1. ЭПИДЕМИОЛОГИЙН
СУДАЛГААНЫ ЗАГВАР
Г.Даваа . MD, Ph.D
НЭМС, ЭМШУИС

2. Эпидемиологи
Тархвар судлал гэж тодорхой хђн амын
дундах эрђђл мэндтэй холбоотой байдал,
ђйл явцын тархалтыг илрђђлж, тђђнд
нєлєєлж байгаа хђчин зђйлийг судлаж,
судалгааны ђр дђнг эрђђл мэндийн
байдлыг хянахад хэрэглэхийг хэлнэ.
Last JM:A dictionary of Epidemiology, ed 2. New York,
Oxford University Press, 1988

3. Эпидемиологийн ШУ-ны зорилго
 Хђн амын эрђђл мэндтэй холбоотой
асуудлыг тодорхойлох
 ѓвчний тђђхэн хєгжил болон шалтгааныг
илрђђлэх
 Эрђђл мэндийн салбарыг ђнэлэх, тєлєвлєх

4. Эпидемиологийн
ñóäàëãààíû стратеги
 Эпидемиологийн тандалт
 Эпидемиологийн эрдэм шинжилгээ,
судалгаа

5. Тандалт Судалгаа
Мэдээ цуглуулах, байнгын, системтэй байнгын бус,
Анализ хийх, тасралтгүй системтэй,
Дүгнэх тодорхой t-нд
Загвар Дескриптив Дескриптив ба
аналитик
Зорилго ЭМ-ийн хөтөлбөрийг Өвчний шалтгааныг
зохицуулах, үнэлэх, тогтоох
төлөвлөх

6. Судалгааны загварын
ангилал
Судалгааны тєрєл
Ажиглалтын Туршилтын
Эмнэлзђйн туршилт
Дескриптив Аналитик
Бђлгийн туршилт
Нэг агшин
Хээрийн туршилт
Тох-хяналт
Когорт
Экологи

7. Дåскриптив судалгаа
 Äåñêðèïòèâ ñóäàëãàà íü ýïèäìèîëîãèéí
ñóäàëãààíû ýõíèé àëõàì
 Дåскриптив судалгаагаар ђзэгдлийн
тархалт ерєнхий тєлєвийг баримжаалан
гаргадаг
 Ýðñäýëèéí õ¿чèí ç¿éëèéã ñóäëàõ àíõíû
чóõàë àëõàìûã á¿ðä¿¿ëýõ
 Таамаглал боловсруулах

8. Дåскриптив судалгаа
 ѓвчний / хђчин зђйлсийн тархалтын
байдлыг
 цаг хугацаа
 газар нутаг
 хђнтэй холбон харуулдаг
 Мэдээллийн байнгын эх ђђсвэр болдог
 ЭМ-ийн статистик
 Тандалтын тогтолцоо
 Дэгдэлтийн судалгаа, э/ш судалгаа, хђн
амын судалгаа

9. ЭМ-ийн мэдээ, мэдээлэл
 ѓвчний тохиолдолыг бђртгэх
 ѓвчтєн бђрийн євчний шинж тэмдэг, хам
шинжийн цаашдын явц болон
эмчилгээний ђр дђнгээр бђртгэх
 ѓвчлєлийг бђртгэх
 ѓвчлєгсдийн шинж тєрхийг
тодорхойлдог: хавдараар євчлєгсдийг
нас, хђйс, боловсрол

10. Тархалт, хүнээр
 Шинж
 Нас, хђйс, яс ђндэс
 Гэрлэлтийн байдал, дархлаа
 Мэргэжил, боловсрол
 Ажлын байрны нєхцєл
 Хэрэглэсэн эмийн тєрєл
 Эдийн засгийн байдал
 “Хэн єндєр эрсдэлд байсан бэ?”

13. Òîäîðõîé ò¿âøèí
Æèøýý íü: Òîäîðõîé íàñíûõíû íàñ
áàðàëòûí ò¿âøèí (25-34 íàñ)
Æèëèéí õóãàöààíä òóõàéí íóòàã äàõü
25-34 íàñòàé õ¿ì¿¿ñèéí íàñ áàðàëòûí òîî
=
Òóõàéí æèëä òóõàéí íóòàã äàõü 25-34
íàñòàé õ¿í àìûí òîî

14. Тархалт, газар нутгаар
 Өвчин гарсан нутаг дэвсгэр
 Бүс, улс, муж
 Сургууль, ажлын байр
 Илтгэн харуулах
 Газрын зураг, хүснэгт

17. ÁÀÉÐËÀË
 Áèä òóëãàìäñàí àñóóäëûí ãàçàð ç¿éí
òàðõàëòûã óëàì îéëãîìæòîé áîëãîõûí òóëä
ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäëûã áàéðëàëààð íü
ä¿ðñýëäýã.
 Îðîí ñóóö, òºðºõ ãàçàð, àæëûí áàéð,
ñóðãóóëü, ýìíýëýã çýðýã ýð¿¿ë ìýíäèéí
àñóóäëûí òîõèîëäîëòîé õîëáîîòîé
áàéðëàëûã àøèãëàíà.

18. Óëààíáààòàðûí âèð¿ñò ãåïàòèò
À, ä¿¿ðãýýð 2005-2007
70 2005 2006 2007
60
ºâ÷ëºë 10000-ä
50
40
30
20
10
0

19. Ãýäýñíèé õèæèãèéí õàëóóðàëòûí òîõèîëäëûí òîî,
ýõýëñýí îí ñàð ºäðººð, Äóì õèí ëàãåðü, 4-ð ñàð
zone3
zone2 zone1
1
3 1
5 4 3 2 1 4
2 2
4
w
w6 w5 w4 w3 5
w8 7 3
5a
5b w2 w1
5c

20. Ãýäýñíèé õèæèãèéí õàëóóðàëòûí òîõèîëäëûí òîî,
ýõýëñýí îí ñàð ºäðººð, Äóì õèí ëàãåðü, 5-ð ñàð
zone3
zone2 zone1
1
3 1
5 4 3 2 1 4
2
4 2
5
5a 3
5b
5c

21. Тархалт, хугацаагаар
 Олон жилийн євчлєлийн хєдлєлзђй
 óäààí õóãàöààíû õàíäëàãà-тренд
 Нэг жилийн євчлєлийн хєдлєлзђй
 Óëèðëààð
 7 õîíîãèéí ºäºð áà ºäðèéí öàãààð:
ìýðãýæëèéí áîëîí îðчíû íºõöºëòýé
õîëáîîòîé ¿åä
 Дэгдэлтийн ђед анализ хийх
 Òàõàëûí ¿å: ªâчíèé äýãäýëòèéí õóãàöààã
¿ç¿¿ëíý

22. ÕÓÃÀÖÀÀ
 ªâчëºëèéí òîî öàã òóòàì ººðчëºãäºæ áàéäàã.
Çàðèì ººðчëºëò íü òîãòìîë òîõèîëäîõ áà
óðüäчèëàí òààâàðëàæ áîëäîã.
 Áèä óðüä íü ãàðñàí ºâчíèé ãàðàëòûí áóóðàëò áà
èõñýëòèéã ñóäàëñíààð øàëòãààíûã íü òîãòîîæ,
ºâчíººñ óðüäчèëàí ñýðãèéëýõ áîëîí õÿíàëò
òàâèõàä íèéöñýí ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëæ áîëîõ
þì.

24. Âèð¿ñò Ãåïàòèò À äèíàìèê ýãíýýíèé
óëèðëûí õýëáýëçëèéã øèíæëýõ íü
2000
1500
1000
500
0
96 97 98 99 00 01 02 03 04 05
HEPATITIS_A HEPATITSA

25. Âèð¿ñò Ãåïàòèò À õýòèéí òºëºâ
560
540
520
500
480
460
440
420
400
2006 2007 2008 2009 2010
mean bottom top

26. Ñàëüìîíåëë¸çûí õýòèéí òºëºâ

27. ÝÍÝØÒ-ä õóðö õîðäîëòûí óëìààñ
õýâòýæ ýì÷ë¿¿ëýã÷äèéí эмнэлэгт
ирсэн хугацаа
2002 2003 Á¿ãä
Õóãàöàà
ýõíèé 12 öàãèéí 96 93 189
äîòîð (74,4%)
12-24 öàã 21 10 31 (12.2%)
24-72 öàã 11 10 21 (8.3%)
72 öàãààñ äýýø 5 8 13 (5.1%)
Á¿ãä 133 121 254
(100%)

28. Íààäìûí ¿åèéí îñîë
ãýìòëèéí áàéäëûí ñóäàëãàà
Ãýìòëèéã öàãààð àâ÷ ¿çâýë /õóâü/
40.0
35.0
30.0
25.0
20.0 38.2
15.0 29.7
10.0 15.5 16.6
5.0
0.0
6.00-12.00 12.00-18.00 18.00-24.00 24.00-6.00

29. Дåскриптив судалгаа
 Observational study
 Бичиглэлийн судалгаа
 Тойм судалгаа
 Дђрслэлийн судалгаа

30. Дåскриптив судалгаа
 Тохиолдлын цуврал
 Олон нийтийн оношлогоо, хэрэгцээ
 Тархвар зђйн зураглал
 Нэг агшны судалгаа

31. Тохиолдлын цуврал
Case series
 Тодорхой нэг тєрлийн эмгэгтэй
 ѓвчтэй тохиолдол
 Хяналтын бђлэггђй

32. Олон нийтийн оношлогоо, хэрэгцээ
 Хэрэгцээ, тулгамдсан асуудлыг
тодорхойлох
 Цаашид хийх судалгааны чиглэлийг
боловсруулах
 Хэрэгжђђлэх хєтєлбєр, арга хэмжээний
загвар гаргах

33. Дескриптив судалгааны хэлбэрђђд
1. Тохиолдлын цуврал
ѓвчлєлийн тохиолдлыг бђртгэн цуглуулах арга
бєгєєд євчний тархалтыг нас, хђйс, нийгмийн бђлэг,
газар нутгийн онцлог зэргийг судлах гэж буй
зђйлтэйгээ уялдуулан мэдээ, мэдээлэл
цуглуулан,задлан шинжилнэ
2. Олон нийтийн оношлогоо буюу эрэлт шаардлагын
ђнэлгээ
 Хђн амын дундах эрђђл мэндийн тулгамдсан
асуудал
 Эрђђл мэндийн ђйлчилгээ, тусламж авах хэрэгцээ,
сонирхол
 Зонхилон тархсан эмгэгђђд, тђђнд илђђ єртєх бђлэг
г.м. НЭМ-тэй холбоо бђхий тоо баримт, мэдээллийг
цуглуулан дђн шинжилгээ хийх бєгєєд цаашдын
судалгаа, ђйл ажиллагааны чиглэлийг тодорхойлох
ђндсэн ђзђђлэлтђђдийг урьдчилан бэлтгэдэг.

34. 3.ѓвчний тохиолдлын эпидемиологийн судлах
дескриптив судалгаа
ѓвчний тархалтыг попудяцийн тђвшинд нь, тархалтын
байдлыг нь хђн аиын онцлог, байршил, цаг хугацааны
байдлаар нь судлах арга, єєрєєр хэлбэл хэн, хэзээ,
хэрхэн євчинд єртсєнийг судална.
4. Дескриптив стратеги бђхий нэгэн агшны судалгаа
 ЭМ тогтолцоог судлах
 ЭМ холбоо бүхий аливаа асуудлын талаархи хүн амын
мэдлэг, чадвар, хандлагыг тогтоох
 Тогтоосон хугацаан дахь тодорхой бүлгийн хүн амын
дундах өвчлөлийн тархалт, давтаиж, үргэлжлэх
хугацаа, өртөх байдал зэргийг хамруулсан мэдээ
баримт цуглуулах ба өвчний тархалтын онцлог,
хөдөлмөрийн чадвар алдалт, дархлалын байдал,
хооллолт зэргийг судлан тогтоох боломжтой.

35. ÀÆÈÃËÀËÒÛÍ ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÕÝËÁÝЯ¯Ä
Descriptive Little is known-Identify cases, estimate
Studies about the disease frequency,
occurrence, or examine time trend
determinants of-Justify additional
the disease (analytic) studies to test
hypotheses
Analytic Enough is -Test specific etiologic
Studies known about hypotheses
the disease, -Justify additional studies
specific
-Suggest potential for
hypotheses can
disease prevention
be tested

36. Нэг агшны судалгаа

37. ÍÝÃ ÀÃØÍÛ ÑÓÄÀËÃÀÀ
(Cross-Sectional Surveys)
 Òîäîðõîé õ¿í àì äàõü õ¿í òóñ á¿ðèéí ºâчëºëèéí
áàéäàë áà ºðòºëòºíä íýã çýðýã ¿íýëãýý ºãч áîëíî.
 ªâчèí áîëîí áóñàä ýð¿¿ë ìýíäèéí àñóóäàëä
çºâõºí òàðõàëòûí ¿íýëãýý ºãºõ áà ººðººð
òàðõàëòûí ñóäàëãàà ãýæ íýðëýæ áîëíî.

38. ÍÝà ÀÃØÍÛ ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÕÝËÁÝЯ¯Ä
 Áèчèãëýëò: Ǻâõºí ºâчíèé òàðõàëòûã
õýìæèíý
 Ä¿í øèíæèëãýý: ªâчëºë áà ºðòºëòèéí
õîîðîíäûí õîëáîîã ñóäëàõ

39. Агшингийн судалгааны загвар
ѓртєлт ба
євчтэй хђн
Лавлагаа хђн ѓртєлт ба
Тђђвэр
ам євчгђй хђн
ѓртєєгђй
євчтэй хђн
ѓртєєгђй
євчингђй хђн

40. Агшингийн судалгааг сонгох нь
 ёндэслэл  Агшингийн судалгаа
 Ховор євчин  Тохиромжгђй
 Эрсдэлийг нарийн тодорхойлох  Шинэ євчлєл бус харьцангуй
тархалтыг гаргадаг
 ѓвчлєлєєс ємнє єртєлт байсан
эсэхийг тодорхойлох  Тохиромжгђй
 Хэрэв бђх хђчин зђйл  Тохиромж багатай
мэдэгдэхгђй байгаа бол
 Боломжийн буюу дундаж
 Цаг хугацаа хєрєнгє мєнгє єртєгтэй

41. Ìýðãýæëèéí ºâ÷íèé òàðõàëò áà èëð¿¿ëýëòèéí
õîîðîíäûí õîëáîîíû òààìàãëàëò òàéëáàð
80 ýð¿¿ë 80 ýð¿¿ë
A àæèë 100
ºâчíººñ áîëæ
(àþóëòàé) àæèëòàí
àæëàà ñîëüñîí 10
20ºâчòýé 10 ºâчòýé
95 ýð¿¿ë 95 ýð¿¿ë
B àæèë 100
(àþóëã¿é) àæèëòàí
5 ºâчòýé 10 ºâчòýé 15 ºâчòýé
X öýã
À àæëûí òàðõàëò = 11 % ( 10/90 )
À àæëûí òàðõàëт= 20 % ( 20/100 ) Á àæëûí òàðõàëò = 14 % ( 15/110)
Á àæëûí òàðõàëò = 5 % ( 5/100 ) Òàðõàëòûí òîîíû õàðüöàà = 0.8
Òàðõàëòûí òîîíû õàðüöàà= 4

42. Нэг агшингийн судалгаа
 Эрђђл мэндтэй холбоотой асуудал болон
євчний тђвшинг тодорхойлох
 Нєлєєлєл ба євчний хоорондын
хамаарлыг шалгах
 Судалгаанд хамрагдсан хђн тус бђрээр
ђнэлгээ єгдєг
 Судалгаа явагдсан тухайн цагт хђн амын
байдлыг харуулдаг

43. Нэг агшингийн судалгааны
давуу талууд
 Хялбар бєгєєд бага хугацаа зарцуулдаг
 Асуудлыг хэр зэрэг тђвшинд байгааг тооцоолдог
ялангуяа ховор тохиолддог євчинд
 Судалгаанд хамрагдсан тђђвэр нь нийт хђн амыг
тєлєєлєх чадвартай
 ЭМ-ийн судалгаанд ашиглах мэдээ баримтыг бий
болгодог
 Таамаглалыг бий болгох, ђђсгэх эхний алхам
 Мэдээллийг нь тохиолдол хяналт, когортын
судалгааны анализд хэрэглэх боломжтой

44. Нэг агшингийн судалгааны
сул талууд
 Хугацааны нэг ижил агшинд нєлєєлєл ба
ђр дагаварын хэмждэг тул цаг хугацааны
дарааллыг тооцох боломжгђй
 Хоѐрдмол утга агуулах-зарим євчний
тохиолдол давтан бђртгэгдсэн эсэх
 Сонголтын алдаа

45. Зорилго, загвар
 МУ-ын хэмжээнд 18-аас дээш насны
иргэдийн сђрьеэ євчний талаарх
мэдлэг, хандлага, дадлыг тодорхойлж,
хђн амд чиглэсэн сђрьеэ євчний
талаарх сэргийлэлтийн ђйл
ажиллагааны зєвлємж боловсруулах
зорилтготой.
 Хђн амд суурилсан агшингийн аргаар
хийж гђйцэтгэнэ.

46. Тђђврийн хэмжээ
z 2 * p1  p 1.962 * 0.501  0.50
n0  2
 2
 1068
d 0.03
n0 1068
n   1066
n0 1068
1 1
N 1592021
Тђђврийн бус алдааг тооцон
судалгаанд хамрагдах хђн амын тоог
1250 байхаар тооцлоо.

47. Тђђвэрлэсэн арга

48. Кластерийн хувиарлалт
Тђђврийн
Бђс Аймаг Нийт кластер
хэмжээ
Зђђн бђс Хэнтий аймаг 3 150
Тєвийн бђс Дорноговь аймаг 4 200
Архангай аймаг 3 150
Хангайн бђс
Баянхонгор аймаг 3 150
Баруун бђс Завхан аймаг 4 200
Сонгинохайрхан 2 100
Улаанбаатар Хот Баянзђрх дђђрэг 2 100
Хан-Уул дђђрэг 2 100
Налайх дђђрэг 2 100
25 1250

49. Кластерийн хувиарлалт
ХАН-УУЛ
№ Байшин хороо № Гэр хороо
1 1-р хороо 1 4-р хороо
2 2-р хороо 2 5-р хороо
3 3-р хороо 3 6-р хороо
4 11-р хороо 4 7-р хороо
5 15-р хороо 5 8-р хороо
6 9-р хороо
7 10-р хороо
8 12-р хороо
9 13-р хороо
10 14-р хороо
11 16-р хороо

50. Хувь хђн сонгох (УБ)
 Сонгогдсон хорооноос судалгаанд
оролцох хђн амыг сонгохдоо 1
байшин хорооноос 3 байрыг дээрх
аргаар санамсаргђйгээр сонгоно.
 1 гэр хорооноос 2 гудамжийг дээрх
аргаар санамсаргђйгээр сонгоно.
 Нэг хорооноос 18-64 насны 55-60 хђн
ам оролцуулна.

51. Хувь хђн сонгох (Орон нутаг)
 Аймгийн тєвєєс гэр, байшин
хосолсон 1 хороо сонгох, 18-64
насны тус бђр 30, 30 хүн сонгох
 Сумаас 18-64 насны 55-60 хђн ам
оролцуулна. Аль болох малчин
иргэдийг хамруулах

52. Ýïèäåìèîëîãèéí àðãóóäûí õýðýãëýý
 Õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäëûã òîäîðõîéëîõ
 Ýð¿¿ë ìýíäèéí àðãà õýìæýý áóþó òóñëàìæ
¿éë÷èëãýýã ¿íýëýõ
 ªâ÷ëºëä õ¿ðãýõ ýðñäýë áà ºâäºõ ìàãàäëàëûã òîãòîîõ
 Ýìíýë ç¿éí õàì øèíæèéí òóõàé îëîãîëòûã ñóäëàõ
 Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ õºòºëáºðèéí ¿íäýñëýëèéã
áîëîâñðóóëàõ
 ÝÌ-èéí áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ, øèéäâýð ãàðãàõàä
àøèãëàãäàõ íîòîëãîîã áèé áîëãîõ

53. Ýïèäåìèîëîãèéí àðãóóäûí õýðýãëýý
 ªâ÷íèé øàëòãààíûã òîãòîîõ:
 ÀÖÕÀÕ, ÄÎÕ
 ªâ÷íèé ýìíýë ç¿éí çóðàãëàë ãàðãàõ:
 ÕÄÕÂ/ÄÎÕ
 Ýì÷èëãýý, óðüäè÷ëàí ñýðãèéëýõ àðãà
õýìæýýíèé ¿ð ä¿íã ¿íýëýõ:
 Ìàììîãðàì, ýìíýë ç¿éí òóðøèëò
ñóäàëãààíóóä
 Øèíý õàì øèíæèéã òîãòîîõ:
 Ãåïàòèòûí òºðë¿¿ä

54. Ýïèäåìèîëîãèéí àðãóóäûí õýðýãëýý
 Õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäëûã õÿíàõ:
 òàíäàëò, ãýìòýë, îñîëûí ìýäýý
 Ýðñäëèéã ¿íýëýõ, òîãòîîõ:
 Àæëûí áàéðíû ñºðºã õ¿÷èí ç¿éëñ, òîî-
óóøãè òîîñæèõ ºâ÷èí
 Õàíäëàãûã ñóäàëæ, ïðîãíîç õèéõ:
 Ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýýíèé õýðýãöýýã
òîãòîîõ