Хөдөлгөөний экстрапирамид зохицуулгын өөрчлөлт, тэнцвэргүйдэл

1. Хөдөлгөөний экстрапирамид
зохицуулгын өөрчлөлт
Насс-304 хэсгийн оюутан
М. Төгөлдөр

2. Экстрапирамид тогтолцоо
• Экстрапирамид тогтолцоо нь тархи,
нугасны тэнхлэгийн дагуу байрласан
мэдрэлийн эсүүд, түүний ширхгүүдийн
цогцолбор юм.
• Экстрапирамид тогтолцооны гол үүрэг
нь хөдөлгөөний аливаа үйлдлийг
гүйцэтгэхэд булчингийн бэлэн байдлыг
хангахад оршино.

3. Үндсэн бүрэлдэхүүнд:
• Их тал бөмбөлгийн гүнд орших гадрын
доорх бүтэц буюу суурийн зангилаанууд -
сүүлт бөөм, хуяг, цайвар бөмбөлөг,
буйлсан бие, завсрын тархины харааны
төвгөрийн дэд бөөм, дунд тархины хар
бодис, улаан бөөм, уртавтар тархины
тэнцвэрийн бөөмс, доод товх, торлог
байгууламж, тал бөмбөлгийн дотор-
суурийн бүтэц болон эдгээрийг хооронд
нь холбогч өгсөх, уруудах тойрог замууд
хамаарагдана.

5. Экстрапирамид тогтолцоог бүтэц зохион
байгуулалт, гүйцэтгэх үүргийнх нь хувьд
судалт(стриатум) ба цайвар(паллидум)
тогтолцоо гэсэн хоёр дэд хэсэгт хуваана.
• Судалт тогтолцоо - сүүлт бөөм, хуяган
бөөм
• Цайвар тогтолцоо- цайвар бөмбөлөг, хар
бодис, улаан бөөм, харааны төвгөрийн
дэд бөөм

6. Экстрапирамид эмгэгийн үед гарах шинж
тэмдгүүдийн нэгдлийг цайвар болон судалт
тогтолцооны гаралтай хам шинж гэсэн
үндсэн хоёр бүлэгт хуваана
• Хөдөлгөөн хомсдох хам шинж
• Хэт хөдөлгөөнтөх хам шинж
-Хурдан хэмт эмгэг хөдөлгөөн
-Удаан хэмт эмгэг хөдөлгөөн

7. Хөдөлгөөн хомсдох хам
шинж
Цайвар тогтолцооны гэмтлийн үед
хөдөлгөөн хомсдох-хүчдэл ихсэх хам шинж
илэрдэг. Үүнийг эмнэл зүйн практикт
паркинсонизмын хам шинж хэмээн
нэрлэдэг.

8. Эмнэл зүйн шинж тэмдэг
1. Хөдөлгөөний идэвхи үлэмж суларсантай
холбоотойгоор өвчтөний гадна төрх
өвөрмөц өөрчлөлт гардгаар
тодорхойлогдоно.
2. Булчингийн хүчдэл хэт ихсэн, хөшүүн
болох үзэгдэл илэрнэ.
3. Ихэвчлэн гарын сарвуу, хуруу, заримдаа
хөл, эсвэл эрүү, толгой нэг маягаар
чичэрч салганана.

10. Хэт хөдөлгөөнтөх хам
шинж
• Судалт тогтолцооны гэмтлийн үед хэт
хөдөлгөөн-хүчдэл буурах хам шинж буюу
эмгэг хөдөлгөөн илэрдэг.
• Хиперкинез гэдэг нь ухаан санаа, дур
зоригоос үл хамаарах, хэрэгцээний бус
эмгэг хөдөлгөөн бий болох үзэгдэл юм.
• Эмгэг хөдөлгөөн биеийг бүхэлд нь юмуу
биеийн тусгаар хэсгүүдийг хамран
илэрдэг.

11. Хурдан хэмт эмгэг хөдөлгөөн
Салганаа булчингийн эет ба эет бус
ширхгүүдийн сэлгэх агшилтын улмаас
биеийн нэг буюу хэд хэдэн хэсэгт нэгэн
жигд хэмээр чичрэх, салгалах хөдөлгөөн
илэрхийг хэлнэ.
• Тайван салганаа
• Байрлалын салганаа
• Хөдөлгөөний салганаа

12. Татганаа
Биеийн тодорхой нэг хэсгийн булчин үе үе
нэгэн жигд хэмнэлээр хурдан татганах
хөдөлгөөнөөр илрэх бөгөөд гол төлөв нүүр,
толгойд, заримдаа гар хөлийн хүрээнд ч
ажиглагдана
• Анхдагч татганаа
• Хоёрдогч татганаа

13. Миоклони
• Булчингийн багц, бүлэг ширхгийн хурдан
агшилтын улмаас үүсэх хэмт бус чичгэнээ
юм. Ихэвчлэн мөчний уг хэсэг, их бие,
нүүр, хэл, зөөлөн тагнайн булчинд
хэсэгчилсэн байдлаар илэрнэ.

14. Хореа
Нүүр, гар хөл, их биеийн янз бүрийн хэсгийг
хамран илэрч, нэг хөдөлгөөн нөгөөгөөр
хурдан солигдох эмх цэгцгүй хөдөлгөөний
байдал болно.

16. Удаан хэмт эмгэг хөдөлгөөн
Булчингийн дистони
Хөдөлгөөний үед булчингийн тонус жигд биш
хувиарлагдан, эет ба эет бус булчингийн тонус
нэгэн зэрэг ихэссэнээс биеийн аль нэг хэсэгт
алгуур чангарах хүчилсэн хөдөлгөөн үүсч,
биеийн хэсгүүдийн байрлалыг нугарах, гэдийх,
эргэх, мушгирах шинж төрхөөр өөрчлөн, их бие,
хүзүү, гар хөлд гаж байрлал үүснэ.

17. Хүзүүний дистони
• Хүзүүний булчингийн
зохиролт бус агшилтаас
толгой хүчлэн эргэх,
гэдийг, бөхийх
хөдөлгөөнөөр илэрч,
толгой хүзүүний байрлал
өөрчлөгдөн, хүзүү
гилжгийдэх шинжээр
тодорхойлогдоно.

19. Чавчраа
• Нүдний цагираг булчин чичгэнэн
агшиснаас зовхи олон дахин хүчлэн
анивчих шинжээр илрэх хэсэг газрын
дистонийн үзэгдэлийг хэлнэ.

20. Атетоз
• Тодорхой бүлэг булчингийн алгуур
агшилтын улмаас үүсэх хөвчрөн
мушгирах, арвагнах хэв шинжийн
хөдөлгөөн юм. Гол төлөв гарын сарвуу,
хөлийн тавхгайг хамрах учир хурууны
үеэр ээлжлэн аажим нугарах, тэнийлгэх,
мушгирах маягийн нэн тогтворгүй
хөдөлгөөн ажиглагдана

23. Хөдөлгөөний тэнцвэрийн
өөрчлөлт
Хүний хөдөлгөөний зохицол /тэнцвэр/
алдагдахыг атакси гэнэ.
-Их тархины атакси
-Бага тархины
-Нугасны атакси
-Дотор чихний атакси

24. Тэнцвэргүйдлийн шинж
тэмдэг, илрүүлэх арга
Зогсох тэнцвэргүйдэл- зогсох, тэнцвэртэй
явах ажиллагаа алдагдаж гуйвна.
Ромбергийн сорил:
• Бага тархины тал бөмбөлөг – голомттой
талруугаа
• Өтөнцөр – урагш, хойш гуйвах

25. • Явах тэнцвэрийг шалгахдаа өвчтөнийг нэг
шугам дагуулан эхлээд нээлттэй, дараа нь
аниулсан байдалд явуулахад алхаа
гишгэлтийн хэмжээ алдагдаж согтуу юм
шиг гуйвж явна.
• Бага тархины гаралтай – аль альд нь
тэнцвэр алдагдана

27. Бабинскийн сорил
Нуруугаар хэвтсэн байрлалд өвчтөний хоёр
гарыг цээжин дээр зөрүүлэн тавиулаад,
гарын тусламжгүйгээр суух үйлдэлийг
хийлгэнэ. Энэ хөдөлгөөнийг гүйцэтгэх
оролдлого хийх үед өвчтөний толгой, их
биеийн оронд хөл нь өргөгдөнө.

28. Хөдөлгөөний тэнцвэргүйдэл
Хөдөлгөөний тэнцвэргүйдэлийн үед гар,
хөлийн нарийн ялгаварт, чигэлсэн
зорилготой хөдөлгөөн алдагдана. Иймээс
нарийн эвсэл шаардагдах хөдөлгөөний
үйлдлийг оновчтой гүйцэтгэх хэмжил, дэс
дараалал, залгамж шинж чанар
алдагдсанаас хөдөлгөөний үед гар хөл
чичигнэх, буруу зөрүү үйлдэх шинж тэмдэг
гарна.

29. Хуруу – хамрын сорил

30. Өсгий-өвдөг-шилбэний сорил
• Нуруугаар хэвтсэн байрлалд өвчтөний нэг
хөлийг өргүүлээд, өсгийгөөр нь нөгөө
хөлийнх нь өвдгийг олуулж, улмаар
шилбэний урд ирмэгийг дагуулан шулуун
жигд явуулж чадахгүй алдана

31. Диадохокинез

32. Шильдерийн сорил

33. Бичлэгийн өөрчлөлт

34. Хэл ярианы өөрчлөлт
• Хэлний булчингийн хөдөлгөөний хэмжил
алдагдсанаас хэл яриа удааширч
тасалданги болох, авиан нугалаа,
өргөлтийн уялдаа алдагдаж согтуу хүнтэй
төстэй ярина.

35. Нистагм

36. • Тэнцвэрийн өөрчлөлт гэнэт илрэх нь
ихэвчлэн тархины баганан хэсэг болон
багатархины цусан хангамжийн хурц
хямрал, гавал-тархины гэмтэлтэй
холбоотой байдаг.
• Тэнцвэрийн өөрчлөлт үе үе илрэх нь
зарим эмийн бодисын нөлөө, тархмал
хатуурал, нуруу-суурийн артерийн цус
тасалдах дайрлагын улмаас үүснэ.

37. Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа