1. გაკვეთილი N3
საშინაო დავალების შემოწმება:
2. ა) როგორც გვახსოვს, რამდენ ატომ წყალბადსაც იერთებს ელემენტის ერთი
ატომი, იმდენივეა მისი ვალენტობა.
SiH4 H2Se PH3 CaH2
Si(IV) Se(II) P(III) Ca(II)
ბ) ამ დავალების შესასრულებლად გამოვიყენოთ შემდეგი ფორმულა:
CrO Cr2O3 CrO3
Cr (II) Cr (III) Cr (VI)
PbO PbO2
Pb (II) Pb (IV)
N2O NO N2O3 NO2 N2O5
N (I) N (II) N (III) N (IV) N (V)
გ) Al2S3 FeS Na2S P2S3 P2S5
Al (III) Fe (II) Na (I) P (III) P (V)
3. გავიხსენოთ ნაერთის ქიმიური ფორმულის შედგენის წესი, როცა ცნო
ბილია მოლეკულის შემადგენელი ელემენტების ვალენტობა:
m n
AnBm თუ n და m იკვეცება რაიმე რიცხვზე, შევკვეცოთ.
და ა.შ.
SnO და SnO2 ; As2O3 და As2O5 ; SeO2 და SeO3 ;
4. BCl3; CoCl2; PbCl2 და PbCl4; AsCl3 და AsCl5 ; SiCl4
ატომური და მოლეკულური მასები
ატომები და მოლეკულები მატერიალური ნაწილაკებია. მათ მასა გააჩნიათ.
მართალია ამ ნაწილაკების მასა ძალიან მცირეა, მაგრამ მაინც შესაძლებელია
მათი განსაზღვრა.

2. დადგენილია, რომ ყველაზე მსუბუქი, წყალბადის ატომის მასაა
1,6710-24გ. ცხადია, ასეთი რიცხვებით მანიპულირება შეუძლებელია. ამიტომ
ატომების მასის გასაზომად შემოიღეს სპეციალური ერთეული,
ნახშირბადატომის მასის ერთი მეთორმეტედი. ამ ერთეულს მასის ატომურ
ერთეულს (მ.ა.ე.), ან დალტონს უწოდებენ.
ატომური მასების დასახასიათებლად შემოტანილი იქნა ფარდობითი
ატომური მასის ცნება.
ქიმიური ელემენტის ფარდობითი ატომური მასა გვიჩვენებს
რამდენჯერ უფრო მეტია მოცემული ელემენტის ერთი ატომის მასა
ერთ მასის ატომურ ერთეულზე .
ელემენტის ფარდობითი ატომური მასის აღსანიშნავად იყენებენ სიმბოლოს
Ar. ელემენტის ფარდობითი ატომური მასა განყენებული სიდიდეა (ე.ი. მას გან
ზომილება არ აქვს). r ინდექსი მიღებულია ლათინური სიტყვიდან “რელატივ” _
ფარდობითი.
Ar (H)=1 Ar(O)=16 Ar(Fe)=56 და ა.შ.
ელემენტთა ფარდობითი ატომური მასის სიდიდეები შეგვიძლია ვნახოთ
N1 ცხრილში და ელემენტთა პერიოდულ სისტემაში.
მოლეკულათა მასების დასახასიათებლად შემოტანილია ფარდობითი
მოლეკულური მასის ცნება (Mr), რომელიც გვიჩვენებს რამდენჯერ მეტია მოცე
მუ ლი ნივთიერების 1 მოლეკულის მასა 1 მ.ა.ე.-ზე. ნივთიერების ფარდობითი
მო ლეკულური მასა მოლეკულაში შემავალი ყველა ატომის ფარდობითი
ატომური მასების ჯამის ტოლია. მოლეკულის ფორმულაში ინდექსის
არსებობის შემთხვევაში შესაბამისი ელემენტის ფარდობითი ატომური მასა
მრავლდება ინდექსზე
მაგ: წყლის ფარდობითი მოლეკულური მასის გამოსათვლელად (H2O)
უნდა ვნახოთ ცხრილში წყალბადისა და ჟანგბადის ფარდობითი ატომური
მასები:
Ar (H) = 1; Ar (O)= 16
Mr (H2O) = 2 . 1 + 16 = 2+16 = 18
ანალოგიურადაა სხვა შემთხვევაშიც:
Mr(H2SO4) = 2 . 1 + 32 + 4 . 16 = 98
Mr(C6H12O6) = 6 . 12 + 12 . 1 + 6 . 16 = 72 + 12 + 96 = 180
თუ გვინდა გამოვთვალოთ Mg(OH)2 –ის ფარდობოთი მოლეკულური მასა
ფორმულა Mg(OH)2 წარმოვადგინოთ შემდეგი სახით MgO2H2. შემდეგ კი
ჩვეულებრივად:
Mr(Mg(OH)2) = 24 + 2 . 16 + 2 . 1 = 58
მოლი

3. მოლი არის ნივთიერების რაოდენობის საზომი ერთეული.
ნებისმიერი ნივთიერების ერთი მოლი შეიცავს 6,02.1023 სტრუქტურულ
ერთეულს (ატომს, მოლეკულა და სხვა ნაწილაკებს, რომლებსაც შემდგომში გა
ვეცნობით). 6,02.1023 ამ რიცხვს ავოგადროს რიცხვი (ავოგადროს მუდმივა)
ეწოდება.
მაგ: ელემენტ წყალბადის (H) 1 მოლი შეიცავს 6,02.1023 წყალბადის
ატომს
1 მოლი წყალი შეიცავს 6,02.1023 წყლის მოლეკულას (H2O). ნივთიერების
რაოდენობას გამოსახავენ ბერძნული ასოთი - ი (ნიუ) ან ლათინური ასოთი – n
(ენ).
ნებისმიერი ნივთიერების ერთი მოლის მასა გამოსახული გრამებში
რიცხობრივად ემთხვევა ამ ნივთიერების ფარდობით მოლეკულურ მასას (ელე
მე ნ ტებისთვის _ ფარდობით ატომურ მასას).
Mr (H2O) = 18. 1 მოლი წყლის (H2O) მასა 18გრამია
Mr(H2SO4) = 98. ე.ი. 1 მოლი H2SO4 -ის მასა 98 გრამია.
Mr(C6H12O6) = 180. ე.ი. 1 მოლი გლუკოზის (C6H12O6) მასა არის 180გ.
ნივთიერების მოლური მასა არის ნივთიერების მასის (m) შეფარდება მის
რაოდენობასთან (n).
სადაც M მოლური მასაა. m _ ნივთიერების მასა (გ),
n _ ნივთიერების რაოდენობა (მოლი).
ე.ი. ნივთიერების მოლური მასის განზომილებაა გ/მოლი.
ამ ფორმულით შეგვიძლია გამოვთვალოთ ნივთიერების მასა თუ ცნობილია
ნივთიერების მოლური მასა და მისი რაოდენობა (მოლების რიცხვი).
მაგ: ამოცანა N1. რამდენი გრამია 3 მოლი წყალი?
ამოხსნა :
მოც : H2O
n (H2O) = 3 მოლი
––––––––––––––––––––––
m (H2O) = ?
M (H2O) = 2 . 1 + 16 = 18 გ/მოლი
გამოვიყენოთ ფორმულა , სადაც მივიღებთ m = n M.
ჩავსვათ შესაბამისი მნიშვნელობები: m(H2O) = 3 მოლი .
18 გ/მოლი = 54 გ.
თუ ცნობილია ნივთიერების მასა, შეიძლება ვიპოვოთ ნივთიერების რაოდე
ნობა (მოლი).
ამოცანა N2. რამდენი მოლია 9გ წყალი (H2O)?
ამოხსნა :
მოც : H2O
m (H2O) = 9 გ

4. –––––––––––––––––––––––
n (H2O) = ?
M (H2O) = 2 1 + 16 = 18 გ/მოლი
გამოვიყენოთ ფორმულა , საიდანაც მივიღებთ
ჩავსვათ შესაბამისი მნიშვნელობები:
9
n = ––– = 0,5 მოლი
18
ე.ი. n (H2O) = 0,5 მოლი
საშინაო დავალება :
1. რას უდრის მ.ა.ე.?
2. რას გვიჩვენებს ელემენტის ფარდობითი ატომური მასა?
3. რას უდრის ნივთიერების ფარდობითი მოლეკულური მასა?
4. რას უდრის ავოგადროს რიცხვი და რას შეესაბამება ის?
5. რა არის მოლი?
6. რა არის მოლური მასა?
7. როგორია მოლის, მოლური მასისა და ნივთიერების მასის
ურთიერთდამოკიდებულება?
8. გამოიყენეთ ცხრილი და მოძებნეთ აზოტის, ფტორის, ნატრიუმის,
რკინის, კალას და ოქროს ფარდობითი ატომური მასები.
9. გამოთვალეთ შემდეგ ნივთიერებათა ფარდობითი მოლეკულური
მასები:
ა) P2O5 ბ) SO3 გ) KMnO4
10. იპოვეთ ჩამოთვლილ ნივთიერებათა მოლური მასები:
ა) HNO3 ბ) H2S გ) CO2 დ) CH4
11. რამდენი გრამია ა) 20 მოლი რკინა?
ბ) 0,3 მოლი შაქარი (C12H22O11)?
გ) 5 მოლი სოდა (Na2CO3) ?
12. რამდენი მოლია ა) 25 გრამი მარილი (NaCl)?
ბ) 10 გრამი წყალბადი (H2)?
გ) 100 გრამი ნატრიუმის ტუტე (NaOH)?
13. დაიმახსოვრეთ #1 ცხრილის მონაცემები (რკინიდან ბოლომდე)