2. Përmbajtja
1. Historia e plumbit
2. Perhapja në natyrë e
plumbit
3. Përfitimi i plumbit
4. Procesi i shkrirjes
reduktuese dhe reaktive
5. Rafinimi i plumbit
6. Përdorimi i plumbit
3. Historia e plumbit
Plumbi i takon grupit të metaleve të cilat njeriu i njeh qysh
prej kohëve të lashta. Supozohet se plumbi i parë është
përfituar per herë të parë para 7000-9000 vjetëve në
Egjipt. Furra në të cilën përfitohet plumbi daton rreth
4000 vjet p.e.s. e cila është gjetur në Sinaj (Egjipt). Në
muzeun britanik ruhet një copë plumbi e cila daton qysh
3800 vite p.e.s.
Romakët kanë shfrytzuar minierat e plumbit, të cilat ishin
të pasura edhe me ari dhe argjend, në ballkan dhe në
Kosovë. Ata para 2000 vjetëve e kanë përdorur plumbin
për gypa te ujësjellësit.
4. Përhapja në natyrë
e plumbit
Plumbi nuk gjendet i lirë në natyrë por në formë të
mineraleve të ndryshme. Minerali më i rëndësishëm i tij
është galeniti, PbS, kurse minerale tjera të tij janë: ceruziti
PbCO3 dhe angleziti PbSO4 .
Kosova është mjaft e pasur me xehe të plumbit dhe zinkut.
Më së shumti xehe te plumbit ka ne minierën e Trepҫës,
por ka edhe në minierat si Artana, Hajvali, Kishnica dhe
Badovci.
Në Zveҫan gjendet shkritorja e plumbit.
5. Përfitimi i plumbit
Xehet që kanë 10% plumb janë shumë të rralla. Duke
pasur parasysh këtë fakt galenitin duhet ta pasurojmë me
plumb me anë të procesit të flotimit. Pas procesit te
flotimit koncentrati i përfituar përmban 35-75% plumb, i
cili pastaj fërgohet në temperaturë 500-600ºC, ku gjatë
këtij veprimi sulfuri i plumbit (ll) kalon në oksid të
plumbit (ll). Qëllimi i fërgimit është të mënjanohet sulfuri
nga xehja sulfure në sasi sa më të madhe dhe të fitohet
rendiment sa më i lartë i plumbit:
2PbS + 3O2 → 2PbO + 2SO2
Plumbi mund të përfitohet me procesin e shkrirjes
reduktuese dhe me procesin e shkrirjes reaktive ose me
reaksion.
6. Procesi i shkrirjes reduktuese dhe
procesi i shkrirjes reaktive
Në procesin e shkrirjes reduktuese xehja e fërguar shkrihet me
koks dhe shtues të tjerë në furra grykore, në temperaturë 1100-
1300ºC. Si shkrirës shtohen gëlqerja ose rëra, kurse koksi
shërben si lëndë e djegshme dhe si mjet reduktues. Reduktimi
kryhet kryesisht me anë të karbonit (ll) sipas reaksionit :
PbO + CO → Pb + CO3
Procesi i shkrirjes reaktive përdoret për përpunimin e
koncentrateve të pasura të plumbit të cilat përmbajnë 60%
plumb. Ky proces bazohet në këto reaksione:
2PbS + 3O2 → 2PbO + 2SO2
PbS + 2PbO → 3Pb + SO2
Gjatë këtij procesi konsumohet sasi e madhe e lëndës së
djegshme. Në këtë mënyrë fitohet plumbi i papërpunuar i cili
përmban papastërti. Pastrimi i plumbit bëhet me rafinim.
7. Rafinimi i plumbit
Plumbi i pa përpunuar ka papastërti 96-99%. Ky plumb
nuk mund të përdoret sepse përmban kallaj, bakër, hekur
, zink, ari, argjend etj. Për të përfituar plumbin e pastër
duhet të bëhet rafinimi i plumbit të papastër. Rafinimi i
plumit bruto është i ndjeshëm dhe i shtenjtë.pas rafinimit
përfitohet plumbi i pastër me 99.9-99.995% Pb. Rafinimi
bëhet me rishkrirje ose me metoda elektrolitike. Rafinimi
me rishkrirje zhvillohet në mënyrë periodike. Kurse
rafinimi me metoda elektrolitike përdoret më rralllë për
shkak te kostos së lartë të rrymës elektrike dhe
përpunimit të ndërlikuar të të nënprodukteve të procesit.
Prej secilës fazë të procesit të rafinimit të plumbit
përfitohen edhe nënprodukte përkatëse. Procesi i
rafinimit është mjaft i ndërlikuar dhe i shtrenjtë, prandaj
shfrytzimi i plotë i metaleve përcjellëse të plumbit është
imperativ, teknik dhe ekonomik.
8. Perdorimi i plumbit
Plumbi përdoret për prodhim të llamarinës, për
mveshje të kabllove elektrike si dhe aparatura të
tëra të cilat përdoren në industrin kimike.
Poashtu plumbi përdoret në industrin ushtarake,
për prodhim të akumulatorëve, për mbrojtje nga
rrezatimi radioaktiv etj. Plumbi formon aliazhe
me numër relativisht të vogël të metaleve.
Aliazhet më të rëndësishëm të plumbit janë:
metali tipografik dhe ai për saldim.
