Пүүс-1: Зах зээлийн тэнцвэр ба тэнцвэрт татвар нөлөөлөх нь /хураангуй/

Зах зээлийн тэнцвэр ба
тэнцвэрт татвар
нөлөөлөх нь:
Микро Эдийн Засаг хичээл-2
Багш: А.Гэлэгжамц

2009 он www.gelegjamts.blogspot.com

Зах зээлийн тэнцвэр
Зах зээл дээр нэг үнэ тогтож, тэр үнээр
худалдан авах эрэлтийн тоо хэмжээ нь
мөн тэрхүү үнээр худалдах
нийлүүлэлтийн тоо хэмжээтэй
ерөнхийдөө тохирч, эрэлт,
нийлүүлэлтийн нэгдэл байдал нь бодит
ёсоор илэрч, эрэлт нийлүүлэлтийн
харьцааны тэнцвэрээр зах зээлийн
тэнцвэрт байдал тогтоно.


Зах зээлийн
p
эрэлт

q=D(p)

D(p)


p Зах зээлийн
нийлүүлэлт
q=S(p)

S(p)


Зах зээлийн Зах зээлийн
p
эрэлт нийлүүлэлт
q=S(p)

q=D(p)

D(p), S(p)


p
q=S(p)

p*
q=D(p)

q* D(p), S(p)


p
q=S(p)
D(p*) = S(p*); зах
зээлийн тэнцвэр
p*
q=D(p)

q* D(p), S(p)


p эрэлт
q=S(p)
D(p’) < S(p’); илүүдэл
p’
p*
q=D(p)

D(p’) S(p’) D(p), S(p)


p
q=S(p)

D(p’) < S(p’); илүүдэл
p’
p*
q=D(p)

D(p’) S(p’) D(p), S(p)

Зах зээлийн үнэ p* түвшин хүртэл
буурах шаардлагатай.

p эрэлт нийлүүлэлт
q=S(p)
D(p”) > S(p”); хомдол

p*
p” q=D(p)

S(p”) D(p”) D(p), S(p)


p эрэлт
q=S(p)

D(p”) > S(p”); хомдол
p*
p” q=D(p)

S(p”) D(p”) D(p), S(p)
Зах зээлийн үнэ p* хүртэл өсөх
шаардлагатай.

Бүтээгдэхүүний зах зээл дээр тэнцвэр
нь эрэлт, нийлүүлэлтийн үндсэн дээр
тодорхойлогдох учир үүнийг эрэлт,
нийлүүлэлтийн функцийг шугаман
тохиолдолд сонирхож үзье.

D(p ) = a − bp
S( p ) = c + dp


Бүтээгдэхүүний зах зээл дээр тэнцвэр
нь эрэлт, нийлүүлэлтийн үндсэн дээр
тодорхойлогдох учир үүнийг эрэлт,
нийлүүлэлтийн функцийг нэг талаас
Тэнцвэр гэдэг нь шугаман
тохиолдолд сонирхож үзье.
хэрэглэгчийн хүсэл сонирхол нөгөө
талаас үйлдвэрлэгчдийн хүсэл
сонирхлууд = a − bp байна гэсэн үг
D( p ) нийцэж
юм.
S( p ) = c + dp



p

S(p) = c+dp

p*

D(p) = a-bp

q* D(p), S(p)



p Зах зээлийн Зах зээлийн
эрэлт
S(p) = c+dp

p* ба q* нь юуг
p*
илэрхийлэх вэ?
D(p) = a-bp

q* D(p), S(p)



D(p ) = a − bp
S( p ) = c + dp

Тэнцвэрт үнэ p*, D(p*) = S(p*).


D(p ) = a − bp
S( p ) = c + dp


Энэ нь:
* *
a − bp = c + dp


D(p ) = a − bp
S( p ) = c + dp

Энэ нь:
* *
a − bp = c + dp

*a−c
Эндээс үнэ нь: p =
b+d


D(p ) = a − bp
S( p ) = c + dp
Энэ нь:
a − bp* = c + dp*
a−c *
Эндээс үнэ нь: p =
b+d
* * * ad + bc
Эндээс: q = D(p ) = S(p ) = .
2009 он www.gelegjamts.blogspot.com b+d


p эрэлт нийлүүлэлт
S(p) = c+dp
*
p =
a−c
b+d
D(p) = a-bp
ad + bc D(p), S(p)
q =
*
b+d


Зах зээлийн тэнцвэрийг ашиглан
эрэлт, нийлүүлэлтийн урвуу
хамаарлыг хэрхэн тодорхойлдог вэ?

Тэнцвэр үеийн зарчим тулгуурладаг.



a−q
q = D(p) = a − bp ⇔ p = = D − 1 ( q),
b
Эрэлтийн муруйн урвуу функц

−c+q −1
q = S(p) = c + dp ⇔ p = = S ( q),
d
Нйилүүлэлтийн муруйн урвуу функц



D-1(q), З.З-ийн
-1(q)
З.З-ийн эрэлтийн
S урвуу функц нийлүүлэлтийн
урвуу
S-1(q) = (-c+q)/d
Тэнцвэр;
p*
D-1(q*) = S-1(q*).
D-1(q) = (a-q)/b

q* q


−1a−q −1 −c+q
p = D ( q) = p = S ( q) = .
b d
Тэнцвэрт тоо хэмжээ q*, D-1(p*) = S-1(p*).
* *
Эндээс:a−q −c+q
=
b d
* ad + bc
Тэнцвэр хэмжээ q =
b+d
* −1 * −1 * a−c
p = D (q ) = S (q ) = . болно.
b+d


D-1(q), Зах зээлийн Зах зээлийн
S-1(q) эрэлт нийлүүлэлт
* S-1(q) = (-c+q)/d
p =
a−c
b+d
D-1(q) = (a-q)/b
ad + bc q
q =
*
b+d


Нийлүүлэлтийн зарим тохиолдлууд:

Нийлүүлэлт тогтмол, үнээс хамаарах
өөрчилтгүй нийлүүлэлт.

Нийлүүлэлт нь үнэнээс хамаарах
өөрчлөлттэй үед.


p
Огт мэдрэмжгүй

q* q


p Огт мэдрэмжгүй
S(p) = c+dp, үед d=0,
S(p) = c байна.

q* = c q



p З.З-ийн Огт мэдрэмжгүй
эрэлт

D-1(q) = (a-q)/b

q* = c q



p З.З-ийн Огт мэдрэмжгүй
эрэлт

p*

D-1(q) = (a-q)/b

q* = c q


З.З-ийн Огт мэдрэмжгүй
p эрэлт

p* = p* = D-1(q*); энэ нь,
(a-c)/b p* = (a-c)/b.
D-1(q) = (a-q)/b

q* = c q a−c*
* a−c * ad + bc p =
p = q = d = 0 үед b
b+d b+d *
q = c.


p Нийлүүлэлтийн муруйн
үнээс хамаарсан мэдрэмж
нь хязгааргүй буюу төгс
мэдрэмтгий.
p* S-1(q) = p*.

q



p З.З-ийн төгс мэдрэмтгий нийлүүлэлт
эрэлт
S-1(q) = p*.

p*

D-1(q) = (a-q)/b

q



p З.З-ийн
төгс мэдрэмтгий нийлүүлэлт
эрэлт
S-1(q) = p*.

p*

D-1(q) = (a-q)/b

q* q



p З.З-ийн
төгс мэдрэмтгий нийлүүлэлт
эрэлт
S-1(q) = p*.
p* = D-1(q*) = (a-q*)/b so
p* q* = a-bp*

D-1(q) = (a-q)/b

q* q


Тоо хэмжээний татвар

Тоо хэмжээнд t хэмжээний татвар
төлөх бол.
Хэрэвээ татварыг нийлүүлэгч төлж
байвал онцгой татвар гэнэ.
Хэрэвээ татварыг худалдан авагч
төлж байвал худалдааны татвар гэнэ.



Татвар ногдуулсанаар зах зээлийн
тэнцвэр хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?
Үнэ хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?
Худалдааны тоо хэмжээ хэрхэн
өөрчлөгдөх вэ?
Хэн татварыг төлөх вэ?
Худалдааны ашиг хонжоо хэрхэн
өөрчлөгдөх вэ?


Татварын хэмжээ t гэвэл худалдан
авагчийн үнэ нь pb, нийлүүлэгчийн
үнэ нь ps байх болно.

pb − ps = t



Татвар нь зах зээлийн тэнцвэрт
байдлыг өөрчилнө.
pb, ps тэнцүү үед зах зээлийн тэнцвэр
бий болно.

D(pb ) = S(ps )


pb − ps = t үед D(pb ) = S(ps )


Тоо хэмжээний татвар ба тэнцвэр
p Зах зээлийн Зах зээлийн нийлүүлэлт
эрэлт

Татваргүй байхад

p*

q* D(p), S(p)


Зах
p зээлийн
Нийлүүлэлт
эрэлт
Онцгой татвар нь
t нийлүүлэлтийн
p* муруйг t
хэмжээгээр
дээшлүүлж байна.

q* D(p), S(p)

2009 он www.gelegjamts.blogspot.com http://gelegjamts.blogspot.com/

Зах
p зээлийн
эрэлт

pb t
p*

qt q* D(p), S(p)


Зах
p зээлийн
эрэлт

pb t
p*
ps

qt q* D(p), S(p)
Бүх нийлүүлэгч нар ps = pb – t үнэ хүлээн авна.

эрэлт

Худалдааны татвар
нь эрэлтийн муруйг t
p* хэмжээгээр
доошлуулж байна.
t

q* D(p), S(p)


эрэлт

нь эрэлтийн муруйг t
ps доошлуулж байна.
t

qt q* D(p), S(p)


эрэлт

pb нь эрэлтийн муруйг t
ps доошлуулж байна.
t

qt q* D(p), S(p)
Худалдан авагчийн үнэ pb = ps + t.

эрэлт

t t хэмжээгээр
pb худалдааны болон
p* онцгой татвар
ps
t ногдуулсан гэвэл.

qt q* D(p), S(p)



Татварыг хэн төлөх вэ?

Татварын хураарилалт нь
нийлүүлэгч, худалдан авагч хоёрт
хамаатай байна.


эрэлт
Зах зээлийн нийлүүлэлт

pb
p*
ps

qt q* D(p), S(p)


эрэлт
Худалдан авагч
төлнө
pb Зах зээлийн нийлүүлэлт
p*
ps

qt q* D(p), S(p)


эрэлт
Зах зээлийн нийлүүлэлт

pb
p*
ps Нийлүүлэгчийн
төлөх татвар

qt q* D(p), S(p)


эрэлт
Худалдан авагч
төлнө
pb
p*
ps Нийлүүлэгчийн
төлөх татвар

qt q* D(p), S(p)



Зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийн
муруй шулуун хэлбэрт байна гэвэл.

D(pb ) = a − bpb

S(ps ) = c + dps



D(pb ) = a − bpb үед S(ps ) = c + dps .
Зах зээлийн тэнцвэрийн нөхцөлөөр
pb = ps + t байхад D(pb ) = S(ps )
pb = ps + t байхад a − bpb = c + dps .


D(pb ) = a − bpb үед S(ps ) = c + dps .
Зах зээлийн тэнцвэрийннөхцөлөөр
pb = ps + t үед D(pb ) = S(ps )
pb = ps + t үед a − bpb = c + dps .

pb орлуулбал
a − c − bt
a − b( ps + t ) = c + dps ⇒ ps = .
b+d

a − c − bt
ps = үед pb = ps + t гэвэл
b+d
a − c + dt
pb =
b+d

Тэнцвэрт тоохэмжээ
qt = D( pb ) = S( ps )
ad + bc − bdt
= a + bpb = .
b+d


a − c − bt
ps =
b+d tad + bc − bdt
q =
a − c + dt b+d
pb =
b+d

t татвар нэмэгдвэл, ps бууна,
pb нэмэгдэнэ,
qt багасна.


a − c − bt
ps =
q =
a − c + dt b+d
pb =
b+d

Худалдан авагчдын төлөх татвар
a − c + dt a − c
* dt
pb − p = − = .
b+d b+d b+d
Нийлүүлэгчдийн төлөх татвар
* a − c a − c − bt bt
p − ps = − = .
b+d b+d b+d

a − c − bt
ps =
q =
a − c + dt b+d
pb =
b+d

Нийт төлөгдөх татварын хэмжээ

t ad + bc − bdt
T = tq = t .
b+d


Ашигласан ном, сурах бичгийн жагсаалт
А.Бакей “Микро эдийн засгийн ухаан” 2009 он УБ хот
В.Норжванчиг “Эдийн засгийн ухаан” 2005 он УБ хот
Б.Баяраа, Д.Гансүлд “Микро эдийн засаг” 2006 он УБ хот
С.Авирмэд “Микро эдийн засаг” 2005 он УБ хот
Ц.Цэцэгмаа “Жижиг үйлдвэрийн эдийн засаг, менежмент” 2004 он УБ хот
Д.Энх-Амгалан “Микро эдийн засаг гарын авлага” 2002 он УБ хот
М. Фогил “Микро эдийн засаг” 2002 он УБ хот
Б.Алтанцэцэг ба бус “Микро экономикс” 2001 он УБ хот
Л. Г.Рейнольдс “Микро эдийн засгийн ухаан” 1992 он УБ хот
Б.Баярдаваа “Микро экономикс” 2005 он УБ хот
Б.Батбаяр “Микро эдийн засаг” 2005 он УБ хот
Т.Нарантуяа Микроэкономикс сэдэвчилсэн тайлбар толь” 2006 он УБ хот
С.Алтангэрэл “Микро эдийн засгийн ухаан” 2007 он УБ хот
Кэмпбелл Р.Макконнелл, Стэнли Л.Брю “Экономикс” 2005 он УБ хот
N.Gregory Mankiw “Essentials of economics” 2004
Hal R. Varian “Intermediate Microeconomics” Sixth Edition
Walter Nicholson “Microeconomic Theory”
William A. McEachern “Microeconomics”
Robert S. Pindyck, Daniel L. Rubinfeld “Microeconomics” 5th Edition
Jeffrey Perloff “Microeconomics” 5th Edition 2008
Joseph Nellis, David Parker “Principles of Business Economics” 2006
Saul Estrin, Laidler David, Michael Dietrich “Microeconomics” 2008
Hugh Gravelle, Ray Rees “Microeconomics” 3th Edition 2004
Krister Ahlersten “Essentials of Microeconomics: Exercises” 2008
R.Preston McAfee, J. Stanley Johnson “Introduction to Economic Analysis” 2005
David A.Dilts “Introduction to Microeconomics” 2003
Ariel Rubinstein “Lecture Notes in Microeconomic Theory” 2006
Guoqiang Tian “Lecture Notes on Microeconomic Theory” 2008
Nolan H. Miller “Notes on Microeconomic Theory” 2006
Libby Rittenberg, Timothy Tregarthen “Principles of Microeconomics” 2009
ГЭХ МЭТ ...

Пүүс-1: Зах зээлийн тэнцвэр ба тэнцвэрт татвар нөлөөлөх нь /хураангуй/

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

More from Adilbishiin Gelegjamts

More from Adilbishiin Gelegjamts (20)

Пүүс-1: Зах зээлийн тэнцвэр ба тэнцвэрт татвар нөлөөлөх нь /хураангуй/