Nghiên cứu đối chiếu thời quá khứ trong tiếng Pháp và những phương thức biểu đạt ý nghĩa tương ứng trong tiếng Việt : Luận án TS. Lý luân ngôn ngữ

DAI HOC QUÓC GIÀ HA NÓI
TROÒNG DAI HOC KHOA HOC X À HÒI VA NHÀN V À N
PHAM VÀN RAI
(PHAM OUANG TRaÒNG)
NGHIÉN CÙtr BÒI CHIÉU THÒI QUA RHlT TRONO
TIÉNG PHÀP VA NHXJTNG PHl/dNG THI/C BIEU DAT
Y NGHÌA TUTdNG tfNG TRONO TIÈNG VIÈT
(luiyèti ngdnh: Ly luàn nyoii nuu
Ma so: ()5.()4.0S
LUÀN ÀN TIÉN SÌ NGQ VÀN
NGliÒI HUÒNG DAN KHOA HOC
GSTS OINH VÀN OL/C
HA NOI 2003

GIAI THÌCH CÀC KY HIÉU, CHÙ" VIÈT TÀT
SU DUNG TRONO LUÀN ÀN
-Tiéng Viét:
D.Q.B
N.C.
N.D.D.
D V D
C.X.H.
N.C.H
T.H.
H.M.
N.K.r.
N.D.T
N.M.T
H.C.T.
N.T.T
Dièp Quang Ban
Nam Cao
Nguyén Due Dan
Dinh Vàn Due
Cao Xuàn Hao
Nguyén Cóng Hoan
Tó Hoài
Huòng Minh
Nguyén Kim Tliàn
Nguyén Dinh Tlii
Nguyén Minh Tliuyél
Ho Chù Tich
Ngó Tal Tó
II- Ticng Phap:
An.
Ar.
Ay.
CE
Dh.
FA
Anouilh
Aragon
Aymé
Camus Alberi
Dhólel
Fulur anlérieu

F.P
F.S
G.M.
Ga.
Gam.
GÌ
J.R.
Imp.
J.
La.
Mau.
Mo.
Mon.
P.
RA
RC
RP
P.Q.P
RS
P.Surc
Pr
Q.
S.E.
Sai.
Si.
Tli.
Tr.
V.
Ve.
Fulur proche ( luang lai gàn)
Fulur simple ( luang lai don)
Gerzes Magnane
Cascar
Gamarra
Giraudoux
Jules Roy
Imparfail (Qua khù khóng hoàn ihành)
Jouglel René
Lanoux
Mauriac
Monod Manine
Monlherlanl
Proposilion (Ménh de)
Passe anlcrieur (Qua khù iruòc)
Passe compose (Qua khù kép)
Participe passe (Qua khù phàn tu)
Plus-que-parfail (Qua khù iruóe)
Passe simple (Qua khù don)
Passe surcomposé (Qua khù kép iruóc)
Présenl (Hién lai)
Queneau Raymond
Sainl-Exupcry
Salacrou
Slil André
Thomas
Troyal Henri
Vaillanl Roger
Vercors
II

Nìò dàu
MUC LUC
• •
Trang
1. Giói thiéu de tài cùa Luàn àn. 1
2. Muc dich va y nghìa cùa Luàn àn. 2
3. Dói taang va phqm vi nghién cùu cùa 4
Luàn àn.
m
4. Nhiéni vii nghién cùu cùa Luàn àn. 5
5. Phitang phàp nghién cùu. 5
6. Bó cuc cùa Luàn àn. 6
Chuonq I co SO LY LUÀN VE KHÀINIÈM THÒI, THÈ 1 ^
LIÉN QUAN DÉN DOI TUONO KHÀO SÀT CÙA
LUÀN ÀN.
L Th&i theo quan diém triét hoc va thòi 10
trong ngón ngù hoc.
IL Càc quan diém khàc nhau ve thòi ngù 24
phàp cùa dòng tu.
IIL Nhàn thùc ve thòi, the trong tiéng Phàp 33
IV. Vàn de thòi, the trong tieng Viet. 46
ChuDìiQ II mài Qi'^ KHU NGÙ PHÀP TRONG TIENG 53
PHÀP
L Thòi qua khù trong tiéng Phàp nhìn tu 33
phuang dien ngù phàp.

//. Thòi qua khù tiéng Phàp trong mói 79
tuang lién vói nghìa va càc hình thài
cùa dóng tu.
III. Ve lói dùng thòi qua khù tiéng Phàp 96
qua ngón ngù mot so tàc phdm vàn hoc
Phàp.
IV. Ve lói dùng thòi qua khù tiéng Phàp i 14
trong ngón ngù mot .so bào chi Phàp.
V. May tiéu két ve thòi qua khù tiéng Phàp. 122
Chumq ìli THÒI QUA KHÙ TIENG PHÀP VA CÀC EOI 126
BIÉU DATY NGHÌA QUA KHÙ TRONG TIENG
VIÉT QUA NHÙNG t)Ól CHiÉU.
I. Lói tri nhàn thòi, the cùa nguòi Viét. 128
//. Mot so chi tó duo e dùng cho thòi, the 134
trong tiéng Viét.
III. Càc khia canh cùa y nghìa the va càc 145
chi tó trong tiéng Viét.
IV. Càc lói dién dat y nghìa qua khù thuòng 149
gap trong tiéng Viét.
V. Nhùng dói sành giùa hai ngón ngù 159
Phàp va Viét trong phqm vi hieu dat y
nghìa qua khù.
IV

177
177
Chuunp IV MOT KIÉM NGHIÉM DICH SONG NGÙ PHÀP - 177
VIÈT VA VIÈT - PHÀP CÙA NGUÒI VIÉT CO
LIÉN QUAN DÉN THÒI QUA KHÙ TIENG PHÀP
• Muc tiéu
^ Kiém nghiém irén ihirc té cùa nguòi Viét dà
hoc tiéng Phàp de lim ra nhùng nel luang dóng
va di biél trong lói tri nhàn y nghTa càc thòi qua
khù tiéng Phàp cua nguòi Vici .
• Xuàt phàt diém
^ Khà nàng hieu thòi qua khù tiéng Phàp khi
dich tu tiéng Phàp sang tiéng Viét..
^ Khà nàng chon thòi qua khù tiéng Phàp khi
xuàt phàt tu bàn ngù tiéng Vici.
>^ Nhùng yéu lo tàc dóng tói qua irình dich.
• Phuong phàp.
>
^ Nguyén tàc chon màu bài dich 'à dói tuang
thiJc nghiém.
^ Phuang phàp ihtre hicn.
• Két qua: mot so nhàn xét ve lói tri nhàn
càc thòi qua khù tiéng Phàp cùa nguòi
Viét.
^ Vàn de thòi.
^ Vàn de the.
^ Vàn de thòi thè.
193
184

=
•
• Két luàn. 202
•''• Càc cóng Irình lién quan dén luàn àn cùa tàc già
dà due/c cóng bó. 204h
'^- Pài lièti tham khào. 205
VI

MODAU
1- Giói thiéu de tài cùa luàn àn
''Nghién cùu dói chiéu thòi qua khù tiéng Phàp va nhùng phucrng
thùc bicu dal y nghTa lucmg ùng Hong tiéng Vici" là de lai nghién cùu i ut ra
lù ca so Ihirc lién cùa gàn 30 nàm hoc làp va giàng day tiéng Phàp à iruòng
Dai hoc Su pham Ngoai ngù nay là Dai hoc Ngoai ngù - Dai hoc Quóc già
Ha Nói cùa tàc già.
Tlnrc lién cùa qua Irình day va hoc tiéng Phàp ó Viet Nam cùng nhu
còng vice dich Ihuàl dà cho Ihày nguòi Viét gap kh(') khan trong vice su
diing càc thòi qua khù cùa tiéng Phàp do ngù nghìa da dang cùa nò va btVi
su khàc bici ngù phàp cùa hai loai hình ngón iigCr. VA lai. cho dén nay con
co rat il nhùng còng irình nghién cùu ce* bàn phuc vu cho vice guing da)
ngoai ngù nói ehung va tiéng Phàp nói licng nhat là nhùng còng Irình
nghién cùu dói chiéu vói tiéng me de cùa nguòi Vici.
Nhìn chung. vice hoc mot ngón ngù mai luòn ehiu ành huong cùa
nhùng ngón ngù ma nguòi hoc dà eó iruòe (tiéng me de ) nhàì là ve mal eau
irùc cùa ngón ngù dò. Anh hU(tng này se co nhCmg tàc dòng khàc nhau idi
vice ht)c mot ngoai nuù. Su giònt: nhau uiùa hai he ihònii nuòn nuù se uiùn
chi) vice hoc niiòn nuCr FTKVÌ (JLTDC de dànu licm. Trai lai. iihùmu su khac nhau
hoàc co ve giong nhau se làm 'iee hoc kh('> khan h(tn. Xac dinh diioc nhirnii
giòng nhau va khac nhau do se giiip cho nguòi da) ngoai ngù iranh ihu
dirige nhGmu chuvèn di li'ch cUc va han che direte nhumu chuvèn di lièu ciSc
cùa lieng me de Irong vice giàng day va hién st>an giào irình phù hop (Vi
dòi liiong ngUcti hoc. Nhò kèl qua nhùmg còng Irình nghièn curu dòi chiéu
V(ti lieng me de ma lòi cùa nguòi hoc C() ihe diroc dir doàn bài nguòi day de
lùdt) co nhCrng loai hình bài làp ihi'ch hop h(tn.

Han the nùa, viéc giài thfch hay minh boa cho quy tàc khóng phài
bao già cùng giùp duac cho nguòi hoc ngoai ngù ma co khi con gay rói
ihém cho nguòi hoc. Vày con duòng nghién cùu dói chiéu ai tiéng me de
sé là mot giài phàp giùp cho nguòi hoc tiép thu nhanh han va thù vi han khi
hoc mot ngoai ngù. Ca .sa ly luàn cùa vàn de nghién cùu dói chiéu cùng dà
duac khàng dinh bòi nhà ngón ngù hoc My Noam Chomsky, nguòi sàng làp
ra truòng phài tao sinh, khi óng dua ra hai khài niém rat quan trong là khài
niém: "Phó niém" (universel) va "cài riéng" (particularilé). Càc phó niém là
nhùng cài chung giùa càc ngón ngù, chùng tòn lai trong tu duy chung nhà't,
a bé sàu cùa ngón ngù. Ngoài càc phó niém là nhùng di biél loai hình lue
nhùng cài riéng ve cà'u tao cùa càc ngón ngù. Va nhùng còng irình nghién
cùu dói chiéu dàu lién dà ra dòi a My vào ihòi ky phàt tricn manh me cùa
ngón ngù hoc ùng diing bai si; gap gò cùa truòng phài càu trùc luàn
(strucluralisme) vói ly thuyél hành vi (béhaviorisme)
Chùng la déu biét ràng ngón ngù là cóng cii giao tiép. Nhti càu giao
tiép cùa mói dàn toc dù lac hàu hay vàn minh déu gióng nhau. Ngón ngù
càc dàn toc co nhùng diém gióng nhau nhu gióng nhau é nghTa. Cài duac
bié'u dal gióng nhau nhung phuang thùc biéu dal lai khàc nhau. Dò chi'nh là
nhùng ca so cùa nghién ci'ru so sành dòi chiéu de de lai cùa luàn an co linh
khà Ihi.
2 - Muc dich va v nghTa cùa luàn àn
a -Ve indt l ludn:
Vice nghién cùu già tri su diing ctia càc thòi qua khù trong tiéng Phàp duói
ành sàng cùa càc thành ttni ngón ngù hoc khóng chi dìmg ò iéc mó tà càc
dan vi, càc két càu ngù phap ma con quan làm dén càc hành dóng ngón ngù
bao góm càc khi'a canh kéì hoc. nghTa hoc va dung hoc. Thòi ngù phàp
trong ngón ngù Chàu Àu nói chung khóng chi dan thuàn là màt biéu hién
bang hình ihài cùa dóng tu ma nò con là nhùng y nghTa chùa di/ng trong dò.

Va ve phuang dién này, trong so càc ngón ngù chàu Àu duac biét dén ò
Viét Nam Ibi thòi cùa tiéng Phàp dà nói danh ve dò phùe lap cùa nò.
Khi nghién cùu dói chiéu vói tiéng Viét, de lai .se dóng góp mot so cu
lièu va bó sung mot so nhàn thùc mai vào viéc so sành càc phuang thùc
biéu dal y nghTa ngù phàp khàc nhau giùa hai ngón ngù thuóc loai hình dan
làp va bién tó, giùa càc phuang thùc biéu dal y nghTa ngù phàp bang vi tri tu
va hu tu (tiéng Viét) va phuang thùc biéu dal y nghTa bang dang ihùc tu
cùa dóng lù (tiéng Phàp), lù dò góp thém phàn minh dinh vàn de thòi-thé
trong tiéng Viét.
Két qua nghién cùu sé góp phàn vào ITnh virc giào hoc phàp ngoai
ngù a Viét Nam nhàt là viéc dir doàn duac nhùng lói cùa nguòi Viét khi su
diing thòi qua khù trong tiéng Phàp de lù dò xày diJng duoc nhùng loai hình
bài tàp phù hap vói nguòi Vici trong qua irình hoc tiéng Phàp.
h - Ve ìudt tinte tién
De tài nghién cùu nhàm góp phàn giàm boi nhùng khó khan lùng
tùng CLia sinh vién Viét Nam trong qua irình hoc tiéng Phàp, cu thè là trong
viéc tiép càn mot loai hình ngù phàp khàc vói tiéng me de ma ó dò pham irù
thòi mang nhùng sàc thài ngù nghTa - ngù phàp da dang dén mùc chi li.
Hiéu rò nhiJTis tuons dóns 'à khàc biét ve v nshTa qua khù irons
tiéng Viét 'à tiéng Phàp se giùp cho 'iéc dich ihuàt lù tiéng Phàp sang tiéng
Viét va lù tiéng Viét sang tiéng Phàp duac tòt han nhàm phtic u iéc phàt
trién giao Iiru 'àn hoà va hap tàc khoa hoc ky ihuàt giùa Viét Nam vói càc
nuòc trong khói còng dóng Phàp ngù.
Mài khàc, sir khóng trùng hap cùa càc he ihóng nhùng pham irù ngù
phàp trong càc ngón ngù khàc nhau dà khién cho iéc phàn biét giùa tu
vung va ngù phàp khóng phài là de dàng; cài ma trong ngón ngù này nhàt
ihiét phài thè hién bang ngù phàp ihì trong ngón ngù khàc lai duetc thè hién
bang lù virng. Vf dii nhu su khàc biét gifra nhùng y nghTa cua càc hình thài
ngù phap '"Indermite" (khóng xàc dinh) va "Conlinuous" (liép dién) trong

tiéng Anh hay "imparfail" trong tiéng Phàp chi co thè duac thè hién bang
càch miéu là trong tiéng Viét. Còng irình nghién cùu dói chiéu này se góp
phàn làm sàng tó cài ranh giói à'y.
Két qua còng trinh nghién cùu dói chiéu Phàp-Viél này giup ihém
kinh nghiém cho viéc bién soan giào irình va sàch hoc tiéng Phàp cho nguòi
Viét dòng thòi cùng cung cà'p mot tu lièu càn thiét cho nhùng nhà nghién
cùu Phàp muón lìm hiéu tiéng Viét.
Còng Irình nghién cùu dói chiéu này cùng se giùp làm rò ihém vice
nhìn nhàn vàn de thòi, thè cùa tiéng Viét va góp phàn nhó bé vào nhùng
thành tiru nghièn cùu tiéng Viét, tnót ngón ngù dang dòi bòi nhfrng khàm
phà mói.
3 - Pòi tuona va pham vi nghién cùu cùa luàn àn
Luàn àn nghién cùu nhùng vàn de ly luàn à thiic tién é thòi. the co
lién quan dén tiéng Phàp va tiéng Viét. Trong cóng irình nghién ctru này.
chùng lòi tiép thu cài khung ly luàn ve "thòi'' cùa Comrie (1976, 1985) à
cùa Lyons (1977) dóng thòi tiép thu càch dinh nghTa "thè" cùa Lyons. Khi
xem xét 'àn de thòi. the trong tiéng Phàp. hoc thuéì cùa Guillaume
'Tlìéorie des aspects des tnodes et des temps. /929"(Ly thuét 'é thòi the
thùc) là mot Irong nhùng ca sa ly luàn de phàn ifch y nghìa ihòi. thè trong
tiéng Phàp à tiéng Vici.
Pham i nghièn cùu cua luàn àn là càc thòi qua khù trong lièng Phàp
va càc phuang thùc biéu dal y nghTa tuong img trong tiéng Viét. Càc thòi
qua khù trong liéng Phàp duac xem xét trèn hình dién két hoc. nghTa hoc de
di dén he ihóng già tri su dung cùa chùng cùng nhùng dac irung vàn bòa
duac gàn két trong càc thòi qua khù tiéng Phàp. Dói vói tiéng Viét. vàn de
thòi, thè thuóc dia hai lù virng nhiéu han là ngù phàp hay theo hoc ihuyét
cùa Guillaume ibi liéng Viét ihièn ve thòi hàm an (temps impliqué) tue là
the. Luàn àn se de càp dén nhCmg plurong thùc biéu dal y nghTa thòi gian

nói chung va y nghTa qua khù nói riéng trong tiéng Viét so sành dói chiéu
de di dén nhùng két luàn ve sir tuang dóng va khàc biét trong càch tri giàc
thòi gian cùa nguòi Phàp va nguòi Viét.
4 - Nhiém vu nghién cùu cùa luàn àn
a - Nhùng y nghTa thòi va the khàc nhau cùa càc thòi qua khù trong tiéng
Phàp: Passe compose - Imparfait - Passe simple qua mot so sàch ngù
phàp, mot so tàc pham vàn hoc va trong bào chi Phàp.
b - Dói chiéu vói nhùng phuang thùc biéu dal y nghTa qua khù trong tiéng
Viét de tìm ra nhùng tuang dóng va khàc biét ve mài tri nhàn thòi gian cùa
nguòi Phàp va nguòi Viét.
e - Nhùng giao thoa vàn bòa Phàp -Viét va Viét-Phàp trong càch hiéu dal y
nghTa qua khù.
d - Nhàn xét vice thirc nghiém dich Phàp-Viél va Viél-Phàp lién quan dén
thòi qua khù cùa tiéng Phàp de tìm ra nhùng khó khan cùa sinh vién Viét
Nam trong viéc tiép càn y nghTa cùa càc thòi qua khù trong tiéng Phàp.
5 - Phuoìig phàp nghièn cùu
a - Phàn tich m^ùni;h7a:
Phàn tfch ngù nghTa dugc coi nhu là mot phuang phàp chù yéu khi
xem xét càc thòi qua khù cùa tiéng Phàp . Bai le nhàn tó ngù nghTa khóng
chi là khài niém do lù ngù biéu ibi ma con bao góm moi ihòng lin thuóc ve
cài dupc biéu hién cùa lin hiéu ngón ngù . Vói y nghTa dò . nhàn lo ngù
nghTa co quan he mal thiét vói y thùc va làm ly xà hói cùa còng dóng nguòi
bàn ngù . Nói mot càch khàc . nhàn tó ngù nghTa là sir biéu hién . su phan
ành hién thirc khàch quan ihóng qua y thùc cùa còng dóng nguòi bàn ngù .
Vi thè nhàn tó ngù nghTa 'ùa gàn lién ai nhàn tó xà bòi vùa co linh dòc làp
tuang dói cùa nò trong dòi song ngón ngù . Tliòi qua khù ngù phàp cùa

tiéng Phàp là mot trong nhùng phuang tién biéu hién ngù nghTa . Luàn àn
phàn tfch càc truòng hap CLI thè duac su dung trong ngón ngù vàn hoc, bào
chi de rùt ra nhùng y nghTa khàc nhau cùa càc thòi qua khù tiéng Phàp va
nhùng han che cùa nguòi Viét trong viéc tri nhàn nhùng y nghTa khàc nhau
này .
h - Phia/nij phdp c/ux nap:
Quy nap càc hién tuang lù nguón tu liéu chon loc tu mot so tàc phàm
vàn hoc va bào chi Phàp hoàc càc tàc pham dà duoc dich va àn Irành bang
.song ngù va càc ngù lièu làp hap lù càc bài làm cùa sinh vién Viét Nam co
lién quan dén dói tuang nghién cùu .
e - Dói chiéu:
àp dung càc thù phàp dói chiéu xuàt phàt dicm tu tiéng Phàp de lìm ra
nhCnig urang dóng va khàc bici trong càch tri nhàn y nghTa thòi gian nói
chung va y nghTa qua khù nói riéng.
d - Cdc phuo/ii: phdp n.nhién cùìi n<:dn nad hoc klidc: .sd dung cdc phiamg
phdp ngón ngii hoc khac nhif: thóng kè, phdn tic h iiiih liuo'ng ngù (anh. mo
hình liod vd khdi qudt hod ddc dicm cùa tùng dói tKong.
6 - Bó cuc cùa luàn àn
Luàn àn bao góm 4 chuong
CHUONG I: CO SO LV LlÀN VE KH.AI MÉINI THÒI. THE LIÉN
QUAN DÉN DÒI TUONG KHÀO SAT CIJA LUÀN ÀN .
Chircvns nàv nhàm ciài quvét nhùnc vàn de co tfnh chat Iv luàn làm
ca sa cho 'iec nghicn cuu phan lich càc ihòi qua khu irong liéng Phàp bao
gòni 4 muc:
/. Tildi trong quan niém triét hoc rà thòi trong ngón ngu hoc

2. Càc quan diém khàc nhau ré th&i ngù phàp cùa dóng tu
3. Nhàn thùc ve thòi, thè trong tiéng Phàp
4. Vàn de thòij the trong tiéng Viet
CHUONG II: CÀC THÒI QUA KHlT NG0 PHÀP TRONG TIÈNG
PHÀP
Chuong này nhàm phàn tich càc già tri su dung khàc nhau cùa càc
ihòi qua khu lieng Phàp (Passe composé-Imparfait-Passé simple) qua mòl
so' tàc pham vàn hoc Phàp va bào chf Phàp góm 5 muc:
1. Th&i qua khù trong tiéng Phàp nhìn tir phuong dién ngù phàp.
2. Th&i qua khù tiéng Phàp trong moi tuong lién vói nghìa va càc
hình thài cùa dóng tu.
3. Ve lai dùng thòi qua khù tiéng Phàp qua ngón ngù mot so tàc
phàm vàn hoc Phdp.
4. Ve lèi dùng thòi qua khif tiéng Phdp trong ngón ngù mot so hdo
chi Phàp.
5. Mot so tiéu két ve thòi qud khù trong tiéng Phdp.
CHUONG III: THÒI QUA KHU TIÉNG PHÀP À CÀC LÓI BIÉU
DAT Y NGHÌA QUA KHÙ TRONG TIÈNG VIET QUA N H C N G
DÒI CHIÈU
Chuong này nhàm phàn tfch vàn de biéu dal y nghTa thòi gian nói
chung 'à y nghTa qua khù nói riéng irong tiéng Viét góm 4 miic:
/. Edi tri nhàn thòi, the cùa nguòi Viét
2. Mot so chi tó difoc dùng cho thdi , the trong tieng Viet
.?. Cac Idi biéu dat y nghìa qua khù trong tieng 'iet
4. Nliùng ddi sành Phdp-Viét va Viét-Phàp trong pham vi biéu dat
y nghìa qua khù

CHUONG IV: MOT KIÉM NGHIÉM DICH SONG NGÙ(PHÀP-
VIÉT VA VIÈT- PHÀP) CÙA NGUÒI VIÈT LIÉN QUAN DÉN THÒI
QUA KHÙ TIÈNG PHÀP .
1. Muc tiéu: Kiém nghiém trèn ihirc té cùa nguòi Viét hoc tiéng
Phàp de tìm ra nhùng nel tuang dóng va di bici trong lói nhàn thùc
thòi qua khù tiéng Phàp cùa nguòi Viét
2. Xuàt phàt diém:
Xuàt phàt dicm lù tiéng Phàp vi tiéng Phàp phong phù ve hình thài a
ITnh N'ire này.
a - Khà nàng hieu thòi qua khù tiéng Phàp khi dich lù Phàp sang
Vici
b - Khà nàng lira chon thòi qua khù tiéng Phàp khi xuàt phàt tu
bàn ngù liéng Viét
e - Nhùng yéu tó tàc dòng lai qua trình chu én dich tu tiéng Phàp
sang liéng Viét va tu tiéng Viét sang tiéng Phàp.
3. Phuoiig phàp:
il - Ni^uyèn tdc clion nidu bài du li: Bài chua co ban dich hién hành
va co lién quan dén dói ttroìig khao sài là càc thòi qua khù tiéng
Phàp .
/; - Dói tiùms: Sinh ién khoa liéng Phàp he phièn dich nàm cuòi
khoà cùa truòng Dai hoc Ngoai ngù - Dai hoc Quóc già Ha Nói.
e - Phifo'ni' plìdp thùc hièn: Dói chiéu
8

4 - Ket qua : Phàn tich va long hap càc lòi de rùt ra nhùng khàc
nhau trong càch tri nhàn y nghìa càc thài qua khù tiéng Phàp cua
nguài Viet.
a - Vàn de th&i.
h - Vàn de the.
e - Vàn de thòi the.
NHÙNG KÈT LUÀN CUA LUÀN ÀN.
9

CHUONGI
c o s o LY LUÀN VE KHÀI NIÉM THÒI, THE LIÈN QUAN
DÈN DÓI TirONG KHÀO SÀT CÙA LUÀN ÀN
Khóng ai co thè phù nhàn dugc ràng vài chat vàn dóng irong khóng
gian va thòi gian. Thòi gian luòn gàn lién vói mot sir tình va mot sir tình
nhàt dinh bao già cùng gàn lién vói mot vàn dòng nào dò va co mot dò dai
thòi gian nhàt dinh. Viéc nghién cùu va xàc dinh pham irù thòi cua dong lù
dà co mot lich su làu dai. ARIXTOT, nguòi dal nén móng cho hoc thuvét
ve càc loai lù dà cho ràng dóng lù phài eó dac diém là co "thòi gian". (Theo
P.X. Ku/netsov, Principy izuxhcniya grammaliki, Moskva 1961. tr.59)
l-THÒI THEO QUAN DIÉM TRIÉT HOC VA THÒI TRONG
NGÓN NOCr HOC:
•
L Tlìòi uian theo quan diém triét hoc
Xcl é mal Iricì hoc, thài gian là mòl hình ihùc lón lai cua 'ai chàì.
No dién lién va duac do dém bang nhùng dan 'i cu the ngàw già nàm,
thàng... va là mot thuóc tfnh ca bàn cùa vài chat. Val chàì lón lai luòn phai
vàn dón^, ihòi gian khóns dóne khung vài chàu 'àl chàì àn óòn'H khóne
ngimg khóng the phi tuyén tfnh ma phài trai ra. Vày thài gian cùng dién
lién theo S
U
" 'àn dóng cùa vai chàì, no khóng bi giói han nhu khóng gian.
Trong quan nicm Iricì hoc, linh mói chiéu cùa thài gian duóng nhu là luyét
dói.
TTiòi uian iromi irict hoc iiàn x'ói su 'an dóniz. Vàn dón^ irai ra ihco
mói lién irình thì ihói gian cùng dicn tién ihco mot luyén tfnh chù khóng
the phi tUNcn ifnh. Tliòi gian là su Iricn khai cùa 'àn dóng, cùa càm giàc
trong y ihi'rc. Su dién tién 66 nàm irong y thùc cùa con nguòi. Tu du cua
con nguài là phan ành khàch ihc, phan ành nhùng lón lai al chat duón vàn
lu

dóng). Con nguòi nhàn thùc hình thùc vàn dóng cùa vài chat lue trong thòi
gian. Thòi gian ma con nguòi nhàn thùc duac là ihòi gian khàch quan a
ngoài y thùc cùa con nguòi. Xà bòi phàt trién ihùc day ngón ngù phàt trién.
Càc pham Irù ngù phàp thuòng phàn ành pham irù logie nhung khóng nhàt
thiét nhùng pham irù ngù phàp phài trùng khóp day dù vói càc pham trù
logie. Vf du dóng tu cùa càc ngón ngù An-Au chi eó pham trù thòi gian chù
khóng eó pham trù khóng gian. Nhung nhu the khóng co nghìa là càc dàn
toc nói càc tiéng An-Au khóng co khài niém ve khóng gian. Phài nói ràng
ngón ngù là di san cùa nhiéu the he. Mói ngón ngù co nhùng quy tàc riéng
biét ben canh nhùng quy tàc pho bién cho moi ngón ngù va càc dàn toc
phàn ành hién ihuc khàch quan vào ngón ngù khóng hoàn toàn gióng nhu
nhau. Do dò, su lón lai hay khóng lón lai cùa mot pham Irù ngù phàp nào
dò là và'n de ngón ngù hoc chù khóng phài là mot vàn de logie hoc.
2. Thòi theo quan diem cùa ngfr hoc
Qua irình tu duy là qua trình nhàn thùc thè giói. Ngón ngù là cóng cu
cùa con nguòi de nhàn thùc va phàn ành ihé giói khàch quan. Vi vày ngón
ngù cùng tham già vào nhùng pham trù 'àl chàì trong dò co ihòi gian va co
quan he vói thòi gian nhung khóng iruc liép ma qua tu du> cua con nguòi.
Tu duy phan ành ihé giói nhung khóng sao chup ma vói su dóc làp cùa con
nguòi. ch(^ nén mói cóng dóng eó mot càch nhìn ihòi gian va thè hién ihòi
gian trong ngón ngù (ha' ngón ngù hoà thòi gian) khàc nhau. Ngón ngù là
mot cóng cu cùa tu duy. No phuc vu càch thùc chù quan tiép càn thuc lai
cùa mói còng dóng, mói cà nhàn. Trong ngón ngù eó day dù càch phuc 'u
tu du irong 'iéc phàn ành ihuc lai. Ngón ngù cua càc dàn toc co nhùng
diém gióng nhau nhu gióng nhau ve nghTa. Cài duac biéu dal gióng nhau
nhung phuang lién biéu dal eó thè khàc nhau. V nghTa ihòi gian cung duac
biéu dal moi càch khàc nhau irong mói loai hình ngon ngù.
2.L Thòi là mot dac trirnt! eùa vi nuùr
11

Chùng ta dà biét ràng, cài cól lói cùa qua trình giao tiép là nghìa.
NghTa cùa mot su lình luón gàn lién vai vi ngù. Vi ngù là dac Irung cùa chù
the. Trong vi ngù co thòi gian gàn vói su lình ma su tình ihì luón vàn dóng
cho nén khóng the nói dén thòi ma khóng nói dén thè. Trong ngón ngù, mói
cau là mot thóng diep ma thóng qua dò nguòi la ihuc hién mot nhàn dinh.
Do là nghTa cùa càu. NghTa cùa càu lién quan lòi bàn chàì cùa su lình. Vi
vày ma thòi dà Irò thành mot dac trung cùa vi ngù.
Thòi trong càu de xàc dinh thòi vi ngù. Vi ngù duac biéu dal trong
dai da so bang mot dóng lù cho nén nguòi la dà gàn thòi vào dóng lù. Trong
truc^tng hap ngón ngù co pham trù ihòi, dóng lù co khi khóng co nghTa Irong
càu ma chi' co chùc nàng dành dàu thòi. Vf du dóng lù 7:7re'' irong liéng
Phàp hay ''lo hc^" trong liéng Anh khóng co nghTa gì ma chi de dành dàu
thòi cùa su tình duac biéu dal trong càu. Con nhùng ngón ngù khóng dành
dàu thòi nhu liéng Vici thì khóng càn nhùng dóng lù nhu vày. Vf du càu
liéng Phàp '7/ est cncore jcunc'"' Irong liéng Vici khóng càn dóng lù ^'Aiih
ày con tre'''
Mot dóng lù khi duac chia ihì nò biéu ihi vi ngù à lình ihài ifnh cùa
càu, nò tham già vào qua trình tao nghìa cùa càu.
Vfdu:
/. // travaìlle (No daiiii làm vice)
2. Il travaillera (No scìùm viéc)
3. Il a travaillé (Nò del làm vice}
Nhu vày, ihòi cùa dóng lù phàn ành nhàn thùc cùa nguòi n(')i va dién
bién cùa su lình trong mói quan he v(Vi ihòi gian. Dò là quan he vói thòi
diém phài ngón va ihòi diém xày ra su lình.
Xu hUiVng nhìn dóng lù vói tu càch là mot lù loai de phàn chia loai
dóng lù vai nhùng y nghTa dac irung cùa n(') dò là khi tàch dóng lù de nhìn
riéng le. Vf du irong liéng Phàp khi phàn chia dóng lù • ^ Juralir (e'ó nghTa

kéo dai) va •- duralif (nghTa khóng kéo dai) da dàn dén nhùng han che
Irong vice phàn tfch nhùng truòng hap cùa càc càu sau:
a) Pierre est sorti à 7 heures (Pierre dà ra ngoài lue 7 giù)
h) Votre chemise sort de volre panlalon (Ao somi aia anh ilio ra
ngoàiquan)
Bàn ihàn dóng lù ^sortir'' (di ra) trong tiéng Phàp duac xép vào loai
dóng lù (-duratif) co nghTa khóng kéo dai de biéu dal càc su lình diém ifnh
ihuòng dùng ò ihòi qua khù kép (passe compose) nhu Iruòng hap càu a.
Nhung trong trU(mg hap càu b nò lai irò thành dóng lù " + duratif " mang
nghTa kéo dai. Nhu vày, mot dóng lù bàn ihàn nò fi khi là '' 4- duratif" hay "
- duratif" ma già tri kéo dai ( + duratif) hay khóng kéo dai (-duratif) phu
thuóc vào su lình ma nò biéu dal. Nhu vày càn phài dal dóng lù vào mói
quan he vói nhùng óiin vi ngón ngù khàc. Néu nhu lue dàu ihòi cùa dóng lù
chi óUiic nhàn thùc nhu mòl loai y niihTa kém theo dónu lù ihì dén na ihòi
khóng chi a bình dién ngù phàp ma con y nghTa logie à y nghTa lình thài.
Vf du Irong càu:
// a munge toni le chocoiat que sa mere avait aeheté.
(Nò dà àn héi ehò keo sócòìa me muu)
Tlieo logie ihì hành dóng -acheter^ (muai phài duoc thuc hién lrU(ìc
hành dóng inani^er'^^ (àn). Tfnh Logic này dà duoc ihé hién trong liéng
Phàp bang cÀc ihòi qua khù plus-que-parfait cho hành dóng xày ra Iru^Vc
va passe compose cho hành dóng xày ra sau. Hày so sành hai càu:
a) Un ISL M.Xest mort à Paris
h) luì ISL M X mourait ù Paris
(Le Fran^ais dans le Monde, 143 Annie Monnerìe)
Hai càu trèn déu biéu dal mot su tình (Ong X. chcì lai Paris nàm
ISl.^) nhi/ng v(Vi nhùng nghìa lình thài khàc nhau. Truòng hap a. thòi qua
khù kép est mortód chèl) thóng bào cai chét cua ó ng . nhu cài chèl cua

nhùng con nguòi bình thuòng khàc. Trong truòng hgp b, thòi Imparfait
mouraifù^ qua dòi) eó tàc dung nhan manh làm quan trong eùa su tình
dugc biéu dal trong càu. Dói vai nguòi bàn ngù càu b dùng trong truòng
hap óng X là mot nguòi dac biét nào dò, cài chét cùa óng là mot su kién
quan trong va su kién quan trong dò dugc nói lai vói thòi Imparfait ma
nguòi ta thuòng gap trong bào chf. Thòi a day con thè hién thài dò cùa
nguòi nói dói vói su tình ma no biéu dal. Nhu vày thòi càn phài dugc xem
xét trén cà ba bình dién kéì hoc, nghTa hoc va dung hoc. Ba quan he này làp
Irung a dóng lù làm vi ngù trong càu. Vi ngù biéu hién cho su lình cùa càu,
là cài tao ra nghTa cua ménh de ngón ngù, là cài cho phép la ihuc hién mot
nhàn dinh irong càu. Vi ngù eó mot vai irò cuc ky quan irong trong càu.
Dóng lù gàn lién vói vi ngù va ihòi cùa dóng lù ihé hién dugc cà ba quan he
dò. Trong hành vi tao lòi cùa dung hoc, dóng lù phài dugc xem xcl irong
khuón khó vi ngù chù khóng phài trong khuón khó cùa lù loai. Tu dò la eó
the di dén kéì luàn sau:
Trong ngón ngù, thòi gàn lién vói vi ngù ì i ngù thè hién mói su
tình ma su tình trong thuc lai gàn lién vói vàn dóng, 'àn dóng gàn lién vói
thòi gian. Ngón ngù phài eó thòi de phàn ành su kién dò.
Trong ngù phàp Iruyén thóng, vi ngù eó dién gàn vói ngù phàp logie
(Port-Royal) là mot trong hai thành phàn chfnh cùa càu:
Sujet + predicai
Chù ngù Vi ngù
Trong dò, vi ngù là mot dóng lù. Dóng lù dugc chia lién quan
dén ngói va thòi. llieo quan diém cùa ngù phàp Iruyén thóng. dóng
lù dugc chia chi là de thuc hién su hgp ngói à so 'ói chù ngù ma
Ihói.
Je maiige Tu manges (ngói)
Il mange /Ils mungent (so)
14
i

Vói su phàt trién cùa ngón ngù hoc, dàn dàn nguòi ta ihày vi ngù co
vai Irò quan trong han va coi vi ngù là dinh cùa càu. Dò là khuynh huòng
mai, khàc vói ngù phàp logie. Dai dién cùa khuynh huòng này, L.
TESNIERE, dà cho ràng càu khóng co hai thành phàn chfnh ma chi eó mot
trung làm là dóng lù. Càc thành tó nhu Sujet (chù ngù) cùng nhu Objet
(tàn ngù) chi là thuóc tó ma thòi. Theo óng, càu chi eó mot két càu trong dò
vj ngù dóng lù là dinh vói nhùng mói quan he khàc nhau duac goi là nhùng
két tri (valenee). Trèn ca sa cùa nhùng kéì tri này, dòng lù duac phàn chia
làm ba loai:
• Dòng lù don tri: // sort (Nò di eInfi)
• Dòng tu song tri: .le mange du ri: (Tói dn cani)
• Dóng lù lain tri: Je lui donne un frane (Tói cho nò mot quan tién)
Mói mot quan he duac bicu ihi bang mot tham lo (actanl). Tal cà càc
dóng lù don tri, song tri hay lam tri déu co thòi. Dói a càc ngón ngù eó
pham irù thòi thì thòi là già tri tuyél dói cùa dóng tu. Thòi là bàt bién cùa
già in vi ngù.
2.2. Thòi uàn lién vói mot su tình:
Co ihé nói khòne co thòi uian iróng ròng. bàt kv thòi 2ian nào cilns
phài gàn licn ai mot sii tình nhàt dinh va mot str tình nhàt dinh bao giò
cùng gàn licn vói mòl vàn dóng nào dò va co mot dò dai thòi gian nhàì
dinh.
Mot sLi tình dù ngàn dén dàu cùng khóng thè là zèro, néu khóng thì
sé khóng thè co sir lình nùa. Vi dij: trong tiéng Phàp str tình "J'écris une
lettre' (Tói 'iét thu) dà duac Polticr ihé hién bang sa dò:
4 5 6
8
15

1. Je n'écris pas encore.
2. Je vais écrire.
3. Je me mets à ccrire.
4. Je commence à écrire.
5. Je suis en irain d'écrire.
6. Je finis d'éerire.
7. Je cesse d'écrire.
8. Je viens d'écrire.
9. Je n'écris plus.
(B.Pottier, Théorie et Vanalyse en ìinguistique, Hachette, 1987)
Ngay trong triét hoc dà lón lai mói quan he giùa thòi gian 'ai dién
bién cùa su kién. Thòi gian bao hoc mot su lình nhàt dinh con ngón ngù thè
hién càch suy nghT cùa mot cóng dóng nguòi. TTiòi gian trong ngón ngù là
càch tu duy cùa mot còng dóng nguòi dói vói su lình ma ngón ngù biéu dal.
Dò là càch nhìn chù quan, là nhàn thùc cùa nguòi bàn ngù dói òi su lình
dugc thè hién trong ngón ngù cùa ho. Vi thòi gian irong ngón ngù thè hién
càch nhìn cùa nguòi bàn ngù cho nén ngón ngù hoà thòi gian a mói còng
dóng ngón ngù cùng khàc nhau. Nhu x'ày, thòi cùa ngón ngù khóng chi
phàn ành thòi cùa triét hoc ma con phàn ành cà mói quan he cùa ngón ngù
vói tu duy 'à thè hién càch nhìn su lình cùa nguòi bàn ngù. Vi thè ma ngón
niiù mane màu sàc vàn hoà cùa cóng dónc ncuòi su dune nò.
Mói dàn toc co lói tu duy ngón ngù riéng cùa minh à càch ngón
ngù hoà thòi gian cùng khàc nhau va rat eó thè trong so càc kiéu lu duy
khàc nhau cùng lón lai ò con nguòi hién dai, mói dàn toc sé co thién huòng
nói tròi hay "ira thfch" mot kiéu nào dò. Chfnh diéu dò dà htm nén dàc
trung tu duy ngón ngù cùa tùng dàn toc va dàc diém lù duy ngòn ngù cùa
tùng dàn toc dà chi phói càc qua trình ngòn ngù trong giao tiép. Néu nhu
ngùòi Phàp coi Irpng viéc dinh i su tình trong thòi gian à luon danh dàu
lo

nò trong ngón ngù thì nguòi Viét Nam lai chù trong dén dién bién va kéì
qua eùa su tình nhiéu han.
Trong ngòn ngù, thòi cùa dòng tu khóng nhùng dinh vi su lình ma
con phàn ành nhàn thùc cùa nguòi nói va dién bién cùa su tình irong mói
quan he vói thòi gian do là quan he vói thòi diém phàt ngón va thòi diém
xày ra su lình. '"Chùng ta co the tin rcìn^ tình chat chi thòi ^ian là mot
pham vi co san trong tu duy. No duac san sinh trong qua trình phàt ngón
va bài qua trình phàt ngón. Si( thiet lap phqm trù thòi hién tqi bàt nguón fiì
phàt ngón va phqm trù thài ra dai tu tluìi hién tgi^^ (E. Benveniste -
Problèmes de Linguistique generale - Galllimard , 1966 ).
Trong tri giàc thòi gian, mói cóng dóng ngón ngù co nhùng nguyén
tàc so sành dói chiéu cùa nò, càch ihùc hình dung cùa nò va quan he cùa nò
vói chàì liéu ngón ngù su dung cùng nhu nhu càu càn phài biéu dal thòi.
Néu nhu nguòi Phàp quan làm dàc biél lói su dói làp ve thòi, the hién mot
dóng lù trong càu nhàì thiét phài dugc chia a mot thòi nào do thì nguòi Viét
lai quan làm dén nhùng dói làp ve thè nhiéu han. Dóng lù vi ngù irong iiéng
Vici khóng he mang dàu àn ve thòi gian dù cho su lình ma nò biéu dal eó a
qua khù, hién lai hay tuang lai thì dòng lù vàn chi eó mot dang thùc:
Hóm qua tói di Hai Phòng (qua khi()
Ngày mai tói di Hai Phòng (tiarng lai)
Hóm na tói di Hai Phòng {hién tqi)
Nhung trong tiéng Phàp. thòi diém cùa sir lình luòn dugc dành dàu
bang mòl dang thùc riéng biél cùa dòng lù:
Hier, je suis alle à Hai Phong (qud khù)
Demain. J'irai à Hai Phong (tiarng lai)
Aujourd 'imi. jc vais à Hai Phung ( liicn tqi)
Càch dién dal y nghTa thòi gian trong ngòn ngù co thè nói là mot sir
vay mùgn trirc tiép tu càch dién dal y nghìa khóng gian trong dò co mot
17

dicm càn dinh vi va mot nai chón de dinh vi cài diém dò. Khóng gian xàc
làp str viéc làm cho str vai tàch biél cài này vói cài kia. Vi vày khóng gian
cùng là hình thùc ma vài chat lón lai. Nò co càc ihuòc tfnh ve hình thè. khói
lugng, kich thuóc, dò sàu, chiéu cao. Trong khi dò quan bé thòi gian là quan
he kéì hgp va ké liép. Thòi gian chi lién quan dén càc qua trình vài chàì eó
mot dò làu nhàì dinh. Nhàn thùc ve khóng gian co thè' dén vói con nguòi
som han va triJc tiép han trong khi dò nhàn thùc ve thòi gian dén muón han
dòi bòi mot trình dò trùu lugng hoà cao han. Vi vay mugn triJc lié'p tu càch
dién dal y nghìa khóng gian cho nén càch dién dal y nghìa thòi gian trong
ngòn ngù là càch dién dal iriic chi (déictic), nghìa là lày lình huòng phàt
ngòn trong dò co cà thòi diém "hién lai" làm càn cu, luy cùng co nhùng thù
tiéng ma ngoài thòi dicm phàt ngòn ra con co the lày nhùng thòi dicm khàc
làm quy chiéu nhung nhirng ihòi dicm này dcu càn cu vào thòi diém phàt
ngón. Tliòi trong ngón ngù bicu dal sir quy chiéu càc trang thài, str kién,
hành dòng phàt ngòn vói càc thòi diém phàt ngòn. Ve màt ngù phàp, tiong
nhiéu ngòn ngù, thòi là mòl pham irù ngù phàp dugc biéu hién qua dóng lù.
Trong tiéng Viét, luy dóng tu khóng mang hình thài cùa thòi rò net ha nói
càch khàc khóng co pham trù thòi cùa dóng lù nhung y nghìa ihòi vàn dugc
biéu hién va nhàn dién qua ngù nghìa thién é bình dién lù ung nhiéu hon.
Trong càc ngòn ngù co pham trù "thòi" nhu tiéng Phàp. thòi gàn òi dóng
lù dugc chia ò thùc tran ihuàl. gàn vói sii tình ma nò biéu dal. Vf dii khi la
nói "// travaillait", thòi "Imparfait" ò day cho ta biét sir tình "làm iéc"
dà dién ra trong qua khù tue là xày ra truòc thòi diém phàt ngón.
Tal cà càc thòi ngù phàp déu thè hién mói quan he irtrc liép hoàc
giàn tiép N'ói thòi diém phàt ngòn. Trong mói quan he trtrc tiép la co càc
thòi lti>él dói con quan he giàn tiép ttrc là thòng qua mòl thòi dicm khàc òi
thòi diém phàt ngòn la co càc thòi tuang dòi. Trong tiéng Phàp cùng nhu
càc ngòn ngù co pham trù thòi. tài cà càc càu khóng khuyéì dòng lù déu
chùa dimg mot thòi ngù phàp:
Jc chante iprcsent)

J'ai chanté (passe compose)
Je chanterai (futur)
Je chantais (imparfait)
J'aurai chanté (futur antérieur)
Je Chantal (passe simple)
J'avais chanté (plusque parfait)
J'eus chanté (passe antérieur)
JUii eu chanté (passe surcomposé)
Je chanterais (futur du passe)
Jaurais chanté (futur antérieur)
Va hai thòi su dung hu lù là ''passe récent" (venir de + V) va '1uiur proche"
(aller + V). O day, thòi là mot pham trù ngù phàp, mot trong nhùng pham
trù hình thài hoc quan trong nhàì cùa dóng lù. Ve mal nói dung, nò thè hién
mói quan he cùa hành dóng vói thòi diém phàt ngón hoàc mòl thòi diém
khàc nào dò xét duói góc do xày ra truóc, dóng thòi hay tiép sau thòi diém
dò. Thòi luyét dói phàn ành mói quan he cùa hành dóng x'ói thòi diém phàt
ngón. Vi du:
Tói dang làm viécje travaillé (a)
Tói dà làm viéc:J ài travaillé (b)
Tói sé làm vice: je travaillerai (ci
Ba càu này khàc nhau chfnh là mói tuang quan cùa hành dòng (làm
viéc) vói thòi diém phàt ngòn. 0 càu a là str dóng thòi (simultanéitéì: càu b
là trùóc thòi diém phàt ngòn (antériorité) va càu e là sau thòi diém phàt
ngòn (poslériorilè). Con thòi ttrcing dòi phan ành mói quan he cua hành
dóng vói nuM ihòi dicm khàc nào dò thtròng là vói thòi gian dièn tién cùa
mòl hành dòng khàc. Vi dii trong liéng Phàp. khi hình thài thòi tuang lai
duac su dung [hca càch tuang dói nghìa là ai y nghìa tiép sau mot hành
19

dóng khàc chù khóng phài tiép sau thòi diém phàt ngón thì nguòi la su dung
mot hình thài riéng là hình thài ''thòi tuang lai trong qua khù" dugc biéu dal
bang dang thùc diéu kién (eonditionnel)
Vfdu:
Jài pensé qu 'il viendrait (Tói dà ngliì ràng nò .sè'dé'n).
Thòi diém cùa su lình "penser" néu trùng vói thòi diém phàt ngón ta
sé co:
''Je pense qu *il viendra " (Tói ngliT ràng nò se dén) •
-^ ''viendra'' là thòi tuang lai luyét dói
''viendrait'' là thòi tuang lai tuang dói.
Tuang tu nhu vày càc thòi "plus-que-parfait' "fulur antérieur".
"passe antérieur" trong liéng Phàp déu là nhùng thòi tuang dói vi nò chi
mói tuang quan cùa hành dóng vói mot hành dóng khàc chù khóng phài Ci
thòi diém phàt ngón.
Pham trù ngù phàp nói chung va pham trù thòi nói riéng trong ngón
ngù bài nguón lù càc ngòn ngù chàu Au co cùng mot dàc diém là hicn
lugng bién hình dàc biél là dóng tu. danh tu 'à tfnh tu de dién dal y nghìa
ngù phàp kèm theo khóng nàm trong tu ma nò chi xuàt hién khi ta dùng nò.
Trong ngù phàp co loai y nghìa ngù phàp kèm theo khi kéì hgp NÓÌ yéu lo
khàc. Vf du dóng lù "manger" (dn) khi dùng vói chù ngù "Xous" (chùng
tói) se co dang ihùc "mangeons ", linh lù "beau " (dep) khi kéì hgp ai mot
danh lù gióng cài nhu "maison" sé bién thành "belle"-^ une belle maison
(mot ngói iilìd depi. Str bién dòi dang thùc nà biéu dal càc y nghìa kèm
theo là gióng trong trtròng hgp "une belle maison " gióng cài dói làp òi
"un beau gai-on " gióng due à so trong truòng hgp "nous mangeons " so
nhiéu dói làp vói so fi "Je mange". Nhùng si; bién hình bài buòc này dà lao
ncn mot pham trù ngù phàp trong tiéng Phàp cùng nhu càc ngòn ngù chàu
Àu. Nguòi la thuòng nói dén pham trù gióng (due' cdi) pham Irù so (so iti
20

nhiéu), pham trù thòi (hién tqil qud khùl tuang lai) hoàc qud khi'r phi qua
khù iheo càch luòng phàn
Chùng ta thuòng co xu thè nhìn thòi ngón ngù qua làng kfnh cùa
ngòn ngù chàu Au. Trong thuc té so ngón ngù co thòi khóng nhiéu nhu
nguòi ta tuang. O day cùng càn phàn biét pham trù thòi vói y nghìa thòi. Y
nghìa thòi thuóc bình dién lù vijng ngù nghìa nén khóng bài buòc phài biéu
dal khi khóng càn thiét. Trai lai pham trù thòi thuóc bình dién ngù phàp co
nghìa là bàt buòc phài dugc biéu dal bang mot hình ihài ngù phàp nhàt
dinh. Trong nhùng ngòn ngù eó thòi, y nghìa thòi dugc ngù phàp hoà nghìa
là dugc ma hoà vào mot hình thài ngù phàp, nò irò thành bài buòc, nghìa là
khóng con le thuóc vào yéu càu cùa viéc iruyén dal y nghìa nùa. Cùng
gióng nhu mot lù chùc nàng hay "hu lù" là nhùng yéu tó bài buòc, màc dù
nò khóng iruyén dal mot thóng lin nào cà. Néu trong càu ta lugc bò mot
thirc lù làm phii ngù (khóng phài là trung làm cùa mot ngù doan) càu sé mài
di mot chi lièi, co the quan trong ve nói dung thòng lin iruyén dal nhung
khóng the tró thành càu sai con khi bó mòl hình | ngù phàp hoàc tha nò
bang mot hình 'i ngù phàp khàc khóng ihi'ch hgp. càu sé tró thành sai.
nghìa là ve phuang dién ngù phàp hoàn toàn khóng the chàp nhàn dugc.
Vidii:
Hier, je suis alle à Nam Dinh aree Ba
Ta eó thè lugc bó ó càu trèn ciim lù "'axec Ba" càu mài di mot chi lièi
nhung àn là càu dùng. Trai lai ta khóng thè lugc bó giói lù "à" vi thiéu nò
càu khóng con dugc chàp nhàn ve mài ngù phàp.
* Hier, je suis alle Nam Dinh avcc Ba
Tuong tu nhu 'ày. trong ngòn ngù co pham trù thòi nhu tiéng .Anh.
liéng Piìàp. y nghìa thòi luòn dugc dành dàu bang hinh ihai nhal dinh cua
dòn^^ lù nizav cà khi v nghìa dò dà duac biéu dat bang mot phuang tién lù
vung nào dò trong càu:
L 'annue prochaine. jc partiraipour Paris (Nàm tón. tói sé di Paris)
21

Ò day màc dù y nghTa thòi luang lai dà dugc thè hién bang cum tu
"Tannée prochaine' dóng tu vàn bài buòc mang hình thài luang lai
"partirai'*. Trong khi dò thì tiéng Viét khóng nhàì thiét càn "sé" ma y
nghTa tuang lai co thè hiéu ngàm.
Pham trù ngù phàp trong mói ngón ngù eó nhùng phuang thùc thè
hién khàc nhau. Trong tiéng Phàp dùng cà bién hình lù làn hu lù: je partirai
/ (bién hình tu); je vais partir (hu lù)
Diéu kién de co mot pham trù ngù phàp là phài eó dói làp ve ngù
nghTa, co dói làp ve hình thùc biéu dal va tao thành mot he thóng. Càn cu
vào nhùng diéu kién trén co thè nói thòi là mot pham trù ngù phàp trong càc
ngón ngù bién hình nhu tiéng Phàp, Anh chàng han.
2.3. Thòi vói tình thài cùa càu
Ve phuang dién nghTa hoc, thòi cùa dóng lù eó mói quan he chat che
vói nghTa cùa càu. Mot dòng lù eó thòi cho la biél nhiéu diéu. Cu mot dóng
lù duac chia là co nhiéu y nghTa, y nghTa ve thòi gian cùa su lình, y nghTa
ve ngói; ve thè vv... Thòi là mot trung làm eó quan he vói thè vi vày nghién
cùu thòi khóng thè tàch ròi khòi thè. TTiòi cùa dóng lù khóng chi phàn ành
nhùng quan he ngù phàp ma con lình thài cùa càu (là mot mal nghTa khóng
kém phàn quan trong cùa càu).
NghTa lình thài là mòl trong hai ihành tó nghTa ca bàn cua càu. Trong
ngón ngù hoc, " lình thài eó thè dugc xàc dinh nhu là trang thài nhàn thirc,
tình càm hay y chf cùa nguòi nói dói vói su viéc^' (F. Kiefer).
Nói càch khàc, nghTa lình thài trong phàt ngón là thành lo chi y dinh
thài dò hoàc lình càm cùa nguòi nói dói vói diéu dugc nói ra, trong dò eó
cà phàn nghTa chi quan he eùa nguòi nói dói vói nguòi nghe. Néu nhu irong
liéng Viét, nghTa tình thài dugc thè hién qua càc liéu lù tình thài (à, ù, nlu
nlìé...) ihì trong tiéng Phàp, nghTa lình thài dugc thè hién bang cà thuc lù
làn ngù phàp {thóri thùc cùa dóng tu). Trong liéng Viét cùng nhu trong liéng
Phàp, nglììa tình ihai co liié dugc biéu dinh bang càc biéu ihùc ngón lù,
22

nhung cùng co thè khóng dugc biéu dal bang ngòn lù ma ehi dugc biéu dal
bang ngù diéu, co khi lai là hàm àn trong phài ngón.
NghTa tình thài bao góm tình thài cùa hành dòng nói va tình thài cùa
phàt ngón.Tmh thài cùa hành dóng nói là y dinh, muc dfeh cùa nguòi nói
trong viéc thuc hién mot hành dóng nào dò bang phuang tién ngón ngù.
Hành dóng nói rat da dang cho nén lình thài cùa hành dóng nói cùng rat
phong phù. Trong tiéng Phàp thòi làm ró nghTa tình thài. Nguòi Phàp nhìn
nhàn nghTa tình thài qua thòi. Trong nhùng ngón ngù chùa xàc dinh dugc
pham trù ngù phàp thòi nhu tiéng Vici càc nghTa lình thài này thuòng dugc
biéu hién bang phuang tién tu vung hoàc càc hu lù nhu à. u, nlii, nlié vv...
Hày so sành hai càu a va b dà dàn a trén:
a) En 1813, M.X est mort à Paris
(Nàm 1813, Óng X chét à Paris)
b) En 1813, M.X mourait à Paris
(Nàm 1813, tqi Paris, ngài X dà vhih vién ra di/ dà ve noi an nghi
cuòi cùng —> vai thài do thuang tié'c, tran trong..,)
Ta cung thày trong tiéng Vici nhùng loai hình y nghTa tình ihaf này
nhung vói phtrang thùc biéu dal bang lù ung: Ong .An chcì ròi; Bàc Ho dà
di xa v.v...Hai càu trén trong tiéng Viél cùng phàn ành mot str lình ói trang
thài tình càm khàc nhau.
Nhu vày, thòi cùa dòng lù khóng chi dùng de biéu dal tfnh thòi gian
trong ngòn ngù ma con bicu hién mói quan he giùa nguòi nói N'ÓÌ diéu
nguòi la nói lòi. Cài bò ba thòi, thè va tình thài duòng nhu dugc gàn kéì
trong càc ngòn ngù co thòi.
23

Il - CÀC QUAN DIEM KHÀC NHAU VE THÒI NGÙ PHÀP CÙA
DÓNG Tir.
Dan nhqp
Pham trù thòi là pham trù ca bàn cùa dóng lù trong ckc ngón ngù An-
Au va nhiéu ngòn ngù khàc, Mói so tàc pham nói ve ngù phàp tiéng Viét
truóc day déu nói dén pham trù thòi cùa dóng lù liéng Viét. Tiéu biéu là G.
Aubaret (1864), Truang Vình Ky (1887), V.S Pantìlov (1979-1993),
Nguyén Vàn Thành (1992), Nguyén Minh Thuyél (1995). Nhiéu hoc già
khàc (luy khóng nói dén tbòi nhu mot pham trù ngù phàp) cùng de càp dén
y nghìa thòi the cùa tiéng Viét qua danh sàch càc hu lù biéu ibi chùng.
1. Tran Trong Kim (1940)
2. Emeneau (1951)
3. H.Merill Jack,son(1953)
4. Jones Robert, Huynh Sanh Thòng (1960)
5. Truang Vàn Trình (1970)
6. Nguyén Tài Can (1983),
7. Dinh vàn Due (1986)
8. Diép Quang Ban (1989)
9. Nguyén Kim Thàn (1997).
1. Quan diém cùa càc nhà ngù phàp truvén thóng:
"Tliòi" dich lù tiéng Latinh "Tempus"" là mot pham irù lién quan lòi
càc mói quan he thòi gian trong chùng mire chùng dugc dién dal bang càc
dòi làp ngù phàp co he thóng cùa dòng lù. Càc nhà ngù phàp tru én ihóng
khi phàn lich tiéng Hy Lap va tiéng Latinh dà thùa nhàn ba dói làp: qua
khù, hién lai va tuoìic lai. Va nuuòi ta thuòng sia dinh rane su dói làp 3 é
ve thòi này là dàc diém phó quàt cùa ngòn ngù.
24

2. Quan diém cùa John Lyons.
John Lyons dà bàc lai quan diém cùa càc nhà ngù phàp iruyén thóng.
Theo óng, bàn thàn ihòi khóng dugc tìm ihà'y trong moi ngón ngù. Va sir
dói lap qua khù, hién lai, tuang lai khóng dan giàn là mot vàn de thòi ngay
cà trong tiéng Hy Lap va Latinh. Thòi chi là mot pham trù chi xuàt dóng
thòi nò cùng là mot dàc diém cùa càu va phàt ngón (John Lyons-Nhàp món
ngón ngù hoc ly thuyé't - NXB Giào diic - 1997).
3. Quan diém cùa B. Comrie
Thòi bicu hién thòi gian cùa lình huòng (lue sii kién xày ra) trong dói
chiéu vói càc thòi diém khàc thuòng là 'ai thòi diém phàt ngòn (B. Comrie.
1985, Tense, Cambridge) óng phàn biél thòi luyét dói (absolule tense) vói
thòi tuang dói (relative tense):
. Tliòi luyét dói biéu ibi su dói chiéu ihòi gian cùa tình huòng vói
thòi diém phàt ngón.
. Tliòi tuang dói biéu ibi su dói chiéu thòi gian cùa lình huòng ai
mot ihòi diém nhàt dinh néu ra trong lòi nói.
4. Quan dicm cùa Frawlev:
Càch biéu dal y nghìa thòi trong ngòn ngù là mot càch biéu dal chi
xuàt: (déictic) nghìa là là> lình huòng phàt ngon irong dò co ca thòi Jicni
hién lai làm càn cu (Frawley. 1992. Linguistic sémantics). Tuy co nhùng
thù tiéng ma ngoài thòi diém phàt ngòn ra con eó thè lày nhùng thòi diém
khàc làm càn cu nhung nhCmg thòi diém này luòn duoc quy chiéu vào thòi
diém phàt ngòn. Day là mot str vay mugn trirc tiép lù càch dién dal y nghìa
khóng gian trong dò cùng eó mot diém càn dinh vi va mot nai chón de dinh
vi, càc diém dò ggi là diém qu>- chiéu. "Tliòi"" thuc hièn iéc dinh i sii linh
so vói thòi diém quy chiéu dugc coi là eó dinh irong thòi gian rói néu rò
mói quan bé giùa str lình va cài diém móc cùa thòi gian dò bang càch chi ra
mot hiròng hoàc mòl khoàng càch nào dò (Frawlcx. 1992: 340 - Linguisiic
.sémantics).
25

5. Quan diém cùa G. Guillaume (Temps et verbe. Champion. 1929)
Gustave Guillaume dà phàn biét thòi hàm àn (temps impliqué) va
thòi hién lo (temps expliqué). Thòi hàm àn là thòi vón gàn lién vói dóng lù
ò chfnh trong dóng tu con thòi hién lo là thòi ma phàt ngòn gàn cho nò duói
dang qua khù, hién lai hoàc tuang lai. Theo óng thè (aspect) chfnh là thòi
hàm àn, thòi cùa chfnh dóng lù chùa dirng trong nò, con thòi chfnh là thòi
cùa si; tình, thòi ma phàt ngòn gàn cho dóng lù biéu dal sir tình dò. Thòi
hàm an (hay the cùa dóng lù) là mot bó phàn khóng tàch ròi khói.nói dung
ngù nghìa cùa nò. Nò thuòng co truóc str thiét ké ihòi cùa str lình. Tinh chat
ed trifàc cua the (aspect) dà chùng minh ràng su khu biét ed trong thdi hàm
din (the) duac thuc hién bdi càc yéu tatù vUng con su khu biét co trong thdi
hién lo (th<yi cùa sU tình) duac thuc hién bang cdc yéii tó hình thdi dcm
thudn nhu viéc su dung mot he thóng bién tóJ. Diéu này eó thè cho phép
chùng la ly giài dàc diém cùa nhtTng ngón ngù dan làp nhu tiéng Viét mang
thòi hàm àin tue là thién ve thè con nhùng ngòn ngù biéìi hình nhu liéng
Phàp thì nàng ve thòi va thòi ihuòng che làp the.
6. Quan diém cùa L. (josselin (Temps et aspect en francaìs, 1997. S.L
4621).
Laurent GOSSELIN co nhùng quan diém gióng òi Guillaume. Ong
phàn bici "temps interne" (thòi nói lai) vói "temps externe'" (thòi ngoai lai).
Su phàn biél này co nhùng diém trùng x'òi thòi hàm àn ì thòi hién lo
cùa Guillaume.
Theo GOSSELIN, thòi nói lai (temps interne) là thòi gàn lién vói sir
lình ma dòng tu biéu dal tao nén dò dai thòi gian cùa nò va chfnh là cài ta
Ihiròng qiicn ggi là thè. Con thòi ngoai lai (temps externe) la thòi cho phép
dinh vi su lình ve mài thòi gian la thuòng quen ggi là thòi
26

(temps)
Pham trù (catégorie)
khài niém ( conceptionnelle)
Pham trù (catégorie)
hình thài (morphologique
Thòi ngón ngù Thòi ngoài ngòn ngù
(Temps linguistique) (Temps extralinguistique)
The (aspect)
(Temps interne)
Tliòi (temps)
(Temps exteme)
Thè lù vimg The ngù phàp
(aspect lexical) (aspect grammatical)
Conjugaison
du verbe
Thòi tuong dói
(Temps relalifs)
Thòi tuvét dói
(Temps absolus)
27

7. Quan diém cùa ,Jesperson
Thòi cùa dóng lù dùng de chi rò mói quan he thòi gian (dóng thòi,
truóc hoàc sau) cùa sii tình so vói thòi diém phàt ngón. Trong cuón
"Philosophy of Grammar, 1924", Jesperson cho ràng thòi trong ngón ngù
dugc chia thành qua khù (passe), hién lai (présenl) va tuang lai (futur).
Truóc bèi, óng thiét làp "hién lai" là dóng thòi vói thòi diém O (bay giò)
cùa thòi diém phàt ngòn. Qua khù là truóc bay già va tuang lai là sau bay
già (dàn theo John Lyons, Nhàp món ngón ngù hoc ly thuyél 482.483 NXB
Giàodiic 1997).
Nhùng phàn biét dàu tién ve "qua khù" va "tuang lai" sau dò dugc
Jesperson chia nhó ra bang càch àp dung làn thù hai càc khài niém "truóc"
va "sau" de co "truóc qua khù" va "sau qua khù", "truòc tuang lai" va "sau
tuang lai" (Diém O vói tu càch là diém ly thuyél khóng phàn chia nhó ra
nùa vi nò irùng vói diém phàt ngòn).
Két qua là mot he thóng thòi y niém góm 7 thòi dugc ihirc hién mot
phàn hay toàn bò trong càc ngòn ngù khàc nhau.
- (Truóc) O (Bay già) (Sau)
A < • B < • C
passe (qua khù) présenl (hién lai) futur (tuang lai)
Aa Ab Ac B Ca Cb Ce
l'QP P.C Futur Présent Futur Futur (j)
Imp du passe antérieur simple
Sa dò cùa Jesperson phàn ành he thóng thòi trong liéng Phàp hièn
nay. Tuy iheo diém quy chiéu nià nguòi la phan biél thòi trong ngòn ngù
thành thòi tùoìig dói va thòi luyét dói nhu dà nói ò trén. Néu lày thòi diém
phàt ngòn làm quy chiéu (tue diém O irong sa dò cùa Jesperson) ta co càc
thòi luyét dói là qua khù (truòc diém O) hién lai (diém O) va tuang lai (sau
diém O). Néu lày thòi diém cua mot su tình dù a qua khù ha irong tuong

lai làm quy chiéu ta eó càc thòi tuong dói nhu PQP (plus-que-parfait). F.A
(futur antérieur), futur du passe (eonditionnel), vv...
Khi thòi diém cùa su lình trùng vói thòi diém cùa phàt ngòn, la co
thòi hién lai nhu truòng hgp càu:
En ce moment, je travaillé
(Bay giò tói làm viéc)
Khi thòi diém cùa si; tình a truóc thòi diém phàt ngòn la co thòi qua
khù nhu truòng hgp càu:
// est arrivi hier
(Anh ta dà dén hóm qua)
Va khi thòi diém cùa sir lình ó sau thòi diém phàt ngòn la co thòi
tuang lai nhu truòng hgp càu:
// arriverà demain
(Ngày mai anh ta sè'dé'n)
Dò là càc thòi luyét dói vi dugc quy chiéu 'ói thòi diém phàt ngòn.
Con càc thòi tuong dói dugc quy chiéu vói mòl thòi diém khàc thòi diém
phàt ngòn thì thuòng dién dal sir truóc/sau cùa hai sur tình. Vf du trong qua
khù la co thòi P.Q.P là mot thòi tuang dòi dùng de biéu dal mòl su lình xày
ra truòc mot siJ tình khàc (antériorité).
VfdLi:
Monfrcre a perdu le livre que ma mère lui avait aeheté.
Hay trong tuang lai, la co ihòi "futur antérieur"" là mòl thòi tuang dói
de dinh vi mot str lình xày ra truòc mot str tình khàc irong luang lai.
VfdLi:
Je t'écrirai dès queje serai arrive à Paris
Elle travaillera quand elle aura termine ses études
Nhùng thòi tuang dòi trén day danh dau su logie Hong ngon ngù ma
nhùng ngòn ngù khóng eó thòi dòng lù nhu tiéng Vici khòng lót tà bèi.
29

Sir phàn biét thòi diém phàt ngòn vói thòi diém cùa sir lình cho phép
ta phàn chia dugc ba thòi qua khù, hién lai va tuang lai song nò khòng dù
de ly giài dugc sii da dang cùa càc tbòi ngù phàp khàc.
8. Gi«ii phàp cùa Reichenbach
Reichenbaeh dà dua ra mot giài phàp phù hgp han. Theo óng ngoài
thòi diém phàt ngòn (S) càn phài eó mot diém quy chiéu (R) khàc trong he
thóng càc thòi. Diém quy chiéu dò eó the dùng truóc, dóng thòi-hoàe sau
thòi diém phàt ngòn (S) va thòi diém cùa sur tình dugc nói lói trong càu là E
co thè dùng truóc, trùng hoàc sau thòi diém quy chiéu R. Tu dò dàn lói mòl
he thóng thòi góm co 9 thòi nhu sa dò duói day:
< S •
< R • ^ R • < R •
E E E E E E E E E
Passe P.C Futur Pr. Présent ? Futur Fulur ?
Antérieur Imp dans Parfait antérieur
le passe
(Reichenbaeh, 1947, Elements ofSymbolìc logie)
Tinh dir doàn trong he thóng càc thòi dua ra bòi Jesperson à
Reichenbach là ó trong phàn tuong lai ma ta co thè nhàn thày trèn sa dò eó
nhùng ò tróng (?).
Tu cdc quan diém khdc nhau ve thài ngù phdp trén day ta thdx:
. Dói làp qua khù/ hièn lai/ tuang lai cùa càc nhà ngòn ngù hoc iruyén
thóng duòng nhu khòng ihoà dàng nhàt là khi àp dijng cho nhùng phàt
ngòn co tfnh "ingi thòi" nhu "La terre tourne autour du soleil" (Trai
dd't quav xung qiianh màt trai). Trong phài ngòn nà khòng thè co bién
giói cùa qua khù, hién lai. tufflig lai.
30

Va lai, trong thire té so ngón ngù phàn biét 3 thòi ùng vói 3 khài niém
qua khù, hién lai va tuang lai khóng nhiéu nhu ta tuòng. Chi co thè ké ra
mot vài thù tiéng co 3 thòi nhu tiéng Ulva, tiéng Maura, liéng Béc-be,
tieng Eskimo, tiéng Haida, liéng Hupa, tiéng Bassa vv... (cf ultan 1978;
Bybee 1985; Frawley 1992). Con lai da so càc ngòn ngù déu chon càch
khu biét liròng phàn, mot càch khu biét co thè nói chiém u'u thè trong
càc he thóng ky hiéu ngón ngù. Do là su khu biét giùa ''qua khù" va
"khóng qua khù'', "tuang lai'' va "khóng tirang lai". Vf du tal cà càc
ngón ngù An - Àu déu là nhùng ngón ngù liéu biéu cho loai hình phàn
bici hai thòi qua khù va phi qua khù (± qua khù).
• Sa do cùa Jerspersen va Reinchenbach cho la mot cài nhìn sàng sua
han nhàt là ve thù tu cùa nhùng dicm móc trén tuyén thòi gian va
phàn ành sài thuc han he thóng ihòi cùa càc ngón ngù bien hình nhu
tiéng Anh va liéng Phàp.
. Càc quan diém ve thòi ngù phàp cùa dòng lù trén day co the nói mai
chi phàn ành mot phàn thuc té cùa thòi trong ngón ngù. Néu chap
nhàn quan diém cùa Comrie "thòi là càch dinh i mot su lình irong
thòi gian duac ngù phàp hoà" (Comrie 1985) thì so ngón ngù co thòi
khóng nhiéu nhu ta tuang bai le tal cà càc ngón ngù déu co nhùng
càch dinh vi su tình duac nói dén trong thòi gian nhung khòng phài
ngòn ngù nào cùng ngù phàp hoà càch dinh xi dò.
Co nhùng ngón ngù a dò y nghTa thòi duac ngù phap hoà
(grammaticalisation) nghTa là duac ma hoà vào mot hình thài ngù phàp à
irò thành bàt buòc eó nghTa là khóng con le ihuóc vào yéu càu cùa viéc
iruyén dal y nghìa nùa. Vi dii truòng hgp càc ngòn ngù chàu Au nhu tiéng
Anh. tiéng Phàp chàng han. "thòi" dà irò thành mot pham trù ngù phàp
dugc biéu dal bang hình thài cùa dòng tu. Ngugc lai trong mot so ngón ngù
khàc. y nghìa thòi khòng nhàì thiét phài dugc ngù phàp hoà thành mot
31

pham trù ngù phàp vf dii nhu truòng hgp tiéng Viét (sé dugc nói rò han
Irong chuang lai cùa khào luàn này).
Trong cóng trình nghièn cùu này, chùng tói tiép thu cài khung ly luàn
ve thòi cùa Comrie (1976, 1985) va Lyons (1977). Theo Comrie, "thòi" là
mot pham trù iruc chi (déictic) co chùc nàng dinh vi su tình trong thòi gian
nghìa là cho biét si; tình dang nói dén nàm a vi irf nào trong thòi gian bang
càch quy chiéu nò vói thòi diém phàt ngòn. Vi diém quy chiéu là thòi diém
phàt ngòn cho nén thòi cho biét siJ tinh dién ra dóng thòi vói thòi diém phài
ngón, truóc thòi diém hay sau tbòi diém dò. Theo Lyons thòi ngù phàp hoà
mói quan he giùa thòi diém dién ra càc sir lình dang dugc miéu tà vói cài
thòi diém zèro cùa ngòn canh Iruc chi cho nén nò là cài khung trtrc chi cùa
sir quy chiéu trong thòi gian.
Comrie cùng néu rò ràng "thè" khóng eó lién quan dén viéc dói chiéu
thòi gian dién ra siJ tình vói bài cu thòi diém nào khàc ma nò co lién quan
dén ca càu thòi gian ben trong cùa str lình dugc miéu tà. Ong coi thòi là thòi
gian ò ben ngoài str lình con thè là thòi gian ó ben trong su linh (Comrie,
1985).
Quan dicm này cùng gióng vói khài niém ve thòi hàm an (temps
impliqué) va thòi hién lo (temps expliqué) ma Guillaume dà dua ra: Thòi
hàm in là thòi ben trong cùa sir lình 'òn gàn bó chài che vói dóng lù biéu
dal nò. Dò chfnh là thè (aspect). Con thòi hién lo (temps expliqué) là thòi
ma phàt ngòn gàn cho duói dang qua khù, hién lai hoàc tuang lai. Dò chfnh
là "thòi" (temps) (G. Guillaume 1929). Theo Guillaume thì "thè" là mot bò
phàn gàn lién vói tfnh chàì cùa dòng lù nén bao già cùng co truòc SLT ihièì
ké ve thòi. Tfnh chàì co truòc này dà cho phép ta ly giài ì sao su phàn biét
é thè thuòng duac thè hién chù cu bang phtroìig licn lù ung con sU phàn
biét é thòi thì bang hình thài dan thuàn vf diJ bang he thòng bién tó cùa
dòng lù.
32

Ili - NHÀN THLfC VE THÒI, THE TRONG TIENG PHÀP.
1. Dàn nhàp
Ra dòi cùng vói nhùng khài niém triét hoc ò cuòi thè ky XVIII. nhàn
thùc ve tbòi thè trong tiéng Phàp dà dugc ly luàn hoà mot càch trùu lugng
bòi nhà ngòn ngù hgc nguòi Phàp Gustave Guillaume (1883-1960) sau dò
dugc liép iLic nghièn cùu sàu bòi nhiéu nhà ngón ngù hgc.
Y kién eùa càc hoc già Phàp khi nhìn nhàn thòi va the trong liéng
Phàp cung rat khàc nhau: Guillaume thì coi the là thòi hàm àn cùa dóng lù
(temps impliqué) (G. Guillaume, Temps et verbe, Champion, 1929) Brunot
thì phàn bici bón the: the kéo dai Irong qua khù (Paspect de durée dans le
passe), the lap lai (Paspect de répétition), the tién trién (Paspect de
progression) va the hoàn thành (Paspect de Paccomplissement) (Brunot, La
pensée et la langue, Masson, 1936). Pottier thì phàn bici hai loai the: thè 1
là tmh chat cùa su tình gàn vói thòi hàm àn cùa Guillaume, thè 2 là lién
Irinh cùa su lình (B. Pottier, Théorie et analyse linguistique. Hachette,
1987). Va gàn day L. GOSSELIN phàn bici thè lù ung (aspect lexical) vói
ihc ngù phàp (aspect grammatical). Càc quan diém này déu phàn anh il
nhiéu ihuc lai cùa liéng Phàp nhung a nhùng góc dò khàc nhau.
Tu "aspecl" (thè) xuàt hién irong qua trình mó tà càc ngòn ngù Slava.
Tu này duac dich tu liéng Nga ''Vid'^ eó chùa dung ca khài niém ngù nghTa
làn ngù phàp. Mot so nhà ngón ngù dà lùng phàn biél lói 6 thè chfnh 'à 5
thè plìu. Cho lai mài giùa ihéky XIX, nguòi ta mai thóng nhàt *òi nhau ve
mot he thóng gòm ba thè: hoàn thành (perfectif), khóng hoàn thành
(impcrfecliO 'à làn so (fréqucntatif). Nhung thè thù ba nà cùng dàn dàn
LÌuac bài bo va chi con lai mot he ihóng é thè hoàn ihành à khóng hoan
Ihànlì. Khài nicm ve thè dà duoc phàc ihào bòi càc nhà ngù phàp co dai.
Ilico David Cohen (Aspect erbal. PUF, 1989) ^^Màc dàu chua lìm thày
33

trong càc ngón ngù Hy Lap; Latinh: A ràp fnhùng ngón ngù ma dòng tu
boat dóng chù yéu hoàc mot phàn dira trén nén làng cùa thè) nhùng ihuàt
ngù tuang duang vói khài niém thè cùa chùng la. Song càc nhà ngù phàp
Hy Lap dà dua ra nhùng dinh nghìa ve thòi co chùa dirng cà y nghìa hoàn
thành va khòng hoàn thành).
Meillel cùng dà lùng nhàn manh tfnh eó truóc cùa thè so vói thòi
trong càc ngón ngù An-Au. John Lyons trong cuón 'Sémamique
linguistique, Larousse, 1980" cung da phàn Ifch qua trình làm sài léch su
biéu trung ngù phàp ve the'. ''Cài ma ARIXTOT va sau này truòng phài
Alexandre goi là thòi, chfnh là cài ma ngày nay chùng la dang mó là nhu
mot dói làp ve Ihé hoàn thành va khóng hoàn thành".
Trong tiéng Latinh cQng nhu liéng Hy Lap màc dàu thè chua duac
khài nicm hoà, nò da duac dành dau ve mal hình thài hoc va tàch ròi khòi
nhùng dau an ve thòi: "Mói dóng lù trong tiéng Latinh déu co hai chi tó
chfnh: Mot chi tó khóng hoàn thành chi rò su tình dang tiép dién, mòl chi tó
hoàn thành chi ró su lình dà kéì thùc" (John Lyons, Sémantique
linguistique, Larousse, 1980).
Tuong tu nhu vay, trong càc ngòn ngù Bec-be (Chàu Phi) nguòi la
déu ihà'y mot dàc thù chung ve thè duac bièu dal bang càc hinh i rieng ma
mói hình 'i nàv co mot chùc nane duv nhàt là dành dàu mot the irons he
thóng càc the ''Trotig càc tigón tìgù này, mói dótig ti( du'oc tao nén bài mot
tómg hop càc he hình biéu dat tàt cà càc thé(trirtriarng hop ngoai le). Nhu
vav mot dótig tà khóng thé^ difo'c xàc dinh bài thè' cùa no bài vi ve nguyén
tàc nò co khà nàng ddm nhàn tàt cà càc tlic. Trong nhùng ngón ngù nhit
thè] viéc dành dàu thè co màc trùu tiù/ng cao nhcit'' (David Cohen, opus
citc).
Trong càc ngòn ngù Slava à dàc bici là trong lièng Nga, linh hinh
khàc hàn. Trù iruòmz hap ngoai le, moi dóng lù déu co mot the. Dò là mòl
34

trong nhùng net tao nén nghTa cùa nò. Ve nguyén tàc, net nghìa này khòng
dugc biéu dal bang mot bién tó riéng biét ma no nàm trong nghìa long thè
cùa dòng tu va vi thè ma no duac the hién a trong hành vi ùng xù ngù phàp
cùa dóng lù. He thóng ngòn ngù này co mot su dóc dào trong viéc biéu dat
thè, do là nhùng dói làp bang nhùng dóng lù khàc nhau chù khóng phai
bang dang thùc trong càch chia eùa mot dóng tu.
2Thòi va the trong tiéng Phàp
Trong tié'ng Phàp, pham trù the trong mot thòi gian dai khóng dugc
càc nhà ngù phàp biét dén.
Su bò qua thè là do càu trùc ngù phàp hình ihài cùa liéng Phàp. TTieo
MAINGUENEAU (Approche de rEnonciation en linguistique frangaise,
Hachette Université, 1981) thì trong ngù phàp liéng Phàp, the thuòng bi
che khuàt bòi thòi do hình thài cùa dòng lù dugc chia. Chàng han khi dòng
lù dugc dùng a thòi imparfait thì dang thùc này vùa mang dàu àn ve thòi
lai vùa chùa dung y nghìa ve thè (the khòng hoàn ihành). Nhu vay trong
tiéng Phàp, ihòi va thè dugc dành dàu mot càch hón hgp bòi cùng mot dang
thùc, diéu dò dà dàn dén nhùng map mò giùa thòi va the. Mal khàc liéng
Phàp khòng co nhùng hình vi riéng biét cho the nhu trong nhùng ngón ngù
khàc. Ma the trong liéng Phàp dugc dién dal bang nhiéu càch khàc nhau.
Khi thì bang phuctng thùc lù vung, khi thì bang C(ÌC hình 'i chi thòi:
Reconnaitre / Connaitre • —> aspect terminati/
Prendre lafuite/fair -^aspect inchoatif
thòi 'imparraiP'—> aspect duralifN'v...
Grc'isse trong ''Le Bon Usage" coi thè là tàt cà nhùng gì lién quan
tói tfnh chàl cùa hành dóng dugc nhìn nhàn irong qua irình lién irièn cùa
no. Òng cùng chi rò ràng thè dói khi cùng dugc dién dal bang chfnh nghTa
cùa dóng lù.
35

Mot vài ly thuyél trong dò eó ly thuyél phàt ngón coi thè chi là càch
nhìn nhàn su tình cùa nguòi nói hoac coi the là mot pham trù ngù phàp bicu
dal càch miéu tà su tình cùa nguòi nói thóng qua dòng tu. Dò là càch miéu
tà ve dò dai, qua trình dién ra hoac su két thùc cùa su tình.
Nhu vay, the dal su tình trong mói quan he vói phàt ngón. The phàn
ành mot càch da dang va phùe lap nhùng càch khàc nhau ma nguòi phàt
ngòn su dung de giói thiéu qua trình dièn ra cùa mot su lình. TTié cùng the
hién nhùng su lua chon ma nguòi phàt ngòn bài buòc phai the liicn Hong
qua trình giói thiéu su tình. Su tình va su lira chon càch the hién nò cùa
nguòi phàt ngón vùa bi chi phói bài yéu tó ngoài ngón ngù làn tfnh he
thóng cùa ngón ngù.
Thòi, thè, thài gàn lién vói nhau khién nguòi ta eó càm giàc chùng
chóng chco lén nhau. Vi du thòi Imparfait trong liéng Phàp, ngoài y nghìa
thòi de dinh vi su lình trong qua khù con bicu dal the khòng hoàn thành hay
thòi passe compose con dièn là the hoàn thành cua hicn lai. Tliòi tuang lai
ngoài y nchla thuàn tùv luang lai con chùa dime v nehla tình thài rò rèi dò
là ''hùa hcn". O day nguòi nói dua minh ra nhu là nguòi bao dam cho su
ihàt ha' su xuàt hièn cùa bién co dugc anh la nói ra. Day eó the coi là mot
he qua tu nhièn do càc phàt ngòn ve nhùng su kièn lUong lai nhàt ihièl phai
dua trèn Iòne lin, du doàn hav y dinh cùa nuuòi nói chù khòne dua trén kién
thùc cùa anh la 'é 'su kièn" dò. Vi du càu: "Ce sera le facteur " {nhàt dinli
là nguòi difa fhif), ihòi tuong lai a day dugc su dung vói hàm y cùa mot su
qua quyét.
Trong tieng Phàp, thòi qua khù à thè luòn gàn lién 'òi nhau
GUILLAUME dà coi the là thòi hàm àn cùa dòng lù. Hai pham trù nà> co
chunu mòl hình thuc bicu dal dò là phàn duoi cua doiie tu duac chia.
Vfdti:
// parlait
36

Dang thùc "ait" cho la biét dóng tu duac chia ò thòi "Imparfait" (qua
khù khóng hoàn thành), ngói thù ba, so ft. Dang thùc này biéu dal cà hai
chùc nàng tbòi va thè. Nò cho phép la xàc dinh sir linh thuóc ve qua khù so
vói tbòi diém phàt ngòn, dò là chùc nàng ve thòi ma nò biéu dal. Mal khàc
nò cùng cho ta biét str thè dò dà dién ra trong mot khoàng thòi gian nào dò
khòng duac xàc dinh lue bài dàu cùng nhu khi két thùc (thè khòng hoàn
thành). Dò chfnh là chùc nàng ve the ma nò biéu dal . Co thè nói thuàt ngù
"thòi" co tfnh chat nuòc dòi vi nò bao irùm nhùng ihirc té rat khàc nhau.
Nguòi ta nói ve tbòi cùa dóng lù de chi tal cà càc dang thùc cùa dòng tu
trong bang chia cùa nò ngay cà khi nhùng dang thùc này khóng eó già tri ve
dinh vi thòi gian ma chi eó y nghTa ve thè.
VfdLi:
Si vous avez termine dans une heure, prévenez - moi
(Néu I già nùa anh (dà) xong thì (hày) hdo cho tói biét)
Tliòi qua khù ó day (avez termine) hoàn toàn khòng co lién quan gì
dén viéc dinh vi thòi gian cùa sii linh ma nò chi mang y nghìa ve thè (ihé
hoàn thành). Nhu vày, thòi cùa dòng lù khòng chi dùng de biéu dal tfnh thòi
gian (temporalité) trong ngòn ngù ma con biéu dal mói quan he giùa nguòi
nói ai dièu nguòi ta nói tói. Trong tiéng Phàp dói làp giùa Imparfait à
Passe compose ve màt hình thài là mot dói làp ve thòi nhung é mal logie
lai là mot dói làp ve thè: Passe compose giói thiéu SLT lình a dang kél thùc
hoàn thành con Imparfait ihi dal sti tình trong trang thài dang dién ra (khi
dói chiéu hai str kién).
Hier,j ai lu un livre intéressant (hoàn thành)
(Hóm qua tài dà doc tnót cuón sàch hay)
Hier. je lisais un livre quand Paul est arriva (dang dién ra)
{Hóm (pia tói dang doc sàch thì Paul dcn)
37

Khài niém ve thè trong tiéng Phàp dói khi vugt qua pham i cùa dóng
tu. Mot so truòng hgp thè cùa su lình quyét dinh viéc lua chon thòi hình thài
cùa dóng lù.
Vfdu:
// téléphone depuis IO minutes.
(Anh ày ggi dièn thogi tu 10 phùt rói va vàn dang tiép tue ggi)
The liép dién cùa su tình à day dà quy dinh thòi hién lai cùa dóng tu
va thòi qua khù sé khóng con phù hgp nùa:
* // a téléphone depuis IO minutes.
Co ihé nói the cùa su tình dà chi phói vice lua chon thòi qua khù
thfch hgp:
* al. L 'an dernier, un ouvrier frangais a gagné 12000 fs par
mais,
bl. L ' an dernier, un ouvrier francais gagnait 12000 fs par
mais
* a2. Qafait 2 ans qu il pari.
h2. Qafait 2 ans qu il part tous Ics matins à 7 heures
Càc càu a,, a^ là nhùng càu khòng dùng vi thòi cùa dòng lù khóng
phù hgp 'ai thè cùa su lình ma nò bièu dal. Càu al nói 'é mot su lình dang
tién trién trong qua khù cho nèn thòi P.C khòng phù hgp . Càu a2 chi mot
sir tình co nghìa hoàn thành nén khóng thè lògfc 'òi thòi hién lai (trù khi nò
chi mot su lình làp di làp lai nhu truòng hgp càu b2. Con càc cau b, va b2 là
nhùng càu dùng vi eó su tuong lìmg giùa thòi cùa dòng tu òi the cùa su
lình. Hay mot so vf du minh boa duói day cho phép la khàng dinh thè cùa
S
L
T lình dà chi phói su lua chon thòi ngù phàp cùa dóng lù.
*/. Je trouve un porte-feuille.
38

2. Jài trouvé un porte-feuille.
3. Je trouve un journal dans ma boite aux lettres tous les
matins.
4. Je ne trouve pas mon porte-feuille.
Càu (1) thòi hién lai cùa dóng tu "khòng phù hgp vói the cùa su tình
ma nò biéu dal cho nén càu (1) khóng dugc chàp nhàn. Trai lai a càu (4),
thòi hién lai a thè phù dinh lai dugc coi là mot càu dùng vi nò phù hgp vói
thè cùa su tình co nghìa là: "J^ continue à chercher mon porte-
feuille. ' '(Tói vàn dang tiép tue tìm cài vi cùa tói). Trong tiéng Phàp dòng lù
Trouver (tìm thày) mang net nghìa hoàn thành nén phù hgp vói thòi "Passe
compose" vai nghìa hién lai hoàn thành cùng nhu thòi "Perfect présent'' cùa
tiéng Anh. Dóng lù này ò càu trùc phù dinh "Ne ... pas" co thè biéu dal y
nghìa dang hoàn thành nhu càu 4 sang tiéng Vici phài dich là ''tói chira tìm
thày cài vi cùa tói'^ chù khòng the dich là ''tói khóng tìm tliàV màc dù
khóng eó "encore".
Duói con mài cùa nhùng nhà ngón ngù hgc, mot irong nhùng diém
yéu cùa tfnh logie ve thòi là su phàn biét chua day dù nhùng dàc diém cùa
ihòi 'à cùa the. Trong ihuc té thì thuàt ngù ^1hè'' hàu nhu là xa la dói vói
nhùng nhà logie hgc. Trong khi dò thì khài niém này, mot khài niém phùe
tap dà dugc CIÌC nhà ngón ngù hgc dinh nghìa rat khàc nhau à thuòng là
chua day dù lai chiém mot vi trf rat quan trong. Va ho co nhùng iranh luàn
rat dai ve 'àn de này. Do chua co dièu kièn, nén ò day xin chi ghi lai mot
vài suy nghl theo truòng phài ngòn ngù hgc cùa Guillaume é àn de thòi,
thè lién quan lòi logie hgc:
Trèn iriic thòi gian, nhùng su lình co thè dugc dinh 'i so ai nhùng
diém móc nhàt là so vói thòi diém phàt ngòn t^,. No cùng co thè dugc xàc
dinh so N'ói thòi diém cùa mot su lình khàc. Nhùng su dinh i nà dù là
tuyct dói hay tuang dói déu dugc thuc hièn trong mói thòi long thè nàm
"y^ì

ngoài su tình va nò thiét làp nén mot tién trình thòi gian. Thòi ngoai lai này
co thè dói lap vói mot thòi khàc nàm trong SLT lình va rat càn cho nò. Mot su
tình dù ngàn dén dàu cùng dòi bòi mot khoàng thòi gian lói thiéu. Khoàng
thòi gian này nàm trong su lình va gàn lién vói su tình. Dù nò co ngàn dén
dàu cùng khóng thè là zèro néu khòng thì sé khòng co su lình nùa.
Tbòi gian nàm trong sii tình duac Guillaume goi là thòi hàm àn. Dò
là thòi ma dóng lù chùa dung trong nò, là mot bó phàn càu thành nén ngù
nghìa cùa nò va khài niém này luòn gàn lién vói khài niém cùa dóng tu.
Vf du dòng lù "marcher" (di) la chi càn goi lén nò là trong dàu dà
xuàt hién y niém ve thòi gian ma nò co de thiJc hién sir lình ma nò bièu dal.
Dói làp vói thòi nói lai (hay hàm an) là thòi ma phàt ngón gàn cho nò va
duac chia ihành càc thòi diém khàc nhau: qua khù, hién lai. tirang lai.
Guillaume goi càc ihòi này là thòi hièn lo (Temps expliqué).
Str phàn biét gifra thòi hàm àn va thòi hién lo này trùng bop a su
phàn bici giùa thè va thòi ngù phàp hién nay.
Bàn chat cùa thè là tal cà nhùng gì thuóc ve thòi nói lai va ban chat
cùa thòi là thòi hièn lo.
Nhu 'ày mòl su lình duac nhìn nhàn khòng chi ò i irf ma nò co
trong trtic thòi gian ma con trong cà qua trình dién ra cùa nò va trong nhùng
giói han xàc dinh nò.
Gàn lién vói str lình va dóc làp vói chfnh nò. thè lién quan tói dàc thù
càu trùc cùa dòng tu 'à nhùng quan he ngù nghTa ma str lình bièu dal thè
hicn càch nhìn su lình cùa nguòi nói:
a) Le papier est blane (Già'y màu tràng)
b) Le soleil jaunit le papier (Màt trai làm vàng gid'y)
e) Le papier est Janni (Gid'y bi vàng)
Càu a là trang thài ban dàu cùa tò giày duoc bicu dat bang:
dòng lù Èlre + tfnh lù.
Càu b là qua trình bién dòi trang thài duac bièu dal bang:
dòng tu "jaunir" (làm cho àng giày).
40

Càu e chi mot trang thài két qua dugc biéu dal bang mot càu trùc bi
dóng:
Etre + qua khù phàn lù.
Vi gàn lién vói sir tình cho nén thè boat dòng nhu mot pham trù vuoi lén
trén toàn bó càch chia cùa dóng lù bièu dal sii lình ày.
"Thè là mot dang thùc a chinh trong he thd'ng cùa dóng tu vd hiéu
dat su dai làp trói lén trén tàt ed nhùng dcii làp khdc ed trong he thónii vd
co khd nàng hói nhàp vào tàt ed nhùng tu dành dàu cdc dói_ làp dò "
(Guillaume 1929, 109).
Co nhùng ngòn ngù tròi ve thòi thè hién trén hình thài cùa dóng lù
con y nghìa thè lai àin ben trong thòi hình thài dò hoàc kél hgp vói phuang
tién lù vung khàc nhu tiéng Anh, tiéng Phàp. Ngugc lai, eó nhùng ngòn ngù
lai tròi ve thè, thòi khòng càn thiét phài dugc dành dàu nhu liéng Viét
chàng han.
3. Thòi qua khù va phi qua khù trong tieng Phàp:
Dai da so càc ngón ngù déu chon càch khu biél chiém tru thè trong
moi he thóng ky hiéu ngòn ngù dò là sii khu biét luòng phàn giùa mot ve
khóng dành dàu va mot ve co dành dàu. Tiéng Phàp là mot trong nhùng loai
hình ngòn ngù co sii lira chon luòng phàn này. Nói dung cùa str phàn biél
giùa hai ve qua khù à phi qua khù khòng phài là str phàn chia tuyén thòi
gian thành hai phàn bình dàng co ranh giói rò ràng nhu ta thuòng tuòng:
Qua khù Phi qua khù
ma là mot str phàn chia hoàn toàn khàc trong dò 'é khòng qua khù buóng
mot pham i uu lién luyét dòi khòng bi mot giói han nào con ve qua khù bi
giói han trong ùng cua nò
QUA KHl'r
PHI QU.AKHir
41

Khi mot su tình dugc biéu dal a thòi qua khù ménh de làm thành noi
dung cùa no chi co hiéu lue trong pham vi cùa thòi qua khù. Vi vày trong
luyét dai da so ngón canh, viéc su dung thòi qua khù trong tiéng Phàp eó
hàm y phù nhàn tfnh hién thuc cùa su lình dugc nhàn dinh a ben ngoài cài
khung thòi gian ày.
Vi du càu tiéng Phàp: ''J'ai été marie'' thuòng dugc nguòi Viét hiéu
theo nghìa tói dà co già dinh rói (thè hoàn thành). Nhung dói vói nguòi
Phàp thì noi dung cùa thóng diép này lai muón nói: Cugc hón nhàn cùa tói
dà clìàm dia (tói dà li di). Tói dà tùng lày va/ chóng. Su càm nhàn khàc
nhau ve y nghìa cùa thòi qua khù này dà dàn dén nhùng sai léch trong giao
tiép giùa nguòi Vici va nguòi Phàp ma chùng tói sé nói rò han trong phàn
dói chiéu. lliòi phi qua khù khòng bi giói han eó thè dùng cho mot su tình
hién thuc trong hién lai, trong qua khù va cà trong tuang lai.
Vfdu:
Je vis à Ha Nói (Tói song àHà Nói).
Nhu thè eó nghìa là hién nay va co thè là tu 30, 40 nàm nay hay
cùng co thè là lù bay giò cho lai khi chét lòi song ò dò. Nhung néu dal su
tình này a thòi qua khù " j' ai vecu à Ha Nói^' thì chi co nghìa là truòc day
lòi co song a Ha Nói con bay giò thì khóng. Su khu biél luòng phàn này
cùng cho phép ta ly giài dugc nhùng phàt ngón ve mot chàn ly co tfnh Inh
hànii dùn^ x'òi moi thòi nhu: "La Terre tourne autour du soleìT^ (Trai dàt
quay xung quanh màt trai).
Trong tiéng Phàp, thòi khòng phài don thuàn là ngù phàp ma con
chùa dirng nhùng Ihòng diép ma nhùng ngòn ngù khòng dành dàu ihòi phai
dùng dcn phuang lién lù irng. Hày so sành càc càu:
a) Nous hahitons ici.
b) Nous habitions ici.
e) Nous avons hahité ici.

Vói cùng mot su tình ''habiief ^ (ò) nhung khi dal a 3 thòi khàc nhau
cho ta nhùng thòng diép khàc nhau:
a) Chùng tói à day
b) Hói truóc, chùng tói à day (bay giò khóng à dà mìa)
e) Chùng tói dà tùng à day.
Càu a: nói ve mot su tình hién hùu
Càu b; su lình dà thuóc ve di vàng lich su
Càu e: nói ve két qua hién lai cùa mot su lình dà dugc thuc hién dò là
cài kinh nghiém cu trù a nai này.
Co the nói viéc phàn biét y nghìa cùa nhùng càu trèn day ma su khàc
nhau chi nàm a thòi cùa dòng lù khòng phài lue nào cùng de dàng dói vói
nguòi Vici khi tiéng me de cùa chùng la khòng dành dàu thòi. Diéu quan
trong trong khi tìm hiéu khài niém thòi trong càc ngòn ngùcó pham trù ngù
phàp này là su phàn bici ve dung phàp giùa he thóng thòi cua phai ngòn eó
tfnh lich su (cnoncialion hislorique) va he thóng thòi cùa phài ngòn hói
thoai (énoncialion du discours) ma E. Benveniste dà dua ra lù nhùne thòi kv
ma ngù dung hgc con chua phàt irién (E. Benveniste 1942, 1966, 237-250).
Trong mot phàt ngón co tfnh lich su nhu mot vàn bàn su hoc, mot tàc pham
tu su 'àn hoc hay mot càu chuyen ké dóc làp vói boat dòng giao liép dòi
thuòng, nguòi Phàp dùng mot he thóng ihòi riéng góm passe simple.
imparfait, plusque parfait, passe antérieur, eonditionnel futur dans le
passe. Dò là nhùng hình thài cùa thòi qua khù dà tàch ròi hàn dièm móc
hay con ggi là irung làm iruc chi là thòi dièm phài ngòn ò dò làc già hay
nguòi kè chux'èn duòng nhu dà chuyèn sang mot ihé giói khàc khòng con
dfnh dàng gì dén cài thè giói hién thuc ma nguòi la dang song. Dò cùng co
thè là mòl thè giói tuòng lugng. Bòi 'ày trong càc càu chuyén khoa hgc
vién lUÒng nguòi la thuòng lhà nguòi Phàp su dung thòi qua khù lich su
(passe simple) chù khòng dùng thòi tuang lai nhu la liròng. Con irong mot
càu chuvèn trao dói giùa hai ha} ba nguòi ve nhùng su tình cua cuóc song
43

hién thuc bang ngày nguòi Phàp dùng mot he thóng thòi khàc bao góm:
présenl (hicn lai) (anh ta bi óm), passe compose (anh ta dà vào vién va bay
giò dang a dò), Imparfait: (truòc day anh ta uóng rugu qua nhiéu). futur:
(anh la sé khói thòi).
Co the nói tàt cà càc thòi này déu bàm sài vào thòi diém móc chù yéu
là thòi dicm phàt ngòn. Bang tóm tàt sau day sé thay cho lòi két ve thòi va
the trong tiéng Phàp (Xem bang thòi, the trong tiéng Phàp, trang 45).
44

THÒI, THE TRONG TIÉNG PHÀP
THÒI (Temps)
(Temps expliqué : G. Guillaume)
Temps exlerne : L. Gosselin)
THE (Aspect)
(Temps impliqué: Guillaume
Temps interne: Gosselin )
THÒI TUYÈT DÓI THÒI TUONG DOI
(Temps
absolus)
• Hién lai
(Présent)
• (^uà.kl)ù/P.Lssc)
• Tircmg lai
(Fulur)
riico thòi diém
phai ngòn
(Temps relatiO
• Plus-que-
parfait
• Passe anlcrieur
•Fulur anlcrieur
-^ Theo mot ihài
diém khac thùi
diém phai ngón
Thè hicn bang hình
ihai cùa dòng lù
dirac chia
(Morphologic du
verbe)
Dói làp luònt! phan
Qii khu/ Phi qua
khù
Thè hién bang
huih ihai cùa dòng
lùdiicrc chia
(Morphologie du
erbe)
Ddi làp: iruóc/ sau
Anlériorilé/
Poslériorilè
THEl ^(Pollier)^ IHEi
The lù vung (Gosselin ) -^ ' ^ ^ ^è^ P^^P
i i
Càc nel nghìa lù
vung
Hình thài cùa dòne lù
• Nalure de Téxènemenl • Déroulcmcnl de
(Selon Pottier) Pévènement (PoUier)
• Trails sémantiques du • Morphologie du erbe
procès (Selon Gosselin) (Gosselin)
Theo loai dóng lù:
• élal
• acliviiés
• accomplisse -meni
• achèvemenl
{l. Vendici 1967)
Càch ihùc giói ihiéu su tình
• accompli (hoànlhành)
• inaccompli ( khóng hoàn
ihành)
• iléralif (lai dièn)
iL. Go>scliiu
45

IV - VAN DE THOl, THE TRONG TIENG VIET
1. Dan nhap:
ITiòi vói tu càch là mói pham trù khài niém cùa ngón ngù chura dung
nhOng quan he da nghTa vói nhCrng pham trìi hình thài khàc nhau diìng de
biéu dal nò va bòi vày nò khóng chi the hién trong dóng tir. Ngirói ta thiròng
nhàc tói pham trij này duói hai góc do ngù phàp va ngù nghìa.
0 góc dò ngù phàp, thòi là mot pham trù ngù phàp dùng de dinh vj su
tình trong thòi gian thóng qua dóng tu. Nhùng ngón ngù co pham trù thòi
nhu liéng Anh, tiéng Phàp, dóng lù bao giò cùng dugc chia ó mot thòi nhàt
dinh 'à thòi trong càc ngón ngù này duoc dành dàu bang hình thài cùa dòng
tu ó càc dang thùc khàc nhau.
0 góc dò ngù nghTa, thòi gian duoc biéu hién trong càc tình huòng cu
thè cùa irang ihài, su kién, hành dóng, phàt ngón v...
Màu hé't càc ngón ngù déu co càc phuong thùc the hién 'à nhàn dién
thòi gian nhung khóng phài ngón ngù nào cùng ngù phàp hóa nò.
Nói ve thòi, thè trong tiéng Viét co hai khuynh huóng dói làp nhau.
Mot khàng dinh su lón lai cùa thòi va thè trong tiéng Viét góm co G.
Aubaret (1864), Truòng VTnh Ky (1867), V.S Panfiloi/(1979, 1993),
Nguyén Vàn Tliành (1992) va Nguyén Minh Tliuyél (1997). Theo Aubaret
( 1 864) "dóng lù tiéng Viél khóng co thùc bién ngói '^ong ca mot ^ó tu ha
hu lù dal u uóc dóng tu de xàc dinh thòi qua khù, luong lai à hién lai"
Truòng VTnh Ky (1867) cùng cho ràng thòi va the cùa dóng lù tiéng
Viét ductc biéu dal bang càc phu lo, hu lù hay ngù cu (pcriphrase). Ddc biét
gàn (là>. Nguyén Minh Tliuyél dà khàng dinh ràng "Thòi à ihé là hai pham
trù ngù phàp ihàt su trong liéng X^iél" (N.M.T^ Tliành phàn càu liéng 'ic,
1997-58,59).
Mot khuynh huóng khàc phù nhàn thòi trong liéng Vici nhu
NgUNénVàn Tu, Luu Vàn Làng. R.B Jones. Huynh Sanh Tlióng (1969) va
gàn day nhàì là Cao Xuàn Hao, Nguyén Dire Dàn déu phu nhàn thòi trong
46

liéng Viét. Theo R.B Jones va Huynh Sanh Thóng thì phàn lón dóng lù
liéng Viél khóng co pham trù thòi nhung co hai càch thè hién y ngliTa thòi
gian khi càn thiét là:
- Su dung trai tu càc ménh de
- Su dung càc irò dóng lù nhu "Se" cho tuong lai; "dà, co" cho qua
khù. Tlieo Nguyén Due Dàn "trong tiéng Viét khóng ed phqm trù thì"
(NDD-Ngón ngù so 3, 1996).
Cao Xuàn Hao cùng viét: "Trong bài y nghTa thì va thè trong tiéng
Viét- Ngón ngù sé) 5-J 998, tói dà cà dip trình bay ràng tiéng Viét khóng ed
thì ma chi co thè va thùc " (CXH-Ngón ngù so 5/ 2000). Nguyén Kim Thàn
cùng dà khàng dinh: 'T^hqni trù thài khóng phdi là phqm trù ngù phdp ddc
biét (da dóng tu tiéng Viét: Dà. dang, se, vùa, vùa meri là nhùng tu chi
thé-ttìài tue là chi sU tién hành hay hoàn thành trong thài gian va viéc su
dung nhùng phó tu biéu thì thé-thài à bó phàn vi ngù thuóc ve phqm vi càu
trùc cùa càu." (NKT. Dóng lù trong liéng Viét, NXBKHXH 1999). Diép
Quang Ban khóng nói dén pham trù ngù phàp thòi Irong liéng Viét, óng chi
miéu là nhiìng lù nhu: tùng, dà, vùa, mài. dang. se... là nhùng phu lù "chi
quan he thòi gian" cùa boat dóng trang thài. cùng lue là trong y nghìa "thè".
(Ngùphdp tiéng Viét pho thóng. T.H, 1989, tr. 93 ).
Nhir 'ày, y kién cùa càc hoc già khàc nhau khà xa trong càch nhìn
nhàn é thòi trong liéng Viél. Tu nàm 1651 cho dén gàn dà> nhiéu làc già
viél é liéng Viél déu cho ràng "dà" chi ihòi qua khù, "dang" chi thòi hién
lai va "sé" chi thòi tuong lai. Cùng khóng il hoc già dà dùng phàn lón pham
irù ngù phap cùa dóng lù tiéng Phàp de giài thfch nhùng hién tuong co y
nghTa tuong lu trong lieng Viél. Su bàt dóng y kién cùa càc nhà ngón ngù
hoc nghién cùu liéng Viél xung quanh àn de ihòi ihé xét dén cùng là sU bàt
dóng y kién ve nhùng phuong lién biéu tlii pham trù à.
Theo chùng lói càn phàn biél pham trù thòi vói y nghìa thòi gian
irong ngòn ngù.
47

2. Pham trù thòi va v nghìa thòi gian trong ngón ngùr
Y nghTa ihòi gian là mói cài co tfnh phó quàl Irong ngón ngìr va khó
co thè hình dung mói ngón ngiJ lai ihiéu vàng nhuTig khài niém ve ihòi gian
này. Co diéu y nghìa ihòi gian thuóc bình dién lìr virng ngù nghTa nén
khóng bài buoc phài biéu dat khi khóng càn thiel con pham trù thòi ihuóc
bình dién ngiJ phàp co nghTa là bài buòc phài duac biéu dat bang mot hình
thài ngCr phàp nhàt dinh vi du bang dang thùc cùa dóng tu trong càc ngón
ngù bién hình chàng han. Tiéng Anh, tiéng Phàp là nhùng ngón.ngù dién
hình cho nhùng ngón ngù co thòi a do dóng lù trong càu bài buóc phài duac
chia a mot thài, thùc nào do. Trong liéng Viél, thuc lé se là guang cp néu
coi ''dà, dang, sé" là nhùng liéu chi tiéu biéu cho mot pham trù ngù phàp.
Dành ràng nhùng lù này co khà nàng bicu dal y nghTa thòi gian trong liéng
Viél nhung khóng phài lue nào nò cùng bicu dal thòi gian va khóng phài cu
bicu dal thòi gian là phài co no.. Néu chùng la dùng trén ca sa ly thuyé't ve
thòi cùa Comrie va Lyons dà trình bay a trén ihì "dà, sé, dang'' Irong liéng
Viél khóng the là mot pham trù ngù phàp ve thòi. Vàn de này sé duac nói rò
han trong phàn tiép iheo cùa khào luan này.
Cung nhu dà nói a trén y nghTa thài gian co thè" nói là phó quàl trong
ngón ngù cho dù còng dóng su dung nò là ai bòi lé viéc phàn biél ba thài
qua khù, lìièn lai va tuang lai là mòl cài gì rat he trong cua con nguài trong
càch tri giàc thài gian ncn khó co the luàng luang mcM ngón ngù lai khóng
co càch gì phàn biél cài bó ba nà'. Co diéu su càm nhàn à ngòn ngù hoà
thài gian khóng giong nhau a càc còng dóng ngòn ngù khàc nhau. Néu nhu
trong liéng Phàp, thài là mot pham trù ngù phàp gàn 'ài dòng lù va duac
ihé hién bang càc dang thùc khàc nhau cùa no ihì trong liéng Viét thài
khóng duac dành dàu bang mot pham Irù ngù phàp. Diéu nà làm ta nhà lai
mot nhàn .él dàng ghi long lac da cùa R. Jakobson "Càc ngon ngù khàc
nhau klìòng phài o' elio ngón ngi7 nào co thè diefi dat dugc nhiìng y nghìa gì
ma là à elio C(> nhùng ngón ngù bi bàt buoi pluii dièn dat nhùng nghìa ma
48

càc ngón ngù khàc ed thè khóng dién dat khi khóng cdn thiét " (R. Jakobson
1963:84).
Trong thuc lé thì ngón ngù nào cùng co càch dién dal nhùng y nghìa
ma mot ngòn ngù khàc co the dièn dal. Néu khóng ta sé khóng co mot su
hgp làc róng rài giùa càc cóng dóng trèn thè giói ngày nay. Co diéu là cài
ma trong ngòn ngù này nhàt thiét phài duoc the hién bang ngù phàp thì
trong ngón ngù khàc lai duoc the hién bang lù vung vi du nhu su khàc bici
giùa nhùng y nghìa cùa càc hình thài ngù phàp "Indefinite" va "continuos"
trong liéng Anh chi co thè dugc thè hién bang càch miéu là trong tié'ng Viél
tue là thè hicn bang phuang tién lù vung. Hay trong liéng Phàp, thòi là mot
pham trù ngù phàp. Nói ràng thòi là mot pham trù ngù phàp co nghìa là y
nghìa thòi dà dugc ngù phàp hoà trong ngón ngù Phàp à nò irò thành bài
buòc tue là khòng con le ihuòc vào yéu càu cùa viéc iruyén dal y nghìa nùa.
Ngay cà khi y nghìa thòi gian dà dugc thè' hicn bang càc lù ngù khàc. dóng
lù liéng Phàp vàn phài dugc chia ò mot hình thài biéu dal thòi gian dò.
Trong khi dò y nghìa thòi gian khòng nhàt thiét phài dugc biéu dal
bang mot hình thài ngù phàp trong liéng Vici hay nói càch khàc thòi khóng
phài là mot pham trù ngù phàp irong liéng Viél.
Néu nhu trong tiéng Phàp. vice xàc dinh 'i tri cùa su lình trong thòi
gian dirac ngù phàp hoà va bài buòc phài dién dal ngay cà khi hoàn toàn
khóng càn thiét thì tiéng Viét khóng dành dàu thòi. Khi càn phài dinh i
mot su lình irong thòi gian. liéng Viél dùng dén nhùng khung de co nghìa
ti^ vung thfch hgp nhu .xùa kia, trùdc day. hdi ày ... cho qua khù: luén na
bà già, lue nà ... cho hién lai va sau này. mai sau. 2 nàm nùa vv... cho
lUOng lai.
Nhùng khung de dùng cho y nghìa qua khù trcnig tiéng Viél cùng
dién dal mòl y nghìa hoàn toàn dóng nhàt vói cài y nghìa chùa dung trong
Ihòi qua khù cùa ngón ngù Phàp ké cà linh chat truc chi cua phuong tién
iuac dùng va cà mùc dò cùa càch han dinh thòi gian .so vói càc hình thài
chi qua khù gàn (venir de + V) qua khù xa à ké cà cài hàm y nói ràng "cài
49

su tình ày ngày nay khóng con nùa" von chùa chat trong thòi qua khù cùa
tiéng Phàp.
Trong tiéng Viét, thòi khòng he duac dành dàu bang mot hình thài
ngù phàp. Dóng tu cùa tiéng Viét dù biéu dal mot su tình a qua khù, hién
lai hay tuang lai cùng déu co chung mot dang thùc khóng he thay dói.
Trong khi tiéng Phàp va càc thù liéng Chàu Au khàc dùng mot he thóng
hình thài '1hòi" dua nguòi doc vào mot cài thè giói riéng cùa mot di vàng
khòng con co mot mói lién he gì vói thuc lai hién hùu thì tiéng Viél vàn
dùng dùng cài he thóng thòi vàn dùng cho nhùng càu chuyen dói thoai cùa
cuóc song hàng ngày co khàc chàng chi là phong càch tu su hay càch dùng
càc dai lù hói chi cho càc nhàn vai ma thòi. Tuy nhién, trong liéng Viét, y
nghTa Ihòi gian vàn duac biéu hién va nhàn dién bang nhùng phuong iicn
ngón ngù khàc nhau nhàt là phucvng lién lù vung ngù nghTa..
Doan trfch duói day lù tàc pham ''Vién mó bò'' (Boule de suif) cùa
nhà vàn Guy de Maupassanl do Huóng Minh dich sang liéng Viét cho thày
tiéng Viél hoàn toàn khóng dành dàu thòi ma chi dành dàu thè:
"Alors tous les hommes se résolurent à battre le pays et ils sortirent.
Ils se trouvaient sur la place avec Véglise au fond et, des deux cótés, des
maisons basses où ron apercevait des soldats prussiens. Le premier, quii
virent épluchait les pommes de terre. Le second, plus loin, lavait la
boutique du coiffeur. Un autre harhu Jusqu^iux ycu.x. emhrassait un
mioche qui pleurait et le her<;ait sur ses genoux pour tàcher de I àpaiser; et
les grosses paysannes. dont les hommes étaient à "Tarmée de la guerre ";
indiquaicnt par signe à leurs vainqueurs ohéisssonts le travail qu 'il fallait
entreprcndre: fendre du hois, moudre le café, un d'eux méme lavait le Unge
de son hófcsse, un aieule tout impotente "(52-8).
The là cành nam giài quyét di lùng khàp trong vùng, va ho ra phó'.
Ho tói quang triàrug. phia cuó'i quang tru'àng là nhà tliò va hai ben là
nhùng (àn nhà thàp à day thày co nhùng tèn linh Phó, Tèn thù nhàt ho
50

tróng thày dana ggt khoai. Xa qua ti nùa, tén thù hai dans co rùa cùa hiéu
hat toc. Mot tén khdc, ràu ria xdm .xoàm lén tài màt thì dm mot dùa tré
dans khdc va dung dua nò trén dau gài cà làm cho nò nin, càc bà nàng dàn
tróng beo ma chóng déu a "quàn dói di dành nhau " ra hiéu chi cho nhùng
ké chiéh thàng ngoan ngodn cùa ho hiéu cóng viéc phdi làm: bà cui. ddm
bdnh mi vào sùp, xay cà phé, mot tén trong ho lai con giàt ed qudn do cho
bà chù nhà nùa, mot bà cu già Ido tàn tàt (53-8).
Nhùng chù in dam trong vàn bàn Phàp là nhùng dóng lù dugc chia ò
thòi qua khù (Passe simple va Imparfait). Ve mal hình thài. càc thòi qua
khù này bicu dal y nghìa thòi gian à cho la biét càc su tình dà xày trong
qua khù. Ve mal nói dung ngù nghìa nò cùng biéu dal y nghìa ve thè. Dói
làp cùa càc thòi qua khù (Passe composc-Passé simple-Imparfait) thuc chat
là dói làp ve the.
Con trong bàn dich liéng Viét, nhùng chù in dàm co gach duói
"dang", "con", "dcu" là nhùng lù biéu dal y nghìa ihé. V nghìa ihòi gian
khóng he dugc dành dàu trong bàn dich liéng Vici ma dugc xàc dinh bòi
ngù cành (chuyén nói ve cuóc chién tranh Phàp-Phó là mot khung de chi
thòi qua khù).
Qua làp truyén song ngù "Vién mò bò" cùa nhà xuàt bàn Ngoai àn-
Hà Nói 1984 do Huóng Minh dich, ta thày càc thòi qua khù cùa tiéng Phàp
khòng he dirgc dành dàu trong tiéng Viél ma chi eó càc lù chi thè: "dang",
"dà", "déu". "cdn", "cùng". "lai", "vàn". "cu" vv...
Qn-A 'iéc so sành dói chiéu bàn tiéng Phàp "Boule de Suif (Vién mò
bò) ói bàn dich sang liéng Vici, ta co thè de dàng nhàn thà- tiéng 'iét hàu
nhu khóng dành dàu thòi ma chi co thè. Khi dich càc càu liéng Phàp a thòi
qua khù sang tiéng Vici chi co mòl he thóng thòi dùng cho hién tai. ^' nghìa
thè dirgv hiéu dal Hong liéng Viét bang phuong lién lù vung góm mot loai
càc lù chi ihé: Dang - dà - déu - cùng - vàn - con - cu vv... Con trong tiéng
Phàp thì y nghìa thè dugc the hién bang cà ihòi hình thài cua dòng tu làn
51

phuong tién lù vung. Dò là mot loai càc lù chi thè trong lièng Phàp ma ta
thuòng gap nhu: Déjà. toujours, encore, jamais.... Riéng thòi "Imparfait"
co thè tuong duong vói lù "dang" chi the tiép dién trong tiéng Vici ma
khóng càn dén su ho irg cùa ngù cành. Con lai càc truòng hgp khàc thì y
nghìa the khóng chi dugc biéu dal bang thòi hình thài don thuàn ma phài co
su kél hgp cùa ngù cành tao dung bòi càc lù nhu: toujours, encore, méme,
tou.v.v...
THÒI, THÈ TIÈNG VIÈT
THÒI (Temps expliqué )0
(Guillaume)
• Thòi hình thài 0
• Càc phuong lién biéu dal y nghìa
thòi gian:
1. Cac bò ngìr tình huóng chi
thòi gian
2. Càc chi tò thòi gian: sé, sdp
cho tuong lai.
3. Càu trùc ngù phàp cho y
nghìa qua khir:
- càu trùc càu ghép
- bi/ dirgc + V
4. Tu hip (Ngày ngày. chiéu chiéu
... I cho y nghìa qua khiV.
^
THE (Temps impliqué )
(Guillaume)
1. Càc chi tó ve the dùng truoc dòng
tir:
a) dà. tùng. vùa. mài, dang, sé', sdp
-^ quan he giùa su linh vói thòi
gian
/;) e ùng, dn. cu. CÒIÌ. lai ...
—
> su tiép lue làp lai
b) thuòng. hay. nàng. it. hié'm ...
—
>
• chi làn so xuàt hién cua su lình
(DQB. 1989. tr.93)
2. Càc chi tó ve the dùng sau dòng
tir:
a) rdi. .xong. dà ...
-^ Chi thè hoàn thành
b) duac. màt. phai. thày ...
-^ chi két qua cua su lình
e) ngay. tue thì. tue khàc, nùa,
hoài, luón. tndi.
chi dò dai thòi clan cùa su lình

CHl/ONG II
THÒI QUA KHirNGtrPHÀP TRONG TIÈNG PHAP
Trong liéng Phàp, thòi va thè là nhùng pham trù ngù phàp dàc biél
quan trong vi nò gàn lién vói dóng lù là nòng cól cùa càu hay theo càch ggi
cùa L.TESNIERE là cài nùt cùa càu. Trong qua trình day va hgc tiéng Phàp
cùng nhu còng viéc dich thuàt, thòi qua khù cùa dóng lù liéng Phàp luòn
dàt ra cho nguòi hgc, nguòi day, cùng nhu càc dich già mot khó'khàn lón
nhà't cho dén nay vàn là mói quan làm cùa dai da so càc nhà nghién cùu
liéng Phàp. Rat nhiéu cóng trình dà dugc xuà'l bàn ò Phàp cùa càc nhà
nghién cùu co tén tuoi nhu Guillaume, Grévisse, Charaudeau. Benveniste va
gàn day là Culioli, Frankel, Monncrie... déu fi nhiéu de càp dén àn de thòi.
the trong liéng Phàp.
I - THÒI QUA KHLT TRONG TIENG PHÀP NHÌN TlJ PHUONG
DIÉN NGLTPHÀP
I-Vai trò cùa dòng tu trong tiéng Phàp:
Trong tiéng Phàp, thòi à thè gàn vói dóng lù. Nói tói dóng lù tue là
nói lòi thòi va ihé. Ve mal hình thài hgc, dòng lù trong tiéng Phàp thay dói
ve dang thùc. Nò mang dàu àn cùa càc hình 'i chi ngói, so, thòi. dang, thùc
dugc thè hicn trén càch chia dóng tu. Nguòi Chàu .Au nói chung à nguòi
Phàp nói riéng khó co the chàp nhàn mot càu khòng co dóng lù trù nhùng
phàt ngòn dàc biél dugc lình huòng giao liép cho phép. Dòng lù là mot lù
co khà nàng tir minh làm thành mot vi ngù hoàc làm trung làm ngù phàp
ha}' làm hai nhàn ngù nghìa cua mot i ngù biéu hicn nói dung cùa mòl su
thè dù à irong ihé giói hién thuc hay trong mot thè giói tuòng tugng dugc
hu càu cùa khoa hgc vién tuòng. Trong liéng Phàp mot minh dòng tu co thè
làm thành i ngù trong càu nhu càc truòng hgp;
53

Nghiên cứu đối chiếu thời quá khứ trong tiếng Pháp và những phương thức biểu đạt ý nghĩa tương ứng trong tiếng Việt : Luận án TS. Lý luân ngôn ngữ

Nghiên cứu đối chiếu thời quá khứ trong tiếng Pháp và những phương thức biểu đạt ý nghĩa tương ứng trong tiếng Việt : Luận án TS. Lý luân ngôn ngữ

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (17)

Similar to Nghiên cứu đối chiếu thời quá khứ trong tiếng Pháp và những phương thức biểu đạt ý nghĩa tương ứng trong tiếng Việt : Luận án TS. Lý luân ngôn ngữ

Similar to Nghiên cứu đối chiếu thời quá khứ trong tiếng Pháp và những phương thức biểu đạt ý nghĩa tương ứng trong tiếng Việt : Luận án TS. Lý luân ngôn ngữ (20)

More from nataliej4

More from nataliej4 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Nghiên cứu đối chiếu thời quá khứ trong tiếng Pháp và những phương thức biểu đạt ý nghĩa tương ứng trong tiếng Việt : Luận án TS. Lý luân ngôn ngữ