Czym jest myślenie krytyczne a czym kreatywne. Narzędzia do rozwoju umiejętności krytycznego i kreatywnego myślenia.

1. People development
Krytyczne i kreatywne
myślenie
Knowledge sharing

2. Krytyczne myślenie – co to jest?
• Krytyczne myślenie to przemyślenia i analizy towarzyszące podejmowaniu decyzji i rozwiązywaniu problemów.
• Opiera się na logicznym, ostrożnym wnioskowaniu i jest celowym procesem myślowym kierującym się trafnymi
dowodami.
• Myślenie krytyczne obejmuje analizowanie, interpretowanie i ocenianie dowodów, stosowanie wiedzy, myślenie
niezależne i współzależne.
• Niektóre charakterystyki myślenia krytycznego obejmują otwartość umysłu, uczciwość i elastyczność, wytrwałość,
rozsądek, pracowitość i skupienie.
• Krytyczni myśliciele ponownie analizują pomysły i czasami zmieniają zdanie. Dostrzegają zasadność poglądów
alternatywnych, akceptują wieloznaczność i są niezmiennie otwarci na nieustanne uczenie się.
2www.readytojump.pl

3. Ważne pytania myślenia krytycznego
Co wiesz? Co założyłeś?
Jakie pytania możesz zadać? Co to znaczy?
Jakie są dowody? Jakie są kryteria?
3www.readytojump.pl

4. Pytania – wytyczne dla krytycznego
myślenia
1. Jaki jest zamysł i cel konkretnego procesu myślenia?
2. Jakie pytanie lub problem wymaga przemyślenia?
3. Jaki jest punkt widzenia lub perspektywa?
4. Jaka teza czy pogląd jest rozwijana i dlaczego?
5. Jakie fakty, informacje lub dane wspierają ten pomysł?
6. Jakie założenia zostały zrobione i które z nich można zakwestionować lub podać w wątpliwość?
7. Jakie wnioski można wyciągnąć i jaki wniosek końcowy z nich wynika?
8. Jakie implikacje i konsekwencje można założyć?
9. Jaka koncepcja czy teoria leży u podstaw takiego myślenia?
4www.readytojump.pl

5. Nawyki umysłu sprzyjające krytycznemu
myśleniu
Stosowanie wcześniejszej wiedzy do
nowych sytuacji
Korzystając z tego, co już wiesz, łączysz wcześniejszą wiedzę z nowymi
sytuacjami
Pozostawanie otwartym na nieustającą
naukę
„Otwartość na naukę” obejmuje gotowość do uwzględnienia innych perspektyw
i pomysłów i chęć wykorzystywania możliwości intelektualnego rozwoju
i doskonalenia wszędzie, gdzie tylko jest to nam dane
Zadawanie pytań i identyfikowanie
problemów
Zadawanie pytań i identyfikowanie problemów ma podstawowe znaczenie dla
jakości myślenia. Pytania wymagają odpowiedzi; wymyślanie odpowiedzi na
przemyślane pytania pomaga odkryć ograniczenia twojej wiedzy.
Podejmowanie intelektualnego ryzyka Podejmowanie ryzyka zakłada możliwość porażki i frustrację wywołaną
niepewnością. Postęp możliwy jest wyłącznie dzięki podejmowaniu ryzyka.
Gotowość do poniesienia porażki, a nawet do podjęcia ryzyka niepowodzenia
ma fundamentalne znaczenie dla inwencji i odkryć.
Rozwijanie i podejmowanie
intelektualnej ciekawości
Ciekawość jest motywacją każdej nauki. Leonardo da Vincu uznawał ciekawość
za swój najważniejszy nawyk umysłu.
Myślenie w sposób niezależny
i współzależny
Myślenie niezależne stanowi połowę sukcesu, konieczne jest także myślenie
wspólne. Proces jest obustronny: łączysz swoje myślenie z myśleniem innych.
Ty karmisz pomysłami innych, oni natomiast czerpią z twoich. Zarówno myślenie
niezależne jak i współzależne napędzają postęp i rodzą innowacje.
5www.readytojump.pl

6. Pokonywanie blokad krytycznego
myślenia
Blokady myślenia Sposoby pokonania
Percepcyjne Ćwiczyć obserwowanie i dostrzeganie.
Kulturowe Uświadomić sobie perspektywę kulturową.
Intelektualne Studiować. Analizować. Badać.
Emocjonalne Zwalczyć strach przed popełnieniem błędu.
Polaryzujące Zidentyfikować płaszczyznę porozumienia.
6www.readytojump.pl

7. Cykliczny model krytycznego myślenia
(Richard van de Lagemaat – 2006)
Pytanie
Klaryfikacja
Poparcie
Ocena
Zastanowienie
www.readytojump.pl 7
Zadajesz pytania: jakie pytania możesz
zadać odnośnie twojej wiedzy?
Wyjaśniasz: co ta wiedza znaczy
dla Ciebie?
Rozważasz dostępne poparcie: jakie dowody
przemawiają za tą wiedzą?
Oceniasz: jakie są twoje kryteria
oceny tej wiedzy?
Zastanawiasz się: co założyłeś i co możesz
zrobić z tą wiedzą?

8. Fakty vs. wiedza
www.readytojump.pl 8

9. Doniesienie, wniosek, osąd
Brak rozróżnienia między doniesieniami, wnioskami i osądami zaciemnia twoje myślenie.
Doniesienie – jest deklaratywnym stwierdzeniem, które można zweryfikować. Jeżeli masz dostęp do właściwych
zasobów i stwierdzenie może zostać zweryfikowane – okaże się prawdziwe lub fałszywe – mamy do czynienia
z doniesieniem.
Wniosek – jest interpretacją czegoś, o czym nie wiemy, na podstawie obserwacji. Wnioskujesz o jednej rzeczy
na podstawie czegoś innego. Wnioskujemy nieprzerwanie np. o zamożności osoby na podstawie kroju jej ubrania.
Możesz mieć rację lub się mylić. Ważne jest, żeby zdawać sobie sprawę z tego, że właśnie wyciągasz wnioski, by uniknąć
zamieszania i pomylenia wniosków z doniesieniami czy stwierdzaniem faktów.
Osąd – jest konkluzją, wnioskiem końcowym często wyrażanym w formie opinii z dodanym elementem aprobaty
lub dezaprobaty. Osądy mogą mącić nasze myślenie, ponieważ mamy skłonność do przedwczesnego formułowania
konkluzji – szybkiego oceniania na podstawie bardzo niewielu danych na poparcie naszego założenia.
Osądy przeważnie zatrzymują proces myślowy, ponieważ zasadniczo, są już konkluzją. Kiedy
dochodzisz do osądu, ostatecznego wniosku, to znaczy, że już zdecydowałeś.
9www.readytojump.pl

10. Podejmowanie decyzji w zorganizowany
sposób (Daniel Levitin „the Organizaed Mind”)
Typ decyzji Postępowanie
Decyzje, które możemy podjąć niezwłocznie; to przypadki oczywiste Zrób
Decyzje, które możemy oddać komuś, kto dysponuje większą wiedzą, doświadczeniem,
kompetencjami – komuś komu ufamy, kogo szanujemy
Deleguj
Decyzje, które musimy podjąć osobiście, gdzie jednak brakuje nam czasu na
przetworzenie posiadanych informacji. Takie decyzje wymagają od nas czasu na
„przetrawienie” informacji.
Odrocz
Decyzje, do których podjęcia potrzebujemy więcej informacji Zarzuć
10www.readytojump.pl

11. Kreatywne myślenie – co to jest?
• Myślenie kreatywne jest myśleniem wykorzystującym wyobraźnię, nastawionym na innowacje.
• U jego podstaw leżą pytania: „co jeśli, dlaczego, dlaczego nie, jak, jak inaczej”?
• Niektóre charakterystyki myślenia kreatywnego obejmują otwartość na nowe pomysły, wiarę w istnienie alternatywy,
powstrzymanie się od osądu, wymyślanie wielorakich podejść do problemu, wypróbowanie nowych sposobów myślenia
i pomysłów.
• Myślenie twórcze wymaga samodyscypliny, inicjatywy i postawy „da się. Ten rodzaj myślenia w mniejszym stopniu
polega na argumentacji i dowodach.
11www.readytojump.pl

12. Podstawowe strategie kreatywnego
myślenia
Szukanie alternatywy i możliwości Kreatywność to celowe generowanie i wdrażanie nowych pomysłów.
To także zdolność myślenia o czymś powszechnym w nietypowy sposób,
zdolność sięgnięcia po czyjąś koncepcję, pomysł czy produkt i popchnięcia
ich w nowym kierunku. Kreatywne nastawienie sprawia, że umysł szuka
alternatywy, poszukuje różnych sposobów zrozumienia sytuacji,
wypracowania osądu, podjęcia decyzji czy rozwiązania problemu.
Określenie puli możliwości Możesz szukać różnych możliwości, określając pewną liczbę, arbitralnie
ustaloną pulę opcji. Podczas decydowania o tym, w jaki sposób rozwiążesz
problem, czy podejście do projektu, unikaj zadawalania się pierwszym, który
przyjedzie ci do głowy. Zamiast tego ustal sobie jakąś liczbę możliwości
zanim wybierzesz jedną z nich.
Odwracanie relacji Odwracanie relacji to uwzględnienie perspektywy innego człowieka. Taki
umysłowy przeskok może pomóc zrozumieć „logikę” stanowiska
oponentów. Może wzmocnić rozumienie „drugiej strony” nawet jeśli ma to
posłużyć wyłącznie znalezieniu lepszych kontrargumentów, które skuteczniej
pomogą w dyskusji z oponentami
12www.readytojump.pl

13. Podstawowe strategie kreatywnego
myślenia
Przekierowanie uwagi Strategia polega na przekierowaniu uwagi z jednego aspektu sytuacji czy
problemu na inny. Przekierowanie uwagi od rozważań makro z powrotem na
skalę mikro może przynieść dodatkowe pomysły. Np. podczas pisania
raportu na temat efektów nadmiernego spożywania alkoholu możesz
rozważyć skutki społeczne w dużej skali, jak wpływ alkoholizmu na
wydajność pracy i na koszty dla gospodarki lub państwowej opieki
zdrowotnej.
Zaprzeczanie negatywom Jeżeli myślenie krytyczne składnia się ku ocenom i skutecznemu odrzuceniu
pomysłów, myślenie kreatywne idzie w kierunku ich wspierania. Zamiast
myśleć, że jakieś podejście do problemu się nie sprawdzi – bo jest nierealne
lub nieadekwatne, naiwne lub głupie – myśl pozytywnie. Odżuć negatywy.
Podążaj za tym, co możliwe. Uważaj, żeby nie odrzucić pomysłu
przedwcześnie. Słaby pomysł, potraktowany poważnie może doprowadzić
do lepszego pomysłu, nawet jeśli ten słabszy zostanie odrzucony i w jego
miejsce opracowana zostanie koncepcja stosowniejsza.
13www.readytojump.pl

14. Techniki kreatywnego myślenia
SCAMPER
S=SUBSTITUTE
Substytucja: co można zastąpić?
Jeśli tego, co jest ci potrzebne, nie masz pod ręką, szukasz czegoś w zamian.
Możesz zastępować ludzi i procesy, zasady, materiały, lokalizacje i czasy.
C=COMBINE
Kombinacja, łączenie: co można ze sobą
powiązać?
Możesz łączyć cele i jednostki, oddziaływania i zastosowania, ludzi i programy.
Kombinację obejmują między innymi stopy (metali), mieszanki
(wina), zespoły (muzyków).
A= ADAPT
Adaptacja, dostosowywanie: jak można
dostosować?
Dostosowanie jest kwintesencją przetrwania. Niektóre pytania warte zadania:
co jeszcze jest takie? Na jakie zbieżności wskazują przeszłe doświadczenia? Jakie
różne konteksty można uwzględnić? Jakie kierunki można obrać?
M= MAGNIFY, MINIMIZE, MODIFY
Maksymalizacja, minimalizacja, modyfikacja: jak
można to powiększyć, zmniejszyć, zmienić?
Czy któreś elementy twojego pomysłu można powiększyć lub osłabić,
wyolbrzymić lub skurczyć?
P =PUT TO OTHER USES
Przełożenie na inny cel: jak inaczej można to
wykorzystać?
Obejmuje zmianę kontekstu np. ile zastosowań dla zwykłej cegły jesteśmy w
stanie wymyślić?
E= ELIMINATE
Eliminacja: jakie aspekty czy elementy można
wyeliminować?
Wyłączenie czegoś z pomysłu może być użyteczne. Kluczowe pytania: co można
zaniżyć, uprościć, zredukować, wyciąć? Co naprawdę nie jest konieczne? Jak
można coś skondensować lub uprościć?
R = REARRANGE AND DEVERSE
Zmiana kolejności: co oznacza przearanżować lub
odwrócić?
Podstawowe pytania: jak składniki mogą być pozamienianie miejscami? Jak
można zmienić sekwencję? Jakie zmiany harmonogramu lub tempa są możliwe?
Odwracanie perspektywy pomaga nam zobaczyć wszystko w nowy sposób.
14www.readytojump.pl

15. Wytyczne dla kreatywnego myślenia
• Wykształć zwyczaj szukania innych możliwych wyjaśnień, dodatkowych możliwości jak coś może być
zrobione. Pytaj „jak inaczej mogę to zrobić? Jakie inne drogi prowadzą do zrobienia tego, co jest
potrzebne?”
• Inspiruj swoje myślenie, dociekając, w jaki sposób dany problem, wyzwanie, pomysł mogą być zgłębione z
perspektywy innych dyscyplin. Pytaj „jak naukowiec lub artysta, architekt lub poeta, psycholog lub
matematyk podszedłby do tego tematu?”
• Wykształć nawyk szukania analogii. Naucz się patrzenia na sprawy przez pryzmat podobieństw. Pytaj „jaka
jest ta sytuacja, scenariusz, wyzwanie? Z czym można je porównać?”
• Poszerz swoją percepcję. Rozciągnij zakres swojego myślenia. Pytaj sam siebie „ co jeszcze mogę sobie
wyobrazić? Co jeszcze mnie interesuje?, Co jeszcze jest możliwe”.
• Uwolnij wyobraźnię. Czytaj książki i czasopisma. Oglądaj filmy i filmiki na YouToube. Słuchaj koncertów i
konwersacji. Patrz, słuchaj i ucz się. Pozwól, by twoja wyobraźnia oderwała się od treści, które obserwujesz
i których doświadczasz.
Źródła: „Pomyśl zanim pomyślisz” Daniel DiYanni , PWN , „ The Organized Mind” Daniel Levitin
www.readytojump.pl 15

16. O ReadytoJump
Ready to Jump jest firmą doradczą specjalizującą się w obszarze rozwoju zasobów ludzkich.
Oferujemy kompleksowe usługi dedykowane firmom, organizacjom (R2J Business) oraz klientom indywidualnym (R2J Career).
► Wspieramy rozwój liderów i przyszłych liderów.
► Oceniamy, tworzymy i rozwijamy zaangażowane zespoły naszych klientów wspierając budowanie ich przewagi konkurencyjnej.
► Pomagamy działom HR we wdrażaniu strategicznych programów.
► Budujemy i wdrażamy sprzyjającą i dostosowaną do celów strategicznych kulturę organizacyjną.
Nasz zespół składa się z wysokiej klasy ekspertów posiadających wieloletnie doświadczenie w dziedzinach szeroko pojętego HR,
Praktyków biznesu, przywództwa, coachingu, budowania i rozwijania zespołów. Łączymy skuteczne przekazywanie wiedzy z ciekawą,
stymulującą i wymagającą refleksji formą.
Misja:
• Wspieramy naszych klientów w rozwoju kompetencji oferując zindywidualizowane, najwyższej jakości projekty, które generują
wartość dodaną.
• Podczas współpracy z klientami omawiamy potrzeby oraz oczekiwane rezultaty. Na bazie tych informacji przygotowujemy
zindywidualizowane programy czy też pojedyncze usługi.
• Oferujemy kompleksowy wachlarz rozwiązań dostosowany do potrzeb i budżetu klientów. Prowadzimy projekty, które mają
znaczenie i faktyczny wpływ na organizację i/lub jednostkę.
16www.readytojump.pl