Sonor tencweriin erhten Сонор тэнцвэрийн эрхтэн PPT хэрэгтэй бол btk1092@gmail.com хаягаар холбогдоно уу

1. Тэнцвэрийн эрхтэний бүтэц, үйл
ажиллагаа, тэнцвэр шалгах энгийн
сорилууд
АУС-518 Б. Батхүү

2. Тэнцвэрийн анализатор гэж юу вэ?
 Огторгуйн орон зайд хөдөлгөөн хийх үед хүний
биеийн тэнцвэртэй байдлыг хадгалдаг, дотор
чих, төв мэдрэлийн тогтолцооны биологийн
нийлмэл үйл ажиллагаа юм.

3. 1. Тэнцвэрийн анализаторын захын хэсэг
2. Тэнцвэрийн анализаторын дамжуулах хэсэг
3. Тэнцвэрийн анализаторын төвийн хэсэг

4. Тэнцвэрийн анализаторын захын хэсэг нь
дотор чихэнд:
 ҮҮдэвч (vestibulum)
 Тал цагираг суваг (canalis semilunaris
vestibularis)

5. Үүдэвч
 Дотор чихний дунд хэсэгт байрлана. Гадуураа хатуу ясаар хучигдсан байдаг. Ясан үүдэвчийн дор
өвөрмөц шингэн перилимфо орших ба түүний дор сарьсан үүдэвч(vestibulum membranasae)
оршиж, үүний дотор тэнцвэрийн анализаторын шулуун хөдөлгөөнийг зохицуулдаг отолитийн
аппарат нь хэвтээ ба босоо хүүдийд(utriculus et saculus)д байрлана. Энэхүү хоёр хүүдийнд
отолитийн хоёр аппарат нь нэгэн адил босоо ба хэвтээ толбо хэлбэртэй харагдана.
Отолитийн аппарат нь:
1. суурь сарьс
2. тулгуур эс
3. Тэнцвэр мэдрэлийн төгсгөл
4. Тэнцвэр мэдрэлийн төгсгөлийн эс
5. Отолитийн сарьс
6. Тусгай шингэнээс тогтоно
Тэнцвэр мэдрэлийн төгсгөлийн эс нь урт (киноцел) богино (стреоцел) хоёр ширхэгээс тогтоно.
Босоо хүүдийгээс n. utriculus , хэвтээ хүүдийгээс n. sacculus гэсэн 2 мэдрэл эхэлнэ.

10. Гурван тал цагираг суваг (canalis
semilunaris vestibularis)
Дотор чихний арын хэсэгт байгаа гурван тал цагираг суваг
нь гадуураа хатуу ясаар хучигдсан байна. Ясан тал
цагираг сувгийн дотор перилимф ба сарьсан тал цагираг
суваг (canalis semilunaris membrenasea) оршино.
Сарьсан тал цагираг сувгийн цүлхэн үзүүр ба шувтан үзүүрт
тусгай шингэн байрлана. ҮҮнийг эндолимф гэнэ.

12.  сарьсан тал цагираг сувгийн цүлхэн үзүүрт эргэлдэх хөдөлгөөнийг зохицуулах тэнцвэрийн
аппарат хяр (crista ampullaris) байрлана.
 Цүлхэн үзүүрийн хяр нь: Суурь сарьс, тулгуур эс, тэнцвэр мэдрэлийн төгсгөл, эндолимф
зэргээс тогтоно.
 Цүлхэн үзүүрт байгаа эргэлдэх хөдөлгөөний үед тэнцвэр зохицуулдаг хярны мэдрэхүйн
үснүүд нийлж бийр (cupallae) маягтай болж тэнцвэрийн захын авуурыг үүсгэнэ. Энэ нь тусгай
шигнаний цалгилтийн дагуу 1. цүлхэн үзүүрлүү буюу ампулопетал
2. Нарийн үзүүрлүү буюу ампулопугал урсгалаар намирч тэнцвэрийн
анализаторын захын мэдрэлд сэрэл үүсгэнэ.
Гурван тал цагираг сувгийн цүлхэн үзүүрээс 3 мэдрэл гарна.

15. Цусан хангамж
 А. Labyrhintus
 V. labyrhintus тээж гавлын
 дунд хонхорт цутгана.
 A. subclavia – урд шатан
Булчингийнурд ирмэг 1р
Салаа – А. Basilaris-
А. Labyrhintus

16. Тэнцвэрийн анализаторын дамжуулах хэсэг
 Тэнцвэрийн мэдрэл үүргийг нь гүйцэтгэнэ. (n. vestibularis)
 Дээр дурьдсан таван салааг нэгтгэж тэнцвэрийн зангилаа үүсэж, цаашид
тэнцвэрийн мэдрэл болон уртавтар тархины тэнцвэрийн арын ба өмнөд
бөөмд төгсөнө. Тэнцвэрийн мэдрэл нь орон зайд хүний хийсэн
хөдөлгөөний үед үүссэн сэрлийн дотор чихнээс төв мэдрэлийн системд
дамжуулж, түүнээс хариу аван биеийн тогтвортой байдлыг хангаж байдаг.

18. Тэнцвэрийн анализаторын төвийн хэсэг
Тэнцвэрийн сэрлийг хүлээн авч мэдрэх хариу өгөх үйл ажиллагааг тэнцвэрийн
анализаторын төвийн хэсэг зохицуулна.
1. Тэнцвэрийн анализаторын бөөм
2. Тэнцвэрийн анализаторын замуудаас тогтоно.

19. Тэнцвэрийн анализаторын бөөм
 Уртавтар тархинд ромбо хэлбэртэй дөрвөн хэсгээс тогтоно.
 Дээд хэсэг – Бектереевийн төв
 Доод талд – Рослорийн төв
 Баруун талд – Дектереевийн төв
 Зүүн талд – Шббавахын төв оршиж эдгээрэс олон замууд гарна.
Эдгээр төвүүд дотор чихний гаралтай тэнцвэрийн сэрэлд хариу өгнө.

20. Тэнцвэрийн анализаторын замууд
 Уртавтар тархины дөрвөн бөөмөөс 4 зам эхэлнэ.
1. Tractus vestibule – Spinalis
2. Tractus vestibule – reticularis
3. Tractus vestibule –longitudinalis
4. Tractus vestibule –corticalis

21. Tractus vestibule – Spinalis
Уртавтар тархины төвүүдээс эхэлж уруудах замаар нугасны урд эвэрийн бор
давхрагаар явж, зөрлөг хийнэ. Энэ зам их биеийн тэнцвэрийг зохицуулна.
Баруун чих зүүн талын их бие, зүүн чих баруун талын их биеийн тэнцвэр

23. Tractus vestibule – reticularis
 Уртавтар тархины төвүүдээс өгсөх замаар эхэлж, тэнэгч мэдрэлийн төвд
очиж төгсөнө.
Энэ мэдрэл цочрох үед тэнэгч мэдрэл цочирч огиж бөөлжир шинж илэрнэ.

24. Tractus vestibule –longitudinalis
Уртавтар тархины дөрвөн бөөмөөс өгсөх замаар эхэлж нүд хөдөлгөх
мэдрэлийн төвд төгсөнө.
Хос мэдрэл бөгөөд баруун, зүүн чихний үүдэвч, тал цагираг сувагт үүссэн
тэнцвэрийн сэрлийг нүд хөдөлгөх мэдрэлийн төв, их тархины бор давхрагатай
хамтран рефлексээр зохицуулж байдаг.

25. Tractus vestibule –corticalis
 Уртавтар тархинаас өгсөх замаар эхэлж их тархины бор давхраганд
төгсөнө.
 Тэнцвэр алдан унахаа мэдэрч юмнаас барьж авч хамгаална.

26. Тэнцвэрийн анализаторийн үйл
ажиллагаа
 Тэнцвэрийн анализаторийн цочруулагч нь хөдөлгөөн юм.
 Хөдөлгөөн гэдэг нь нэг цэгээс нөгөө цэгт хийх шилжилт
 Хөдөлгөөнийг шулуун ба эргэлдэгч гэж ангилдаг.
Шулуун- төвд тэмүүлэх (онгоц буух)
төвөөс зугатаах (онгоц хөөрөх)
Эргэлдэх – цагийн зүүний дагуу (баруун)
цагийн зүүний эсрэг (зүүн)
Хөдөлгөөний бүх хэлбэрийг дотор чихний үүдэвч, тал цагираган сувгийн
сарьсан хэсэгт байгаа тэнцвэрийн анализаторын захын авуурууд гүйцэтгэнэ.

27.  Тэнцвэрийн үйл ажиллагааг зохицуулахад хөдөлгөөний
инерцийн хуулиуд үйлчилнэ.
 Инэрцийн нэгдүгээр хууль
 Инэрцийн хоёрдугаар хууль
 Эдгээр хөдөлгөөний үед тэнцвэрийн анализаторын
захын рецевторуудад сэрэл үүсч, тэнцвэр зохицуулах
ажиллагаа явагдана.

28. Тэнцвэрийн анализаторын захын
хэсгийн үйл ажиллагаа
Үйл ажиллагааг:
- Үүдэвч
- Гурван тал цагираг сувгийн үйл ажиллагаа
Тэнцвэрийн сэрэл хүлээн авах үйл ажилагааг:
- Отолитийн аппарат
- Цүлхэнгийн хяр гүйцэтгнэ

29. Отолитийн аппаратын үйл ажилагаа
 Шулуун хөдөлгөөний үед utriculus, sacculus- ийн эндолимф цалгиж,
отолитийн аппратын бүрхүүл сарьс хоёрын зайны өөрчлөлтөөс хамаарна.
 Жишээ:

30. Гурван тал цагираг сувгийн цүлхэн үзүүрийн
ампулын үйл ажиллагаа
 Эргэлдлэх хөдөлгөөний үед тэнцвэрийг зохицуулна.
1. Эвальдын 1р хууль
2. Эвальдын 2р хууль

31. Эвальдын 1р хууль
Хэвтээ тал цагираг сувгийг цоолж, эндолимфийг тариуртай холбожээ. Тал
цагираг сувагтай холбосон тариурруу шингэн шахахад: хэвтээ тал цагираг
сувгийн эндолимфийн даралт ихсэж, уг эндолимф нь тал цагираг сувгийн
цүлхэн үзүүрлүү урсаж, цүлхэн үзүүр дотор байгаа тэнцвэрийн захын авуурын
мэдрэлийн ширхэгийн ампуль руу чиглүүлж хүчтэй буюу ампулопеталь урсгал
үүсгэж, тэр талын чихрүү чиглэсэн хүчтэй нистагм нүдэннд үүсч, сул нистагм
эсрэг талруу чиглэж, сул нистагмтай талруу их биеийн тэнцвэр алдагдана.
Жнь: баруун чихэнд ампулопеталь урсгал үүсвэл баруун талруу чиглэсэн
хүчтэй нистагм нүдэнд үүсч, өвчтөн зүүн талруу хазайна.

32. Эвальдын 2р хууль
 Тал цагираг сувагтай холбосон тариураар шингэнийг соруулхад:
Хэвтээ тал цагираг сувгийн эндолимфийн даралт багасаж, уг эндолимф нь тал
цагираг сувгийн шувтан үзүүрлүү урсаж цүлхэн үзүүр дотро байгаа тэнцвэрийн
захын авуурын мэдрэлийн ширхэг шувтан үзүүрлүү чиглүүлж , аажим буюу
ампулофугаль урсгал үүсгэж, эсрэг талын чихрүү чиглэсэн сул нистагм нүдэнд
үүсч, тэр талруу тэнцвэр алдагдана.
Жнь: баруун чихэнд ампулофугаль урсгал үүсвэл зүүн талруу чиглэсэн сул
нистагм нүдэнд үүсч, өвчтөн зүүн талруу хазайна.

33. Тэнцвэрийн анализаторын төвийн
хэсгийн үйл ажиллагаа
 Тэнцвэр мэдрэлийн бөөм болон замуудын үйл
ажиллагаатай холбон тайлбарлана.

34. Тэнцвэрийн бөөмийн үйл ажиллагаа
 Уртавтар тархины тэнцвэрийн өмнөд ба арын хос бөөмүүд нь
тэнцвэрийн сэрлийг дотор чихний үүдэвч, тал цйагираг сувганд
байгаа тэнцвэрийн авууруудаас ирсэн тэнцвэрийн сэрлийг
тэнцвэрийн мэдрэлээр дамжуулан хүлээн авч , ялган салгаж,
замуудад хувиарлах, хамгаалах ажиллагааг гүйцэтгэнэ.
 Баруун зүүн чихнээс ирсэн тэнцвэрийн сорилд адилхан хариу өгнө.

35. Тэнцвэрийн замуудын үйл ажиллагаа
1. Tractus vestibule – Spinalis
Их биеийн тэнцвэрийг зохицуулна. Уртавтар тархинаас эхэлж,
нугасны урд эвэрт очиж, зөрлөг хийнэ. Иймд гэмтсэн чихний эсрэг
талруу их биеийн тэнцвэр алдлагдаж унана.
2. Tractus vestibule – reticularis
Тэнэгч мэдрэлийн төвтэй холбогдож , амьсгал, зүрх, хоол
боловсруулах эрхтэний үйл ажиллагаатай холбогдоно. Энэ замд сэрэл
үүсвэл тэнэгч мэдрэлийн төв цочирч огиж бөөлжинө.

36. 3. Tractus vestibule –longitudinalis
Нүд хөдөлгөгч мэдрэлийн төвтэй холбогдож мэдрэлд тэнцвэрийн сэрэл үүссэн үед
нүдэнд чичэрхийлэх хөдөлгөөн илэрнэ. Дотор чихний гаралтай нүдний чичэрхийлэх
хөдөлгөөн нь тал цагираг сувгийн цүлхэн ба шувтан үзүүрийн бүтэц, Эвальдын 1, 2р
хуультай холбогдож удаан ба хурдан хөдөлгөөнтэй байна.
4. Tractus vestibule –corticalis
Их тархины бор давхрагатай холбогдож, тэнцвэрийн сэрлийн дохиог мэдэрч, ялган
салгаж түүнээс хамгаална.

37. Тэнцвэрийн анализаторийг шинжлэх
1. Тэнцвэрийн хамааралтай өгүүлэхүүн цуглуулах
2. Их биеийн тэнцвэр шалгах
А. Ромбергийн сорил
Б. Хуруу хамрын сорил
В. Гарын алга, арын сорил
Г. Адидиокинезийн сорил
Д. Заагч хурууны сорил

38. 4. Алхах сорил хийх
А. Урагшаа ба арагшаа шулуун алхах сорил
Б. Баруун ба зүүн талд шулуун алхах сорил
5. Тэнцвэрийн лабориторит гүйцэтгэх тусгай шинжилгээнүүд
А. Отолитийн аппарат шалгах сорил
Б. Эргүүлэх сорил
В. Элчит сорил (халуун ба хүйтэн сорил)
Г. Хийлэх сорил
Д. Нистаграммын шинжилгээ хийх

39. Их биеийн тэнцвэр шалгах
 Ромбергийн сорил
 Хуруу хамрын сорил
 Гарын алга , арын сорил
 Адидокиезийн сорил
 Заагч хурууны сорил

40. Алхах сорил
 Алхах сорилыг 5 м урттай өрөөнд хийнэ , энэ
зайнд шулуун шугам татаж , нэг метрээр тэмдэг
тавьсан байна
 Урагшаа ба арагшаа шулуун алхах сорил
 Баруун ба зүүн талд шулуун алхах сорил

41. Тэнцвэр лабориторт гүйцэтгэх тусгай
шинжилгээнүүд
 Отолитийн аппарат шалгах сорил
 Эргүүлэх сорил

42. Элчит сорил
 Халуун усаар сорил тавих
 43 хэмийн 100 мл бүлээн ус
 Хүйтэн усаар сорил тавих
 30 хэмийн 100 мл буцалсан усаар
 Ус хийхийн өмнө заавал чих дурандаж , хэнгэргэн хальс шалгана

43. Хийлэх сорил
 Дунд чихний архаг үрэвсэлтэй , тэнцвэрийн зовиуртай хүн бүрд энэ
сорилыг хийнэ
 Хийлэгч баллоны хошууг чихний гадна суваг руу углаж , зөөлөн
даралтаар хий шахна хэрвээ цорго үүссэн бол хий шахахад :
хэнгэргэн хөгдийд үүссэн их даралт энэ цоргоор дамжин хэвтээ тал
цагираг сувгийн цүлхэн үзүүр рүү эндолимфийг шахаж
,ампуллопеталь урсгал үүсгэж , тэр талруу чиглэсэн хүчтэй нистагм
нүдний алимд илэрч , эсрэг талд сул нистагм үүсэж , тэр талруу их
биеийн тэнцвэр хазайна

44. Нистагм граммын шинжилгээ
 Тэнцвэрийн анализаторын эмгэгийн үед нүдний алимд үүссэн чичирхийлэх
хөдөлгөөн –нистагмыг нүдний торлог бүрхүүл, эвэрлэг бүрхүүлд үүссэн
цахилгаан цэнэг ашиглан судалж , илэрсэн өөрчлөлтийг бичсэн бичлэгийг
нистаграмм гэнэ
 Эвэрлэг давхарт үүссэн нэмэх цэнэг ,торлог давхарт үүссэн хасах цэнэгийн
өөрчлөлтөөр хэмжинэ

45. Анхаарал хандуулсанд баярлалаа