4. WIRASAN CERPEN
• cerpen Bali puniki wantah sinalih tunggil karya
sastra Bali anyar mawangun prosa sane
ceritanyane cutet. Nyiritayang kahuripan
tokohnyane wantah akidik. Nenten jangkep
kadi ring novel. Punika sane mawinan cerpen
puniki sering kabaos satua bawah utawi cerita
cutet. Dadosnyane, cerpen Bali punika wantah
karya sastra Bali anyar mawangun gancaran
sane ceritanyane cutet.
5. WIRASAN CERPEN
Patut kuningin, Kasusastraan Bali kabinayang
dados susastra Bali purwa (tradisional) miwah
susastra Bali anyar (modern). Kasusastran Bali
purwa marupa karya-karya sastra sane sampun
wenten saking dumun minakadi gancaran
,tembang Miwah sloka-sloka palawakia. Raris
sajeroning kasusastran Bali anyar wenten karya
sastra marupa puisi miwah prosa .
6. Teks Cerpen Bali
GEDE OMBAK GEDE ANGIN
Dauh kalih sampun ayat. Manis sebengnyane, melengis
rambutnyane.kalis sasuahanyane nyerekis panganggone.
Sarung kromo warni barak ati , kuaca blacu putih
masanding ambed poleng warna warni tridatu ngaput
awakipung Made gewar, ancun nyujur warung wawu
makinkinang pacang mabukak , ring bucun bale banjare.
“kopi sik !” egar sada nyengking , ngungkulin pisan somah
Ni Nyoman Coblonge mulang raos ring Dadong Tumpuk
ane , sedek bungkut nguntul ungkat – ungkit ngupinin api
antuk semprong ring cangkem paone . Kumantos
makakalih kembung pipin anake odah kemuk – kemuk
kadi dongkang pacang nyimbuhin .
7. Wawu agerosan kopine sane kebus makedus
kainem , tan pasangkan macempleng malih Made
Gewar raos , “ Roko tih !” . Andus rokone masepuk
ngipuk ngumpung makilit maklelatan sareng andus
kopine ngasap – asab kolong warunge , ngusap
nyusup kolongan Made Geware .
Sinambi tan surud – surud nglepus – nglepusin
andus roko sane kantun atugel , Made Gewar
mamargi ngelod kanginan nglintangin bencingah
nyujur jaba pura Dalem Gede . Kali otonan
manahnyane duangin wenten klecan malih apisan ,
ring rahina panyimpenan cedan patoyan nemonin
Anggara Kasih Tambir , tigang rahina sane sampun
lintang .
8. “Da manyapatan nyen !! , da macapatan nyen !!” .
Sabilang wenten anak liwat mapapas , Made Gewar
ngorahin mangda ipun nenten kacapatin . Meh –
meh wenten sawatara ping limolas ipun
macempleng asapunika . Sawatara apanimpungan
saking pura Dalem , pedih Made Gewar
nyengkingan anak istri sareng kalih , sedek makutu
makekes kekesan ring sor tarune ageng .
“Semengan suba makutu , sing tawanga ada
tajen ?” lulune apa sampatang jumah ! Tidong –
tidong tua” . Kenten ngrumuk nguel Made Gewar ,
tumuli ngencolang nglanturang pamargi .Ngilis
pisan kapiragi suaran botohe umung mabiayuhan ,
ngetohang bobot kliab kawentenan ayam – ayame
sane kagecel antuk para pakembare makembaran .
9. “ Cok – cok – cok , gasal – gasal – gasal , tluda – luda –
tluda , biing – biing , dapang – dapang – dapang , nah –
nah – nah payu seket , seket ringgit , nah seket ringgit . “
Aaaaahhhh.” Kenten makuus kadi kuwungan ombak
segara kidul , kantos apanimpungan kapirangi dengkak
dengkik bebotohe sane ketah sapunika ring kalangan
tajen utawi branangan .
Kajengah – jengah Made Gewar agia pacang nebus kalah
– kalahanipune kantos neren ping tiga . Gede ombak
gede angin. Slokane punika sampun rumaket pisan ring
saparilaksana sang kinucap bebotoh , asapunika taler I
Made Gewar . Motor ipit sane tan lami katumbas duk
ipun menang ring pangrebongan , dibi sorene sampun
kaadol mudah – mudah , anggen ipun maklecan malih
mangkin nandang jengah .
10. Sampun ancang tajeg Ida Sang Hyang Surya , ngas
marantaban ambu peleh para bebotohe , madukan
sareng ambun minyak kayu putih lan minyak adas I
dagang ubad , macampuh ambun sate penyu metu
saking andus pemanggangan , nglikub kantos
ngebekin kalangan tajene . Tan akidik bebotohe
bangkes – bangkes .
Panes jagate makentak – entak . tangkah I Made
Gewar bilih – bilih . Bekel pecak i nuni semeng
kantun limang atus ringgit , kantun wantah pasasur
ringgit . dekin muan ipun kadi surya kemkem gulem
, jengah ngahngah kadi kanyahnyah .
11. Ganti pacang katandes , kantos sampun galah tukang
kambare pacang agia ngelebang nyam kekembarane ,
Made Gewar polih musuh lawan ipun matoh , ngetohang
ayam papak ireng pasasar ringgit duaning katantang polih
ngapit antuk botoh sane negak tan doh saking ipun .
Tan wenten apanginangan ayame ngeleb makakalih ,
nungkruk nylempoh ayam papak ireng , tan mresidayang
bangun malih . Sinarengan bebotohe mabriuk: “aaaaa” .
Botoh sane ngetohang ayam sangkur masuryak , sane
ngetohang ayam papak makesiab . Ping tiga sampun
ceenge nyilem ring pasone , karuntutin suaran kajar ,
“moooonnggg”. Kenten suarane ayam papak ireng
sampun kaon . kabejek jinahe sasur ringgit antuk Made
Gewar .kaentungan ring sang kaajak matoh,agia cepeng
kacangkwak kadi wenara nyangkwak woh-wohan .
12. Srayang-sruyung kadi layangan kirangan angin, made
gewar matilar saking kalangan tajene,tan bina kadi
prajurit matatu emag makiring saking kalangan siat.
Jelepah-jelempoh nglintangin selag-selagan bebotoh
sane kantun bek jenek ring jaban pura daleme . mabudi
pisan ipun simpang ka warung numbas wdang,reh seduk
bedaknyane kalintang nangin kawangdeang duaning
jinah ipune telas kedas,.
Ancun-ancun jua ipun nglintangin bale banjar sane ebek
antuk botoh cekian, sane wenten sawatara limang
pacekan. Ring tlajakan baten bunute sayan makueh anak
istri cerik lingsir magegesan makutu matipi-timpi sinambi
ngerembugangindik ilen-ilen calonarang sane pacang
kawatenag wengine nyanan….
Punggelan cerpen Gede Ombak Gede Angin
Pakaryan Made Suarsa.
13. TUGAS
NO PERTANYAAN JAWABAN SKOR
1.
Sapasira tokoh utama ring cerpen Betul:
20
baduur?
2.
Cerpen baduur nganggen bahasa Betul:
20
napi?
3.
Nilai napi sane prasida kaambil Betul:
20
saking cerpen baduur?
Napi tegesnyane gede ombak gede
4.
Betul:
20
angin?
5
Anak sane seneng matajen kabaos Betul:
20
napi?
14. Tugas
KIRI KANAN
1. Sapa sira tokoh baduur! 1. Napi suksman murdan
Ln tegarang suratang satua ring baduur!
punapi karakter tokoh 2. Sesuluh napi sane
soang-soan? prasida keambil utawi
2. Ring sor singgih Basa, kepolihang ring satua
basa sane keange ring inucap?
cerpen nika basaBali
napi, tegarang selehin
ring sajeroning lengkara
utawi cirri-cirinnyane!