................................................................57
4.4.3. tỷ lệ đậu quả trên cây thí nghiệm................................................................................58
4.4.4. Tỷ lệ quả trên cây bưởi thí nghiệm............................................................................59
4.4.5. Tình hình sâu b ệnh hại bưởi thí nghiệm................................................................59
4.5. Đề xuất các biện pháp chủ yếu trong chăm sóc b ưởi da xanh tại khu vực
nghiên ứcu ..............................................................................................................................................61
4.5.1. Kỹ thuật tủ gốc giữ ẩm và t ưới nước.......................................................................61
4.5.2. Kỹ thuật bón phân................................................................................................................61
Phần 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ....................................................................................64
5.1. Kết luận...........................................................................................................................................64
5.2. Đề nghị............................................................................................................................................64
TÀI LI ỆU THAM KHẢO........................................................................................................65

1
Phần 1
MỞ ĐẦU
1.1. Đặt vấn đề
Cây ăn quả thuộc họ cam quýt là lo ại cây quan tr ọng trong phát triển
kinh tế ở Việt Nam. Cây b ưởi nói chung và m ột số giống bưởi đặc sản của
từng vùng miền hiện nay là m ột nghề kinh doanh mang lại hiệu quả kinh tế
cao, vừa có thu nh ập ổn định, có th ể bảo vệ tài nguyên môi trường, đặc biệt
là vùng đất dốc, vùng đồi núi…
Bưởi (Citrus grandis L. Osbeck) là m ột trong số cây ăn quả có múi
được trồng khá phổ biến ở nước ta cũng như các nước thuộc vùng Châu Á:
Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia, Philippin vv...Ở Việt Nam bưởi
được trồng hầu khắp các ỉtnh thành trong c ả nước, đặc biệt đã hình thành
những vùng bưởi cổ truyền mang tính đặc sản địa phương như bưởi Đoan
Hùng - Phú Thọ, bưởi Diễn - Từ Liêm - Hà Nội, bưởi Phúc Trạch - Hương
Khê - Hà Tĩnh, bưởi Thanh Trà - Hu ế, bưởi Năm Roi - Vĩnh Long và g ần
đây là B ưởi da xanh có ngu ồn gốc từ bên tređã tr ở thành cây tr ồng đem lại
hiệu quả kinh tế cao.
Ở cácđịa phương trên bưởi được coi là cây tr ồng nông nghi ệp chính,
với giá trị thu nhập hàng n ăm cao hơn gấp nhiều lần so với lúa và một số cây
trồng khác,đồng thời cũng được coi là l ợi thế so sánh với cácđịa phương khác
trong phát ểtrin kinh tế nông nghi ệp.
Bưởi là đặc sản quý có giá trị dinh dưỡng cao, có nhi ều ứng dụng trong
y học cổ truyền của dân t ộc, là m ột loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao và
có vai trò quan tr ọng trong mô hình VAC c ũng như sản xuất trang trại. Theo
GS.TS. Trần Thế Tục [8] thì thành ph ần hoá học có trong 100g quả bưởi tươi
phần ăn đựợc: Đường 6 - 12%, lipit 0,1g, protein 0,9g,

2
vitamin C 90mg, P205 12mg, xenluloza 0,2g, ngoài ra còn có các lo ại vitamin
B1, B2, … caroten 0,2mg, các khoáng chất ở dạng vi lượng rất cần thiết cho
cơ thể con người. Trong 1kg bưởi phần ăn được cung cấp 530 - 600 calo
nguồn năng lượng dễ tiêu.
Ngoài dùng ăn tươi bưởi còn được chế biến thành r ất nhiều sản phẩm
có giá trị như: nước quả, mứt,… trong công nghi ệp chế biến vỏ, hạt để lấy
tinh dầu, bã tép để sản xuất pectin có tác dụng bồi bổ cơ thể, đặc biệt bưởi có
tác dụng rất tốt để chữa các bệnh đường ruột, tim mạch ...
Cây b ưởi cho trái ớsm và có s ản lượng cao, sau 3 năm cây tr ồng đã b
ắt đầu cho trái, những năm về sau năng suất tăng dần và th ời gian kinh doanh
có thể kéo dài trên 50 ănm nếu được chăm sóc t ốt. Chủng loại bưởi phong
phú, thời kỳ chín quả khác nhau nên có thể kéo dài thời gian cung cấp quả tươi
cho thị trường.
Trồng bưởi đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với trồng những cây
trồng khác. Nhiều kết quả cho thấy, trên cùng một đơn vị diện tích, cây ăn quả
cho thu nhập cao gấp 2 – 6 l ần so với cây l ương thực. Cây ăn quả cùng với
một số cây công nghi ệp, cây đặc sản khácđang được đánh giá là cây trồng
quan trọng trong việc chuyển đổi cơ cấu cây tr ồng, nâng cao hi ệu quả kinh
tế, bảo vệ môi tr ường sinh tháiở các ỉtnh trung du miền núi.
Từ năm 2007 đến nay, thí nghiệm trồng thử giống Bưởi da xanh chiết và
ghép ở xóm G ốc Gạo - xã T ức Tranh - huyện Phú Lương - tỉnh Thái Nguyên
ủca PGS TS Ngô Xuân Bình đã có k ết luận bước đầu: các chỉ tiêu sinh trưởng
đều tốt hơn hẳn so với các giống bưởi nổi tiếng của miền bắc khả năng ra hoa
và đậu quả trung bình, chất lượng rất tốt đặc biệt là kh ả năng chống chịu vượt
trội so với các giống bưởi địa phương. Kết quả bảo quản trong điều kiện thủ
công dài h ơn so với các loại cây tr ồng khác, thí nghiệm được bố trí ở diện tích
hẹp và th ời gian ngắn. Liệu giống Bưởi da xanh trồng

3
tại thái nguyên ăng suất chất lượng có ổn định hay không. Để chắc chắn có thể
khuyến cáo cho bà con giống Bưởi da xanh có th ể trồng được tại đất thái
nguyên. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “ Nghiên ứcu tình hình
sinh trưởng và phát triển của Bưởi da xanh chiết và ghép tại xã T ức Tranh
- huyện Phú Lương - tỉnh Thái Nguyên”.
1.2. Mục đích của đề tài
Đánh giáđược một số đặc điểm tình hình sinh trưởng và phát triển của
dòng b ưởi có tri ển vọng này t ại Thái Nguyênđể xácđịnh khả năng thích ứng
của các dòng bưởi này trong điều kiện địa phương phục vụ cho công tác
nghiên ứcu và s ản xuất.
1.3. Mục tiêu ủca đề tài
Để đạt được mục trênđề tài đề xuất một số mục tiêu như sau:
- Xácđịnh được đặc điểm hình thái của giống bưởi thí nghiệm.
- Nghiên ứcu khả năng sinh trưởng và phát triển của giống bưởi.
- Đánh giáđược khả năng chống chịu của giống bưởi thí nghiệm với
một số loài sâu b ệnh hại chính trên cây bưởi.
1.4. Ý ngh ĩa của đề tài
1.4.1. Ý ngh ĩa trong học tập và nghiên cứu
- Củng cố kiến thức đã được học và v ận dụng một cách sángạot những
kiến thức đã h ọc vào th ực tế sản xuất; có c ơ hội học hỏi thêm những kinh
nghiệm trong thực tiễn sản xuất; nâng cao n ăng lực nghiên ứcu chuyển giao
khoa học kỹ thuật cho bản thân.
- Kết quả nghiên cứu là c ở sở để khuyến cáo cho nông dân và các
doanh nghiệp lựa chọn, đưa hai loại bưởi chiết và ghép này vào c ơ cấu cây tr
ồng sản xuất của mình.
1.4.2. Ý ngh ĩa trong thực tiễn sản xuất
Kết quả của nghiên ứcu là c ơ sở đưa giống Bưởi da xanh xưa nay vốn
chỉ trồng được ở Bến Tre đưa vào tr ồng ở các ỉtnh miền núi phía bắc.

4
Phần 2
TỔNG QUAN NGHIÊN C ỨU
2.1. Tổng quan tài li ệu nghiên ứcu
2.1.1. Cơ sở lý lu ận khoa học của đề tài
Cây h ọ cam quýt có nh ững nhu cầu nhất định về môi tr ường, dinh
dưỡng. Mỗi một vùng có nh ững điều kiện tự nhiên khác nhauđiều này đã t ạo
nên những loại cây tr ồng phù hợp và mang đặc trưng riêng cho vùng sinh thái
đó.Tr ải qua quá trình chọn lọc tự nhiênđã hình thành nên những chủng loại cam
quýt có kh ả năng thích ứng và có đặc tính quý đápứng được như cầu của sản
xuất.
Công tác chọn giống rất có ý ngh ĩa trong việc tìm ra các giống mang gen
quý. Để duy trì và nhân r ộng ra sản xuất bằng nhiều phương pháp khác nhau
như: nhân gi ống từ hạt, nhân gi ống vô tính…Tuy nhiên đối với cây ăn quả là
cây tr ồng lâu n ăm nên cây giống khi đem trồng phải là cây có ch ất lượng tốt,
mang những đặc tính di truyền ổn định từ cây m ẹ. Do vậy việc sản xuất cây con
t ừ hạt ít được sử dụng vì cây con d ễ bị thoái hóa giống, xuất hiện biến dị di
truyền và cây ch ậm ra hoa, quả. Nhân gi ống bằng phương pháp chiết và ghép
đã kh ắc phục được những nhược điểm này nh ư: cây con sinh trưởng, phát triển
tốt, giữ nguyênđược cácđặc điểm di truyền tốt từ cây m ẹ và rút ngắn thời gian
ra hoa quả. Điều này có ý ngh ĩa quan trọng trong sản xuất cây ăn quả giúp rút
ngắn giai đoạn chăm sóc, nhanh đem lại hiệu quả kinh tế đối với người làm v
ườn.
Trên thế giới vùng trồng bưởi trải dài t ừ 400
vĩ Bắc xuống 400
vĩ Nam,
nghĩa là b ưởi trồng được ở vùng Nhiệt đới và Á nhi ệt đới. Ở Việt Nam, các
tỉnh thuộc vùng Đông B ắc Việt Nam mang tính đặc thù của khí hậu á nhiệt
đới, phù hợp với vùng trồng giống Bưởi da xanh (gốc bến tre) là c ơ sở để

5
nhập nội giống bưởi này, đồng thời việc nghiên ứcu cácđặc trưng đặc tính của
giống cây tr ồng mới nhập nội trước khi nhân ra trên diện rộng là vi ệc làm rất
cần thiết.
Bưởi là cây ăn quả có múi thuộc họ cam quýt. Cây cam quýt được xếp
vào lo ại cây ăn quả lâu n ăm, quá trình sinh trưởng, ra hoa kết quả chịu ảnh
hưởng nhiều của các yếu tố nội tại (di truyền) và các yếu tố ngoại cảnh như
nhiệt độ, ánh sáng,đất đai,... biểu hiện qua sinh trưởng, ra hoa kết quả, năng
suất và ph ẩm chất quả.
Dựa vào h ướng dẫn đánh giá, môảt cây b ưởi của viện nghiên ứcu nguồn
gen thực vật thế giới (IPGRI) và tài li ệu nghiên ứcu cây ăn quả lâu n ăm của
viện nghiên ứcu rau quả để theo dõi, đánh giá cácố nggi một cách có hệ thống
và đảm bảo tính khoa học cao [1].
Tùy vào tu ổi cây và điều kiện sinh thái nơi trồng trọt, mỗi giống có s ự
thích nghi khác nhau. Vì thế việc đánh giáựssinh trưởng, phát triển và ch ất
lượng rất cần thiết trong công tác chọn giống, nhất là v ới những loại cây m ới
được chọn tạo ra.
2.1.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ cây ăn quả có múi trong n ước và trên
thế giới
2.1.2.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ cây ăn quả có múi trên thế giới a.
Những kết quả nghiên ứcu về cây ăn quả có múi trên thế giới
Cũng giống như các loại cây ăn quả có múi khác, vòng đời bưởi trải qua 3
giai đoạn: Giai đoạn cây con (giai đoạn kiến thiết cơ bản), giai đoạn ra hoa kết
quả (giai đoạn kinh doanh) và cu ối cùng là th ời kỳ già c ỗi. Tùy điều kiện sinh
thái và hình thức nhân gi ống mà tu ổi cây có th ể dài ho ặc ngắn. Ở những
vườn bưởi gieo hạt hoặc nhân gi ống bằng phương pháp ghép gặp điều kiện
thuận lợi tuổi thọ có th ể tới vài ch ục đến hơn một trăm năm vẫn cho năng suất
tốt.

6
Bưởi cũng mang những đặc trưng chung của thực vật đó là s ự phát triển
cân đối và xen k ẽ nhau giữa bộ phận trên mặt đất và b ộ phận dưới mặt đất.
nhìn chung khi còn ở giai đoạn cây con s ự sinh trưởng có ph ần nghiêng về
bộ rễ [19]. Trong một năm, bưởi có th ể ra nhiều đợt lộc tùy vào t ừng vùng
sinh thái, giống, tuổi cây và nh ững tácđộng kỹ thuật của con người, thông th
ường có t ừ 2 – 4 ho ặc 5 đợt lộc [13], [4].
Loại cành m ẹ và s ố đợt lộc trong năm liên quan khá nhiều đến hiện
tượng ra quả cách năm. Ở những loài cây càng nhi ều đợt lộc trong năm, tuổi
thuần thục của cành m ẹ để có th ể sinh ra cành có qu ả càng ng ắn thì hiện
tượng ra quả cách năm càng ít ho ặc không có [13], đó c ũng là lý do có th ể
giải thích vì sao quất và m ột số giống chanh có th ể ra quả quanh năm.
Cành b ưởi cũng như cành cam quýt sau khi m ọc một thời gian khi đã
gần đến độ thuần thục tại cácđỉnh sinh trưởng có hi ện tượng auxin giảm đột
ngột làm cho các tế bào sinh tr ưởng ngừng phân chia, ph ần mô ở đỉnh sinh
trưởng bị chết. Đây chính là nguyên nhân c ủa hiện tượng “t ự rụng ngọn”
nghĩa là cành sinh tr ưởng một thời gian thì dừng lại và thu ần thục, sau đó các
mầm từ nách láạil mọc ra và phát triển thành đợt lộc mới xuân, h ạ, thu, đông.
Chính vì vậy mà cành cam quýt không có thân chính rõ r ệt, cành lá xum xuê
rậm rạp sau một năm sinh trưởng [19].
Cành c ủa cam quýt g ồm các cành chính đó là cành m ẹ, cành dinh d ưỡng,
cành qu ả. Sự phân lo ại này theo ch ức năng của từng loại cành. M ối liên hệ
giữa các loại cành và các đợt lộc khá khăng khít [13], [19]. Cành dinh d ưỡng
có th ể trở thành cành m ẹ, hoa mọc ở mầm bất định trên thân chính hoặc cành
dinh dưỡng cao tuổi làm cho tu ổi của cành m ẹ, của cành qu ả có độ dao động
lớn. Những năm ít hoa, hoa mọc từ cành cao tu ổi vẫn có th ể đậu quả rất tốt
[13]. Nhìn tổng quan một năm ra lộc của cam quýt cho th ấy lộc xuân th ường
được mọc từ cành n ăm trước hoặc mầm ngủ trên thân chính, lộc xuân có ý

7
nghĩa (cành qu ả) nhất là l ộc mọc từ cành hè, thu năm trước [19]. Lộc hè có
thể mọc từ cành xuân, cành đông, thu n ăm trước, tương tự lộc thu có th ể mọc
từ cành xuân (cành qu ả vô hi ệu) hoặc cành đông, thu n ăm trước. Tuy nhiên
mỗi điều kiện sinh thái khác nhau ốmi liên hệ giữa cácđợt lộc trong năm cũng
có thay đổi. Việc xácđịnh tuổi cành m ẹ để cho cành qu ả tốt nhất ở một vùng
sinh thái ục thể hầu như ít được quan tâm nghiên cứu. kết quả nghiên cứu của
trại cam Xuân Mai, Hòa Bình (Vi ệt Nam) cho thấy ở cam Bố Hạ và cam xã
Đoài cành thu là cành m ẹ tốt nhất để cho cành qu ả năm sau, tuy vậy kết quả
nghiên ứcu này c ũng chưa xácđịnh được tuổi chính xác của cành m ẹ có ý ngh
ĩa nhất là m ấy tháng tuổi.
Kết quả nghiên ứcu của tác giả Wakana Nhật Bản cho thấy có t ới 90%
cành m ẹ của cành qu ả năm sau ở giống quýt Ôn Châu là cành hè và cành thu.
Trong khi đó ở giống bưởi Tosa vào nh ững năm cây ít qu ả thì có t ới 40 –
50% cành m ẹ là cành cao tu ổi trên một năm. Việc xácđịnh tuổi của cành m ẹ
thích hợp nhất vẫn chưa được nghiên ứcu nhiều, mặc dù việc xácđịnh chính
xác tuổi thích hợp của cành m ẹ sẽ giúp xây dựng các biện pháp kỹ thuật như
canh tác, ắct tỉa cành, s ử dụng chất điều hòa sinh tr ưởng nhằm tạo ra đợt cành
m ẹ có ý ngh ĩa nhất.
Bộ lá ủca cam quýt c ũng được nghiên ứcu nhiều nhằm xây d ựng biện
pháp kỹ thuật tăng năng suất [19], [17]. Một số tác giả cho rằng bộ lá trên cành
qu ả và cành m ẹ có ý ngh ĩa rất quan trọng trong việc nâng cao n ăng suất của
cam quýt [7]. Trong khi đó m ột số tác giả khác ạli cho rằng chỉ số diện tích lá
và tổng số lá trên cây tính bình quân trên ộmt quả có vai trò quan tr ọng hơn.
Theo Wakana (Nhật Bản) để quýt Nh ật Bản có n ăng suất cao thì ít nhất phải có
t ừ 40 lá cho một quả trở lên.
Tác giả Turrall cho rằng: ở cam quýt 9 tu ổi cần phải có ít nh ất 2,3 m2
lá
để sản xuất 1 kg quả [18]. Reuther tổng kết rằng ở giai đoạn đầu để đảm bảo

8
đủ dinh dưỡng cho hoa đậu quả, cành m ẹ đóng vai trò quan tr ọng, sau khi quả
lớn thì tổng diện tích lá bình quân trên 2 quả sẽ là y ếu tố quyết định năng suất
và ph ẩm chất quả [12]. Tuy nhiên mối liên hệ giữa số lá, ựs sinh trưởng của lá
và n ăng suất ở cam quýt c ần được nghiên ứcu kỹ hơn nhằm xây d ựng hệ
thống các biện pháp kỹ thuật cần thiết.
Ở nước ngoài nh ững nghiên ứcu kể trênđược đề cập nhiều nhằm nâng
cao năng suất, chất lượng quả bằng tácđộng các biện pháp trồng xen hoặc
(không tr ồng xen) với cây cho ngu ồn hạt phấn tốt.
Chất lượng quả cam quýt được đánh giáằbng nhiều chỉ tiêu nhưng có thể
tóm t ắt ở cácđiểm sau: vị quả, màu s ắc quả, tỉ lệ thịt quả, độ mềm thịt quả và
s ố lượng hạt, hàm l ượng dinh dưỡng,… M ục tiêu ấrt lớn của các nhà chọn
tạo giống là ch ọn giống quả không có h ạt [19], [7], quả cam quýt có s ố
lượng hạt ít hoặc không có h ạt sẽ được đánh giáấ tr cao.
Quả không h ạt ở cam quýt là k ết quả của các hiện tượng sau: Cây b ị
bất dục đực hoặc bất dục cái, bất dục cả đực và cái, cây ở thể đa bội lẻ (3n),
(5n),…
Các nghiênứcu gần đây ch ứng minh rằng quả không h ạt là k ết quả của
một số giống khi cho tự thụ hoặc giao phấn với nguồn hạt phấn khác nhau.
Nagai và Tanigawa (nh ật bản) sử dụng 20 giống cam quýt t ự thụ và giao
phấn đã cho k ết quả có 4 gi ống khi tự thụ cho quả không h ạt, tuy nhiên tác
ảgi chưa tìm được tổ hợp lai cho quả không h ạt.
Robest Soost của đại học Califolia khi nghiên ứcu về quá trình ựt thụ và
giao phấn đã báo cáo: Trong công thức tự thụ tìm được 3 giống cam quýt cho qu
ả không h ạt, ở công th ức giao phấn cũng tìm thấy 3 tổ hợp lai cho quả không h
ạt. Tuy nhiên, những kết quả nghiên ứcu trên chỉ dừng ở mức độ kiểm tra về tỉ lệ
đậu quả, số lượng hạt mà ch ưa đi sâu tìm hi ểu về chất lượng quả.

9
Nhà khoa h ọc Mỹ Reece và c ộng sự đã nghiên cứu ảnh hưởng của nguồn
hạt phấn khác nhauđến khả năng đậu quả và ch ất lượng của cam quýt cho
thấy: Nguồn hạt phấn khác nhau có tỉ lệ đậu quả và s ố lượng hạt/quả khác
nhau, kích thước quả có thay đổi đôi chút, các chỉ tiêu chất lượng khác ũcng có
thay đổi nhưng không nhi ều. Điều này ch ứng tỏ nguồn hạt phấn ảnh hưởng
đến năng suất, chất lượng quả, có kh ả năng nâng cao t ỉ lệ đậu quả và kh ả
năng tạo quả không h ạt [14].
Khả năng tạo quả không h ạt hoặc tăng tỉ lệ đậu quả, giảm số lượng
hạt/quả bằng các nguồn hạt phấn khác nhau ũcng được phát hiện ở nhiều loại
cây tr ồng khác nhau như ở cây thu ốc lá, một số giống nho, một số giống táo
tây, m ơ mận,… Ngày nay các nhà khoa h ọc đều khẳng định rằng có t ới 50%
số loài trong ngành th ực vật hạt kín mang khả năng trên [9], [11], [17]. Từ
những kết quả nghiên ứcu trên, việc tìm ra nguồn phấn phù hợp để sử dụng làm
cây th ụ phấn cho vườn cam quýt nh ằm tăng năng suất, chất lượng quả là điều
rất có ý ngh ĩa trong thực tiễn sản xuất.
b. Tình hình sản xuất và tiêu thụ bưởi trên thế giới
Hàng n ăm trên thế giới sản xuất khoảng 4 - 5 triệu tấn bưởi cả 2 loại
bưởi chùm (Citrus paradisi) và b ưởi (Citrus grandis), chiếm 5,4 - 5,6% tổng
sản lượng cây có múi, trong đó ch ủ yếu là b ưởi chùm chiếm 2,8 - 3,5 triệu
tấn, còn l ại bưởi chiếm một lượng rất ít khoảng 1,2 - 1,5 triệu tấn. Bưởi chủ
yếu được sản xuất ở các nước thuộc châu Á và t ập trung nhiều ở một số nước
như Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines vv...
Trong nhiều thập kỷ qua, năng suất, diện tích và s ản lượng bưởi trên thế
giới không ng ừng tăng. Hiện nay vùng trồng bưởi ở Việt Nam, Thái Lan, Cu
Ba, Malaixia và mi ền Nam Trung Quốc, … đang gặp những khó kh ăn lớn về
phát triển bưởi do một số bệnh hại trên cây có múi như bệnh Greening,
Tristeza. Sức tàn phá của các loại dịch bệnh này khi ến cho diện tích cây có

10
múi, trong đó có b ưởi của một số nước nằm trong vùng nhiệt đới bị thu hẹp
hoặc không t ăng lênđược.
Trên thế giới, tính đến năm 2009, diện tích trồng cây b ưởi đạt 253.971
ha, năng suất bình quân đạt 20,85 tấn/ha và s ản lượng đạt 6.565.351tấn.
Trong vòng g ần 10 năm từ 2000-2009, diện tích bưởi mặc dù giảm nhưng sản
lượng tăng thêm 1,1 triệu tấn, nguyên nhân chủ yếu do năng suất được tăng
lên bởi áp dụng các TBKT trong ảsn xuất bưởi.
Bảng 2.1. Diện tích, năng suất, sản lượng bưởi trên thế giới
Chỉ tiêu
Năm Năm Năm Năm Năm
2000 2005 2007 2008 2009
Diện tích (ha) 260.639 271.976 256.547 251.407 253.971
Năng suất (tạ/ha) 208,068 148,470 251,713 267,754 268,507
Sản lượng (tấn) 5.423.070 4.308.029 6.547.337 6.276.219 6.565.351
(Nguồn: FAOSTAT, 2010) [21]
Một số quốc gia sản xuất bưởi chủ yếu trên thế giới gồm các quốc gia
châu M ỹ (Mỹ, Ý, Braxin, Mêhico…), châu Á g ồm: Trung Quốc, Ấn Độ,
Malayxia, Thái Lan….
Trung Quốc: Là n ước đứng đầu thế giới về sản xuất bưởi. Ở Trung
Quốc bưởi được trồng nhiều ở các ỉtnh Quảng Đông, Qu ảng Tây, T ứ Xuyên,
Hồ Nam, Chiết Giang, Phúc Kiến và Đài Loan... Theo m ột số tài li ệu mới đây
cho rằng: các loại cây ăn quả có múi ở Trung Quốc phát triển mạnh hơn so với
các loại cây ăn quả khác. Năm 1989 diện tích bưởi ở Trung Quốc là 49.186 ha,
sản lượng là 21,8 v ạn tấn.
Năm 2009, diện tích bưởi ở Trung Quốc là 2.768.308ha, n ăng suất đạt
cao nhất thế giới (43,84 tấn/ha) và đạt sản lượng là 2.768.308 t ấn quả.
(Bảng 2.2. ở trang sau)

11
Bảng 2.2. Sản lượng bưởi quả ở một số quốc gia sản xuất bưởi
chủ yếu trên thế giới năm 2009
Diện tích thu
Năng
Sản lượng
TT Quốc gia suất
hoạch (ha) (tấn)
(tạ/ha)
1 Thế giới 253.971 258,507 6.565.351
2 Châu Phi 38.876 168,942 656.781
3 Châu M ỹ 94.972 226,252 2.148.765
4 Châu Á 116.914 315,549 3.689.213
5 Châu Âu 2.363 246,114 58.164
6
Châu Đại dương
822 145,985 12.000
( Úc)
7 Mỹ 32.537 363,576 1.182.970
8 Trung Quốc 63.135 438,474 2.768.308
9 Braxin 4.091 163,517 66.895
10 Ấn Độ 9.100 212,991 193.822
11 Thái lan 14.136 13.671 19.326
12 Mexico 16.000 246,875 395.000
13 Việt Nam 2.129 110,737 23.576
(Nguồn: FAOSTAT, 2010) [21]
Trung Quốc có m ột số giống bưởi nổi tiếng: bưởi Văn Đán, SaĐiền, bưởi
ngọt Quân Khê,… được Bộ Nông nghi ệp Trung Quốc công nh ận là hàng nông
nghi ệp chất lượng cao. Năm 2008, riêng bưởi Sa Điền có di ện tích đạt tới
30.000 ha, sản lượng 750.000 tấn (Cục Nông nghi ệp Quảng Tây, 2009)
[2]. Ở Phúc Kiến, bưởi Quan Khê ũcng đạt tới diện tích 40.000 ha và s ản
lượng 20.000 tấn (Cục Nông nghi ệp, thành ph ố Phúc Châu, t ỉnh Phúc Kiến,
2009) [3].

12
Thái Lan: bưởi được trồng nhiều ở các ỉtnh miền Trung, một phần của
miền Bắc và mi ền Đông, v ới các giống bưởi nổi tiếng như Cao Phuang, Cao
Fan, ... Năm 1987 Thái Lan trồng 1.500 ha bưởi cho sản lượng 76.275 tấn với
giá trị 28 triệu đôla M ỹ (Trần Thế Tục, 1995) [1]. Đến năm 2007, theo
Somsri, diện tích bưởi ở Thái lan khoảng 34.354 ha và s ản lượng khoảng
197.716 tấn, bao gồm cả bưởi chùm.
Năm 2009, Thái Lan trồng 14.136 ha và đạt sản lượng 19.326 tấn.
Ấn Độ: bưởi và b ưởi chùm trồng trên quy mô thương mại ở một số vùng.
Bưởi chùm là lo ại quả được dùng để ăn sáng phổ biến ở nhiều nước. Những
vùng khô h ạn như Punjab là n ơi lý t ưởng với bưởi chùm. Bưởi có th ể trồng
được ở những vùng có l ượng mưa lớn và phát triển tốt ở vùng KonKan. Năm
2005, Ấn Độ sản xuất được 142.000 tấn bưởi và b ưởi chùm (FAO,2006) [34].
Năm 2009, sản lượng bưởi quả đạt 183.922 tấn xếp thứ 2 về sản xuất bưởi
quả ở các nước châu Á. D ự kiến năm 2015, Ấn Độ sẽ tăng gấp đôi di ện tích
trồng bưởi chùm cho xuất khẩu và s ản lượng dự kiến tăng 30% [35].
Mỹ: là qu ốc gia có s ản lượng bưởi quả đứng thứ 2 thế giới, trong đó
chủ yếu là s ản phẩm bưởi chùm. Ở Mỹ, việc chọn tạo giống cam quýt nói
chung và gi ống bưởi nói riêng rất được chú trọng, vì vậy là qu ốc gia có b ộ
giống bưởi đưa vào s ản xuất tốt nhất thế giới, với nhiều giống cho quả không
hạt (thể bất dục đực, bất dục cái, thể tam bội,…).
Năm 2009, sản lượng bưởi quả (chủ yếu là b ưởi chùm) của Mỹ đạt
1.182.970 tấn và là qu ốc gia xuất khẩu bưởi chùm lớn nhất thế giới.
Trên thế giới hiện nay có 3 vùng tr ồng cam quýt ch ủ yếu, riêng với cây
bưởi là vùng châu M ỹ, Địa Trung Hải và châu Á. Trong đó khu v ực Bắc Mỹ là
vùng tr ồng lớn nhất sau đó đến châu Á và Vùng Địa Trung Hải. Theo thống kê
ủca FAO, năm 1997 sản lượng bưởi của khu vực Bắc Mỹ là 3,497 tri ệu tấn

13
chiếm 69,4% sản lượng bưởi của thế giới, các quốc gia có s ản phẩm bưởi quả
ngoài khu v ực Bắc Mỹ có s ản lượng khoảng 1.541 triệu tấn chiếm 30,6%.
Châu Á: là cái nôi của cam quýt và cây b ưởi và c ũng là khu v ực sản
xuất bưởi lớn trên thế giới, năm 2009 với diện tích cho thu hoạch quả là
116.914 ha, năng suất 315,549 tạ/ha thì sản lượng đạt được là 3.689.213 t ấn.
Châu Á tuy có s ản lượng bưởi cao ở Trung Quốc, Nhật Bản và Đài
Loan, nhưng do điều kiện kinh tế của các nước châu Á nên ngh ề trồng cam
quýt ch ưa được chú trọng nhiều. Công tác chọn tạo giống, kỹ thuật canh tác
(trừ Nhật Bản, Hàn Qu ốc, Đài Loan) còn r ất nhiều hạn chế so với các vùng
trồng bưởi khác trên ếthgiới. Tuy nhiên nghề trồng cam quýt ở châu Á là s ự
pha trộn của kỹ thuật hiện đại (Nhật Bản, Đài Loan) và s ự canh tác truyền
thống như: Trung Quốc, Ấn Độ, Philippine ...Ở vùng này hi ện nay tình hình
sâu b ệnh hại trên cây có múi xẩy ra nghiêm trọng.
Về tiêu thụ bưởi: Nhật Bản vẫn là m ột thị trường lớn cho việc tiêu thụ
bưởi. Trong năm 2004/05 bang Florida của Mỹ đã xu ất sang Nhật Bản
4.755.972 thùng (80.851tấn) bưởi tươi, năm 2005/06: 6 - 7 triệu thùng(102-
119 nghìn tấn), năm 2006/07: 8 triệu thùng (136 ngàn t ấn). Nam Phi cũng
xuất sang Nhật khoảng 6 triệu thùng (96.721tấn) bưởi trong năm 2004/2005,
tăng gần 1,55 triệu thùng so với năm 2003/2004.
Tại Nga, khoảng 12% người Nga coi quả có múi là lo ại trái cây ưa thích.
Quýt và cam là 2 lo ại quả phổ biến nhất trong khi đó b ưởi vẫn được coi là lo ại
quả có múi quý hi ếm. Năm 2004 Nga nhập 4 ngàn t ấn bưởi, tăng so với 32
ngàn t ấn năm 2003, 33 ngàn t ấn của năm 2002 và 22 ngàn t ấn năm 2001.
Trong 9 thángđầu năm 2005 Nga đã nh ập 30 ngàn t ấn bưởi. Như vậy trong năm
2004 Nga đứng thứ 3 thế giới về nhập khẩu bưởi sau Nhật bản (288 ngàn t ấn) và
Canada (51 ngàn t ấn ), trong tổng số 464 ngàn t ấn của toàn thế giới. Các nước
cung cấp bưởi chủ yếu cho Nga là Th ổ Nhĩ Kỳ, Ixraen,

14
Nam Phi và Achentina .
Theo số liệu của FAO năm 2011: diện tích trồng bưởi mấy năm gần đây
có xu h ướng giảm nhẹ. Tuy nhiên, năng suất bưởi trong các năm 2007 – 2009
có b ước tăng nhảy vọt so với trước. Cho lên ảsn lượng bưởi vẫn tăng cho dù
diện tích giảm.
Bảng 2.3. Diện tích, năng suất và s ản lượng bưởi trên thế giới
Năm
2005 2006 2007 2008 2009
Chỉ tiêu
Diện tích(ha) 271.976 256.814 256.247 251.407 253.971
Năng suất(tạ/ha) 148,470 172,977 251,713 267,543 258,507
Sản lượng(tấn) 4.038.029 4.442.312 6.457.637 6.726.219 6.565.531
(Nguồn: FAO, 2011)[21]
2.1.2.2. Tình hình nghiên ứcu, sản xuất và tiêu thụ cây ăn quả có múi ở Việt
Nam a. Một số kết quả nghiên ứcu về cây ăn quả có múi ở nước ta
Nghiên ứcu cây có múi ở nước ta đã t ừng được triển khai ở những mức
độ nhất định nhưng còn t ản mạn. Trong năm 1992 – 1993 v ới sự trợ giúp của
IBPGQ, đã ti ến hành s ưu tập một tập đoàn g ồm 185 giống trồng và loài d ại
tại miền Bắc Việt Nam. Tập đoàn được bảo quản ở trung tâm nghiên cứu cây
ăn quả Phú Hộ. Nhưng tập đoàn này đã b ị nhiễm bệnh đến nay hầu như đã b ị
tàn phá. Nam 1989, dự án “cải thiện sản xuất cây có múi ở Việt Nam”
(VIE86/005) với mục tiêu hình thành tập đoàn gi ống và v ườn cây m ẹ cung
cấp mắt ghép sạch bệnh nhưng đã không mang l ại kết quả ứng dụng như
mong muốn. Tiếp đó là d ự án khu vực vế bênh Greening và kỹ thuật vi ghép.
Việc tuyển chọn cây đầu dòng đã được các viện nghiên ứcu và các địa
phương thực hiện khá thành công. Một số giống cây có múi đặc sản, nhất là
bưởi Năm Roi, Bưởi da xanh đã được viện cây ăn quả miền Nam phát hiện và
quảng bá thông qua tổ chức các hội thi cây ăn trái. Tại miền Bắc, Viện

15
Nghiên ứcu Rau – Qu ả, trung tâm cây ăn quả Xuân Mai, Ph ủ Quỳ, Phú
Hộ,… là các trung tâm nghiên ứcu đồng thời là n ơi sản xuất giống cây có múi
ph ục vụ sản xuất.
Ngô Xuân Bình (2001), điều tra ở 111 giống cam quýt g ồm bưởi và m ột
số con lai giữa cam và quýt, b ưởi và cam đã cho k ết quả là trong s ố đó 94
giống cho quả không h ạt khi tự thụ [5].
Từ năm 1991, Viện Di Truyền nông nghi ệp đã được chương trình công
nghệ sinh học quốc gia đầu tư nghiên ứcu sưu tập tập đoàn gi ống citrus ưu việt
và t ạo giống sạch bệnh bằng kỹ thuật vi ghép. Kết quả là s ố lượng lớn giống,
dòng đã được thu thập và b ảo quản trong nhà l ưới và trong ống nghiệm invitro.
Đây là th ực liệu hết sức quan trọng trong nghiên ứcu chọn tạo giống.
Ở nước ta còn ít công trình nghiên c ứu về tạo giống cây ăn quả có múi.
Một số công trình nghiên cứu cam không h ạt và t ạo giống đa bội thể đã được
các tác ảgiviệt Nam nghiên ứcu ở nước ngoài. Nh ưng rất tiếc các công trình
này đã không có điều kiện tiếp tục trong nước( Binh et al, 1998, Binh et al,
2001). Công trình nghiên cứu này cho th ấy biểu hiện cơ bản của tính bất tự
hòa h ợp là s ự ức chế sinh trưởng của ống phấn trong bầu nhụy sau khi hoa
được thụ phấn. Tính trạng này được kiểm soát bởi một hoặc một vài gen v ới
nhiều alen, tuy vậy các nghiênứcu chưa được ứng dụng trong nước.
Từ năm 2001, Viện di truyền nông nghi ệp đã được Bộ Nông nghi ệp và
phát triển nông thôn đầu tư nghiên ứcu tạo giống cây ăn quả có múi không
hạy từ các giống bản địa.
Nước ta nằm ở trung tâm phát sinh của rất nhiều giống cây ăn quả có múi
khác nhau. Một số giống dòng quý đã được mô t ả, phân lo ại và khai thác
trong sản xuất. Mặc dù vậy, việc điều tra nghiên ứcu về chủng loại, số lượng,
phân b ố và đặc tính nông – sinh h ọc của các loài, giống dòng citrus và h ọ
hàng hoang d ại của nó ch ưa nhiều và ch ưa hệ thống. Hàng lo ạt câu h ỏi về

16
giống gốc ghép, giống mắt ghép, cơ cấu giống và vùng quy ho ạch sản xuất
cây ăn quả tươi và ch ế biến, vấn đề dịch bệnh ở cây có múi đòi h ỏi chúng ta
phải có nh ững nghiên ứcu rất cơ bản về nguồn gen và ch ọn tạo giống mới ở
nước ta.
b. Tình hình sản xuất và tiêu thụ cây ăn quả có múi ở Việt Nam
Nước ta là m ột trong những nơi khởi nguyên ủca nhiều loại cây tr ồng,
là một trong những nước có th ể trồng được nhiều loại cây tr ồng, đặc biệt là
cây ăn quả. Kết quả điều tra [8], [17], cho thấy ở nước ta có hàng ngàn gi ống
cây ăn quả thuộc 130 loài c ủa hơn 30 họ thực vật. Nhiều loại cây ăn quả thích
ứng với các vùng khác nhau trongướnc như chuối, dứa, cam quýt. Nhi ều loại
cây ăn quả được trồng theo vùng sinh thái ạto thành các vùng đặc sản nổi
tiếng như nhãn l ồng Hưng Yên, vải thiều Thanh Hà, L ục Ngạn, các cây ăn
quả đặc sản như sầu riêng, măng cụt, chôm chôm ở miền Nam,…
Cây có múi đã có l ịch sử trồng trọt lâu đời ở nước ta. Lê Quý Đôn
(1962) đã mô t ả: Việt Nam có r ất nhiều thứ cam: Cam Sen(gọi là liên cam),
cam Vú (nhũ cam) da sần vị rất ngon; cam chanh da mỏng và m ỡ, vừa ngọt
thanh vừa có v ị chua dịu; cam sành (sinh cam) v ỏ dày, v ị chua nhẹ, cam mật
vỏ mỏng vị ngọt; cam giấy tức kim quất da rất mỏng màu h ồng trông đẹp mắt
vị chua; quất trục (cây quýt) ghi trong m ột số sách ổc Trung Quốc là s ản
phẩm quý c ủa phương Nam đem sang Trung Quốc trước tiên. Các báo cáo
của tác giả Tanaka (Nhật Bản) trong chuyến đi khảo sát châu Á đã nh ắc đến
loài cam quýt được trồng ở Việt Nam từ đầu thế kỷ 20. Hiện nay ở nhật bản
có m ột số giống bưởi khá nổi tiếng, những giống bưởi này được Tanaka thu
thập từ vườn thực vật Sài Gòn mang v ề trồng thử nghiêmở Nhật Bản [5].
Tuy nhiên cam quýt mới chỉ thực sự phát triển mạnh trong thời kỳ sau
1954, thời kỳ xã h ội chủ nghĩa ở miền Bắc, đặc biệt sau những năm 60 của
thế kỷ 20. Nhờ chính sách phát triển nông nghi ệp của chính phủ, diện tích và

17
sản lượng cam quýt t ăng nhanh, nhiều nông tr ường trồng cam quýt được
hình thành ở miền Bắc như nông tr ường Sông Lô, Cao Phong, Sông Bôi,
Thanh Hà, Vân Du, Đông Hi ếu, Sông Con, Ph ủ Quỳ, Bố Hạ… V ới diện tích
hàng ngàn ha cam quýt ở các nông trường quốc doanh. Ở các vùng cam quýt
truyền thống như bưởi Đoan Hùng, bưởi Phúc Trạch, cam Bố Hạ, quýt vàng
B ắc Sơn, cam sành Hà Giang… ngh ề trồng cam quýt được coi là m ột nghề
sản xuất mang lại hiệu quả cao và được nhiều người quan tâm.
Bảng 2.4. Diện tích và s ản lượng một số loại quả ở Việt Nam
Năm 2008 2009 2010
Diện Sản Diện Sản Diện Sản
Quả tích lượng tích lượng tích lượng
(ha) (tấn) (ha) (tấn) (ha) (tấn)
Chuối 94.000 1.350.000 95.000 1.355.000 95.000 1.355.000
Bưởi chùm 12.000 123.000 13.000 123.000 13.000 123.000
Nho 2.000 29.000 2.000 29.000 2.000 29.000
Xoài 52.000 370.000 52.000 370.000 52.000 370.000
Cam 59.100 601.000 59.100 601.000 59.100 601.000
Dứa 36.200 470.000 36.200 470.000 36.200 470.000
Dừa 133.900 1.000.700 135.300 1.034.900 138.300 1.086.000
(Nguồn: FAO, 2011) [12]
Trong những năm gần đây, m ặc năng suất và di ện tích cây có múi không
tăng nhiều, người tiêu dùng có xu hướng sử dụng bưởi quả làm th ực phẩm
thay cho các loại quả có múi khác. Quả bưởi dễ bảo quản, vận chuyển, có th ể
để trên cây trong thời gian dài sau khi chín, được xácđịnh là lo ại quả tương đối
an toàn, vì th ế giá bưởi quả luôn cao h ơn các loại quả có múi khác. Trong
vòng 3 n ăm từ 2006 đến 2008, sản lượng bưởi quả ở Việt Nam tương đối ổn

18
định, diện tích dữ ở mức 12.000 – 13.000 ha, n ăng suất khoảng từ 10 – 12
tấn/ha và s ản lượng đạt ở mức 123.000 tấn. So với các loại cây ăn quả khác
sản lượng bưởi đứng sau: chuối, dừa, cam, dứa, xoài… Tuy nhiên giai đoạn
2010 – 2015, nhi ều địa phương có xu h ướng phát triển trồng bưởi tạo sản
phẩm hàng hóa cho tiêu dùng trong nước và xu ất khẩu.
Nước ta còn có b ộ giống cam quýt khá phong phú [12], [5]. Các ốging
cam quýt được trồng ở Việt Nam chủ yếu được chọn lọc tự phát ủca người
dân t ừ những vùng trồng cam quýt truy ền thống. Nhiều giống cam quýt g ắn
liền với tên một địa phương như là n ơi xuất xứ của các giống này nh ư bưởi
Năm Roi (Nam Bộ), cam sành (Tuyên Quang), bưởi Phúc Trạch (Hà T ĩnh),
bưởi Đoan Hùng (Phú Thọ), cam Mường Pồn (Lai Châu), quýt vàng B ắc Sơn
(Lạng Sơn),…
Theo kết quả điều tra của đoàn chuyên gia Nhật Bản và vi ện nghiên ứcu
rau quả Trung ương tổng kết ở bảng 3.5 (Đỗ Đình Ca - 1995) thì: Năm 1992,
thu thập ở các ỉtnh miền Bắc từ Quảng Ninh trở ra được 185 giống cam quýt
khác nhau. Năm 1996, khảo sátở miền Bắc, miền Trung và m ột số tỉnh miền
Nam thu thập được thêm 68 giống cam quýt hi ện đang được trồng hầu hết các
vùng cam quýt n ước ta [3].
Ngoài b ộ giống được chọn lọc trong thực tiễn sản xuất ở các vùng trồng
cam quýt, t ừ những năm 60 với chính sách phát triển cây ăn quả của nhà nước,
đã có nhi ều giống cam quýt nh ập nội từ nhiều nguồn khác nhau ủca nhiều dự án
khác nhau (Bảng 3.6: một số giống cam quýt nh ập nội vào Vi ệt Nam).

19
Bảng 2.5. Kết quả điều tra các giống cam quýt ở Việt Nam
T
Tên Kết quả điều tra năm1992 Kết quả điều tra năm1996
giống Số Số
T Địa điểm điều tra Địa điểm điều tra
/loài giống giống
Hà Giang, Yên Bái,
Hà Giang, Hà T ĩnh,
1 Cam ngọt 17 7 Lạng Sơn, Nghệ An,
Sơn La, Nghệ An
Cần Thơ, Bến Tre
Hà Giang, Phú Thọ,
2 Chanh ta 16 Hòa Bình, S ơn La, 2 Hà Giang, Hà T ĩnh
Lai Châu, Ngh ệ An
Chanh vỏ
3 mỏng có 4 Hà Giang, ngh ệ An -
núm
Chanh
Yên Bái, ĩVnh
4 11 Phúc, Sơn La, Lai 1 Yên Bái
chua
Châu, Ngh ệ An
Phú Thọ, Hòa Bình, Hà Giang, Yên Bái,
5 Quýt 46 Sơn La, Lai Châu, 25 Hà T ĩnh, Lạng Sơn,
Ninh Bình, Nghệ Cần Thơ, Bến Tre
An, Lạng Sơn
Tuyên Quang, Phú Hà Giang, Yên Bái,
6 Bưởi 73
Thọ, Hòa Bình, S ơn
18
Hà T ĩnh, Lạng Sơn,
La, Lai Châu, Ninh Nghệ An, Vĩnh Long,
Bình, Nghệ An, Hà Đồng Nai
Tĩnh
7
Bưởi
3 Nghệ An, Hà T ĩnh -
chum
8
Chanh
7
Hà Giang, Phú Thọ,
3
Lạng Sơn, Hà Giang,
núm Sơn La Phú Thọ
9 Bưởi lai 4
4
Phú Thọ, Cần Thơ,
Nghệ An, Lạng Sơn Bến Tre
Các loài
Yên Bái, ơSn La, Phú Thọ, Hà T ĩnh,
10 cam quýt 3 4
Nghệ An Cần Thơ
khác
Tổng 185 64
(Nguồn: Đỗ Đình Ca - viện nghiên ứcu rau quả) [3]

20
Các giống nhập từ Cuba, Địa Trung Hải và nhi ều nước khác. Bộ giống
này kho ảng hơn 30 giống, gồm cam ngọt, chanh, quýt, b ưởi, quất, chanh
đắng (làm g ốc ghép), cam chua,… Trong các giống nhập nội phải kể đến là
cam Navel, cam Valencia, bưởi đỏ, cam máu (camđỏ), các giống bưởi chùm
như Foster pink, Marshu, Grapefruit,… S ố liệu bảng cho thấy có r ất nhiều
giống cam quýt được nhập nội theo con đường chính thức vào Vi ệt Nam để
trồng thử nghiệm.
Số giống cam quýt được nhập nội theo con đường không chính th ức
trong những năm gần đây còn l ớn hơn nhiều, có th ể lênđến hàng tr ăm giống
khác nhau. Việc nhập nội giống cam quýt để thay thế các giống địa phương sẽ
nâng cao n ăng suất, chất lượng và t ăng thu nhập của người sản xuất. Nhưng
các giống nhập có kh ả năng chống chịu, thích nghi với điều kiện ngoại cảnh
yếu đi rất nhiều, đây chính là m ột yếu tố làm d ịch bệnh phá hoại mạnh và lây
lan sang cả những giống địa phương trong những năm gần đây ở Việt Nam.
Ngoài b ộ giống hiện đang được trồng nhiều ở các vùng cam quýt trên thế
giới, ở nước ta còn có các loại thuộc họ cam quýt ho ặc thuộc họ hàng g ần với
cam quýt d ạng hoang dại như “gai t ầm xong”, “b ưởi bung”, “qu ất hồng bì”,
“dâu da xoan”, cây “c ần thăng”, cây “m ắc mật”,… Nh ững loài cây này s ẽ
giữ vai trò quan tr ọng là ngu ồn vật liệu phục vụ công tác lai tạo giống và là
ngu ồn thuốc nam quý hi ếm.
Các vùng trồng cam quýt ch ủ yếu ở Việt Nam
- Vùng trồng cam quýt Mi ền núi và Trung du phía bắc
Bao gồm các ỉtnh phía bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên,ơSn
La, Tuyên Quang… Khu v ực này thu ộc vùng á nhiệt đới chủ yếu là vùng núi
cao và có độ cao so với mặt nước biển là 300m cho nên khí hậu phân mùa r ất
rõ r ệt. Đất đai của vùng kháđa dạng, đất mùn đá vôi là loại đất kháđiển hình
ở đây r ất thích hợp để phát triển cây cam quýt. Nhìn chung, mi ền Bắc Việt
Nam có ti ềm năng lớn về đất đai cũng như khí hậu để phát triển nghề trồng
cam quýt.
Tuy nhiên cam quýt ở phía bắc còn nh ững hạn chế cơ bản sau: Địa hình
đất dốc, lượng mưa phân b ố không đều làm đất nhanh bị nghèo kiệt do rửa

21
trôi, xói mòn. Vi ệc áp dụng khoa học kỹ thuật vào s ản xuất ở một số tỉnh còn
hạn chế… N ếu khác phục được những trở ngại trên thì vùng này sẽ trở thành
vùng sản xuất quan trọng với cam quýt nói riêng và v ới cây ăn quả nói chung.
- Vùng sản xuất cam quýt ven bi ển miền Trung
Gồm các ỉtnh như: Thanh Hóa, Ngh ệ An, Quảng Bình. Đây là vùng
trồng cam quýt có ưu thế về tiềm năng đất đai được nhà n ước đầu tư xây d
ựng các nông trường. Do đó ở đây, có đội ngũ cán bộ kỹ thuật và công nhân
có kinh nghiệm. Tuy nhiên, khí hậu của vùng tương đối khắc nghiệt như mưa
về mùa nóng, khô v ề mùa đông. Nên phần nào h ạn chế đến sự sinh trưởng và
phát triển của cam quýt. Ngoài ra, s ự tiến bộ khoa học kỹ thuật không ổn
định và đồng đều giữa cácđịa phương trong vùng cũng ảnh hưởng tới sự phát
triển của nghề trồng cam quýt.
- Vùng cam quýt đồng bằng sông C ửu Long
Bao gồm các ỉtnh: Tiền Giang, Đồng tháp, Bến Tre, Vĩnh Long,… Vùng
trồng cam quýt sông C ửu Long có l ịch sử trồng cam quýt lâu đời gắn liền
với lịch sử khai hoang vùng này. Trình độ của người dân trong vùng v ề trồng
cam quýt khá cao đặc biệt là ch ế độ chăm sóc nh ư: Khắc phục hiện tượng ra
hoa cách năm, điều khiển quá trình ra hoa ớsm hay muộn, trồng với mật độ
hợp lý tận dụng tối đa ánh sáng, dinhưỡdng, nước, khoảng không gian t ạo sự
cân bằng khá hoàn chỉnh giữa cây v ới môi tr ường sinh thái vùngđồng bằng.
Đây là vùng s ản xuất cam quýt có di ện tích và s ản lượng lớn nhất cả
nước. Vùng cam quýt đồng bằng sông C ửu Long tập trung giống khá phong
phú như cam giấy, cam sành, cam m ật, bưởi đường, bưởi long tuyền, bưởi
Năm Roi, Bưởi da xanh,… Đặc biệt là gi ống bưởi Năm Roi quả to vừa phải,
ngọt, vị chua nhẹ, không h ạt phù hợp cho xuất khẩu.
Vùng cam quýt đồng bằng sông C ửu Long phát triển mạnh mẽ nhờ khí
hậu, đất đai phù hợp với thị trường tiêu thụ rộng lớn. Tuy nhiên, vùng cam
quýt này có m ột số khó kh ăn là nhi ệt độ chênh ệlch ngày và đêm không cao,
thời tiết nóng quanh n ăm, lũ lụt và sâu b ệnh phá hoại nhiều làm gi ảm năng
suất và ch ất lượng quả.

22
Bảng 2.6. Một số giống cam quýt nh ập nội vào Vi ệt Nam trong 5 năm trở lại đây
TT Giống/loài N ơi nhập STT Giống/loài N ơi nhập
I Cam ngọt 4 Volkameriana Ai Cập
1 Ctrus swingle Ai Cập 5 Sweet lime Ai Cập
2 White khalil Ai Cập 6 Egyptian lime Ai Cập
3 Suecari Ai Cập III Quýt
4 Navel Ai Cập 1 Waly mandarin Ai Cập
5 Ageezy Ai Cập 2 Banadij Ai Cập
6 Soltam Ai Cập 3 Dancy tangerine Ai Cập
7 Red Kkhalil Ai Cập 4 Ponkan tangerine Ai Cập
8 Parent navel Ai Cập 5 Tangor ortanique Ai Cập
9 Frost navel Ai Cập 6 Mandarin Hansen Ai Cập
10 Valencia Ai Cập IV Bưởi Ai Cập
11 Picual Ai Cập 1 Pomelo star ruby Ai Cập
12 Mananilla Ai Cập 2 Grapefruit red Ai Cập
13 Banati Ai Cập V Quất vàng
14
Sanguinello anni
Italia, Ai Cập 1
Pomelo maroc
Ai Cập
2
15
Tarocco
Italia, Ai Cập 2
Poncirusb flying
Ai Cập
dragon
16 Moro Ai Cập 3 Citrange troyer Ai Cập
II Chanh 4 Citrange Carrizo Ai Cập
1
Femm
Italia 5
Limequat enstic
Ai Cập
siracusano
2 Rangpur lime Ai Cập VI Cam chua
3 Eureka Ai Cập 1 Sour orange Ai Cập
Nguồn: Trần Văn Lài (Vi ện nghiên ứcu rau quả)[4]

23
2.1.3. Giới thiệu về cây b ưởi
2.1.3.1. Nguồn gốc và phân lo ại
a. Nguồn gốc về cây b ưởi
Alphonse de candle (1986), cho rằng có m ột số giống bưởi ở quần đảo
Malaysia cho thấy nơi đây có ngu ồn gốc canh tác bưởi lâu đời.
Roxburgh (1983), cho rằng bưởi đã được di thực đến Calcutta (Ấn Độ)
từ quần đảo Java (Indonesia).
Theo Webber và c ộng sự (1967), trong quần đảo Friendly và Fiji còn t ồn
tại rất nhiều giống bưởi hoang dại, cho thấy đây có th ể là vùng kh ởi nguyên
của bưởi. Tuy nhiên, Webber ũcng cho rằng, dựa trên cácữdliệu thì bưởi cũng
có th ể là cây b ản địa của quần đảo Malaysia và Indonesia. T ừ hai nơi này b
ưởi đã lan truy ền sang Trung Quốc, Ấn Độ rồi đến Iran, Palestin và vào châu
Âu [4].
Theo Saunt (1990), bưởi có ngu ồn gốc ở miền nam Trung Quốc, nơi
chúng được trồng rộng rãi và phân b ố tới các nước Đông nam Á, n ơi đây có
nhiều giống bưởi đã và đang được phát triển.
Jorgenson (1984), cho rằng bưởi và nhóm cây có múi khác đã được
mang đến vùng Đông Nam Á b ởi những người Trung Quốc đi lập nghiệp và
do đó, b ưởi đã được tự nhiên hóa trong vùng.
Theo Webber (1993), bưởi chùm xuất hiện ở miền Tây Ấn Độ, vì quả tạo
thành chùm nên gọi là b ưởi chùm.
Các giống bưởi (Citrus grandis) được báo cáo có nguồn gốc ở Malaysia, Ấn
Độ, một thuyền trưởng người Ấn Độ có tên là Shaddock đã mang gi ống bưởi
này t ới vùng biển Caribe, sau đó theo gót các thủy thủ bưởi được giới thiệu ở
Palestin vào n ăm 900 sau Công Nguyên và ở châu Âu sau th ời gian đó
[20]. Bưởi chùm (Citrus paradisi) được xácđịnh là d ạng đột biến hay dạng
con lai tự nhiên ủca bưởi, nó xu ất hiện sớm nhất tại vùng Barbadas miền Tây

24
Ấn Độ và được trồng lần đầu tiênở Florida Mỹ năm 1809 và tr ở thành m ột
trong những sản phẩm quả chất lượng cao ở châu M ỹ…
Tóm l ại, bưởi được trồng ở nhiều nơi trên thế giới, có kh ả năng sinh
trưởng ở vùng nhiệt đới và c ận nhiệt đới, trải rộng từ 35 vĩ độ Nam đến 35 vĩ
độ Bắc. Cho đến nay người ta vẫn chưa xácđịnh được chính xác nơi xuất xứ
của cây b ưởi.
b. Phân lo ại cây b ưởi
Ngành h ạt kín: Angiospermae
Lớp hai lá mầm: Dicotyledones
Bộ: Rutales
Họ: Rutaceae
Tên khoa học: Citrus grandis (L.) Osbeck
2.1.3.2. Đặc điểm hình thái cây bưởi
Theo Nguyễn Văn Kế (1997), so với các cây khác trong ọh cam quýt thì
bưởi là cây l ớn nhất, có gai, có th ể cao tới 15 m, lá to, xanhđậm với cành lá
to hơn cam quýt [2].
a. Thân và tán cây b ưởi.
Bưởi thuộc dạng than gỗ, là lo ại cây cao to nh ất trong chi Citrus, cây cao
6 – 7 m, trong m ột năm có th ể cho ra 3 – 4 đợt cành. Hình thái tán ấrt đa
dạng: tán ộrng, tán thưa, tán hình cầu, hình tròn hay hình tháp. Phần lớn các
giống bưởi có tán xòe như: bưởi chùm, bưởi chua, bưởi đường… nh ưng cũng
có tán đứng như bưởi Thanh Trà, b ưởi Ổi. Khi còn nh ỏ, cành có gai và r ụng
khi lớn.
b. Lá bưởi
Lá bưởi có cánh tiếp giáp hay chồng lên phiến lá, ốs lá trên cành có liên
quan đến trọng lương quả, ảnh hưởng đến năng suất, kích thước lá thayđổi tùy
theo giống.

25
c. Hoa bưởi
Hoa bưởi là hoa l ưỡng tính mọc từ nách lá, hoa màu ắtrng, thơm, có 5
cánh và 3 – 5 láđài, 20 – 40 nh ị đực hợp thành t ừng nhóm dính li ền ở đáy,
bao phấn có 4 ng ăn, màu vàng m ọc bằng hay nhô cao h ơn đầu nướm nhụy
cái.Đầu nướm nhụy cái to, bầu noãn có t ới 8 – 15 ng ăn dính liền nhau tại một
trục ở giữa, thường thì hoa tự thụ phấn, tuy nhiên hoa bưởi cũng có kh ả năng
thụ phấn chéo.
d. Quả bưởi
Quả bưởi thường nặng từ 0,8 – 3,8 kg nh ưng thường biến động từ 0,9 –
1,5 kg với nhiều dạng: da sần, da láng, quả tròn, qu ả dẹp, dạng quả lê, núm
cao. Thịt quả từ trắng đến hồng, vàng, xanh vàng, qu ả bưởi gồm 3 phần:
- Ngoại quả bì: Là ph ần vỏ ngoài c ủa trái gồm có bi ểu bì, lớp cutin, dãy
các khí khổng. Bên dưới lớp biểu bì là l ớp nhu mô m ỏng giàu l ục lạp, nên khi
trái còn xanh ẫvn có th ể quang hợp được. Giai đoạn chín diệp lục bị phân h
ủy, nhóm s ắc tố carotene trở nên chiếm ưu thế, màu s ắc trái thay đổi từ xanh
sang vàng.
- Trung quả bì: Giáp phần phía trong ngoại bì lớp này g ồm nhiều tầng tế
bào h ợp thành, có màu tr ắng, vàng hay h ồng nhạt. Trái càng lớn thì phần mô
này càng x ốp.
- Nội bì quả: Gồm có tâm bì hay múi được bao quanh bởi lớp vách mỏng
bên trong. Bên trong vách là tép phátển trivà ch ứa đầy dịch nước, dịch nước
chứa đường và axit (ch ủ yếu là axit citric).
2.1.2.3. Yêu ầcu sinh thái của cây b ưởi
- Nhiệt độ: cây b ưởi thuộc nhóm cây có múi, có ngu ồn gốc nhiệt đới và
á nhiệt đới, có th ể sinh trưởng từ 40 vĩ độ Bắc đến 40 vĩ độ Nam, nhiệt độ
thích hợp nhất là 23 - 29 0
C.

26
Nhiệt độ phù hợp cho cam quýt phát triển là t ừ 27 - 320
C, cũng có báo
cáo cho ằrng nhiệt độ thích hợp nhất với cam quýt là t ừ 26 - 300
C [16]. Nhiệt
độ và biên độ nhiệt ngày đêm có ảnh hưởng khá ớln đến phẩm chất cam quýt,
thông th ường cam quýt vùng á nhiệt đới lạnh có ch ất lượng, mã qu ả tốt hơn
so với cam quýt vùng nhi ệt đới. Nhiệt độ cao ở vùng xứ nóng th ường làm v ỏ
cam quýt còn xanh khi qu ả đã chín. Nhi ệt độ hạ thấp vào th ời kỳ chín giúp
quả có màu t ươi đậm. Cam huyết vùng Địa Trung Hải khi trồng ở Florida
cũng không gi ữ được màu s ắc đỏ tươi do thời tiết ở Florida ấm hơn ở Địa
Trung Hải. Biênđộ nhiệt độ ngày đêm ũcng ảnh hưởng khá ớln đến phân hóa
0
chồi hoa, khi nhiệt ban ngày và đêm là 20 - 15C thì tỉ lệ chồi hoa nhiều hơn
0 0
C.
so với nhiệt độ ngày đêm là 20 - 18C hoặc 21 - 17
Khi nhiệt độ xuống dưới - 40
C thì bắt đầu bị chết do rét, nếu xuống dưới
- 70
C thì cây b ị chết hoàn toàn, tuy nhiên nhiệt độ cao lại thuận lợi cho việc
ra lộc. Cam ngọt Valencia ở nhiệt độ trung bình 30 - 320
C chỉ cần 20 - 30
ngày là ra xong đợt lộc mới, trong khi đó n ếu ở nhiệt độ 200
C thì cần 40 - 50
ngày [4],[14].
- Ánh sáng: cường độ ánh sáng thíchợhp cho cây b ưởi sinh trưởng và
phát triển là 10.000 – 15.000 lux (t ương đương nắng sáng lúc 8 giờ hoặc
nắng chiều lúc 16 giờ).
Ánh sáng cũng là nhân t ố quan trọng quyết định phẩm chất quả, ở vùng
nhiệt đới cần che bóng cho cây khi c ường độ ánh sáng quáạ nhm nhằm giảm
tác hại cho cây và qu ả.
- Nước: cây b ưởi cần nhiều nước trong thời kỳ ra hoa kết trái và thời kỳ
cây con, nh ưng cây c ũng rất sợ ngập úng. Ẩm độ thích hợp nhất cho cây b ưởi
là 70 – 80%, l ượng mưa khoảng 1000 – 2000 mm/n ăm. Trong mùa nắng cần
phải tưới nhiều nước cho cây.

27
Ẩm độ không khí là y ếu tố khá quan trọng ảnh hưởng đến sinh trưởng
của cây b ưởi, khi ẩm độ không khí cao làm cây ít thoát h ơi nước, ít tiêu hao
năng lượng cho quá trình hút ướnc. Nếu ẩm độ quá cao ẽs tạo điều kiện thuận
lợi cho bệnh hại phát triển như bệnh thối gốc, bệnh ghẻ, bệnh rám quả do
nấm,… Ẩm độ quá cao quả sẽ hấp thu nhiều tia tử ngoại làm màu s ắc cam
quýt ít t ươi tắn hơn. Nhiệt độ và ẩm độ quá cao làm quả phồng xốp chất lượng
kém [3], [12]. Ẩm độ không khí phù h ợp nhất vào kho ảng 70 - 75 %. Nước
rất cần cho cam quýt đặc biệt vào các giai đoạn ra chồi, ra hoa, quả đang đậu
(vào cu ối tháng 2đầu tháng 3) và giai đoạn phình quả đến khi quả chuẩn bị
chín. Lượng mưa thích hợp cho trồng cam quýt t ừ 1000 - 2400 mm/năm tối
thuận là 1200 mm. Các vùng trồng cam quýt trên thế giới để có sản lượng cao
đều có các phương pháp ướti hợp lý không ph ụ thuộc vào n ước trời. Ở những
vùng trồng cam quýt có k ỹ thuật cao người ta có th ể dùng biện pháp ướti
nước để điều khiển sự phân hóa hoa, t ỷ lệ nở hoa, hoa nở sớm hoặc muộn và
đặc biệt là ch ất lượng quả.
- Đất trồng phải có t ầng canh tác dầy ít nhất là 0,6 m, thành ph ần cơ
giới nhẹ hoặc trung bình, tơi xốp, thoát nước tốt, có hàm l ượng hữu cơ cao,
pH từ 5,5 – 7, m ực nước ngầm dưới 0,8 m.
Các yếu tố đất đai quan trọng khi lựa chọn đất trồng cam quýt đó là t ầng
đất sâu, đất dễ thoát nước, mực nước ngầm sâu ho ặc mực nước ngầm ổn định.
Mực nước ngầm trong đất nếu hơi cao một chút nhưng ổn định không lên
xuống thất thường thì cũng ít ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cam quýt. Mực
nước ngầm phải đảm bảo an toàn cho cây ph ải tối thiểu sâu 1,5 m d ưới mặt
đất. Độ pH thích hợp với sinh trưởng của cam quýt t ừ 5,5 – 6,5, đất quá chua
sẽ có nhi ều dinh dưỡng bị rửa trôi và c ũng có th ể gây độc với một số nguyên
ốt như đồng (Cu). Đất quá kiềm làm cây khó hút m ột số nguyên ốt nên có biểu
hiện thiếu kẽm (Zn), sắt (Fe). Nhìn chung đất phù hợp với cam

28
quýt là đất phù sa, phù sa cổ, đất bồi tụ, đất đỏ bazan, đất mùn đá vôi,… [15],
[4]. Đất có hàm l ượng mùn cao, tỷ lệ khoáng cân đối sẽ là lo ại đất phù hợp
với trồng cam quýt.
2.2. Tổng quan nghiên ứcu
2.2.1. Điều kiện tự nhiên
2.2.1.1. Vị trí địa lý
Xã T ức Tranh thuộc huyện Phú Lương là m ột xã trung du mi ền núi
của tỉnh Thái Nguyên, ằnm ở phía Nam của huyện cách trung tâm thành phố
30km, với tổng diện tích là 2559,35ha. V ị trí địa lí của xã nh ư sau:
- Phía Bắc giáp xã PhúĐô và xã Yên L ạc.
- Phía Đông giáp xã Minh Lập và Phú Đô.
- Phía Tây giáp xã Yên Lạc và xã Ph ấn Mễ.
- Phía Nam giáp xã Vô Tranh.
- Xã T ức Tranh bao gồm 24 xóm và chia thành 4 vùng.
- Vùng phía Tây bao g ồm 5 xóm: Tân Thái, Bãi B ằng, Khe Cốc, Minh
Hợp, Đập Tràn.
- Vùng phía đông bao g ồm 7 xóm: G ốc Lim, Đan Khê, Thác Dài, Gốc
Gạo, Ngoài Tranh, Đồng Lòng.
- Vùng tâm bao g ồm 7 xóm: Cây Th ị, Khe Xiêm, Sông Găng, Đồng
- Vùng phía bắc gồm 5 xóm: G ốc Cọ, Gốc Mít, Đồng Lường, Đồng
Tâm, Đồng Tiến.
2.2.1.2. Địa hình đất đai
Xã T ức Tranh có t ổng diện tích là 2559,35ha, trong đó di ện tích đất sử
dụng là 2252,35ha, chi ếm 99,73% đất chưa sử dụng là 7 ha chi ếm 0,27%
tổng diện tích đất tự nhiên ủca xã, di ện tích đất chưa sử dụng chiếm tỷ lệ rất
nhỏ, đó là nh ững vùng đất ven đường, ven sông (B ảng 4.1).

29
Mặc dù là xã s ản xuất nông nghi ệp là chính tuy nhiên diện tích đất bình
quân đầu người của xã r ất nhỏ, chỉ có 0,15 ha/ng ười trong đó đất trồng lúa
chỉ có 0,03 ha/ng ười, đất trồng hoa màu 0,008 ha/ng ười.
Diện tích đất mặt nước của xã t ương đối ít chủ yếu là sông, su ối, ao,
đầm. Diện tích đất mặt nước là 43,52 ha v ừa có tác dụng nuôi tr ồng thuỷ sản
vừa phục vụ cho sản xuất nông nghi ệp, đặc biệt xã có kho ảng 3km dòng
sông Cầu chảy qua với 3 đập ngăn nước phục vụ cho việc tưới tiêu.
Bảng 2.7. Diện tích các loại đất của xã T ức Tranh (2010 - 2011)
Loại đất
Diện tích đất Tỷ lệ
(ha) (%)
Tổng diện tích đất tự nhiên 2559,35 100
Đất nông nghi ệp 1211,3 47,33
Đất lâm nghi ệp 764,67 29,88
Đất ở 423,3 16,54
Đât xây d ựng các công trình phúc ợli xã h ội 153,08 5,98
Đất chưa sử dụng 7 0,27
Nguồn: (Số liệu xã t ức tranh)
Đất đai của xã ch ủ yếu là đất đồi, diện tích đất ruộng ít, thuộc loại đất cát
pha thịt, đất sỏi cơm, diện tích đất sỏi cơm chiếm tỷ lệ lớn nhất so với các loại
đất khác. Nhìn chungđất có độ màu m ỡ cao thích hợp cho nhiều loại cây trồng
lâu n ăm đặc biệt là cây chè. Toàn xã tr ồng được 1011,3 ha chè, bình quân đạt
0,111 ha chè/người.
Địa hình của xã t ương đối phức tạp, nhiều đồi núi hẹp và nh ững cánh
đồng xen kẽ, địa hình còn b ị chia cắt bởi các dòng suối nhỏ, đất đai thường
xuyên bị rửa trôi.

30
2.2.1.3. Điều kiện khí hậu thủy văn
Xã T ức Tranh nằm trong vành đai khí hậu nhiệt đới gió mùa, dao động
về nhiệt độ trong năm tương đối cao, thể hiện rõ ở bốn mùa. Mùa hè kéo dài từ
tháng ưt đến tháng 8, khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều, nhiệt độ trung bình 25o
C,
buổi trưa nhiệt độ có khi lên tới 37 - 38o
C. Độ ẩm từ 75 - 82%, trời nắng gắt,
thường xuyên có mưa giông và gió l ốc. Mùa Đông kéo dài t ừ cuối tháng
10đến tháng 2 năm sau, với những đợt gió mùa đông b ắc, nhiệt độ thấp, độ
ẩm không khí th ấp, lượng mưa không đáng kể, hay xuất hiện sương muối,
rétđậm rét hại gây nhi ều khó kh ăn cho ngành tr ồng trọt, chăn nuôi c ủa xã và
sinh ho ạt của người dân. Mùa xuân tr ời thường ấm, mưa phùn kéo dài, độ ẩm
không khí cao t ạo điều kiện cho các vi sinh vật gây b ệnh dịch cho cây trồng
và v ật nuôi. Khí h ậu mùa thu ôn hòa, mát mẻ thuận lợi cho sản xuất và sinh
hoạt của người dân.
Điều kiện khí hậu của xã r ất đa dạng là điều kiện thuận lợi để phát triển
cây tr ồng vật nuôi, tuy nhiên cũng gây nh ững khó kh ăn không nh ỏ cho sản
xuất nông nghi ệp và sinh ho ạt của nhân dân.
* Về nguồn nước
Xã T ức Tranh có sông C ầu chảy qua, có độ dài kho ảng 3km nhưng chỉ
chảy qua vành đai của xã. Xã có nhi ều suối nhưng phân b ố không đều, làm
cho công tác thủy lợi không thu ận tiện gặp nhiều khó kh ăn. Phần lớn lượng
nước tưới của xã ph ụ thuộc vào l ượng nước mưa dẫn đến sản xuất nông
nghiệp gặp nhiều khó kh ăn.
Để phục vụ cho nhu cầu sản xuất nước sinh hoạt và ph ục vụ sản xuất nông
nghiệp của người dân, xã đã xây d ựng một trạm bơm nước cung cấp nước cho
mùa khô, nâng cao n ăng xuất cây tr ồng, cải thiện đời sống nhân dân.

31
- Về giao thông
Huyện Phú Lương có qu ốc lộ 3 chạy qua nối liền thành ph ố Thái
Nguyên - Phú ươLng - Bắc Kạn. Xã T ức Tranh có m ạng lưới giao thông đang
được phát triển mở rộng, có đường huyện lộ rải nhựa dài 3,6km ch ạy qua
trung tâm xã, 100% các xóm có đường ô tô đến trung tâm, ngoài ra còn có
10km đường bê tông, còn lại là đường đất.
2.2.2. Điều kiện kinh tế - xã h ội
2.2.2.1. Tình hình kinh tế, xã h ội của xã T ức Tranh - huyện Phú Lương
 Tình hình kinh tế
Tức Tranh là m ột xã có c ơ cấu kinh tế đa dạng bao gồm nhiều thành
phần kinh tế cùng hoạt động.
- Về sản xuất nông nghi ệp: sản xuất nông nghi ệp chiếm một tỷ trọng
lớn, đem lại thu nhập chính cho người dân. Trong xã có t ới hơn 80% số hộ
tham gia sản xuất nông nghi ệp. Việc kết hợp chặt chẽ giữa trồng trọt và ch ăn
nuôi đã nâng cao hi ệu quả kinh tế, góp ph ần tăng thu nhập cho người dân.
- Về lâm nghi ệp: Do là m ột xã vùng núi có nhi ều đồi nên việc trồng cây
lâm nghi ệp cũng được chính quyền và nhân dân trong xã quan tâm th ực hiện.
- Về dịch vụ: Với đặc tính dân c ư thưa, đời sống thấp nên dịch vụ mới
đây m ới được phát triển, chủ yếu là các hàng tạp hóa ph ục vụ cho cuộc sống
hàng ngày. Tuy nhiên hiện nay dịch vụ đang có s ự phát triển đáng kể góp
phần đem lại bộ mặt mới cho xã.
Nhìn chung nền kinh tế của xã còn kém phát triển, vẫn mang tính tự phát
quy mô nh ỏ, sản xuất chưa được cơ giới hóa cao nên hiệu quả còn th ấp, đời
sống nhân dân còn ch ưa cao.

32
- Tình hình văn hóa xã h ội
Xã T ức Tranh có 1.983 h ộ gia đình và 8.527 nhân kh ẩu trong đó có h
ơn 80% số hộ gia đình sản xuất nông nghi ệp còn l ại là s ản xuất công nghi ệp
và dịch vụ.
Trình độ dân trí c ủa người dân trong xã ngày càng nâng cao. T ất cả các
trẻ em trong độ tuổi đi học đều được đến trường. Năm học 2009 - 2010 tổng số
học sinh trong trường mầm non là 467 em, t ổng số học sinh tiểu học là 721
em, tổng số học sinh trung học cơ sở 634 em. Kết quả học sinh đã t ốt nghiệp
lớp 9 là 152/161 em đạt 94,4%.
Việc chăm sóc s ức khỏe cho người dân ngày càng được quan tâm. N ăm
2010, xã đã đưa vào ho ạt động trạm y tế mới, góp ph ần phục vụ tốt hơn cho
người dân.
- Về trồng trọt
Ngành tr ồng trọt đã có chuy ển hướng mạnh theo hướng thâm canh t ăng
vụ, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào s ản xuất, gieo trồng những cây m ới có
năng suất cao, tăng hiệu quả kinh tế.
Diện tích trồng lúa là 161,42ha, rau màu là 39,58ha, đất trồng cây hàng
năm là 200ha. Theo báo cáo ơs kết 6 thángđầu năm 2010 tình hình sản xuất
trồng trọt như sau:
- Cây l ương thực và cây hoa màu
Tổng diện tích gieo trồng của vụ chiêm xuân 197/195ha đạt 101,02% kế
hoạch trong đó: Di ện tích lúa cao sản 143/140ha đạt 102,14%; Lúa xuân đạt
53,87 tạ/ha x 161,3ha = 868,92 tạ đạt 99,12%; Ngô đạt 35,5 tạ/ha, với diện
tích 4,6ha tương đương 16,33 tấn đạt 83,72%; Các loại cây hoa màu khác như
đỗ, lạc, mía....phát triển tốt và đạt chỉ tiêuđề ra.

33
- Cây chè
Đây là lo ại cây tr ồng chủ yếu của xã, đem lại thu nhập chính cho người
dân. T ổng diện tích trồng chè hiện nay đang tăng lên ừtng năm do một số
ruộng vườn được san lấp để trồng chè.Hiện nay giá chèđã t ăng lên so với
những năm trước do vậy người dân đã đầu tư nhiều hơn về vốn, kỹ thuật và
đang đem lại hiệu quả kinh tế cao.Người dân đã m ạnh đưa một số giống chè
mới vào s ản xuất và b ước đầu cho hiệu quả kinh tế.
Công tác trồng rừng phủ xanh đất trống đồi núi trọc được quan tâm th ực
hiện thường xuyên.Đặc biệt năm 2008 dự án 661đã được nghiệm thu, góp
phần cung cấp cây gi ống cho địa phương.
- Về chăn nuôi
Trong mấy năm gần đấy đã đạt được đạt được sự ổn định về cả số lượng và
chất lượng. Một số giống vật nuôi được đưa vào nuôi th ử nghiệm và cho kh ả
năng thích nghi tốt, cho hiệu quả kinh tế cao so với các giống hiện có. Theo s ố
liệu điều tra tổng đàn gia súc, gia cầm 6 thángđầu năm 2010 như sau:
Tổng đàn trâu bò có 439 con, nhìn chung đàn trâu bò được chăm sóc
khá ốtt. Tuy nhiên do thời tiết lạnh kéo dài trong vụ đông cùng v ới sự thiếu
hụt thức ăn nên sau vụ đông đàn trâu bò g ầy hơn trước đó.
Tổng đàn l ợn là 2470 con, ph ần lớn được nuôi theo ph ương thức tận
dụng, chỉ có m ột số hộ gia đình có đầu tư vốn, kỹ thuật nuôi theo ph ương
thức bán công nghiệp nên hiệu quả cao hơn. Ngoài các giống lợn địa phương
thì các giống lợn lai, lợn ngoại cũng được nuôi. T ổng đàn gia c ầm nuôi là
13.220 con, chủ yếu là các giống gia cầm địa phương, gà là đối tượng được
nuôi ch ủ yếu ở đây, ngan và v ịt được nuôi ít h ơn
- Chi nhánh nghiênứcu và phát triển động thực vật bản địa – Công ty c ổ
phần khai khoáng miền núi.

34
+ Chi nhánhđóng t ại xã T ức Tranh – Phú Lương - Thái Nguyênớvi tổng
diện tích là 05 ha. Địa giới hành chính ti ếp giáp với các xã sau:
+ Phía đông b ắc và đông ti ếp giáp với xã Phú Đô
+ Phía tây và tây b ắc tiếp giáp xã Yên ạLc
+ Phía nam giáp với xã Vô Tranh
2.2.2.2. Điều kiện về khí hậu
- Khí hậu:
Chi nhánh nằm trong khu vực trung du và mi ền núi phía bắc nên nó có
đặc điểm chung về thời tiết của khu vực. Khí hậu chia làm hai mùa rõ r ệt đó
là mùa mưa và mùa khô.
Mùa mưa kéo dài từ tháng 5đến tháng 10 nhưng lượng mưa chủ yếu tập
chung vào các tháng 6,7,8. Những tháng còn lại lượng mưa thấp hơn. Lượng
mưa trung bình hàng n ăm khoảng 1875 mm. Cao nhất là 2390 mm, th ấp nhất là
1420 mm. Nhiệt độ trung bình từ 23˚C - 28˚C. Độ ẩm tương đối từ 80 - 85 %.
Mùa khô kéo dài t ừ tháng 11 năm trước tới tháng 4 năm sau, đặc điểm
của những tháng này là lượng mưa ít, nhiệt độ thấp, thời tiết khô l ạnh. Nhiệt
độ trung bình từ 15 - 19˚C. Có nh ững thời điểm nhiệt độ xuống tới 4 - 7˚C,
độ ẩm tương đối 70 - 75 %.
- Thuỷ văn:
Chi nhánh có dòng Sông C ầu chảy qua bao bọc phía bắc và phía đông,
thường xuyên cung ấcp nước cho sản xuất.
Nhìn chung điều kiện thuỷ văn và th ời tiết khá thuận lợi cho sản xuất
của trang trại. Tuy nhiên ựs khác biệt giữa 2 mùa là điều kiện bất lợi cho sản
xuất. Lượng mưa tập chung vào tháng 6, 7, 8 cộng với địa hình hơi dốc của
đất canh tác dẫn đến hiện tượng bị rửa trôi. Ng ược lại mùa khô kéo dài nó s ẽ
ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất cây ăn quả và cây th ức ăn cho chăn nuôi.

35
Phần 3
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PH ƯƠNG PHÁP NGHIÊN C ỨU

Nghiên cứu tình hình sinh trưởng và phát triển của Bưởi da xanh chiết và ghép.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Nghiên cứu tình hình sinh trưởng và phát triển của Bưởi da xanh chiết và ghép.doc

Similar to Nghiên cứu tình hình sinh trưởng và phát triển của Bưởi da xanh chiết và ghép.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Nghiên cứu tình hình sinh trưởng và phát triển của Bưởi da xanh chiết và ghép.doc