Хими эмчилгээний явцад химийн тариа судасны гадуур гарах буюу экстравассаци

1. ХИМИ ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ЯВЦАД
ХИМИЙН ТАРИА СУДАСНЫ
ГАДУУР ГАРАХ БУЮУ
ЭКСТРАВАССАЦИ
ONCOLOGIST
MEDICAL DOCTOR
BATKHUU BATDORJ

2. ЭКСТРАВАССАЦИ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
• Экстравассаци гэдэг нь хими эмчилгээний явцад санаандгүй
химийн тариа судасны гадуур гарах, арьсруу гоожиж тарилгын
хэсэгт хэсгийн гаж урвал өгхийг хэлнэ.

3. ХЭСГИЙН ГАЖ НӨЛӨӨ НЬ 2 ҮНДСЭН
ТӨРӨЛД ХУВААГДДАГ
• 1. Цочроогч бодис / irritants /
• 2. Цэврүүтүүлэгч бодис / vesicants /

4. ЦОЧРООГЧ БОДИС / IRRITANTS /
• Судсыг богино хугацаанд, хязгаарлагдмал байдлаар цочроох
шалтгаан болдог. Үүнд:
• Цочроох бодис гоожих үед эдэд түр зуурын, өнгөц гэмтэл
учруулдаг. Хэрэв цочроох эм тарьсан бол судсаар (IV) катетер
байрлуулсан хэсэгт улайх, хавдах, загатнах, судасны дагуу улайх,
эвгүй мэдрэмж төрөх болно.

5. ЦОЧРООХ ХИМИ ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ЭМҮҮД:
• блеомицин,
• карбоплатин,
• cisplatin,
• dacarbazine,
• , доксорубицин,
• доксорубицин липосом,
• Этопозид
• Ифосфамид
• Стрептозоцин
• Тенипозид
• Тиотепа
• винорелбин.

6. ЦЭВРҮҮТҮҮЛЭГЧ БОДИС / VESICANTS /
• Цэврүүтүүлэгч бодистой эм нь ихэнх тохиолдолд эд эсэд ноцтой
хохирол учруулах чадвартай.
• Цэврүүтүүлэгч эмэнд үзүүлэх хариу урвал нь анхандаа цочрол мэт
харагддаг боловч арьсны доор гоожиж буй бодисын хэмжээнээс
хамаарч шинж тэмдэг улам дорддог.
• Шинж тэмдэг нь арьс цэврүүтэх, харлах шинж илэрч болно.

7. ЦЭВРҮҮТҮҮЛЭГЧ ХИМИ ЭМЧИЛГЭЭНИЙ
ЭМҮҮД:
• Дактиномицин,
• даунорубицин,
• доксорубицин,
• эпирубицин,
• идарубицин,
• мехлоретамин,
• Митомицин
• митоксантрон,
• паклитаксел,
• стрептозоцин,
• тенопозид,
• винбластин,
• винкристин,
• винорелбин

8. ШИНЖ ТЭМДГИЙН МЕНЕЖМЕНТ:
• Экстрассаци болхоос урьдчилан сэргийлхийн тулд доорх
төрлүүдээр тарилгын талбайд хатгалт хийх нь гол түлхүүр
юм.
1. Захын хэсэгт оруулсан төвийн катетер PICC /A peripherally
inserted central catheter /line
2. Хонгилтой катетер /Tunneled catheter/
3. Port-a-cath

9. ЗАХЫН ХЭСЭГТ ОРУУЛСАН ТӨВИЙН КАТЕТЕР
PICC LINE /A PERIPHERALLY INSERTED
CENTRAL CATHETER /
• Хэдийгээр түр зуурын гэж тооцогддог боловч PICC катетерийг хими
эмчилгээнд тарих боломжтой бөгөөд зургаан долоо хоногоос хэдэн
сарын хугацаанд ашиглаж болно. Үүнд урт хуванцар катетерыг гарын
том судасны аль нэгэнд байрлуулах шаардлагатай. Энэ процедур нь
мэс заслын бус амбулаторийн арга юм. Флюроскопи гэж нэрлэгддэг
тусгай рентген зураг нь катетер зөв байрлалд байгаа эсэхийг
баталгаажуулж, халдварын голомтын урвалын эрсдлийг бууруулдаг. Энэ
сонголт нь эмнэлэгт эсвэл гэртээ пампаар удаан хугацаанд шингэн
дусаах эсвэл тасралтгүй олон хонгоор дусаахад тохиромжтой.

11. ХОНГИЛТОЙ КАТЕТЕР /TUNNELED
CATHETER/
• Хонгилтой катетерыг цээжний дунд хэсэгт арьсаар дамжуулж байрлуулна.
Тэдгээрийг арьсан доорх эдээр (арьс ба булчингийн хоорондох эд эсийн
давхарга) хонгилд оруулж, зүрхний баруун тосгуурын үүдэнд байрлах дээд
хөндий судлын хөндий рүү оруулна. Катетерийн цээжний арьснаас гадагш гарах
хэсгээс хоёр инч орчим зайд байдаг дакрон ханцуйвч байдаг. Ханцуйвчийг
тойруулан сорвины эд үүсдэг. Эдгээр катетерийг мэс заслын амбулаторт
байршуулдаг бөгөөд катетерийг зөв байрлуулсан эсэхийг шалгахын тулд
флюроскопи гэж нэрлэдэг тусгай рентген зураг авах шаардлагатай бөгөөд
ингэснээр цэврүүтэх бодис алдагдах эрсдлийг бууруулдаг. Эдгээр катетерыг
хэдэн сар, хэдэн жилийн турш хими эмчилгээ тариулж, халдвар авах магадлал
багатай байрлуулж болно. Эдгээр катетер нь эм дусаах, цус авах олон
люментэй байж болно. Нэг люмен нь эмийн нэг оролттой, давхар люмен нь
хоёр оролттой, гурвалсан люмен (хамгийн боломжтой) гурван оролттой байдаг.

13. PORT-A-CATH
• Тарилгын талбайн илүү найдвартай арга бол порт-а-кат байрлуулах явдал юм.
Порт-о-катыг цээжин дээрх арьсны доор байрлуулна. Зүрхний баруун тосгуурын
үүдэнд байрлах дээд хөндий венрүү оруулна.Энэ нь ойролцоогоор нэг цагийн
процедур юм. Порт-а-катын ашиглалтын хугацаа 3-5 жил байж болно. Порт-о-
катыг арьсан дор мэдэрч болох бөгөөд сувилагч тарилгын цэгийг олж порт-о-
катлийн ирмэгийг олж, тусгай зүү (Хубер зүү гэж нэрлэдэг) -ыг зөөлөн дунд
хэсэгт оруулж (кануляци хийх) боломжтой. . Порт-а-катаар дамжуулж, цусыг нь
авах боломжтой бөгөөд гарнаас цус авах шаардлагагүй болно. Зөөврийн памп
ба порт-катыг ашиглах нь хими эмчилгээг эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлэхээс
илүүтэйгээр гэртээ хэдэн өдрийн турш өгөх боломжийг олгодог.

15. ДАВУУ БОЛОН СУЛ ТАЛ

16. ДУСЛЫН ГАЖ НӨЛӨӨНӨӨС СЭРГИЙЛЭХ
Үйлчлүүлэгчийн зүгээс:
• Судсаар тариа хийх үед тарилгын талбай эсвэл гуурсан хоолойд
хүрэхээс зайлсхийх.
• Тарилгын талбайд түлэгдэлт, өвдөлт, таагүй байдал мэдрэгдвэл
яаралтай эмч, сувилагчид мэдэгдэх
• Хэрэв та хими эмчилгээний тасгаас гарсны дараа тухайн газарт улайх,
эвгүйрхэх юм бол тарилгын талбайд мөс тавих, яаралтай эмчид
мэдэгдэх

17. Эмнэлэгийн зүгээс анхны менежмент нь:
• Байгууллага дотроос экстравассацын иж бүрдлийг бэлэн болгосноор эрт арга
хэмжээ авахад хялбар болно. Иж бүрдэлд нэг удаагийн тариур, каннул, хүйтэн
халуун жин, боолт, самбай дэвсгэр, наалдамхай гипс, ариутгасан болон
хамгаалалтын бээлий, экстравазыг эмчлэх эм (жишээлбэл, гиалуронидаза,
диметил сульфоксид [DMSO] 99%, дексразоксан) орно.
• Хэрвээ тариа судаснаас гарсан тохиолдолд дуслыг нэн дариу зогсоон асгарсан
бодисийн нэг удаагийн тариураар соруулан авч халуун эсвэл хүйтэн жин тавих
тарилгын хэсгийн тэмдэглэн зургыг авч зүү тариурыг салган авч эмчид мэдэгдэх
хэрэгтэй. Үйлчлүүлэгч өвдөлттэй бол өвдөлт намдаах эм хэрэглэж болно.
Анхны арга хэмжээ авсны дараа гарсан эмийн гаж нөлөө эсвэл гарсан алдааг
сайтар тэмдэглэн баримтжуулах шаардлагатай.

18. АНТИДОТУУД

19. ҮҮСЭХ ЭРСДЛИЙГ БУУРУУЛАХАД АВАХ
АРГА ХЭМЖЭЭ
• Өвчтөнийг ажиглах, эмчилгээний явцад юу болж байгааг хянах нь чухал юм.
• Өвчтөнд гарсан өөрчлөлтийг мэдээлэхийг хүсэх
• Хэрэв монитор ашиглаж байгаа бол даралт мэдрэгч байгаа эсэхийг шалгаарай
• Урсгалын хурдыг ажиглах
• Захын хэсэгт оруулсан төвийн катетер PICC line голчлон ашиглах, боломжтой бол
Port-a-cath байрлуулах
• Жижиг, эмзэг судсанд тарихаас зайлсхийх
• Ихэвчлэн шуунд тарилга хийх, үений ойролцоох судсанд хийхээс зайлсхийх
• Антидотуудыг зохистой хэрэглэх эмнэлэг байгууллагаас хангах

20. АНХААРАЛ
ХАНДУУЛСАН
Д БАЯРЛАЛАА