Cơ sở lý luận về sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ TÁC ĐỘNG CỦA DƯ LUẬN XÃ
HỘI ĐỐI VỚI VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT
1.1. Khái luận về tác động dư luận xã hội với việc thực hiện pháp luật
1.1.1. Khái niệm dư luận xã hội
“Dư luận xã hội” là một thuật ngữ được hình thành từ rất sớm, được sử
dụng lần đầu tiên bởi nhà hoạt động xã hội người Anh Jolsbery vào thế kỉ XII
[41] và sau đó dần trở nên phổ biến. Và cho đến nay, thuật ngữ này đã có rất
nhiều khái niệm khác nhau do bản thân nó là một hiện tượng xã hội rất phong
phú, năng động, phức tạp; mặt khác do sự đa dạng trong các góc độ nghiên cứu
hay các quan điểm lý luận của các nhà nghiên cứu.
Trên thế giới đã có rất nhiều nhà nghiên cứu đưa ra các khái niệm về dư
luận xã hội. Nhà nghiên cứu dư luận xã hội người Nga B. K. Paderin đã định
nghĩa như sau:“Dư luận xã hội là tổng thể các ý kiến, trong đó chủ yếu là các
ý kiến thể hiện sự phán xét đánh giá, sự nhận định (bằng lời hoặc không bằng lời),
phản ánh ý nghĩa của các thực tế, quá trình, hiện tượng, sự kiện đối với các thể
chế, giai cấp xã hội nói chung và thái độ công khai hoặc che đậy của các nhóm
xã hội lớn nhỏ đối với các vấn đề của cuộc sống xã hội có động chạm
đến các lợi ích chung của họ” [34]. Các nhà nghiên cứu người Mỹ cũng sử
dụng khái niệm tương đồng với dư luận xã hội là khái niệm "công luận" và cũng
nêu ra những định nghĩa tương tự: "Công luận là tập hợp ý kiến cá nhân
ở bất cứ nơi đâu mà chúng ta có thể tìm được" [33].
Ở Việt Nam cũng có rất nhiều tác giả đã đưa ra những khái niệm về dư
luận xã hội. Theo ông Phạm Tiến Khu - Trung tâm nghiên cứu dư luận xã hội
thuộc Ban Tư Tưởng - Văn hóa Trưng Ương: "Dư luận xã hội là tập hợp các
luồng ý kiến cá nhân trước các vấn đề, sự kiện, hiện tượng, có tính thời sự"
[35]. Hay theo như Chung Á - Nguyễn Đình Tấn thì: “Dư luận xã hội là một
hiện tượng xã hội đặc biệt, biểu thị sự phán xét, đánh giá của quần chúng đối
13

với các vấn đề mà xã hội quan tâm” [41].
Có thể nói, hiện nay có rất nhiều khái niệm về dư luận xã hội được đưa
ra nhưng cũng chưa có một khái niệm chính thống và hoàn chỉnh nào được tất
cả các nhà nghiên cứu đồng tình. Song, tựu chung lại, trong hầu hết các khái
niệm đều đề cập tới những nội dung chính như sau:
Thứ nhất, dư luận xã hội là tập hợp những ý kiến, quan điểm, thái độ
mang tính chất phán xét đánh giá của nhiều người trước một thực tế xã hội nhất
định.
Thứ hai, sự phán xét đánh giá đó chỉ nảy sinh khi trong xã hội có những
vấn đề mang tính thời sự, có liên quan đến lợi ích chung của các nhóm xã hội
hay cộng đồng xã hội.
Thứ ba, vấn đề mang tính thời sự đó phải thu hút được sự quan tâm, chú
ý của nhiều người, của đa số các thành viên trong xã hội.
Theo đó, cũng kết hợp với tính chất cùng vai trò ý nghĩa thực tế của dư luận
xã hội, người viết xin đưa ra một khái niệm khá toàn diện từ các góc độ của dư
luận xã hội để làm căn cứ định hướng triển khai bài nghiên cứu như sau:
“Dư luận xã hội là một hiện tượng tâm lý xã hội đặc biệt, là ý kiến, thái
độ, quan điểm mang tính chất phán xét, đánh giá của cộng đồng xã hội trước
những vấn đề, sự việc, hiện tượng mang tính thời sự có liên quan đến lợi ích
chung của cả cộng đồng, xã hội và thu hút được sự quan tâm của số đông người
trong xã hội”.
1.1.2. Khái niệm thực hiện pháp luật
Dưới góc độ pháp lý, thực hiện pháp luật là hành vi hợp pháp, phù hợp
với các quy định của pháp luật và có lợi cho xã hội, cho N hhà nước và cho cá
nhân. Nói cách khác, tất cả hoạt động nào của con người, của các tổ chức mà
phù hợp với quy định của pháp luật thì đều được coi là biểu hiện của việc thực
hiện các quy phạm pháp luật. Thông qua hoạt động thực hiện pháp luật, mục
đích của Nhà nước khi ban hành pháp luật được hiện thực hóa. Do đóng một
14

vai trò quan trọng như vậy mà thực hiện pháp luật trở thành một trong những
khái niệm cơ bản của khoa học pháp lý.
Có nhiều quan điểm bàn về khái niệm thực hiện pháp luật, qua nghiên
cứu một số bài viết và giáo trình, người viết xin đưa ra một khái niệm chung về
thực hiện pháp luật đã được sử dụng phổ biến, rộng rãi như sau:“Thực hiện
pháp luật là một quá trình hoạt động có mục đích làm cho những quy định của
pháp luật đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các
chủ thể pháp luật.” [18]
1.1.3. Khái niệm về tác động của dư luận xã hội đối với thực hiện pháp luật
Dư luận xã hội và thực hiện pháp luật là hai hiện tượng độc lập với nhau,
song lại có mối quan hệ mật thiết, cả hai cùng hỗ trợ và thúc đẩy lẫn nhau.
Trong khuôn khổ khóa luận của mình, người viết xin đi sâu tìm hiểu sự tác động
của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật. Chúng ta không thể phủ
nhận sự tác động của dư luận xã hội trong đời sống pháp lý là vô cùng to lớn.
Một văn bản pháp luật nếu không quan tâm dư luận xã hội, ngược lại sẽ không
nhận được sự ủng hộ của người dân. Chúng ta có thể hiểu sự tác động ấy với
khái niệm như sau:
“Tác động của dư luận xã hội đối với thực hiện pháp luật là sự ảnh
hưởng từ các luồng ý kiến, thái độ, quan điểm mang tính chất phán xét, đánh
giá của cộng đồng xã hội đến các hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể
pháp luật trong đời sống làm nó trở nên tiêu cực hoặc tích cực”.
1.1.4. Nội dung của tác động dư luận xã hội đối với thực hiện pháp luật
1.1.4.1. Dư luận xã hội tác động trực tiếp và gián tiếp đến việc thực hiện
pháp luật
Với tư cách một hiện tượng xã hội, dư luận xã hội phản ánh tồn tại xã hội
nói chung, đồng thời phản ánh các sự kiện, hiện tượng pháp lý xảy ra trong đời
sống xã hội. Sự bàn luận, trao đổi ý kiến giữa các thành viên trong xã hội về các
sự kiện, hiện tượng pháp lý đưa tới kết quả là, họ đạt tới sự nhận thức chung, thống
nhất trong các phán xét, đánh giá về sự việc, sự kiện pháp lý. Đối
15

với thực hiện pháp luật, dư luận xã hội luôn tác động mạnh mẽ và có những ảnh
hưởng trực tiếp và gián tiếp.
*Tác động trực tiếp:
Dư luận xã hội tác động trực tiếp đến thực hiện pháp luật được phản ánh
qua các cuộc trưng cầu ý dân hay khiếu nại tố cáo. Bên cạnh đó, dư luận xã hội
cũng có những tác động trực tiếp và mạnh mẽ đến hành vi của các chủ thể thực
hiện pháp luật, đó là trực tiếp lên án những hành vi vi phạm pháp luật, buộc người
đang thực hiện hành vi đó phải tạm dừng, thậm chí là chấm dứt hoàn toàn hành vi
đó. Việc chủ thể pháp luật tự mình nhận thức, phân tích, đánh giá trong ý thức,
sau đó tự điều chỉnh hành vi thực tế của mình được gọi là cơ chế tự thân (cơ chế
bên trong) của thực hiện pháp luật. Dư luận xã hội sẽ tác động đến sự tự điều chỉnh
này của chủ thể pháp luật. Khi thực hiện một hành vi hợp pháp, các chủ thể đều
phải có nhận thức trước về hành vi của mình, rằng hành
vi đó có đúng hay không, có phù hợp với quy định của pháp luật hay không.
Phải có sự tự ý thức như vậy thì khi thực hiện trên thực tế chủ thể mới có thể
tự điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp với quy định của pháp luật.
Ngược lại, nếu các cá nhân không tự nhận thức về tính đúng sai, phù hợp hay
không phù hợp trong hành vi của mình trước khi thực hiện thì rất dễ mắc phải
những sai lầm, dẫn tới các hành vi vi phạm pháp luật trên thực tế. Đối với những
hành vi vi phạm pháp pháp luật đã bị Nhà nước xử lý thì ngoài bản án của tòa,
người đó còn phải chịu một bản án khác, đó là bản án của dư luận. Dư luận xã
hội đã phát huy vai trò không nhỏ trong thực hiện pháp luật thông qua sự tác
động vào quá trình chuyển hóa từ nhận thức đến hành vi thực tế hợp pháp của
chủ thể pháp luật. Song, bên cạnh đó, cũng chính dư luận xã hội đã gây ra những
ảnh hưởng tiêu cực trong nhận thức cũng như dẫn đến hành vi vi phạm pháp
luật của họ.
*Tác động gián tiếp:
Dư luận xã hội gián tiếp tác động đến tâm lý pháp luật, đến nhận thức tự
đánh giá của mỗi cá nhân về pháp luật để từ đó tác động đến việc thực hiện
16

pháp luật. Trên cơ sở ý thức pháp luật của các cá nhân, tổ chức được nâng cao,
chủ thể sẽ thực hiện hành vi nếu chắc chắn được hành vi đó là hợp pháp và ngược
lại họ sẽ hủy không thực hiện hành vi nào đó nếu biết rằng hành vi ấy là trái pháp
luật. Ngoài sự phán xét, phản đối của xã hội, hành vi của các chủ thể còn chịu sự
chi phối của tòa án “lương tâm” mỗi người. Nhờ đó, những hành
vi vi phạm pháp luật sẽ dần bị ngăn chặn, thay vào đó là những hành vi hợp pháp
được thực hiện trong xã hội. Dư luận xã hội cũng tích cực ủng hộ khuyến khích
những hành vi đúng đắn, phù hợp với những lợi ích chung. Đó có thể là những
hoạt động tuyên truyền pháp luật, các chương trình từ thiện, giúp đỡ những người
khó khăn... Chính sự ủng hộ, khuyến khích của toàn xã hội đó sẽ góp phần xây
dựng cho người dân một lối sống cao đẹp, tôn trọng và tích cực thực hiện các tốt
pháp luật vào đời sống. Có thể nói, dư luận xã hội có tác động
lâu dài đến việc xây dựng nhân cách con người, từ đó tác động đến ý thức, hành
vi của chủ thể thực hiện pháp luật.
Bên cạnh đó, dư luận xã hội cũng gián tiếp tác động đến ý thức và hành
vi của chủ thể thực hiện pháp luật qua các yếu tố khác:
Thứ nhất, dư luận xã hội tác động đến xã hội, môi trường sống; từ đó
gián tiếp tác động đến thực hiện pháp luật:
Dư luận xã hội là một mảnh ghép quan trọng trong sự phát triển của xã
hội, dư luận xã hội “đúng chất” và “hiệu quả” sẽ góp phần tạo nên một xã hội
văn minh, đồng thời đó cũng là biểu hiện của một xã hội dân chủ, công bằng.
Xã hội, môi trường sống là yếu tố hoàn cảnh khách quan đầu tiên được kể đến
có tác động tới thực hiện pháp luật. Một xã hội ổn định và phát triển bao giờ
cũng tạo điều kiện, yêu cầu các chủ thể phải tôn trọng thực hiện pháp luật.
Ngược lại, một xã hội nghèo nàn, lạc hậu sẽ đánh mất đi niềm tin của các chủ
thể với xã hội nói chung và pháp luật nói riêng, pháp luật sẽ không được coi
trọng và thực hiện trong đời sống xã hội.
Thứ hai, dư luận xã hội tác động đến hoạt động quản lý Nhà nước và
việc áp dụng những biện pháp cưỡng chế Nhà nước:
17

Để xây dựng được bộ máy Nhà nước vững mạnh cần phải phát huy hơn
nữa quyền làm chủ và giám sát của nhân dân, đặc biệt là hoạt động kiểm tra,
giám sát và xây dựng của nhân dân thông qua dư luận xã hội. Sự phán xét, đánh
giá của dư luận đặt ra yêu cầu Nhà nước phải không ngừng hoàn thiện và nâng
cao chất lượng bộ máy, tổ chức của mình.
Nhà nước tác động vào việc thực hiện pháp luật của các chủ thể trên các
phương diện sau: Nhà nước giáo dục, tuyên truyền nâng cao ý thức tôn trọng
thực hiện pháp luật của các cá nhân, tổ chức trong xã hội; Nhà nước sử dụng
quyền lực để kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật của các chủ thể trong
xã hội.
Tất cả những tác động trên của Nhà nước với thực hiện pháp luật chỉ
được phát huy khi bộ máy Nhà nước thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ của
mình trên nền tảng đội ngũ cán bộ, các cấp chính quyền trong sạch, vững mạnh.
Các chủ thể trong xã hội được đặt dưới sự quản lý sát sao của một bộ máy chính
quyền vững mạnh bao giờ cũng có ý thức tôn trọng và thực hiện pháp luật
nghiêm chỉnh. Ngược lại, trong một Nhà nước mà bộ máy Nhà nước, tổ chức
lỏng lẻo không thống nhất, tham nhũng, quan liêu,... thì các chủ thể pháp luật
sẽ dễ coi thường và thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật.
Thứ ba, dư luận xã hội tác động đến các công cụ điều chỉnh quan hệ xã
hội – một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến ý thức và hành vi của
chủ thể thực hiện pháp luật:
Vận động cùng sự phát triển của xã hội, các công cụ điều chỉnh quan hệ xã
hội như: pháp luật, đạo đức, phong tục tập quán, tín điều tôn giáo, lệ làng,… cũng
chịu sự tác động thay đổi của nhiều yếu tố, trong đó phải kể đến dư luận xã hội.
Dư luận phán xét đúng sai là căn cứ để Nhà nước và toàn cộng đồng xã hội có sự
điều chỉnh những quy tắc trong xử sự để phù hợp với yêu cầu xã hội.
Những quy tắc xử sự chung ấy điều chỉnh hành vi của các chủ thể trong
xã hội, nó ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc hình thành và nâng cao ý thức thực
hiện pháp luật của các chủ thể. Đồng thời, hệ thống các công cụ điều chỉnh
18

quan hệ xã hội còn tác động điều chỉnh hành vi của các chủ thể thực hiện pháp
luật thông qua sự lên án, phản đối những hành vi tiêu cực, sai trái hay ủng hộ,
khuyến khích những hành vi hợp pháp, tích cực.
Với những phân tích trên đây có thể thấy, sự tác động của dư luận xã hội
đối với việc thực hiện pháp luật vừa trực tiếp lại vừa gián tiếp. Nó tác động trực
tiếp đến ý thức và hành vi thực tế của chủ thể. Sự bất bình của dư luận xã hội
đối với những hành vi vi phạm pháp luật có tác động mạnh mẽ đến việc uốn
nắn, điều chỉnh ý thức pháp luật của các cá nhân. Đồng thời, dư luận xã hội còn
tác động gián tiếp đến thực hiện pháp luật qua các yếu tố như xã hội, Nhà nước,
pháp luật,... từ đó tạo điều kiện hỗ trợ và đẩy mạnh hiệu lực của thực hiện pháp
luật vào đời sống xã hội.
1.1.4.2. Dư luận xã hội tác động đến thực hiện pháp luật cả chiều tích cực
và tiêu cực
Trong cuộc sống, hầu hết những vấn đề, những sự kiện đều có hai mặt
tích cực, tiêu cực đan xen và sự tác động của dư luận xã hội đến thực hiện pháp
luật cũng vậy. Dư luận có những tác động tích cực và tiêu cực đến thực hiện
pháp luật dựa vào các nguồn tin mà từ đó nó hình thành.
*Tác động tích cực:
Nếu dư luận xã hội hình thành dựa vào nguồn tin xác thực, có ý nghĩa
góp ý, xây dựng thì sẽ trở thành thông tin hữu ích khi phản ánh được những
quan điểm, những đánh giá của xã hội về hoạt động thực hiện pháp luật. Thực
tế, dư luận xã hội tác động tích cực đến việc thực hiện pháp luật trên các nội
dung, phương diện chính sau:
Thứ nhất, dư luận xã hội thúc đẩy xây dựng và nâng cao ý thức pháp
luật:
Chính sự tác động tích cực của dư luận xã hội như kịp thời đưa ra các ý kiến
đánh giá về các sự kiện, hiện tượng diễn ra trong xã hội giúp con người tự nhìn
nhận được bản thân từ đó đã thúc đẩy con người luôn luôn phấn đấu đạt được
những gì tốt đẹp nhất, góp phần hình thành nhân cách cao đẹp, cũng như
19

ý thức pháp luật của họ. Khi ý thức pháp luật được xây dựng và không ngừng
nâng cao sẽ góp phần giúp cho hoạt động thực hiện pháp luật được tôn trọng
và đạt hiệu quả cao hơn.
Ý thức pháp luật thể hiện nhận thức của công dân và thái độ của họ đối
với các quy định của pháp luật. Sự tôn trọng và ý thức pháp luật tốt sẽ định
hướng cho hành vi của chủ thể làm cho hành vi của họ phù hợp với quy định
của pháp luật. Ngược lại, sự coi thường pháp luật sẽ dễ dẫn đến hành vi trái
pháp luật. Vì vậy, ý thức pháp luật càng được nâng cao thì hiệu quả trong thực
hiện pháp luật càng được bảo đảm.
Khi ý thức pháp luật xã hội được nâng cao là tiền đề cho hoạt động thực
hiện pháp luật ngày càng hiệu quả. Không có bất kỳ ai mong muốn hành động
của mình bị toàn xã hội lên án hay phản đối. Chính vì vậy mà khi ý thức pháp
luật xã hội được nâng cao thì những hành vi trái pháp luật sẽ ngày càng ít đi.
Vì trong xã hội mà tất cả mọi người đều tôn trọng pháp luật, ý thức pháp luật
xã hội cao thì mọi hành vi vi phạm pháp luật đều sẽ bị phản đối, lên án ở mọi
lúc, mọi nơi.
Thứ hai, dư luận xã hội điều chỉnh hành vi thực tế của các chủ thể trong
xã hội:
“Ý thức quyết định hành vi”. Không chỉ tác động đến ý thức pháp luật, dư
luận xã hội còn tác động trực tiếp đến hành vi thực tế của các chủ thể. Trên cơ sở
thúc đẩy nâng cao ý thức pháp luật cá nhân, ý thức pháp luật xã hội thì dư luận xã
hội còn tác động đến cả hành vi thực tế của các chủ thể trong xã hội, góp phần
điều chỉnh sao cho các hành vi ấy phù hợp với các quy định của pháp luật. Cũng
từ chuẩn mực ấy, họ biết được những hành vi nào không được phép thực hiện.
Nhờ đó mà giảm thiểu được các hành vi trái đạo đức, pháp luật.
Cụ thể, dư luận xã hội có tác động trực tiếp và mạnh mẽ đến hành vi của
các chủ thể như sau:
20

Dư luận xã hội là công cụ trong ngăn ngừa những hành vi vi phạm pháp
luật. Dư luận xã hội tác động đến ý thức pháp luật để từ đó các chủ thể tự nhận
thức và thực hiện pháp luật đúng đắn.
Dư luận xã hội cũng có thể tác động trực tiếp nhằm lên án những hành
vi vi phạm pháp luật, buộc người đang thực hiện hành vi đó phải tạm dừng,
thậm chí là chấm dứt hoàn toàn hành vi đó.
Bên cạnh sự phản đối, lên án để ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật
thì dư luận xã hội còn tích cực ủng hộ khuyến khích những hành vi tích cực,
phù hợp với những lợi ích chung.
Thứ ba, dư luận xã hội nâng cao chất lượng điều kiện ngoại cảnh thúc
đẩy hoạt động thực hiện pháp luật:
Dư luận xã hội không chỉ tác động trực tiếp vào ý thức và hành vi thực
tế của chủ thể mà còn có vai trò quan trọng trong xây dựng, nâng cao chất lượng
điều kiện ngoại cảnh cho thực hiện pháp luật (xã hội, Nhà nước, pháp luật, các
công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội khác…). Cụ thể như sau:
Dư luận xã hội nâng cao điều kiện xã hội, góp phần thúc đẩy hoạt động thực
hiện pháp luật. Dư luận xã hội là tiếng nói chung phản ánh hiệu quả những mong
muốn, nguyện vọng của số đông người trong xã hội. Dư luận xã hội vừa phát huy
được quyền tự chủ của nhân dân vừa lên án những tiêu cực, hạn chế; tuyên dương,
khuyến khích những hành vi cao đẹp trong xã hội. Từ đó góp phần xây dựng lên
một xã hội ổn định, phát triển, một môi trường thuận lợi để các chủ thể có lòng tin
vào pháp luật và hiện thực hóa pháp luật trở thành hành
vi hợp pháp của mình.
Bộ máy Nhà nước trong sạch thì hoạt động thực hiện pháp luật mới có
thể đạt được hiệu quả cao. Dư luận xã hội được coi là búa rìu của tệ nạn tham
nhũng, quan liêu, cửa quyền. Nó sẵn sàng lên án, tố cáo các hiện tượng tiêu cực
đó để đảm bảo cho bộ máy Nhà nước luôn luôn vững mạnh.
Một hệ thống pháp luật thống nhất, hoàn thiện là điều kiện cần thiết đảm
bảo hiệu quả cho hoạt động thực hiện pháp luật. Dư luận xã hội là yếu tố mà
21

nhà làm luật bắt buộc phải tìm hiểu, tham khảo trong quá trình xây dựng pháp
luật vì một văn bản pháp luật không thể đem lại hiệu quả nếu xa rời thực tế; xa
rời yêu cầu, nguyện vọng của nhân dân. Đồng thời dư luận xã hội còn phản ánh
được những hạn chế của hệ thống pháp luật khi thực hiện vào đời sống như: Có
quá nhiều văn bản luật và hướng dẫn thi hành văn bản pháp luật, nội dung giữa
các văn bản còn tồn tại mâu thuẫn, chồng chéo, nhiều văn bản quy phạm pháp
luật ban hành trái pháp luật (Năm 2017 có 5639 văn bản trái pháp luật được các
Bộ, cơ quan ngang Bộ và địa phương ban hành) [28]. Trên cơ sở đó các nhà
làm luật có những điều chỉnh, sửa đổi sao cho phù hợp.
Dư luận xã hội có tác động đến các công cụ điều chỉnh quan hệ xã hội
như: Đạo đức, tôn giáo, hương ước,... thông qua việc ủng hộ hay lên án những
yêu cầu, chuẩn mực trong xử sự mà các công cụ ấy đặt ra với các chủ thể trong
xã hội. Qua đó phát huy được vai trò của các công cụ ấy đến việc hiện thực hóa
pháp luật vào đời sống xã hội.
Thứ tư, dư luận xã hội giám sát, tư vấn hoạt động thực hiện pháp luật,
đặc biệt là hoạt động áp dụng pháp luật:
Hoạt động giám sát của dư luận xã hội tác động đến tất cả các hình thức
thực hiện pháp luật, trong đó có tác động mạnh và quan trọng nhất với hình
thức áp dụng pháp luật, cụ thể như sau:
Với hoạt động tuân thủ pháp luật: Nhờ sự giám sát của dư luận xã hội,
buộc các chủ thể phải kiềm chế không tiến hành các hoạt động mà pháp luật
cấm.
Với hoạt động thi hành pháp luật: Cùng với các cơ quan nhà nước, sự
giám sát của dư luận buộc các chủ thể pháp luật phải tích cực thực hiện nghĩa
vụ pháp lý của mình.
Với hoạt động sử dụng pháp luật: Qua sự giám sát của dư luận buộc các chủ
thể pháp luật chỉ tiến hành những hành vi mà pháp luật cho phép thực hiện.
Với hoạt động áp dụng pháp luật: Áp dụng pháp luật là một hình thức
thực hiện pháp luật đặc biệt. Kết quả của hoạt động này luôn có ảnh hưởng rất
lớn đến quyền lợi của các chủ thể bị áp dụng. Do vậy, nếu không có sự giám
22

sát của người dân, hoạt động áp dụng pháp luật trên thực tế sẽ kém hiệu quả,
gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân. Vì thế cần phải tăng cường vai trò
giám sát của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật.
*Tác động tiêu cực:
Bên cạnh việc đem lại những lợi ích, tác động tích cực thì dư luận xã hội
cũng tồn tại những hạn chế, ảnh hưởng tiêu cực đến ý thức và hành vi thực hiện
pháp luật của cá nhân trong xã hội. Những dư luận xấu cổ vũ cho hành vi phạm
pháp, chống đối người thi hành công vụ, làm ngơ trước người bị hại,… nếu
không kịp thời loại trừ sẽ tạo ra những thành phần ý thức pháp luật kém trong
xã hội, từ đó dẫn đến những hành vi vi phạm trong hoạt động thực hiện pháp
luật. Đặc biệt, thói a dua “ném đá” phong trào của công chúng hiện nay đã làm
mất đi ý nghĩa tích cực của dư luận xã hội, biến nó trở thành công cụ đả kích
một hoặc một nhóm chủ thể nào đó chỉ để nhằm thỏa mãn sự bức xúc của mình
mà không hề có sự tìm hiểu, đánh giá từ trước. Ví dụ: Vụ việc một nữ sinh ở
Tiền Giang khi bị lộ đoạn phim chứa hình ảnh nhạy cảm đã phải chọn cách từ
bỏ cuộc sống vì nhiều bình luận tiêu cực, độc địa từ phía những người không
quen biết. Hoặc việc những bình luận ác ý, thậm chí mang tính xúc phạm về
nhan sắc mà hoa hậu H’Hen Niê phải đối mặt ngay sau khi đăng quang Hoa
hậu Hoàn vũ Việt Nam 2017 [43].
Một trong những hạn chế của sự tác động dư luận xã hội đến thực hiện pháp
luật phải nói đến hoạt động áp dụng pháp luật của các cơ quan chức năng, của đội
ngũ cán bộ trong bộ máy Nhà nước. Sự đề cao quá mức vai trò của dư luận xã hội
đã làm phát sinh tình trạng cán bộ xử lý công việc theo dư luận xã hội, chạy theo
dư luận xã hội mà không phân tích, đánh giá đúng bản chất của vấn đề. Trên thực
tế, vẫn tồn tại một bộ phận đáng kể cán bộ cơ sở thiếu chính kiến, không tự tin
trong xử lý công việc chuyên môn, đều làm theo sự phán xét đánh giá của dư luận
xã hội. Điều đó rất dễ khiến các cơ quan Nhà nước đưa ra các quyết định sai lầm
và người chịu thiệt hại trực tiếp chính là nhân dân.
23

Những tác động tiêu cực của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật đã
gây ra những ảnh hưởng xấu đến toàn thể cộng đồng xã hội. Dư luận xã hội
được hình thành khi không có căn cứ hoặc dựa vào nguồn thông tin không rõ
ràng, phiến diện, cho dù là cố ý hay vô ý, nó có thể tạo tin đồn nhảm và bị sử
dụng cho một mục đích nào đó trái pháp luật. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến an
ninh trật tự và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Ví dụ: Trong tình hình
dịch bệnh hô hấp cấp tính nặng virus Corona 2 (SARS-CoV-2) diễn biến phức
tạp như hiện nay việc “loạn thông tin” giữa các nhóm dư luận xã hội là một vấn
đề vô cùng nhức nhối. Từ các thông tin sai lệch về các trường hợp bị nhiễm
bệnh, tình hình cách li cho đến các thông tin hoang đường như “ăn trứng luộc
vào 12 giờ đêm có thể chữa khỏi bệnh”… Tất cả những điều đó ảnh hưởng
không những đến quyền, lợi ích, danh dự của một vài cá nhân những người bị
tung tin đồn thất thiệt về việc mình bị nhiễm bệnh mà xa hơn nó có thể ảnh
hưởng đển lợi ích của toàn xã hội khi các dư luận xã hội đó có thể gây hoang
mang trong dân chúng dẫn đến việc : Đầu cơ, tính trữ hàng hóa , các hành vi
gây rối trật tự công cộng…
1.1.4.3. Sự tác động của dư luận xã hội có tính định hướng, điều chỉnh
hành vi thực hiện pháp luật
Pháp luật được ban hành nhằm điều chỉnh các mối quan hệ trong xã hội
theo một định hướng nhất định và được thể hiện thông qua những hành vi thực
hiện pháp luật cụ thể của mỗi cá nhân. Trong đó, việc mỗi cá nhân tự giác tuân
thủ, sử dụng, thi hành hay áp dụng quy định của pháp luật là vấn đề quan trọng
nhất để pháp luật phát huy được hiệu lực thực sự trong đời sống xã hội. Song, để
đảm bảo cho các hoạt động đó đạt hiệu quả cao thì sự định hướng các hành
vi thực hiện pháp luật là vô cùng cần thiết. Sự tác động của dư luận xã hội đã
góp phần định hướng được điều đó.
Dư luận xã hội bản chất là những đánh giá, nhận xét về một sự vật, hiện
tượng, quá trình nào đó đang diễn ra trong xã hội. Chính nhờ sự khen chê kịp thời
của dư luận đã giúp từng chủ thể có thể nhìn nhận lại thái độ, hành vi của
24

mình rồi trên cơ sở đó điều chỉnh hành vi thực tế sao cho phù hợp với pháp luật,
các giá trị đạo đức, phong tục tập quán cùng các truyền thống tốt đẹp của dân
tộc. Nói cách khác, dư luận xã hội, trong trường hợp này, là “tấm gương” để
mỗi cá nhân tự soi mình vào đó mà định hướng, điều chỉnh hành vi ứng xử của
bản thân. Chính sự tác động này của dư luận xã hội đã thúc đẩy con người luôn
luôn phấn đấu đạt được những gì tốt đẹp nhất và từ đó góp phần hình thành
nhân cách cao đẹp, cũng như ý thức pháp luật của họ. Khi ý thức pháp luật được
xây dựng và không ngừng nâng cao sẽ góp phần giúp cho hoạt động thực hiện
pháp luật được tôn trọng và đạt hiệu quả cao hơn.
Hơn nữa, dư luận xã hội còn có tác động lâu dài đến việc hình thành nhân
cách con người. Điều này phản ánh qua mối quan hệ khăng khít giữa dư luận xã
hội với các chuẩn mực xã hội. Theo thời gian mỗi cá nhân trong xã hội sẽ tự
ý thức được những điều nên hay không nên, được hay không được phép thực
hiện. Thực tế cho thấy rằng, ai ai trong chúng ta cũng đều quan tâm xem dư
luận xã hội đã và đang đánh giá về mình như thế nào. Chính vì sự quan tâm ấy,
mà mỗi cá nhân đều có khuynh hướng thực hiện những hành vi được xã hội
đánh giá, nhận xét tốt, đồng thời khắc phục sửa chữa những sai sót, hạn chế để
đáp ứng những đòi hỏi của ngày càng cao của xã hội.
1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tác động của dư luận xã hội với thực hiện
pháp luật
1.2.1. Tác động của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật bị ảnh hưởng
bởi kinh tế
Điều kiện sống của cộng đồng dân cư cũng có ảnh hưởng khá lớn đến nội
dung, phương hướng đánh giá việc thực hiện pháp luật. Những nơi điều kiện sống
còn khó khăn, đời sống thấp thì đại đa số người dân thường chú trọng vào cải thiện
kinh tế mà ít quan tâm đến các vấn đề pháp luật nói chung và việc thực hiện pháp
luật nói riêng. Song, bên cạnh đó cũng có những bộ phận tầng lớp dân cư rất quan
tâm đến những chủ trương, chính sách pháp luật về phát triển kinh tế cũng như
việc hiện thực hóa các quy định ấy vào đời sống để họ
25

có thể nâng cao điều kiện sống của mình.
Với những nơi có nền kinh tế phát triển, các phương tiện thông tin đại
chúng được sử dụng phổ biến cũng góp phần tạo điều kiện khiến người dân dễ
dàng tiếp cận nguồn thông tin về pháp luật, nâng cao hiểu biết ý thức pháp luật
cũng như dễ dàng thể hiện quan điểm đánh giá của mình đối với các hoạt động
thực hiện pháp luật.
Như vậy, nền kinh tế phát triển cùng những mặt tích cực của nó có thể
nói đã góp phần giúp người dân hình thành được tư duy năng động, dám lên
tiếng thể hiện quan điểm cá nhân của mình trong việc thực hiện pháp luật của
nước ta.
1.2.2. Tác động của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật bị ảnh hưởng
bởi các yếu tố văn hóa, xã hội
Trong điều kiện xã hội có nền dân chủ rộng rãi, thông tin đa dạng, phong
phú, nhiều chiều như hiện nay, các tầng lớp xã hội có thể thẳng thắn, công khai,
cởi mở bày tỏ chính kiến, quan điểm, nguyện vọng của mình đối với các vấn
đề pháp luật cũng như yêu cầu các cơ quan thực hiện pháp luật trợ giúp, bảo vệ
lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình.
Một xã hội mà ở đó người dân có tính cộng đồng cũng tạo tiền đề khuyến
khích họ có thể cởi mở, thẳng thắn tham gia bày tỏ ý kiến về những cái được
và cái chưa được trong hoạt động thực hiện pháp luật. Một xã hội phát triển,
văn minh cũng góp phần hướng những thông tin tích cực về các sự kiện pháp
luật, hoạt động thực hiện pháp luật đến mọi người dân. Những thông tin đó sẽ
phần nào tác động đến suy nghĩ, nhận thức và hành vi của mỗi con người, khiến
họ thực hiện pháp luật tốt hơn.
Có thể nói, một xã hội tốt sẽ khiến cho sự tác động của dư luận xã hội
đối với việc thực hiện pháp luật ngày càng trở nên mạnh mẽ và được định hướng
một cách tốt hơn.
Bên cạnh đó, văn hóa cũng là một yếu tố ảnh hưởng không nhỏ đến sự
tác động của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật. Phong tục, tập quán hay
26

thói quen được hình thành trong đời sống xã hội của các tầng lớp dân cư cũng
ảnh hưởng đến sự đánh giá, phán xét của họ đến việc thực hiện pháp luật. Từ
khi chưa có pháp luật, con người đã biết sử dụng dư luận xã hội để bảo đảm
cho các quy phạm xã hội được thực hiện. Và cho đến nay, việc đó như trở thành
một thói quen trong xã hội.
Có thể nói, với những nơi văn hóa, xã hội phát triển, người dân có thể
dùng dư luận xã hội tác động tích cực đến việc thực hiện pháp luật. Song, thực
tế vẫn có những nơi trình độ dân trí còn thấp; đời sống xã hội còn tồn tại không
ít những hủ tục lỗi thời; hơn nữa, với thói quen của người dân khi sử dụng
những dư luận lạc hậu để ổn định xã hội mà không coi trọng pháp luật sẽ khiến
phát sinh những nguồn sóng dư luận tiêu cực hình thành gây cản trở thực hiện
pháp luật.
1.2.3. Sự tác động của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật bị quy định
bởi pháp luật
Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung, do được
Nhà nước đặt ra để quản lý xã hội, bảo vệ nhân dân. Do đó, đối tượng chịu sự
tác động trực tiếp của pháp luật không ai khác chính là quần chúng nhân dân.
Khi pháp luật bộc lộ những yếu kém, nhân dân là người phải chịu không ít ảnh
hưởng. Chính vì vậy, chỉ có dư luận xã hội của quần chúng nhân dân mới đưa
ra được những nhận xét, đánh giá chính xác về tính hợp lý và hiệu quả của
những quy phạm pháp luật. Suy cho cùng, pháp luật hiện hành chính là yếu tố
ảnh hưởng đến sự tác động của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật.
Trên thực tế cũng có những quy phạm pháp luật được người dân đồng tình
ủng hộ, song không phải những người thực hiện và áp dụng nó đã thực hiện một
cách nghiêm chỉnh và đầy đủ. Trước những hành vi vi phạm pháp luật, những hành
vi đi ngược lại với lợi ích của cộng đồng, của xã hội thì không ai khác dư luận xã
hội sẽ lên tiếng. Pháp luật không thể đi ngược dư luận xã hội. Và thực tế cho thấy
những quy định pháp luật đi ngược với dư luận xã hội đều không có hiệu lực trên
thực tế, nó sẽ gây ra những ảnh hưởng tiêu cực trong
27

dư luận xã hội.
Hệ thống pháp luật không vững chắc cũng sẽ khiến người dân mất niềm
tin vào pháp luật; từ đó có thái độ thờ ơ, đánh giá hời hợt, thậm chí sẽ bộc lộ
những quan điểm tiêu cực trước những hành vi thực hiện pháp luật. Sự hoạt
động của các cơ quan chức năng trong việc thực hiện pháp luật có tác động
quan trọng đến tư tưởng, quan điểm của người dân. Chỉ khi các cơ quan chức
năng hoạt động thực hiện pháp luật hiệu quả, người dân mới tích cực tham gia
đóng góp ý kiến, lên tiếng bày tỏ quan điểm, nhìn nhận của mình về các sự kiện
pháp luật; dư luận xã hội cũng từ đó mới có thể phát huy một cách mạnh mẽ
trong việc thực hiện pháp luật.
28

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Dư luận xã hội là một hiện tượng tinh thần phức tạp của xã hội nên khó
có thể mô tả hết nội hàm của nó trong một vài dòng định nghĩa ngắn. Vì vậy
hiện nay gần như không tồn tại một định nghĩa toàn diện về dư luận xã hội được
tất cả mọi người đồng tình.
Thực hiện pháp luật có vai trò hiện thực hóa các quy định của pháp luật;
là cơ sở để thiết lập, củng cố và tăng cường quyền lực nhà nước; đồng thời giúp
phát triển ý thức đạo đức người dân; thể hiện sự bảo đảm quyền, lợi ích hợp
pháp của mỗi công dân.
Dư luận xã hội và hoạt động thực hiện pháp luật có mối quan hệ chặt chẽ
với nhau và sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật là
nội dung chính mà người viết muốn đi sâu tìm hiểu trong bài viết này.

Cơ sở lý luận về sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ sở lý luận về sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật.docx

Similar to Cơ sở lý luận về sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ sở lý luận về sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật.docx