Ctlhe07 monograf 1

MONOGRAF 1
PENGAJARAN & PEMBELAJARAN IPTA
PEMBANGUNAN MODAL INSAN ........................
Ke Arah Peningkatan Kualiti Modal Insan

siri MONOGRAF
PENGAJARAN & PEMBELAJARAN IPTA
1
PEMBANGUNAN MODAL INSAN
PEMBANGUNAN MODAL INSAN
PERKEMBANGAN KURIKULUM DAN KO KURIKULUM
KEMAHIRAN INSANIAH
A
B
KI
12-14 Disember 2007
Hotel Palace of the Golden Horses, Seri Kembangan, Selangor

SIDANG EDITOR
Monograf
Persidangan Pengajaran dan Pembelajaran
di Peringkat Pengajian Tinggi 2007
Ketua Editor
Sidek Hj. Ab. Aziz
Sidang Editor
Mohd. Majid Konting
Mansor Ahmad
Zaidan Abdul Wahab
Mohd. Kamil Yusof
Rusli Abdullah
Hamidah Meseran
Mohd. Farid Jaafar
Marzanah A. Jabar
Fatimah Sidi
Nor Azirawani Man
Editor Teknikal
Juraidah Mohamad Amin
Lailawati Bakar
Muhammad Asrul Abd. Salam
Azura Adam
Nurhafizah Mat Sah
Hasmah Abdul Wahab
Saiful Ramadzan Hairani
Muhammad Khairuddin Yusuf
Mohd. Ridzuan Ishak
i

Siri Monograf Pengajaran dan Pembelajaran IPTA
Koleksi eksklusif kertas-kerja Persidangan Pengajaran dan Pembelajaran
di Peringkat Pengajian Tinggi 2007 (CTLHE07) di Hotel Palace of Golden
Horses, Seri Kembangan, Selangor, pada 12-14 Disember 2007.
Pembangunan Modal Insan
Strategi dan Kaedah Pengajaran dan Pembelajaran
Teknologi dan Inovasi dalam Pengajaran dan Pembelajaran
Polisi dan Pengurusan Pengajaran dan Pembelajaran
Isu Semasa dalam Pengajaran dan Pembelajaran PengajianTinggi
Ke Arah Peningkatan Kualiti Modal Insan (Buku Abstrak)
ii

PRAKATA
Siri Monograf Pengajaran dan Pembelajaran IPTA merupakan koleksi
eksklusif kertas kerja Persidangan Pengajaran dan Pembelajaran Pering-
kat Pengajian Tinggi 2007 (CTLHE07) yang berlangsung pada 12-14
Disember 2007 di Hotel Palace of Golden Horses, Seri Kembangan, Selan-
gor. CTLHE07 dianjurkan bersama Universiti Putra Malaysia dan Majlis
Ketua Pusat Pengajaran dan Pembelajaran Institut Pengajian Tinggi
Awam Malaysia di bawah naungan Kementerian Pengajian Tinggi Malay-
sia.
Pembangunan modal insan merupakan salah satu teras dalam Misi
Nasional dan Rancangan Malaysia Kesembilan bagi meningkatkan
keupayaan pengetahuan, kreativiti dan inovasi serta memupuk minda
warga kelas pertama. Institut Pengajian Tinggi (IPT) merupakan saluran
utama penjanaan modal insan negara yang berpendidikan, berkemahi-
ran, kreatif, inovatif, bersikap progresif dan berfikiran kritis. Kini pelbagai
inisiatif dan usaha penambahbaikan secara menyeluruh ke atas sistem
penyampaian sistem pendidikan dan latihan, peningkatan kualiti sistem
pengajaran dan pembelajaran secara holistik sedang giat dijalankan di
peringkat IPT untuk melahirkan graduan yang berkualiti dan berdaya
saing.
Usaha kerajaan adalah untuk mewujudkan universiti bertaraf antara-
bangsa dan memastikan pendidikan dan latihan di peringkat tertiari
berkualiti tinggi bagi memenuhi prospek kerja dan keperluan majikan.
Kerajaan juga menyediakan lebih banyak peluang dan akses kepada
pendidikan, latihan dan pembelajaran sepanjang hayat di semua pering-
kat pendidikan. Inisiatif Hasil Pembelajaran merupakan langkah awal IPT
bagi menyediakan pelajar kepada pengalaman pembelajaran dan pendi-
dikan yang lengkap sebelum mereka bergelar graduan bagi menempuh
alam pekerjaan. IPT turut berhasrat untuk menjana graduan yang memi-
liki kemahiran yang komprehensif dan seimbang bukan sahaja dari sudut
kualiti kognitif bahkan juga dari segi kemahiran insaniah yang merang-
kumi pelbagai aspek insani seperti sikap dan akhlak.
Siri Monograf Pengajaran dan Pembelajaran IPTA dibahagikan kepada 6
bahagian iaitu:
1. Pembangunan Modal Insan
2. Strategi dan Kaedah Pengajaran dan Pembelajaran
3. Teknologi dan Inovasi dalam Pengajaran dan Pembelajaran
4. Polisi dan Pengurusan Pengajaran dan Pembelajaran
5. Isu Semasa dalam Pengajaran dan Pembelajaran Pengajian Tinggi
6. Ke Arah Peningkatan Kualiti Modal Insan (Buku Abstrak)
Semoga penerbitan siri monograf ini dapat dimanfaatkan oleh semua
pihak terutama dalam usaha kolektif menjana modal insan negara yang
berkualiti serta melonjakkan kualiti pendidikan Malaysia ke peringkat
global dan dapat bersaing di arena antarabangsa.
- EDITOR -

iii

PENGHARGAAN
Sekalung penghargaan kepada
Kementerian Pengajian Tinggi Malaysia (KPT)
Naib Canselor, Universiti Putra Malaysia
Timbalan Naib Canselor (Akademik dan Antarabangsa)
Universiti Putra Malaysia
Majlis Ketua Pusat Pengajaran dan Pembelajaran
Institut Pengajian Tinggi Malaysia
Puncak Niaga (M) Sdn Bhd
Anjung Visi Solution Sdn Bhd
Majlis Amanah Rakyat (MARA)
Aniotek Sdn Bhd
Universiti Pendidikan Sultan Idris
Koperasi UPM Berhad
Mavisco (M) Sdn Bhd
Kospeta Printing Bhd
Setinggi penghargaan dan terima kasih kepada individu-individu
yang terlibat secara langsung dan tidak langsung dalam usaha
menerbitkan Siri Monograf Pengajaran dan Pembelajaran IPTA ini.
iv

Persidangan Pengajaran dan Pembelajaran di Peringkat Pengajian Tinggi 2007
KE ARAH PENINGKATAN KUALITI MODAL INSAN
KANDUNGAN
BIL TAJUK M/S
Sidang Editor
i
Siri Monograf Pengajaran dan Pembelajaran IPTA
ii
Prakata
iii
Penghargaan
iv
1) Program Pembangunan Modal Insan Dalaman Universiti
Pendidikan Sultan Idris (BITARA): Konsep, Pelaksanaan dan
Persepsi Amalan Staf Bukan Akademik
Noor Shah Saad, UPSI
1
2) Agenda Pembangunan Universiti Awam di Malaysia dalam
Usaha Memperkasakan Modal Insan Negara
Aziah Ismail, Sufean Hussin, Abdul Ghani Abdullah, USM
16
3) Penggabungjalinan dan Penyerapan dalam Pengajaran dan
Pembelajaran Pensyarah untuk Melahirkan Modal Insan di IPTA
Najeemah Mohd Yusof, USM
33
4) Tahap Kesediaan Kemahiran Generik Pelajar Tahun Akhir yang
Mengambil Mata Pelajaran Fizik di Fakulti Pendidikan UTM,
Skudai
Noreen Mohd Esam, Mohd Nihra Haruzuan Mohamad Said,
Mohd Fadzli Ali, UTM
41
5) Memupuk Kemahiran Modal Insan Guru Sejarah bagi
Pengintegrasian ICT dalam Pengajaran
Zaiton Ismail, Zahara Aziz, UKM
51
6) Pengurusan Stres ke Arah Peningkatan Modal Insan: Faktor dan
Kaedah Mengatasinya
Baharom Mohamad, Mohamad Hisyam Mohd Hashim, Liaw Yin
Huat, UTHM
63
7) Senibina Rangka Kerja dan Algoritma bagi Sistem Pemilihan
Kursus Kokurikulum
Mohammad Zukuwwan Zainol Abidin, Shanizan Herman Mohd
Radzi, Mohd Faizal Omar, UUM
76
8) Peranan Ko-Kurikulum di Politeknik Dalam Memenuhi Keperluan
Pihak Industri di Malaysia
A. Esa, M.Y. Abd Hadi, B. Mohd Salleh, UTHM
84

9) Pelaksanaan Modul Pembangunan Kemahiran Insaniah untuk
Institusi Pengajian Tinggi
Sidek Hj. Ab. Aziz, Raden Omar Raden Sohadi, Azizah Tamsi,
Mansor Haji Ahmad, Mohd Majid Konting, UPM
96
10) Penerapan dan Penilaian Kemahiran Insaniah (Soft Skills)
Mahasiswa Universiti Malaysia Perlis (UniMAP)
Huzili bin Hussin, UniMAP
106
11) Status Pelaksanaan Kemahiran Insaniah di Universiti Pendidikan
Sultan Idris (UPSI)
Aminah Ayob, Noor Shah Saad, Maria Salih, UPSI
118
12) Pelaksanaan Kemahiran Insaniah di Universiti Malaysia Pahang
Jamal Rizal Razali, Rashidi Abbas, UMP
126
13) Program Ketrampilan Graduan untuk Pelajar
Universiti Darul Iman Malaysia Tahun 2007
Abd Rahim Ramli, Ariza Ibrahim, Mohd Noor Che A. Rahman,
Azizah Endut, UDM
135
14) Soft Skills and the Pre Employment Programme: Focus on the
University of Malaya
Maya Khemlani David, UM
152
15) Pengalaman Universiti Putra Malaysia Membangunkan
Kemahiran Insaniah (KI) dalam Kalangan Pelajar IPT
Suhaida Abdul Kadir, Mohammad Shatar Sabran, Roshafiza
Hassan, UPM
162
16) Pembangunan Modal Insan: Aplikasi dalam Konteks
Peningkatan Produktiviti dan Daya Saing IPTA/IPTS
Abd Rahman bin Ahmad, Human Resources Academy
169
17) Consolidation of Human Capital Values Through Finishing
School Approach
Che An Abdul Ghani, Shattar Md. Sabran, UPM
181
18) A Review on the Ways and Strategies in Developing Soft Skills
Che Norlia Hassan, Ahmad Nurulazam bin Md Zain, Abdul Jalil
bin Ali, USM
190
19) Memperkasakan Kemahiran Insaniah Melalui Portfolio
Berstruktur
Idris Mohd Radzi, UPSI
204
20) PLEaSE Strategies for Soft Skills Development
Raja Maznah Raja Hussain, UM
217

21) The Outcome Analysis of the Co-Curricular Health Promotion
Program (ec 1773) of First Year Medical Student, School of
Medicine, UMS.
Khaing K. Myint, Freddie Robinson, Hla Maung, D. Kamarudin D.
Mudin Osman Ali, UMS
226
22) Islam Hadhari dalam Kurikulum Pembelajaran Kursus Umum
Universiti (Titas dan Hubungan Etnik): Satu Kajian di UPM
Adlina binti Ab. Halim, UPM
235
23) Penaksiran Kemahiran Insaniah Awalan dalam Kalangan Pelajar
Mohd Majid Konting, Norfaryanti Kamaruddin, Nor Azirawani
Man, Azura Adam, Siti Norziah Abdullah, UPM
247
24) Penggubalan Instrumen Penilaian Kemahiran Insaniah Akhiran
Mohd. Majid Konting, Nor Azirawani Man, Norfaryanti
Kamaruddin, Azura Adam, Siti Norziah Abdullah, UPM
259
25) Kemahiran Insaniah : Moral dan Etika Profesional
Pelajar Baharu UPM
Abdul Rahman Md. Aroff, Rahil Mahyuddin, Asmawati Suhid,
Kamariah Abu Bakar, UPM
270
26) Penerapan Hasil Pembelajaran dan Kemahiran Insaniah dalam
Kurikulum Pengajian Tinggi
Mohd Majid Konting 1, Zakaria Kasa 2, UPM1, UPSI2
280

PROGRAM PEMBANGUNAN MODAL INSAN DALAMAN
UNIVERSITI PENDIDIKAN SULTAN IDRIS (BITARA):
KONSEP, PELAKSANAAN DAN PERSEPSI AMALAN
STAF BUKAN AKADEMIK
1
NOOR SHAH SAAD
Universiti Pendidikan
Sultan Idris
Fakulti Sains & Teknologi
noorshah@upsi.edu.my
© Universiti Putra Malaysia
2007. Semua Hak Cipta
Terpelihara. Prosiding
Persidangan Pengajaran dan
Pembelajaran di Peringkat
(CTLHE07), The Palace of
Golden Horses, Seri
Kembangan, Selangor
12-14 Disember 2007
ABSTRAK - Kemajuan dan kecemerlangan
sesebuah organisasi amat bergantung
kepada prestasi pekerja-pekerja yang
menganggotai organisasi tersebut.
Kegemilangan sesebuah organisasi bukan
terletak pada satu kompleks bangunan
tetapi amat bergantung kepada bakat,
kebolehan dan kemampuan manusia
sebagai pekerja. Pembinaan ’modal insan’
di sesebuah organisasi merupakan aset dan
pemacu kepada organisasi yang cemerlang
atau sebaliknya. Bagi mencapai hasrat ini,
UPSI telah memperkenalkan program
pembinaan modal insan yang dikenali
sebagai program BITARA UPSI. Program ini
memberi kesedaran kepada staf universiti
tentang enam nilai budaya kerja atau
budaya korporat dan 24 penunjang atau
diskriptor kepada staf akademik dan staf
bukan akademik. Metodologi kajian
melibatkan dua fasa. Fasa 1, data
dikumpulkan melalui borang penilaian
kursus yang diedarkan kepada setiap
peserta pada setiap ”living” (kumpulan) yang
melibatkan seramai 287 orang (38.2 %)
staf akademik dan seramai 465 orang (61.8
%) staf bukan akademik yang telah
mengikuti kursus BITARA UPSI. Fasa 2,
data dikumpulkan melalui dua set soal
selidik iaitu untuk staf akademik dan staf
bukan akademik. Soal selidik diedarkan
kepada staf bukan akademik selepas enam
bulan mengikuti kursus BITARA. Kertas
kerja ini memberi tumpuan kepada persepsi
tentang amalan enam nilai bersama (shared
values) di kalangan staf bukan akademik
sahaja. Analisis data dibuat secara statistik
diskriptif tentang enam nilai bersama
(shared values) BITARA UPSI yang
diamalkan semasa pengurusan, pentadbiran
dan perkhidmatan sokongan yang
melibatkan aktiviti pengajaran pembelajaran,
penyelidikan, perundingan dan penerbitan.

2
1.0 PENGENALAN
Kemajuan atau kecemerlangan sesebuah organisasi amat
bergantung kepada prestasi pekerja-pekerja yang menganggotai organisasi
tersebut. Kegemilangan sesebuah organisasi bukan terletak pada satu
kompleks bangunan tetapi amat bergantung kepada bakat, kebolehan dan
kemampuan manusia sebagai pekerja. Pekerja yang berprestasi cemerlang
merupakan `modal insan’ yang menjadi aset dan pemacu kepada organisasi
yang cemerlang atau sebaliknya. Modal insan ini boleh di kelasifikasikan
dalam dua keadaan, pertama ianya wujud dalam bentuk pemilikan oleh
individu melalui kemahiran dan ilmu yang dikuasai. Ini bermakna orang yang
berpendidikan atau berkemahiran tinggi secara dasarnya memiliki modal
insan yang lebih besar atau lebih bernilai berbanding orang yang rendah
tahap pendidikan atau kemahirannya. Kedua, individu itu sendiri boleh dilihat
sebagai modal insan yang berguna untuk persekitarannya. Modal insan juga
boleh dipertingkatkan potensinya. Penjanaan modal insan perlu
mengabungkan dimensi kerohanian, akhlak, nilai dan unsur jati diri yang
sesuai dengan keperluan organisasi. Faktor-faktor dalaman inilah yang
menjadi asas kepada falsafah modal insan yang disebut oleh YAB. Perdana
Menteri. Insan akan memiliki modal atau menjadi aset kepada organisasi
adalah insan yang sedar akan amanah dan tanggungjawab, yang bekerja
bersungguh-sungguh dengan ikhlas, dan yang sentiasa menggunakan akal
fikiran dan kudrat yang ada padanya untuk memajukan dirinya, jabatannya
dan juga organisasinya. Modal insan berbeza dengan modal fizikal yang boleh
dimiliki dan mudah diurus tetapi modal insan amat kompleks dan memerlukan
pihak atasan menggunakan kebijaksanaan dalam mengurusnya dan
mengekalkanya. Di universiti, usaha mengekalkan modal intelektual ini amat
penting seperti mana dinyatakan oleh Thurow (1997), ’... when a firm’s
employee leaves, the firm’s unique ideas and technologies (human capital)
automatically goes with that employee to the new employer’.
Bagi merealisasikan hasrat YAB. Perdana Menteri, Datuk Naib
Canselor UPSI dalam syarahan khas 2004-2005 “Melestari Pendidikan
Gemilang Ke Arah Penjanaan Model Insan”, UPSI menyatakan bahawa
pekerja yang cemerlang tidak boleh dipisahkan dengan nilai-nilai yang baik
dan murni seperti mana yang ditekankan dalam Dasar Penerapan Nilai-Nilai
Islam Dalam Pentadbiran (1985), Tonggak 12, Pelan Integriti Nasional (PIN,
2004) di peringkat kebangsaan dan Sistem Pengurusan Akauntabiliti dan
Integriti (SPAI) di peringkat jabatan dan kementerian. Kesedaran untuk
menjadi insan yang bermoral dan bermodal tinggi adalah menjadi agenda
utama UPSI dan dilakukan secara berterusan kerana universiti yang wibawa
tidak terbina dalam jangka masa yang singkat seperti mana kata perpatah
’perjalanan seribu batu bermula dengan satu tapak’. Bagi meletakkan tapak
dan asas-asas yang kukuh untuk membolehkan universiti berkembang maju,
maka setiap anggota UPSI perlu memahami visi, misi dan cabaran UPSI baru.
Pelaksanaan visi, misi dan cabaran UPSI baru ini diterap melalui program
nilai bersama (shared-values) BITARA UPSI supaya menjadi budaya dan
diamalkan semasa menjalankan tugas seharian di universiti (attitude,
behaviour, practices).

3
2.0 PROGRAM BITARA UPSI
Pada 23 April 2006, ahli-ahli pengurusan tertinggi universiti sebagai
‘Kumpulan Leading’ telah meluluskan enam nilai budaya kerja iaitu
berintegriti, profesional, semangat berpasukan, berorientasikan pelanggan,
prihatin kebajikan anggota dan kreatif dan inovatif, 24 penunjang atau
diskriptor sebagai nilai bersama (shared-values) BITARA UPSI. Ini merupakan
salah satu usaha universiti dalam membina modal insan UPSI yang
cemerlang untuk mencapai misi dan visi universiti. Program BITARA UPSI
diperkenalkan kepada seluruh warga UPSI mulai Jun 2006.
3.0 NILAI BITARA UPSI
Enam nilai dan 24 penunjang atau diskriptor BITARA UPSI sebagai
nilai bersama (shared-values) universiti diperkenalkan untuk menjadi amalan
di kalangan staf akademik dan staf bukan akademik iaitu;
i. Berintegriti:
Amanah, Telus, Akauntabiliti, dan Adil
ii. Profesional:
Beretika, Iltizam, Cinta Ilmu, dan Kompenten
iii. Semangat Berpasukan:
Muafakat, Fokus Matlamat, Hormat-Menghormati, dan
Bangga UPSI
iv. Berorentasikan Pelanggan:
Responsif, Proaktif, Mesra, dan Berkualiti
v. Prihatin Kebajikan Anggota:
Empati, Penghargaan, Keselesaan Persekitaran, dan
Peluang Untuk Maju
vi. Kreatif dan Inovatif
Penambahbaikan Berterusan, Nilai Tambah, Rebut Peluang,
dan Berdaya Cipta
4.0 KURSUS BITARA UPSI – LIVING
Kesedaran tentang enam nilai bersama BITARA UPSI dibuat melalui
pelaksanaan kursus BITARA selama empat hari. Kursus dikendalikan di tiga
buah kem latihan mengikut kumpulan (living) yang melibatkan staf akademik
dan staf bukan akademik. Hari pertama kursus, peserta melalui pelbagai
bentuk aktiviti kembara seperti berkayak, berkawat, silat, dan senaman
aerobik. Ini diikuti dengan tiga hari kursus kesedaran tentang enam nilai
bersama BITARA UPSI di bilik-bilik kuliah.

4
5.0 METODOLOGI KAJIAN
Kajian ini dibuat secara kuantitatif melibatkan dua fasa. Fasa 1, data
dikumpulkan melalui borang penilaian kursus yang diedarkan kepada peserta
pada setiap living (kumpulan). Peserta yang terlibat dalam kajian ini adalah
seramai 287 orang (38.2 %) staf akademik dan seramai 465 orang (61.8 %)
staf bukan akademik yang telah mengikuti kursus BITARA UPSI. Fasa 2 pula
data dikumpulkan melalui dua set soal selidik iaitu untuk staf akademik dan
staf bukan akademik. Soal selidik ini diedarkan kepada setiap peserta
sekurang-kurangnya enam bulan selepas mengikuti kursus BITARA UPSI.
Soal selidik menggunakan skala 5 point iaitu ’1’ Tidak Bersetuju’, ’2’ Kurang
Bersetuju, ’3’ Tidak Pasti, ’4’ Bersetuju’ dan ’5’ Sangat Bersetuju dalam
mendapatkan tahap persetujuan peserta tentang amalan nilai bersama
BITARA UPSI di tempat kerja masing-masing. Soal selidik mengandungi dua
bahagian, Bahagian A tentang profil peserta dan Bahagian B tentang amalan
enam nilai bersama BITARA UPSI.
Bagi tujuan kertas kerja ini laporan kajian hanya melibatkan staf
bukan akademik dan menggunakan statistik diskriptif sahaja. Tiada sebarang
analisis statistik inferen dibuat.
6.0 DAPATAN KAJIAN
6.1 Penilaian Semasa kursus – Fasa 1
Berdasarkan Jadual 1, sebanyak 89% peserta kursus
mempunyai pandangan yang amat baik tentang enam nilai
bersama BITARA UPSI, 9% peserta berpandangan
sederhana dan hanya 2% berpandangan kurang baik.
Semasa kursus dijalankan, seramai 91% peserta kursus
menyatakan objektif kursus BITARA UPSI ini tercapai dengan
amat baik dan baik dan 8% sederhana dan hanya 1% kurang
tercapai. Dari aspek kefahaman bahan kursus yang
digunakan, 86% peserta dapat memahami isi kandungan
kursus dengan amat baik dan baik, 12% sederhana dan 2%
kurang baik dalam memahami bahan-bahan kursus yang
digunakan. Seramai 82% peserta kursus pula amat bersetuju
bahawa enam nilai bersama BITARA UPSI ini amat
bersesuaian untuk diamalkan di kalangan staf, 12 %
sederhana dan hanya 3% menyatakan kurang sesuai untuk
diamalkan ditempat kerja masing-masing.

Jadual 1: Pandangan Peserta Tentang Kursus BITARA UPSI
5
Item Amat Baik
(%)
Baik
(%)
Sederhana
(%)
Kurang Baik
(%)
Amat Kurang
Baik
(%)
Pandangan
terhadap
kursus
43
46
9
2
0
Objektif kursus 36 55 8 1 0
Kefahaman
Bahan Kursus
44
42
12
2
0
Kesesuaian
kursus dengan
38
44
15
3
0
tugas
Antara respon secara terbuka dinyatakan oleh peserta kursus adalah
seperti berikut;
• Kursus BITARA ini amat baik dan berkesan kepada semua
staf UPSI.
• Perlu dilaksanakan kepada semua kakitangan UPSI.
• Kursus BITARA perlu ada lanjutan.
• Nilai BITARA yang diajar perlu diamalkan berterusan di
universiti.
• Kursus ini membentuk ‘team building’ di kalangan staf UPSI.
• Kursus yang baik dan perlu diaplikasikan kepada semua staf
UPSI.
• Sangat baik dan perlu diteruskan.
• Pembahagian kumpulan meliputi semua peringkat kakitangan
kerana dapat membantu staf yang lain untuk memahami
kandungan kursus,
• Kursus ini memang sungguh berkesan dan bagus, ianya
sesuai dijalankan di UPSI.
• Pendekatan yang digunakan amat baik.
6.2 Penilaian selepas kursus - Fasa 2
Profil sampel kajian
Dari Jadual 2, seramai 270 orang (58.1 %) staf bukan
akademik memberi maklum balas kepada soal selidik yang diedarkan.
Didapati seramai 145 orang (53.7 %) lelaki dan 27 orang (46.3 %)
perempuan. Seramai 36 orang bawah 25 tahun (13.3 %), 110 orang
berumur antara 26 hingga 30 tahun (40.7 %), 56 orang (20.7 %)
berumur antara 31 hingga 35 tahun, 30 orang berumur antara 36
hingga 40 tahun (11.1 %) dan 38 orang (14.1 %) berumur lebih
daripada 40 tahun. Didapati seramai 52 orang (19.3 %) mula
berkhidmat di UPSI antara tahun 1997 hingga 1999, 119 orang (44.1
%) antara tahun 2000 hingga 2003 dan 99 orang (36.7 %) mula
khidmat pada tahun 2004 hingga 2007. Seramai 221 orang (81.9 %)
staf bukan akademik bersetuju dan 49 orang (18.1 %) kurang
bersetuju kursus BITARA UPSI ini diteruskan.

Jadual 2: Profil Staf Bukan Akademik Yang Mengikuti Kursus
BITARA UPSI
Item Staf Akademik Peratus
6
Jantina:
Lelaki
Perempuan
145
125
53.7 %
46.3 %
Umur:
Bawah 25 tahun
26 - 30 tahun
31 - 35 tahun
36 – 40 tahun
> 40 tahun
36
110
56
38
13.3 %
40.7 %
20.7 %
11.1 %
14.1 %
Mulai berkhidmat di
Universiti:
1997-1999
2000-2003
2004-2007
52
119
99
19.3 %
44.1 %
36.7 %
Kursus BITARA Lanjutan:
Setuju
Tidak Setuju
221
49
81.9 %
18.1 %
PERSEPSI STAF BUKAN AKADEMIK TENTANG AMALAN NILAI
BERSAMA (shared values) BITARA UPSI
6.3 BERINTEGRITI
Dari Jadual 3, min keseluruhan nilai berintegriti adalah 4.55
dan SD 0.41. Ini menunjukkan staf bukan akademik ’sangat sersetuju’
bahawa nilai integriti menjadi amalan mereka semasa menjalankan
tugas pengurusan, pentadbiran, dan perkhidmatan sokongan di
universiti. Bagi penunjang (diskriptor) nilai telus, mereka ’sangat
bersetuju’ bahawa terdapat ketelusan dalam proses kenaikan
pangkat dan penilaian prestasi tahunan (Min = 4.5) dalam pengurusan
dan pentadbiran universiti dan mereka juga bersedia menerima
pandangan dari pelbagai pihak dan memperbaiki prestasi mereka
dalam urusan pengurusan, pentadbiran dan perkhidmatan sokongan
(Min = 4.5). Begitu juga dengan penunjang nilai akauntabiliti, di mana
mereka ’sangat bersetuju’ bahawa amalan nilai akauntibiliti
dilaksanakan mengikut bidang kuasa dalam pentadbiran dan
pengurusan di universiti (Min = 4.5) serta bertanggungjawab atas
kesalahan yang dilakukan oleh mereka tanpa menyalahkan orang lain
(Min = 4.5). Mereka turut ’bersetuju’ bahawa dapat mematuhi arahan
dan peraturan yang dikuatkuasakan di universiti berkaitan dengan
perkhidmatan mereka di universiti.
Bagi penunjang nilai amanah pula, mereka juga ’sangat bersetuju’
bahawa sentiasa menjaga dan menyanyangi harta dan kemudahan

yang disediakan oleh pihak universiti (Min = 4.5) dan tidak
menyalahguna kuasa serta menyimpan rahsia pusat tanggungjawab
masing-masing. Mereka hanya ’bersetuju’ dapat hadir ke pejabat
tepat pada masa yang ditetapkan dan menyelesaikan tugas dalam
tempoh yang ditetapkan di pusat tanggungjawab masing-masing.
Bagi penunjang nilai adil (Min = 4.3), mereka ’bersetuju’ bahawa
amalan ini diamalkan semasa mereka membuat merancang dan
melaksanakan kerja dengan mengambil kira kebajikan semua warga
universiti.
Jadual 3: Min Bagi Nilai Berintegriti dan Penunjang (Diskriptor)
Penunjang Amalan BITARA Min SD
7
Amanah
1. Menghadiri kerja dan tugasan rasmi tepat
pada masanya
2. Menyelesaikan tugas yang diamanahkan
dalam tempoh yang ditetapkan
3. Menjaga dan menyayangi harta dan
kemudahan universiti dengan amanah
4. Tidak menyalahgunakan kuasa yang dimiliki
dan sentiasa menyimpan rahsia
4.4
4.4
4.5
4.5
.74
.68
.60
.61
Telus
1. Menerima pandangan dari pelbagai pihak
dan memperbaikinya
2. Menjalankan tugas secara telus dalam
semua proses penilaian seperti kenaikan
pangkat, prestasi tahunan dan urusan yang
berkaitan dengan perjawatan dan perolehan
4.5
4.5
.62
.59
Akauntabiliti
1. Melaksanakan tugas dengan kuasa yang
diperuntukkan dengan dedikasi dan
bertanggungjawab
2. Mematuhi arahan dan peraturan yang telah
dikuatkuasakan
3. Bertanggungjawab atas kesalahan yang
dilakukan sendiri dan tidak menyalahkan
orang lain
4.5
4.4
4.5
.59
.62
.65
Adil
1. Merancang dan melaksanakan kerja dengan
teratur mengikut keutamaan dan peraturan
serta mengambil kira kebajikan semua pihak
4.4 .61
6.4 PROFESIONAL
Jadual 4, menunjukkan min keseluruhan nilai profesional
adalah 4.26 dan SD 0.54. Ini menunjukkan bahawa staf bukan
akademik ’bersetuju’ bahawa nilai profesional ini menjadi amalan
mereka semasa merancang, mengurus, melaksanakan dan
menyokong usaha budaya kerja yang cemerlang di universiti.
Keempat-empat penunjang nilai profesional iaitu iltizam, cinta ilmu,
kompeten dan beretika dinyatakan pada tahap ’bersetuju’ dalam

amalan mereka semasa bertugas di pusat tanggungjawab masing-masing.
Bagi penunjang nilai iltizam (purata Min = 4.3), mereka
’bersetuju’ dalam menjalankan tugas dengan penuh semangat dan
dedikasi, membuat perancangan secara terperinci, menjalankan
tugas tanpa mengira masa, dan berani mencuba dan bersedia
memperbaiki kesilapan semasa menjalankan urusan pengurusan,
pentadbiran dan perkhidmatan sokongan. Bagi penunjang ’beretika’
(purata Min = 4.3), mereka ’bersetuju’ bahawa amalan semasa
melaksanakan urusan-urusan yang berkaitan dengan tadbir urus,
mengutamakan kepentingan organisasi dan sentiasa menjaga
maruah rakan sekerja dipraktikkan. Begitu juga dengan penunjang
’kompenten’, di mana staf bukan akademik ini ’bersetuju’ bahawa
mereka dapat menyiapkan kerja yang berkualiti dan efisyen seperti
mana yang ditetapkan oleh pusat tanggungjawab masing-masing.
Seterusnya, bagi penunjang ’cinta ilmu’, mereka turut ’bersetuju’
bahawa amalan membaca menjadi budaya kerja dapat meningkatkan
pengetahuan dan kemahiran dalam bidang tugas masing-masing
serta menyokong aktiviti keilmuan yang dijalankan di universiti.
Jadual 4: Min Bagi Nilai Profesional dan Penunjang (Diskriptor)
8
Iltizam
1. Menjalankan tugas dengan penuh semangat
dan dedikasi
2. Merancang dan melaksanakan kerja dengan
terperinci dan teliti
3. Melaksanakan tugas dan tanggungjawab
sepenuh hati tanpa mengira masa
4. Memberanikan diri untuk mwncuba dan
bersedia memperbaiki kesilapan
4.4
4.3
4.3
4.4
.68
.63
.70
.67
Cinta Ilmu
1. Mengamalkan pembacaan sebagai satu budaya
2. Meningkatkan pengetahuan dan kemahiran
dalam bidang tugas
3. Melibatkan diri dalam aktiviti keilmuan
4. Menyokong usaha dalam memgembangkan
ilmu
5. Menjalinkan rangkaian kerja dengan jabatan luar
yang berkaitan dengan tugas
4.1
4.4
4.1
4.2
.78
.71
.77
.71
.80
Kompeten
1. Menyiapkan kerja yang berkualiti dan efisien
dalam jangka masa yang ditetapkan
2. Mencapai tahap kecekapan yang ditetapkan
dalam tempoh yang ditentukan.
4.3
4.1
.69
.69
Beretika
1. Mengamalkan tadbir urus yang sistematik dan
memenuhi kod etika profesion
2. Mengutamakan kepentingan organisasi
3. Menjaga maruah rakan sekerja dan pelajar
4.2
4.4
4.4
.74
.66
.63

6.5 SEMANGAT BERPASUKAN
Bagi nilai semangat berpasukan, Jadual 5 menunjukkan min
keseluruhan adalah 4.31 dan SD 0.56. Ini menunjukkan bahawa staf
bukan akademik ’bersetuju’ bahawa nilai semangat berpasukan wujud
di kalangan staf UPSI. Keempat-empat penunjang nilai semangat
berpasukan iaitu ’bangga UPSI’ (purata Min = 4.4), ’fokus matlamat’
(purata Min = 4.4) diikuti dengan nilai ’hormat-menghormati’ (purata
Min = 4.2) dan ’muafakat’ (purata Min = 4.2), dinyatakan pada tahap
’bersetuju’ bahawa nilai-nilai tersebut menjadi amalan mereka
semasa menjalankan tugas seharian mereka di universiti.
Bagi penunjang ’bangga UPSI’, mereka ’bersetuju’ bahawa
sentiasa berusaha memerlihara dan mempertahankan imej dan nama
baik UPSI (Min = 4.4) dan berkongsi kejayaan dan kegagalan UPSI
(Min = 4.3) dan mempromosi kehebatan dan pencapaian UPSI dalam
bidang pengurusan dan pentadbiran universiti (Min = 4.2). Bagi
penunjang ’fokus matlamat’, mereka ’bersetuju’ untuk melaksanakan
matlamat universiti (Min = 4.3), dan juga melaksanakan tugas demi
untuk menaikan reputasi serta mencapai matlamat visi dan misi UPSI
(Min = 4.3). Persetujuan juga dinyatakan bahawa wujudnya
pemaufakatan di setiap pusat tanggungjawab masing-masing semasa
menyelesaikan masalah secara bersama (Min = 4.1), menghindar
salah faham atau prasangka dan saling percaya mempercayai di
tempat kerja (Min = 4.2), membantu dan memberi galakan kepada
rakan sekerja supaya meningkatkan prestasi kerja masing-masing
(Min = 4.3) dan mereka turut ’bersetuju’ menerima penghormatan
yang setimpal daripada pihak pengurusan universiti bagi
perkhidmatan dan pengurusan yang cemerlang.
Jadual 5: Min Bagi Nilai Semangat Berpasukan dan Penunjang
(Diskriptor)
9
Muafakat
1. Menyelesaikan masalah secara bersama
melalui syura
2. Menghindari salah faham/prasangka di
kalangan anggota
3. Membantu dan menggalakkan rakan
sekerja dalam meningkatkan prestasi
kerja
4.2
4.3
4.3
.78
.72
.72
Fokus
Matlamat
1. Berkerjasama di dalam melaksanakan
tugas demi menaikkan reputasi UPSI
2. Menetapkan dan melaksanakan matlamat
UPSI secara bersama
3. Mengingatkan satu sama lain tentang visi
dan misi UPSI
4.3
4.4
4.3
.70
.66
.69
Hormat-menghormati
1. Memberi penghormatan yang selayaknya
kepada semua anggota tanpa mengira
usia dan pangkat
4.4
.65

2. Memupuk dan mengamalkan sikap saling
mempercayai di kalangan anggota
3. Menghormati hak dan keistemewaan
rakan sekerja
10
4.3
4.3
.65
.67
Bangga
UPSI
1. Mempromosi kehebatan dan pencapaian
UPSI
2. Memelihara dan mempertahankan imej
dan nama baik UPSI
3. Berkongsi kejayaan dan kegagalan
4.3
4.4
4.4
.70
.64
.66
6.7 BERORIENTASIKAN PELANGGAN
Jadual 6, min keseluruhan bagi nilai ’berorientasikan
pelanggan’ adalah 4.28 dan SD 0.54. Ini menunjukkan bahawa staf
bukan akademik ’bersetuju’ bahawa nilai berorientasikan pelanggan
ini menjadi amalan mereka semasa berurusan dengan pelajar, rakan
sekerja dan membantu fakulti dan pensyarah dalam urusan berkaitan
dengan pengajaran pembelajaran, penyelidikan, penerbitan dan
perundingan yang melibatkan pihak luar.
Staf bukan akademik ’bersetuju’ mereka sentiasa responsif
(purata Min = 4.35) kepada permintaan pelajar, pensyarah dan pihak
luar dan memberi perkhidmatan yang mesra melayan pelajar, rakan
sekerja, pensyarah dan pelanggan luar UPSI semasa berurusan di
pusat tanggungjawab masing-masing. Mereka juga ’bersetuju’
sentiasa proaktif (purata Min = 4.28) dan mesra (purata Min = 4.29)
semasa berurusan dengan pelajar, pensyarah dan pihak luar. Amalan
melayan pelanggan dan pelajar dengan bahasa dan perlakuan yang
sopan, memudahkan proses kerja dengan pelanggan dan pelajar
serta memberi keutamaan dan kemudahan kepada pelajar kurang
upaya. Mereka turut menyatakan persetujuan dalam memberi
perkhidmatan yang berkualiti (purata Min = 4.23) di pusat
tanggungjawab masing berdasarkan kepada maklumat dan prasarana
sedia ada.
Jadual 6: Min Bagi Nilai Berorientasikan Pelanggan dan
Penunjang (Diskriptor).
Responsif
1. Bertindak segera terhadap permintaan dan
aduan pelanggan
2. Melaksanakan aktiviti pembetulan untuk
mengatasi kesulitan
4.4
4.3
.63
.66
Proaktif
1. Menyediakan strategi pencegahan untuk
mengelakan sebarang kesulitan
2. Menjangka dan merancang keperluan pelajar
dan staf berdasarkan keperluan pasaran kerja
3. Menyediakan sistem maklumat yang boleh
memberi petunjuk untuk perancangan masa
depan
4.2
4.1
4.4
.68
.77
.59

11
Mesra
1. Melayan pelanggan dengan bahasa dan
perlakuan yang sopan
2. Melaksanakan proses kerja yang memudah-kan
pelanggan
3. Menggunakan kios maklumat yang memudah
kan saluran komunikasi pelanggan
4. Menyediakan perkhidmatan dan kemudahan
yang mesra OKU
4.4
4.2
4.3
4.0
.62
.74
.64
.76
Berkualiti
1. Memberi maklumat yang dipohon oleh
pelanggan dengan lengkap dan tepat
2. Menyediakan maklumat dalam pelbagai
media
3. Melengkap dan mengemas kini portal UPSI
4. Memastikan setiap proses kerja mematuhi
sistem kualiti
4.1
4.2
4.2
4.2
.72
.77
.76
.69
6.8 PRIHATIN KEBAJIKAN ANGGOTA
Dari Jadual 7, min keseluruhan bagi nilai prihatin kebajikan
anggota adalah 4.12 dan SD 0.68. Ini menunjukkan bahawa staf
bukan akademik ’bersetuju’ bahawa pengurusan UPSI mengambil
berat tentang kebajikan anggota, memberi penganugerahan kepada
anggota yang cemerlang, menyediakan persekitaran tempat kerja
yang selesa dan memberi galakkan dan sokongan untuk menghadiri
kursus dan perkembangan diri stafnya.
Bagi nilai penunjang ’penghargaan’, staf bukan akademik ’bersetuju’
bahawa pengurusan UPSI sentiasa memberi penghargaan kepada
stafnya yang menunjukkan kecemerlangan dalam pengurusan,
pentadbiran dan perkhidmatan sokongan semasa Hari Kualiti UPSI
yang diadakan setiap tahun. Begitu juga dengan nilai penunjang
’keselesaan persekitaran’, dimana pengurusan universiti
menyediakan kemudahan berkaitan dengan kesihatan keluarga
anggota dan memberi sokongan dalam aktiviti sukan pada
peringkat universiti dan kebangsaan. Mereka juga turut ’bersetuju’
bahawa pengurusan universiti bersikap empati dengan menyediakan
kemudahan dalam membantu mereka yang memerlukan khidmat
kaunseling dan penasihatan, memberi bantuan kepada anggota yang
ditimpa musibah dan bertindak ke atas pandangan yang dikemukakan
oleh persatuan kakitangan sokongan (USIA) dan kakitangan
pentadbiran (PRESTASI).

Jadual 7: Min Bagi Nilai Prihatin Kebajikan Anggota dan Penunjang
12
Empati
1. Menawarkan khidmat kaunseling dan
penasihatan
2. Menziarahi keluarga dan memberi bantuan
kepada anggota yang ditimpa musibah
3. Menjadi rakan pembimbing dan pendengar
yang baik.
3.7
4.1
4.2
.96
.83
.78
Penghargaan
1. Mencadang, menyokong penganugerahan
yang bersesuaian
2. Membudayakan ucapan terima kasih dan
penghargaan
3. Memperingati dan meraikan hari lahir setiap
anggota
4.1
4.4
3.9
.81
.72
.92
Keselesaan
Persekitaran
1. Meningkatkan penggunaan kemudahan
sokongan untuk keluarga seperti nurseri dan
tadika
2. Meningkatkan penggunaan kemudahan
perkhidmatan perubatan dan pergigian
3. Melibatkan diri dan mengiatkan aktiviti
riadah serta sukan
4. Mengamalkan gaya hidup sihat
5. Saling menghormati, memahami dan
berbudi bahasa
3.8
3.9
4.3
4.4
4.3
.93
.90
.74
.69
.78
Peluang Untuk
Maju
1. Menghadiri kursus dalam perkhidmatan
2. Menonjolkan keterampilan diri dalam bidang
sukan dan kebudayaan
4. Membangunkan potensi diri dalam bidang
kepakaran masing-masing
4.4
3.9
4.2
.32
.95
.81
6.9 KREATIF DAN INOVATIF
Jadual 8, min keseluruhan bagi nilai kreatif dan inovatif
adalah 4.1 dan SD 0.65. Ini menunjukkan bahawa staf bukan
akademik ’bersetuju’ bahawa nilai kreatif dan inovatif ini diamalkan
semasa urusan pengurusan, pentadbiran dan perkhidmatan
sokongan di pusat tanggungjawab masing-masing. Mereka ’bersetuju’
bahawa penambahbaikan berterusan (purata Min = 4.1) dan nilai
tambah (purata Min = 4.0), diamalkan semasa aktiviti-aktiviti berkaitan
dengan penilaian kerja, pengurusan latihan dan mengubahsuai
proses kerja untuk penjimatan dan menggunakan teknologi dan
media untuk berkomunikasi dan memberi perkhidmatan yang lebih
baik.
Walaubagaimanapun, mereka ’tidak pasti’ bahawa rebut
peluang (purata Min = 3.9) dan berdaya cipta (purata Min = 3.7) ini
wujud dan diamalkan dalam urusan pengurusan, pentadbiran dan
perkhidmatan sokongan di pusat tanggungjawab masing-masing.

Jadual 8: Min Bagi Nilai Kreatif dan Inovatif dan Penunjang
13
Penambah-baikan
Berterusan
1. Menjalankan penilaian kerja dan melakukan
tindakan pembetulan dari semasa ke semasa
2. Meningkatkan prestasi staf melalui latihan
dan bimbingan
3. Melaksanakan perubahan selaras dengan
keperluan semasa dan akan datang
4. Menanda aras proses kerja dengan
organisasi yang berjaya dari semasa ke
semasa
5. Mengubahsuai proses kerja untuk penjimatan
tanpa menjejaskan kualiti dan kecekapan
4.3
4.1
4.1
4.0
4.2
.69
.81
.71
.80
.74
Nilai Tambah
1. Menggunakan pelbagai teknologi dan media
untuk menghasilkan komunikasi dan
perkhidmatan yang lebih baik
2. Berkemahiran dalam bahasa inggeris untuk
mengakses ilmu dan maklumat baru
3. Berdaya cipta untuk meningkatkan nilai
produk dan perkhidmatan
4.2
3.9
4.0
.76
.90
.80
Rebut Peluang
1. Mencari, menggunakan dan menghebahkan
peluang yang didapati untuk menceburi diri
dalam aktiviti yang dapat meningkatkan
kecemerlangan diri.
2. Meningkatkan daya saing yang sihat
3. Memberi pendedahan kepada staf melalui
persidangan dan pameran di peringkat
antarabangsa
4.1
3.8
3.8
.79
.75
.1.0
Berdaya Cipta
1. Memberanikan diri untuk mencuba sesuatu
yang baru
2. Melibatkan diri dalam pertindangan bagi
merangsang daya cipta dan inovasi
3.8
3.6
.78
.96
7.0 RUMUSAN
1. Secara keseluruhan, lebih daripada 80 % peserta kursus
BITARA UPSI yang melibatkan staf akademik dan staf bukan
akademik menerima enam nilai bersama (shared values)
BITARA UPSI dengan baik dan sesuai untuk menjadi amalan
semasa bertugas di universiti dan 62.8 % staf akademik dan
81.9 % staf bukan akademik bersetuju kursus BITARA UPSI
ini diteruskan.
2. Dari enam nilai bersama (shared values) ini, staf bukan
akademik ini sepakat ’sangat bersetuju’ bahawa nilai
berintegriti ini dengan penunjang-penunjang amanah, telus
dan akauntabiliti sentiasa menjadi amalan mereka semasa
pengurusan, pentadbiran dan perkhidmatan sokongan

berkaitan dengan urusan dengan fakulti, pelajar, pensyarah
dan pihak luar.
3. Bagi nilai-nilai profesional, semangat berpasukan, prihatin
kebajikan anggota, berorientasikan pelanggan dan kreatif
dan inovatif serta penunjang bagi nilai-nilai tersebut, staf
bukan akademik sepakat ’bersetuju’ bahawa nilai-nilai
tersebut diamalkan oleh mereka semasa pengurusan,
pentadbiran dan perkhidmatan sokongan melibatkan fakulti,
pelajar, pensyarah dan pihak luar.
4. Bagi penunjang ’rebut peluang’ dan ’berdaya cipta’ bagi nilai
kreatif dan inovatif, staf bukan akademik kurang pasti
kewujudan dan amalan nilai-nilai tersebut semasa
pengurusan, pentadbiran dan perkhidmatan sokongan di
pusat tanggungjawab mereka.
5. Penunjang-penunjang bagi nilai profesional, semangat
berpasukan, prihatin kebajikan anggota dan berorientasikan
pelanggan, staf bukan akademik mencapai persetujuan pada
tahap ’bersetuju’ sahaja dalam amalan mereka semasa
pengurusan, pentadbiran dan perkhidmatan sokongan yang
diberikan di universiti.
14
8.0 KESIMPULAN
Proses pembangunan negara akan kelihatan kurang mantap dan
lompang jika ketiadaan tumpuan kepada elemen modal insan. Dalam konteks
pembangunan universiti, konsep modal insan perlu diperluaskan bagi
merangkumi elemen-elemen nilai. Sebelum penjanaan modal insan itu
dilaksanakan perlu diwujudkan mekanisme penyelidikan dan pembangunan
yang mengkaji sedalam-dalamnya kepelbagaian faktor yang mempengaruhi
keperluan terhadap modal itu. Jesteru itu, Universiti Pendidikan Sultan Idris
dalam usaha membentuk model atau prototaip modal insan yang sesuai
dengan keperluan negara di samping mencapai visi dan misi universiti
khususnya.
RUJUKAN
[1] Ahmad Shukri Abdul Hamid (2006, 3 Mac). Modal Insan Pelengkap
Pembangunan. Berita Harian, muka surat 13.
[2] Drucker, P. (2002). Managing the next society. New York: St. Martin
Press.
[3] Muhammad Rais Abdul Karim. (2006). Melestari Pendidikan Gemilang
ke Arah Penjanaan Modal Insan. Tanjung Malim: Pencetakan
Universiti Pendidikan Sultan Idris.

[4] Noor Shah Saad (2007). Program Pembinaan Modal Insan Dalaman
Universiti Pendidikan Sultan Idris (BITARA): Konsep, Pelaksanaan
dan Persepsi Amalan Staf Akademik. Persidangan Kecemerlangan
Modal Insan Dalam Sektor Awam 2007, 5 – 7 Novemer 2007.
Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang.
[5] Rancangan Malaysia Ke-9.(2006). Pelan Induk Pembangunan
Pendidikan 2006-2010. Kementerian Pelajaran Malaysia.
[6] Thurow, L.C. (1997). The Future of Capitalism. London: Penguins
15
Books.

AGENDA PEMBANGUNAN UNIVERSITI AWAM DI MALAYSIA DALAM
USAHA MEMPERKASA MODAL INSAN NEGARA
16
AZIAH ISMAIL,
SUFEAN HUSSIN,
ABDUL GHANI ABDULLAH
Pusat Pengajian Ilmu Pendidikan
Universiti Sains Malaysia
aziah@usm.my
drsufean@um.edu.my
agk@usm.my
ABSTRAK - Kemajuan dan kekayaan
sesebuah negara bukan diukur
berdasarkan kuantiti sumber alam yang
dimiliki tetapi kualiti modal insan yang
kreatif dalam mencanai usaha-usaha
pembangunan masyarakat dalam pelbagai
bidang kehidupan (Sufean, 2000). Justeru,
misi memperkasa kualiti modal insan
negara telah dijadikan Teras Kedua Misi
Nasional, 2006-2020 dengan iltizam untuk
"meningkatkan keupayaan pengetahuan,
kreativiti dan inovasi negara serta
memupuk 'minda kelas pertama'.
Sehubungan dengan itu, kajian ini bertujuan
untuk mengenal pasti agenda
pembangunan yang dilaksanakan oleh
universiti awam di Malaysia serta variasi
dan perbezaan dalam melaksanakan
agenda pembangunan tersebut dalam
usaha membantu memperkasa kualiti
modal insan negara. Data bagi kajian ini
dikumpul dengan menggunakan soal selidik
yang melibatkan seramai 715 orang
responden yang terdiri daripada
pengurusan tertinggi universiti dan fakulti di
10 buah universiti awam. Dapatan kajian
menunjukkan bahawa universiti awam di
Malaysia melaksanakan pelbagai agenda
dalam memenuhi hasrat kerajaan untuk
memperkasa kualiti modal insan. Antara
agenda pembangunan yang sangat
diutamakan ialah pengajaran dan
pembelajaran yang berkualiti,
pembangunan program pasca ijazah,
kecemerlangan akademik, promosi program
pasca ijazah, program kebajikan pelajar,
dan kualiti pengurusan universiti. Selain itu,
kajian juga mendapati tahap pelaksanaan
bagi agenda-agenda tersebut adalah
berbeza antara universiti awam dan fakulti
yang menawarkan bidang ilmu yang
berbeza. Perbezaan tahap pelaksanaan ini
mempunyai hubungan yang signifikan
dengan faktor-faktor persekitaran seperti
faktor kerajaan; kepakaran akademik dalam
dan luar organisasi; tekanan permintaan

17
© Universiti Putra Malaysia 2007.
Semua Hak Cipta Terpelihara.
Prosiding Persidangan Pengajaran
dan Pembelajaran di Peringkat
(CTLHE07), The Palace of Golden
Horses, Seri Kembangan,
Selangor
12-14 Disember 2007
pasaran terhadap organisasi; kemudahan
infrastruktur; perkembangan sains dan
teknologi; trend perkembangan pendidikan
tinggi global dan peruntukan kewangan.
Berdasarkan dapatan kajian dapat
dirumuskan bahawa universiti-universiti
awam di Malaysia memainkan peranan
yang aktif dalam membantu kerajaan
memperkasa kualiti modal insan melalui
pelaksanaan pelbagai agenda di institusi
masing-masing.
Kata Kunci: universiti awam, modal insan
1.0 PENGENALAN
Kemajuan dan kekayaan sesebuah negara bukan diukur berdasarkan
kuantiti sumber alam yang dimiliki tetapi kualiti modal insan yang kreatif dalam
mencanai usaha-usaha pembangunan masyarakat dalam pelbagai bidang
kehidupan (Sufean, 2000). Justeru, misi memperkasa kualiti modal insan
negara telah dijadikan Teras Kedua Misi Nasional, 2006-2020 dengan iltizam
untuk "meningkatkan keupayaan pengetahuan, kreativiti dan inovasi negara
serta memupuk 'minda kelas pertama'.
Pembangunan ekonomi dalam dekad 1990an menunjukkan peralihan
daripada pembangunan ekonomi berasaskan perindustrian kepada
pembangunan ekonomi berasaskan pengetahuan (k-ekonomi). Peralihan
ekonomi ini mengakibatkan perubahan dalam bidang industri yang
berteknologi sederhana dan berat kepada industri berteknologi tinggi seperti
bioteknologi, nanoteknologi, mikroteknologi, teknologi tinggi, fotonik, teknologi
sel bahan api, teknologi maklumat dan sebagainya (Malaysia, 2001). Justeru,
perancangan sumber manusia di Malaysia turut memberi penekanan kepada
pembangunan modal insan yang dilengkapi dengan keperluan akademik serta
kemahiran dan kepakaran yang diperlukan terutamanya dalam bidang sains
dan teknologi, teknologi maklumat dan komunikasi serta kemahiran-kemahiran
pekerjaan (employment skills) yang tinggi. Hasrat ini sesuai
dengan aspirasi negara agar modal insan yang dihasilkan dapat turut
bersaing dalam perubahan ekonomi dunia dan era globalisasi (Kementerian
Pendidikan, 2001).
Rentetan daripada peralihan ekonomi kepada k-ekonomi,
pembangunan sumber manusia di universiti juga turut diberi perhatian dan
penekanan (Malaysia, 2001). Hal ini selaras dengan pernyataan Bank Dunia
(1994) yang menyatakan bahawa pendidikan peringkat tinggi mempunyai
tanggungjawab yang penting bagi menjamin pembangunan ekonomi dan
sosial negara.

Sehubungan itu, universiti sebagai institusi yang unggul dalam
menghasilkan ilmu pengetahuan yang tidak dihasilkan oleh pendidikan
peringkat lain (Fehl, 1965) mempunyai peranan yang penting dalam
melahirkan modal insan yang diperlukan oleh negara. Justeru, universiti perlu
peka terhadap program-program akademik dan latihan yang ditawarkan agar
seiring dengan peranan mereka dalam menyediakan masyarakat dengan
pengetahuan dan kemahiran sebagai bekalan dalam menghadapi perubahan
yang berlaku di persekitaran sama ada persekitaran dalaman mahupun luaran
mereka (Albatch, 1991; Fagerlind & Saha, 1989; Hussien, 1993; Saha,
1991).
18
2.0 TUJUAN KAJIAN
Kajian ini bertujuan untuk mengenal pasti agenda pembangunan yang
dilaksanakan oleh universiti-universiti awam di Malaysia serta variasi dan
perbezaan dalam melaksanakan agenda pembangunan tersebut dalam usaha
membantu memperkasa kualiti modal insan negara.
3.0 METODOLOGI KAJIAN
Data bagi kajian ini dikumpul dengan menggunakan soal selidik yang
melibatkan seramai 715 orang responden yang terdiri daripada pengurusan
tertinggi universiti dan fakulti di 10 buah universiti awam.
4.0 DAPATAN KAJIAN
Dapatan kajian menunjukkan bahawa universiti-universiti awam di
Malaysia melaksanakan pelbagai agenda dalam memenuhi hasrat kerajaan
untuk memperkasa kualiti modal insan. Antara agenda pembangunan yang
sangat diutamakan ialah pengajaran dan pembelajaran yang berkualiti,
pembangunan program pasca ijazah, kecemerlangan akademik, promosi
program pasca ijazah, program kebajikan pelajar, dan kualiti pengurusan
universiti. Selain itu, kajian juga mendapati tahap pelaksanaan bagi agenda-agenda
tersebut adalah berbeza antara universiti awam dan fakulti yang
menawarkan bidang ilmu yang berbeza. Perbezaan tahap pelaksanaan ini
mempunyai hubungan yang signifikan dengan faktor-faktor persekitaran
seperti faktor kerajaan; kepakaran akademik dalam dan luar organisasi;
tekanan permintaan pasaran terhadap organisasi; kemudahan infrastruktur;
perkembangan sains dan teknologi; trend perkembangan pendidikan tinggi
global dan peruntukan kewangan. Berikut ialah dapatan terperinci bagi kajian
ini.
4.1 Agenda Pembangunan dan Tahap Pelaksanaannya di
Universiti Awam.
Terdapat beberapa projek dan program yang telah
dilaksanakan bagi menjayakan pelaksanaan rancangan
pembangunan universiti. Jadual 1 menunjukkan tahap pelaksanaan
agenda pembangunan universiti di universiti awam. Secara
puratanya, nilai min antara 3.14 hingga 4.28 dalam jadual

tersebut menunjukkan agenda pembangunan universiti adalah
cenderung pada tahap ‘sedang dilaksanakan’ dan ‘telah siap
dilaksanakan’. Walau bagaimanapun, taburan kekerapan dalam
jadual tersebut menunjukkan terdapat projek dan program yang
dilaksanakan secara berterusan dalam proses pelaksanaan
rancangan pembangunan di universiti awam.
Jadual 1: Tahap Pelaksanaan Agenda Pembangunan Universiti
19
Agenda (Projek dan
Program)
Pembangunan
Universiti yang
Dirangkakan
Tahap Pelaksanaan
1
(n,%)
2
(n,%)
3
(n,%)
4
(n,%)
5
(n,%)
Keseluruhan
min sp
Akreditasi program
akademik
10
(3.40)
10
(3.40)
92
(31.10)
51
(17.20)
133
(44.90)
3.97 1.10
Program kecemerlangan
akademik
4
(1.40)
10
(3.40)
92
(31.10)
29
(9.80)
161
(54.40)
4.13 1.05
Promosi kepakaran dan
kemudahan penyelidikan
universiti
2
(0.70)
16
(5.40)
128
(43.20)
32
(10.80)
118
(39.90)
3.84 1.04
Penyelidikan bersama
dengan pihak kerajaan
dan swasta
- 21
(7.10)
111
(37.50)
38
(12.80)
126
(42.60)
3.91 1.04
Promosi program-program
pasca siswazah
yang ditawarkan di
universiti
1
(0.30)
9
(3.00)
90
(30.40)
49
(16.60)
147
(49.70)
4.12 0.97
Pembangunan program
pendidikan pasca
siswazah
3
(1.00)
6
(2.00)
88
(29.70)
45
(15.20)
154
(52.00)
4.15 0.98
Program Pengajaran dan
pembelajaran yang
berkualiti
- 9
(3.00)
80
(27.00)
25
(8.40)
182
(61.50)
4.28 0.96
E-learning
4
(1.40)
46
(15.50)
124
(41.90)
29
(9.80)
93
(31.40)
3.54 1.13
Kualiti dalam pengurusan
3
(1.00)
11
(3.70)
97
(32.80)
45
(15.20)
140
(47.30)
4.04 1.02
E pengurusan
14
(4.70)
47
(15.90)
137
(46.30)
20
(6.80)
78
(26.40)
3.34 1.17
Sumber manusia yang
berkualiti
5
(1.70)
15
(5.10)
105
(35.50)
36
(12.20)
135
(45.60)
3.95 1.08
Pengurangan brain-drain
44
(14.90)
51
(17.20)
103
(34.80)
16
(5.40)
82
(27.70)
3.14 1.38

20
Agenda (Projek dan
Program)
Pembangunan
Universiti yang
Dirangkakan
Tahap Pelaksanaan
1
(n,%)
2
(n,%)
3
(n,%)
4
(n,%)
5
(n,%)
Keseluruhan
min sp
Pengurusan kewangan
yang cekap dan teratur
7
(2.40)
21
(7.10)
114
(38.50)
38
(12.80)
116
(39.20)
3.79 1.11
Dasar penjimatan kos
operasi universiti
15
(5.10)
24
(8.10)
111
(37.50)
36
(12.20)
110
(37.20)
3.68 1.20
Pembangunan fasiliti dan
infrastruktur universiti
7
(2.40)
10
(3.40)
123
(41.60)
33
(11.10)
123
(41.60)
3.86 1.08
E-universiti
32
(10.80)
44
(14.90)
124
(41.90)
18
(6.10)
78
(26.40)
3.22 1.28
Pembangunan insan
11
(3.70)
17
(5.70)
93
(31.40)
34
(11.50)
141
(47.60)
3.94 1.16
Program kebajikan
pelajar
4
(1.40)
11
(3.70)
91
(30.70)
38
(12.80)
152
(51.40)
4.09 1.04
Petunjuk:
1= Tidak berkaitan
2= Belum dilaksanakan
3= Sedang dilaksanakan
4= Telah dilaksanakan
5= Pelaksanaan berterusan
Secara amnya, kajian mendapati bahawa skor min bagi 18
agenda pembangunan di 10 universiti awam adalah antara 3.14
hingga 4.28, iaitu semua universiti sedang atau telah melaksanakan
agenda pembangunan yang disenaraikan dalam Jadual 1. Namun,
terdapat sebilangan responden (antara 3% hingga 17 %) mengatakan
agenda pembangunan yang tersenarai tiada kaitan atau belum
dilaksanakan oleh universiti mereka. Perkara ini timbul mungkin
disebabkan adanya sebilangan kecil fakulti baru atau dekan atau
ketua jabatan yang tidak terlibat dengan apa jua proses perancangan
pembangunan universiti.
Jika nilai min melebihi 4.00 dalam Jadual 1 dijadikan titik
rujukan bagi pelaksanaan, maka agenda pembangunan universiti
yang utama dan telah dilaksanakan oleh universiti awam Malaysia
ialah:
• Program pengajaran dan pembelajaran yang berkualiti
• Pembangunan program pasca ijazah
• Program kecemerlangan akademik
• Promosi program pasca ijazah
• Program kebajikan pelajar
• Kualiti pengurusan universiti

Keputusan kajian di atas boleh disahkan dengan meneliti item-item
dalam Jadual 1 yang mempunyai respon skala 5 dengan lebih
daripada 50 % responden menjawabnya. Daripada penelitian, agenda
utama pembangunan universiti awam di Malaysia ialah:
• Program pengajaran dan pembelajaran yang berkualiti (61.50 %)
• Program kecemerlangan akademik (54.40 %)
• Pembangunan program pasca ijazah (52.00 %)
• Program kebajikan pelajar (51.40 %)
4.2 Perbezaan Agenda Pembangunan Antara Universiti
21
Awam.
Ujian Statistik ANOVA Sehala telah digunakan untuk melihat
perbezaan pelaksanaan agenda pembangunan antara universiti-universiti
awam di Malaysia. Nilai nisbah F yang signifikan pada aras
keertian 0.05 menunjukkan terdapat perbezaan yang signifikan bagi
pelaksanaan projek dan program pembangunan tersebut antara
universiti-universiti awam. Ini ditunjukkan dalam Jadual 2 berikut.
Jadual 2: Perbezaan Agenda Pembangunan Antara Sepuluh Universiti
Awam
Projek dan Program Pembangunan Universiti Nilai Perbezaan Antara Universiti
Nilai Nisbah F df Aras
signifikan
Akreditasi program akademik
2.24 10 0.02*
Program kecemerlangan akademik
2.46 10 0.01*
Promosi kepakaran dan kemudahan penyelidikan
universiti
3.27 10 0.01*
Penyelidikan bersama dengan pihak kerajaan dan
swasta
3.12 10 0.01*
Promosi program-program pasca siswazah yang
ditawarkan di universiti
3.40 10 0.01*
Pembangunan program pendidikan pasca siswazah
3.41 10 0.01*
Program Pengajaran dan pembelajaran yang
berkualiti
2.91 10 0.01*
E-learning
5.52 10 0.01*
Kualiti dalam pengurusan
3.62 10 0.01*
E pengurusan
4.98 10 0.01*
Sumber manusia yang berkualiti
3.12 10 0.01*
Pengurangan brain-drain
2.47 10 0.01*

Projek dan Program Pembangunan Universiti Nilai Perbezaan Antara Universiti
22
Nilai Nisbah F df Aras
signifikan
Pengurusan kewangan yang cekap dan teratur
4.11 10 0.01*
Dasar penjimatan kos operasi universiti
4.31 10 0.01*
Pembangunan fasiliti dan infrastruktur universiti
4.29 10 0.01*
e-universiti
8.88 10 0.01*
Pembangunan insan
3.81 10 0.01*
Program kebajikan pelajar
4.11 10 0.01*
* signifikan pada aras keertian 0.05
Merujuk kepada Jadual 2, keputusan Ujian 2 Statistik ANOVA
Sehala menunjukkan terdapat perbezaan yang signifikan antara
universiti awam pada semua agenda pembangunan mereka.
Berdasarkan dapatan kajian ini, dapat disimpulkan bahawa setiap
projek dan program pembangunan yang dirangkakan adalah pada
tahap pelaksanaan yang berbeza dalam pelaksanaan rancangan
pembangunan antara universiti awam di Malaysia. Secara teorinya,
tiada uniformiti dalam pelaksanaan projek dan program pembangunan
di universiti-universiti awam di Malaysia rentetan daripada keperluan
dan hala tuju pembangunan yang berbeza terutamanya dalam
komponen-komponen teras universiti yang tertentu.
4.3 Tindakan Universiti Bagi Menjayakan Agenda
Pembangunan Mereka
Tindakan universiti merupakan satu perkara yang berkait
rapat dalam usaha menjayakan agenda pembangunan yang
dirangkakan untuk merealisasikan objektif pembangunan yang telah
ditetapkan dalam rancangan pembangunan organisasi masing-masing.
Setiap universiti awam mengambil tindakan yang tertentu
untuk menjayakan projek dan program pembangunan yang telah
mereka rangkakan. Berdasarkan Jadual 3, purata nilai min antara
3.13 hingga 4.58 menunjukkan tindakan untuk menjayakan agenda
pembangunan adalah cenderung kepada ‘sedang diambil tindakan’
dan ‘telah diambil tindakan’ dalam pelaksanaan rancangan
pembangunan universiti awam. Walau bagaimanapun, taburan
kekerapan menunjukkan tindakan universiti dalam menjayakan projek
dan program pembangunan diambil secara berterusan dalam
pembangunan organisasi masing-masing.

Jadual 3: Tindakan Universiti Bagi Menjayakan Projek Dan Program Pembangunan
23
Tindakan Menjayakan
Agenda
Pembangunan
Universiti
Tahap Tindakan
1
(n,%)
2
(n,%)
3
(n,%)
4
(n,%)
5
(n,%)
Keseluruhan
Min sd
Mewujudkan
jawatankuasa yang
bertanggungjawab
dalam pembangunan
program akademik di
universiti
2
(0.70)
9
(3.00)
39
(13.20)
85
(28.70)
161
(54.40)
4.33 0.87
Menjemput wakil
daripada pihak industri
menyertai
jawatankuasa
pembangunan program
akademik
16
(5.40)
30
(10.10)
72
(24.30)
66
(22.30)
112
(37.80)
3.77 1.21
Menstruktur semula
program-program
akademik yang sedia
ada agar bersesuaian
dengan keperluan
semasa
2
(0.70)
4
(1.40)
70
(23.60)
60
(20.30)
160
(54.10)
4.26 0.91
Menganjurkan
seminar, persidangan,
simposia dan bengkel
serta penerbitan.
- 4
(1.40)
29
(9.80)
54
(18.20)
209
(70.60)
4.58 0.72
Mewujudkan
jawatankuasa khusus
bagi pengurusan
aktiviti penyelidikan
dan konsultansi.
3
(1.00)
11
(3.70)
31
(10.50)
92
(31.10)
159
(53.70)
4.33 0.88
Menjalankan
penyelidikan bersama
dengan institusi
penyelidikan dan
pendidikan kerajaan
dan swasta yang lain.
3
(1.00)
14
(4.70)
47
(15.90)
55
(18.60)
177
(59.80)
4.31 0.97
Mengiklankan
program-program
pasca siswazah
melalui laman web,
akhbar, majalah dan
sebagainya.
- 11
(3.70)
40
(13.50)
58
(19.60)
187
(63.20)
4.42 0.86

24
Mewujudkan sistem
pembelajaran multi-kaedah
untuk pelajar
pasca siswazah seperti
e-learning, tele-lecture
dan sebagainya.
12
(4.10)
39
(13.20)
79
(26.70)
51
(17.20)
115
(38.90)
3.74 1.22
Memperluaskan
bidang-bidang
pengajian siswazah
4
(1.40)
12
(4.10)
69
(23.30)
44
(14.90)
167
(56.40)
4.21 1.02
Menyediakan
kemudahan
perpustakaan yang
lengkap dan terkini
4
(1.40)
3
(1.00)
60
(20.30)
56
(18.90)
173
(58.40)
4.32 0.92
Menyediakan
kemudahan bagi
aktiviti pengajaran dan
pembelajaran yang
lengkap dan pelbagai
2
(0.70)
13
(4.40)
60
(20.30)
47
(15.90)
174
(58.80)
4.28 0.98
Mempelbagaikan
saluran untuk
mengkakses maklumat
ilmiah
2
(0.70)
12
(4.10)
70
(23.60)
53
(17.90)
159
(53.70)
4.20 0.98
Terlibat dalam ISO
9000
16
(5.40)
11
(3.70)
44
(14.90)
60
(20.30)
165
(55.70)
4.17 1.15
Memperkemaskan
proses komunikasi
dalam universiti
6
(2.00)
16
(5.40)
71
(24.00)
46
(15.50)
157
(53.00)
4.12 1.08
Mewujudkan prosedur
kerja bagi setiap aktiviti
pengurusan di
universiti
11
(3.70)
10
(3.40)
56
(18.90)
68
(23.00)
151
(51.00)
4.14 1.07
Meningkatkan peluang
melanjutkan pelajaran
dan kemudahan latihan
akademik dan
profesional kepada
kakitangan universiti.
- 7
(2.40)
50
(16.90)
48
(16.20)
191
(64.50)
4.43 0.85
Mewujudkan skim gaji
yang menarik dan
kompetitif.
56
(18.90)
65
(22.00)
54
(18.20)
27
(9.10)
94
(31.80)
3.13 1.53
Menggunakan kaedah
berkualiti tinggi dalam
pengambilan
kakitangan baru dan
perlantikan semula
kakitangan yang
bersara
16
(5.40)
47
(15.90)
58
(19.60)
61
(20.60)
114
(38.50)
3.71 1.27

25
Penubuhan holding
dan SBU (Stategic
Business Unit) di
universiti
32
(10.80)
25
(8.40)
53
(17.90)
86
(29.10)
100
(33.80)
3.67 1.31
Mensasarkan
pengurangan kos
operasi setiap
bahagian di universiti
27
(9.10)
21
(7.10)
83
(28.00)
53
(17.90)
112
(37.80)
3.68 1.29
Pemantauan
berterusan terhadap
perbelanjaan yang
dikeluarkan
5
(1.70)
16
(5.40)
68
(23.00)
35
(11.80)
172
(58.10)
4.19 1.07
Mengenal pasti ,
memperoleh dan
membangunkan
kemudahan
infrastruktur fizikal bagi
penubuhan kampus
cawangan
49
(16.60)
21
(7.10)
69
(23.30)
62
(20.90)
95
(32.10)
3.45 1.42
Menaiktaraf
kemudahan
infrastruktur yang sedia
ada di universiti
4
(1.40)
16
(5.40)
70
(23.60)
42
(14.20)
164
(55.40)
4.17 1.05
Menyediakan
infrastruktur bagi
pembangunan sistem
teknologi maklumat
dan komunikasi yang
menyeluruh
4
(1.40)
11
(3.70)
66
(22.30)
54
(18.20)
161
(54.40)
4.21 1.00
Merangka modul-modul
yang berkaitan
dengan program-program
pembangunan
insan meliputi aspek
kepimpinan, kerjasama
dan khidmat
masyarakat.
13
(4.40)
24
(8.10)
62
(20.90)
45
(15.20)
152
(51.40)
4.01 1.20
Mewajibkan pelajar
menyertai aktivti-aktiviti
ko-kurikulum
12
(4.10)
8
(2.70)
46
(15.50)
66
(22.30)
164
(55.40)
4.22 1.07
Mengenal pasti
sumber-sumber yang
berpotensi untuk tujuan
penajaan pelajar
11
(3.70)
20
(6.80)
83
(28.00)
48
(16.20)
134
(45.30)
3.93 1.16
Petunjuk:
1= Tidak berkaitan
2= belum diambil tindakan
3= sedang diambil tindakan
4= telah diambil tindakan
5= tindakan berterusan

Amnya, kajian mendapati skor min bagi 27 tindakan menjayakan
agenda pembangunan sepuluh buah universiti awam adalah antara 3.13-
4.58, iaitu semua universiti sedang atau telah mengambil tindakan yang
disenaraikan dalam Jadual 3. Namun, ada sebilangan responden (antara 2%
hingga 20 %) mengatakan tindakan yang tersenarai tiada kaitan atau belum
diambil oleh universiti mereka. Perkara ini timbul mungkin disebabkan adanya
sebilangan kecil fakulti baru atau dekan atau ketua jabatan yang tidak terlibat
dengan apa jua proses perancangan pembangunan universiti.
Keputusan kajian di atas boleh disahkan dengan meneliti item-item
dalam Jadual 3 yang mempunyai respon skala 5 dengan lebih daripada 50%
responden menjawabnya. Daripada penelitian, tindakan penting yang diambil
dalam menjayakan agenda utama pembangunan universiti awam di Malaysia
ialah:
• Mewujudkan jawatankuasa khusus bagi pengurusan aktiviti
penyelidikan dan konsultansi.
• Menstruktur semula program-program akademik yang sedia ada
agar bersesuaian dengan keperluan semasa
• Menganjurkan seminar, persidangan, simposia dan bengkel serta
26
penerbitan.
• Mewujudkan jawatankuasa khusus bagi pengurusan aktiviti
penyelidikan dan konsultansi.
• Menjalankan penyelidikan bersama dengan institusi penyelidikan
dan pendidikan kerajaan dan swasta yang lain.
• Mengiklankan program-program pasca siswazah melalui laman
web, akhbar, majalah dan sebagainya.
• Memperluaskan bidang-bidang pengajian siswazah
• Menyediakan kemudahan perpustakaan yang lengkap dan terkini
• Menyediakan kemudahan perpustakaan yang lengkap dan terkini
• Menyediakan kemudahan bagi aktiviti pengajaran dan
pembelajaran yang lengkap dan pelbagai
• Mempelbagaikan saluran untuk mengkakses maklumat ilmiah
• Terlibat dalam ISO 9000
• Memperkemaskan proses komunikasi dalam universiti
• Mewujudkan prosedur kerja bagi setiap aktiviti pengurusan di
universiti
• Mewujudkan prosedur kerja bagi setiap aktiviti pengurusan di
universiti
• Meningkatkan peluang melanjutkan pelajaran dan kemudahan
latihan akademik dan profesional kepada kakitangan universiti.
• Pemantauan berterusan terhadap perbelanjaan yang dikeluarkan
• Menaiktaraf kemudahan infrastruktur yang sedia ada di universiti
• Menyediakan infrastruktur bagi pembangunan sistem teknologi
maklumat dan komunikasi yang menyeluruh
• Merangka modul-modul yang berkaitan dengan program-program
pembangunan insan meliputi aspek kepimpinan, kerjasama dan
khidmat masyarakat.
• Mewajibkan pelajar menyertai aktivti-aktiviti ko-kurikulum

Berdasarkan dapatan yang ditunjukkan dalam Jadual 3, dapat
disimpulkan bahawa universiti awam di Malaysia telah melaksanakan
kebanyakan tindakan dalam menjayakan agenda pembangunan
universiti. Namun, terdapat beberapa tindakan kritikal yang perlu
diberi perhatian dan diambil tindakan agresif, seperti tindakan yang
bersabit dengan kualiti staf akademik, kualiti prasarana dan teknologi
pengajaran dan pembelajaran, pembinaan program pengajian, dan
sistem pengurusan universiti. Tindakan kritikal itu perlu dilihat dalam
konteks menjadikan pendidikan tinggi di Malaysia bertaraf dunia.
4.4 Faktor-faktor yang diambil kira dalam pelaksanaan
menjayakan agenda pembangunan universiti
Jadual 4 menunjukkan faktor-faktor yang diambil kira dalam
pelaksanaan rancangan pembangunan universiti secara menyeluruh.
Secara purata, nilai min iaitu antara 3.15 hingga 4.13 dalam jadual
tersebut menunjukkan faktor-faktor tersebut adalah cenderung
kepada ‘kurang diambil kira’ dan ‘diambil kira’ dalam pelaksanaan
rancangan pembangunan universiti secara menyeluruh di universiti
awam. Walau bagaimanapun taburan kekerapan menunjukkan
terdapat beberapa faktor yang diambil kira dalam pelaksanaan
rancangan pembangunan universiti awam.
Jadual 4
Faktor yang Diambil Kira dalam Pelaksanaan Rancangan Pembangunan Universiti
27
Faktor Diambil Kira
dalam Pelaksanaan
Rancangan
Pembangunan
Universiti
Tahap Faktor Diambil Kira
1
(n,
%)
2
(n,%)
3
(n,%)
4
(n,%)
5
(n,%)
Jumlah
min sp
Kerajaan
- 38
(12.8
0)
177
(59.80)
79
(26.70)
2
(0.70)
3.15 0.6
3
Kepakaran dalam dan
luar universiti
- - 23
(7.80)
211
(71.30)
62
(20.90)
4.13 0.5
2
Permintaan pasaran
- 6
(2.00)
116
(39.20)
170
(57.40)
4
(1.40)
3.58 0.5
6
Kemudahan infrastruktur
- 1
(0.30)
33
(11.10)
231
(78.00)
31
(10.50)
3.99 0.4
8
Perkembangan sains
dan teknologi
- - 26
(8.80)
233
(78.70)
37
(12.50)
4.04 0.4
6
Perkembangan
pendidikan tinggi
peringkat global
- - 29
(9.80)
211
(71.30)
56
(18.90)
4.09 0.5
3
Kewangan
- - 21
(7.10)
238
(80.40)
37
(12.50)
4.05 0.4
4
Petunjuk:
1= tidak berkaitan
2= tidak setuju
3= kurang setuju
4= setuju
5= sangat setuju

Merujuk kepada Jadual 4, didapati seramai 177 orang (59.80 peratus)
responden berpendapat bahawa faktor kerajaan kurang diambil kira dalam
pelaksanaan rancangan pembangunan universiti awam. Manakala bagi
faktor-faktor yang lain, majoriti responden bersetuju bahawa faktor-faktor
tersebut diambil kira dalam pelaksanaan pembangunan universiti awam di
Malaysia. Secara keseluruhannya dapat disimpulkan bahawa universiti awam
mengambil kira faktor kepakaran dalam dan luar universiti, permintaan
pasaran, kemudahan infrastruktur, perkembangan sains dan teknologi,
perkembangan pendidikan tinggi peringkat global dan kewangan dalam
pelaksanaan rancangan pembangunan organisasi masing-masing. Walau
bagaimanapun, universiti awam kurang mengambil kira faktor kerajaan dalam
proses pelaksanaan rancangan pembangunan organisasi masing-masing.
4.5 Korelasi antara faktor-faktor yang diambil kira dalam
pelaksanaan agenda pembangunan di universiti awam
Dapatan dalam Jadual 5 menunjukkan bahawa terdapat
korelasi yang sederhana kukuh antara faktor kepakaran dalam dan
luar universiti dengan faktor permintaan pasaran (r =0.556); faktor
kemudahan infrastruktur (r =0.602); faktor perkembangan sains dan
teknologi (r =0.529); faktor perkembangan pendidikan tinggi global
(r=0.639) dan faktor kewangan (r=0.470). Dapatan ini menjelaskan
bahawa universiti yang memberi perhatian terhadap keperluan dan
kehendak pasaran, kelengkapan kemudahan infrastruktur yang
diperlukan, perkembangan dalam bidang sains dan teknologi juga
pendidikan tinggi global serta sumber kewangan dalam
pembangunannya didapati turut mengambil kira tentang kepakaran-kepakaran
28
yang sedia ada.
Korelasi yang sederhana kukuh juga turut wujud antara faktor
permintaan pasaran dengan faktor kemudahan infrastruktur (r=
0.597); faktor perkembangan sains dan teknologi (r= 0.519) dan;
perkembangan pendidikan tinggi global (r= 0.600). Dapatan ini
bermaksud universiti yang prihatin tentang kelengkapan kemudahan
infrastruktur yang diperlukan, perkembangan bidang sains dan
teknologi juga pendidikan tinggi di peringkat global dalam
pembangunannya adalah yang menitik beratkan tentang keperluan
dan kehendak pasarannya.
Terdapat korelasi yang sederhana kukuh antara faktor
kemudahan infrastruktur dengan faktor perkembangan sains dan
teknologi (r= 0.617); perkembangan pendidikan tinggi global (r=
0.670) dan; kewangan (r=0.654). Dapatan ini bermaksud universiti
yang mengambil kira tentang perkembangan sains dan teknologi juga
pendidikan tinggi di peringkat global serta sumber kewangan yang
mereka peroleh dalam pembangunannya adalah yang turut
mengambil berat tentang kelengkapan kemudahan infrastrukturnya.
Dapatan dalam Jadual 5 juga menunjukkan terdapat korelasi
yang sederhana kukuh antara faktor perkembangan sains dan

teknologi dengan faktor perkembangan pendidikan tinggi global (r=
0.561) dan; kewangan (r= 0.537). Dapatan ini bermaksud bahawa
universiti yang mengambil kira tentang perkembangan pendidikan
tinggi di peringkat global dalam pembangunannya adalah yang turut
mengambil berat tentang perkembangan dalam bidang sains dan
teknologi.
Dapatan juga menunjukkan bahawa terdapat korelasi yang
sederhana kukuh antara faktor perkembangan pendidikan tinggi
global dengan faktor kewangan (0.484). Dapatan ini bermaksud
bahawa universiti yang memberi tumpuan terhadap sumber
kewangan dalam pembangunannya adalah yang mengambil kira
tentang perkembangan pendidikan tinggi di peringkat global.
Jadual 5
Korelasi Antara Faktor-faktor Yang Diambil kira Dalam Pelaksanaan Rancangan
Pembangunan Universiti Awam
Faktor 1
2 3 4 5 6 7
29
1.Kerajaan
1.000 0.125
*
0.319** 0.191** 0.205** 0.046 0.202**
2.Kepakaran
Dalam dan luar
universiti
1.000 0.556** 0.602** 0.529** 0.639** 0.470**
3.Permintaan
Pasaran
1.000 0.597** 0.519** 0.600** 0.382**
4.Kemudahan
Infrastruktur
1.000 0.617** 0.670** 0.654**
5.Perkembangan
sains dan
teknologi
1.000 0.561** 0.537**
6.Perkembangan
pendidikan tinggi
global
1.000 0.484**
7.Kewangan
1.000
** signifikan pada aras keertian 0.01 (2-tailed)
* signifikan pada aras keertian 0.05 (2-tailed)
Terdapat korelasi yang lemah antara faktor kerajaan dengan
faktor permintaan pasaran (r= 0.319); perkembangan sains dan
teknologi (r= 0.205) dan kewangan (r= 0.202). Dapatan ini
bermaksud bahawa universiti yang mengambil kira tentang keperluan
dan kehendak pasaran, perkembangan sains dan teknologi serta
sumber kewangannya dalam pembangunannya adalah yang prihatin
terhadap keperluan pembangunan negara.

Korelasi yang lemah juga wujud antara faktor kepakaran
dalam dan luar universiti dengan faktor kewangan (r= 0.382).
Dapatan ini bermaksud bahawa universiti yang mengambil kira
tentang sumber kewangan dalam pembangunannya adalah yang turut
mengambil kira tentang kepakaran-kepakaran yang diperlukan.
Akhir sekali terdapat korelasi yang sangat lemah antara
kerajaan dengan faktor kepakaran dalam dan luar universiti (r=
0.125) dan faktor kemudahan infrastruktur (r= 0.191). Dapatan ini
menjelaskan bahawa universiti memberikan perhatian terhadap
kepakaran yang ada serta kelengkapan kemudahan infrastruktur
dalam pembangunannya adalah yang turut mengambil kira tentang
keperluan pembangunan negara.
4.6 Perbezaan Faktor Yang Diambil Kira Antara Universiti
30
Awam
Jadual 6 menunjukkan perbezaan faktor yang diambil kira dalam
pelaksanaan rancangan pembangunan di universiti-universiti awam.
Jadual 6
Perbezaan Faktor Yang Diambil Kira Antara Universiti Awam
Faktor Yang Diambil kira Ujian Statistik Anova Sehala
Nilai F df Aras
Signifikan
Faktor Kerajaan
0.953 10 0.49
Faktor Kepakaran Dalam Dan
luar Universiti
1.069 10 0.39
Faktor Permintaan Pasaran
2.839 10 0.00*
Faktor Kemudahan Infrastruktur
0.968 10 0.47
Faktor Perkembangan sains dan
Teknologi
1.984 10 0.04*
Faktor Perkembangan
Pendidikan Tinggi Global
1.277 10 0.24
Faktor Kewangan
2.394 10 0.01*
*signifikan pada aras keertian 0.05
Berdasarkan kepada dapatan dalam Jadual 6, dapat
disimpulkan bahawa faktor permintaan pasaran (F =2.839),
perkembangan sains dan teknologi (F =1.984), dan kewangan (F
=2.394) diambil kira secara berbeza dalam pelaksanaan rancangan
pembangunan antara universiti awam di Malaysia. Secara teorinya,
niche area setiap universiti mendorong universiti mengambil kira

faktor tersebut secara berbeza dalam pelaksanaan agenda
pembangunan organisasi masing-masing.
31
5.0 RUMUSAN
Berdasarkan dapatan kajian dapat dirumuskan bahawa universiti-universiti
awam di Malaysia memainkan peranan yang aktif dalam membantu
kerajaan memperkasa kualiti modal insan melalui pelaksanaan pelbagai
agenda di institusi masing-masing. Hal ini ditunjukkan oleh agenda-agenda
pembangunan yang dilaksanakan serta tindakan yang diambil untuk
menjayakan agenda pembangunan tersebut. Dapatan kajian juga
menunjukkan universiti awam mengambil kira beberapa faktor dalam
pelaksanaan tersebut. Korelasi yang wujud menunjukkan terdapat perkaitan
antara faktor yang berkaitan dalam pelaksanaan agenda pembangunan
universiti di universiti-universiti awam di Malaysia. Nilai r yang positif secara
teorinya menunjukkan wujudnya integrasi antara satu faktor dengan faktor
yang lain, atau satu faktor yang diambil kira disokong dengan selari oleh
faktor yang berkaitan.
Berdasarkan dapatan-dapatan ini dapat dirumuskan bahawa universiti
masih mempunyai autonomi dalam melaksanakan rancangan pembangunan
organisasi masing-masing tanpa dikawal oleh kuasa kerajaan.
Kesimpulannya kerajaan bukanlah faktor utama yang mempengaruhi
pelaksanaan agenda pembangunan universiti awam di Malaysia tetapi turut
dipengaruhi oleh faktor-faktor persekitaran lain.
BIBLIOGRAFI
[1] Altbach, P. G. (1991). Patterns in higher education development:
towards the year 2000. Prospect, XXI (2), 189-203.
[2] Fagerlind, I., & Saha, L. J. (1983). Education and national
development. Oxford: Pergamon Press.
[3] Fehl, N. E. (1965). The idea of a university in East and West. Hong
Kong: Chung Chi College.
[4] Hussien bin Hj. Ahmad (1993). Pendidikan dan masyarakat: Antara
dasar, reformasi dan wawasan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan
Pustaka.
[5] Kementerian Pendidikan Malaysia (2001). Pembangunan pendidikan
2001-2010: perancangan bersepadu penjana kecemerlangan
pendidikan. Kuala Lumpur: Kementerian Pendidikan Malaysia.
[6] Malaysia (2001). Rancangan Malaysia Kelapan, 2001-2005. Kuala
Lumpur: Percetakan Nasional Malaysia.
[7] Malaysia (2006). Rancangan Malaysia Kesembilan, 2006-20010.
Kuala Lumpur: Percetakan Nasional Malaysia.

[8] Saha, 1991). Saha, L. J. (1991). Universities and national
development: Issues and problems in developing countries.
Prospect, XXI (2), 249-257.
[9] Sufean bin Hussin (2000, September). Agenda politik pembinaan
negara dan dasar pendidikan: Satu imbasan am. Kertas yang
dibentangkan dalam Seminar Pengurusan, Perancangan dan Dasar
Pendidikan, Universiti Malaya, Kuala Lumpur.
32

PENGGABUNGJALINAN DAN PENYERAPAN DALAM PENGAJARAN DAN
PEMBELAJARAN PENSYARAH UNTUK MELAHIRKAN
MODAL INSAN DI IPTA
33
NAJEEMAH MOHD YUSOF
Pusat Pengajian Ilmu Pendidikan
Universiti Sains Malaysia, Pulau
Pinang
najineen@usm.my
© Universiti Putra Malaysia 2007.
Semua Hak Cipta Terpelihara.
Prosiding Persidangan
Pengajaran dan Pembelajaran di
Peringkat Institusi Pengajian
Tinggi (CTLHE07), The Palace of
Golden Horses, Seri Kembangan,
Selangor
12-14 Disember 2007
ABSTRAK - Kertas kerja ini bertujuan
membincangkan tentang pelaksanaan
strategi penggabungjalinan dan penyerapan
dalam kuliah yang disampaikan oleh
pensyarah universiti. Apa yang dilihat ialah
penyerapan ilmu dan nilai untuk melahirkan
modal insan. Penerapan nilai perlu
digabungjalinkan dengan ilmu supaya
universiti dapat melahirkan insan yang
berketerampilan. Kajian ini berbentuk
tinjauan melalui soal selidik. Seramai 150
orang pensyarah pelbagai bidang dipilih
secara rawak untuk memjawab soal selidik.
Temu bual dan pemerhatian juga telah
dilaksanakan untuk mendapat gambaran
secara menyeluruh. Hasil kajian mendapati
penyerapan ilmu dilaksanakan tetapi
penggabungjalinan ilmu dengan nilai sangat
kurang. Hanya pensyarah ilmu pendidikan
menggabungjalinkan dan menerapkan ilmu
dan nilai. Strategi ini perlu supaya proses
kemampanan ilmu ( sustainability ) wujud
dalam senario pendidikan tinggi. Kita sebagai
pensyarah perlu melahirkan modal insan
yang bukan hanya berilmu tetapi mempunyai
nilai murni yang baik. Kertas kerja ini juga
mencadangkan beberapa langkah yang
dapat diaplikasikan oleh pensyarah supaya
penerapan dan penggabungjalinan ilmu dan
nilai dapat dilaksanakan.
Keywords: penggabungjalinan, penyerapan,
kemahiran, nilai murni, modal insan

34
1.0 PENGENALAN
Perubahan kurikulum tidak berlaku secara sewenang-wenang. Di
Malaysia, kurikulum di IPTA berubah mengikut kemajuan dan keperluan
negara (Kementerian Pendidikan Malaysia, 1989). Selepas negara kita
mencapai kemerdekaan, kerajaan menggubal Dasar Pendidikan kebangsaan
yang bertujuan untuk mencapai perpaduan negara ke arah pembangunan
bangsa dan negara. Akan tetapi, selepas 25 tahun merdeka, kurikulum di
IPTA dikesan mempunyai kelemahan (Kementerian Pendidikan Malaysia,
1989; Abu Bakar, 1991). Antara kelemahan tersebut ialah penekanan yang
berlebihan terhadap fakta, kurikulum yang terlalu padat, pengkhususan yang
terlalu awal dan kurang penekanan tentang nilai murni.
Berdasarkan keperluan dan perubahan dalam masyarakat, fungsi
pendidikan negara bukan sahaja untuk membentuk masyarakat yang bersatu
padu, terlatih dan berdisiplin tetapi juga untuk menghasilkan insan yang
seimbang dari segi intelek, rohani , emosi dan jasmani. Oleh itu, kurikulum di
IPTA perlu menekankan pendidikan yang dapat melahirkan modal insan yang
berkualiti. Pelajar di IPTA berada dalam lingkungan umur 19 hingga 24 tahun.
Pada peringkat ini, mereka mendapat pendedahan tentang pelbagai bentuk
pengetahuan dan pengalaman sebagai persediaan ke arah pendidikan yang
lebih tinggi atau menempuh alam pekerjaan. Selari dengan itu, kurikulum di
IPTA perlu digubal dan disesuaikan dengan pertumbuhan pelajar dari segi
perkembangan intelek, rohani, emosi dan jasmani (Rahimah, 1985). Menurut
Abu Bakar (1991), perkembangan kurikulum yang menyeluruh dan
bersepadu diharap dapat membawa kemajuan dan kesejahteraan kepada diri
dalam masyarakat serta memberi sumbangan dalam proses pembangunan
negara. Untuk mencapai hasrat ini kurikulum IPTA menekankan prinsip
bersepadu dengan mengggabungkan unsur pengetahuan, kemahiran dan nilai
(Anwar, 1989). Abu Bakar (1991) juga menyatakan pentingnya
menggabungkan ketiga-tiga unsur ini untuk mewujudkan kesepaduan, iatu:
“Sama ada di peringakat sekolah menengah
rendah sekolah menengah atas, atau di IPTA
kesepaduan diutamakan. Unsur-unsur
pengetahuan, kemahiran dan nilai digabungkan
supaya wujud kesepaduan dari segi intelek,
rohani, emosi dan jasmani. Kesepaduan juga
dipastikan terdapat dari segi teori dan amali.”
(Abu Bakar, 1991:244)
Kesepaduan yang meliputi unsur pengetahuan, kemahiran dan nilai
yang dipelajari di dalam bilik kuliah perlu diamalkan untuk membentuk insan
yang seimbang peribadinya. Ilmu pengetahuan sangat penting.
Menyampaikan ilmu pengetahuan ialah tujuan pendidikan formal (Derr, 1981).
Dengan ilmu pengetahuan, manusia berupaya menghadapi cabaran hidup
dan ilmu pengetahuan itu merupakan punca kepada pemerolehan ilmu lain
(Abu Bakar, 1991). Dalam kurikulum di IPTA, ilmu pengetahuan didapati

daripada pelbagai bidang. Ilmu pengetahuan daripada bidang yang berlainan
dapat digabungkan dan diserap dalam proses pempelajaran supaya proses ini
lebih bermakna. Langkah menggabungkan pengetahuan daripada bidang
bukan sahaja dapat memastikan bahawa mata pelajaran tidak diajarkan
secara terpisah, malahan menambahkan dan memperkembang intelek
pelajar. Konsep dan penyatuan daripada disiplin-disiplin lain dapat
disimpulkan untuk membentuk set konsep dan penyataan yang baru melalui
kesepaduan (Derr, 1981). Tambahan pula, pengalaman dapat disepadukan
untuk membentuk pengetahuan (Pring, 1973). Jadi, kesepaduan dalam
pengajaran dan pembelajaran di IPTA menghendaki penggabungan
pengetahuan, konsep dan penyataan daripada mata pelajaran lain.
Selain pengetahuan, kemahiran juga dianggap penting. Menurut
Anwar Ibrahim (1989), pendidikan ialah pelaburan jangka panjang untuk
menyediakan tenaga mahir generasi baru yang akan menjawab cabaran
masa akan datang. Pengajaran dan pembelajaran di IPTA perlu digubal ke
arah ini. Pelajar bukan sahaja harus berkebolehan mengemukakan pendapat
malah lebih berpemikiran kritis dan objektif. Dengan demikian, Kementerian
Pendidikan Malaysia menekankan keperluan untuk memperkembang intelek
pelajar melalui pengembangan dan penguasaan kemahiran berfikir
(Kementerian Pendidikan Malaysia, 1989). Sehubungan itu, Kementerian
Pendidikan Malaysia juga menggalakan strategi pemelajaran melalui
pengalaman yang melibatkan pelajar. Nilai merupakan satu unsur yang diberi
penekanan yang wajar dalam pengajaran dan pembelajaran. Pendidikan tidak
lengkap tanpa dimasukkan nilai. Schumaker menjelaskan,
“ The essence of education … is the transmission of values, but
values do not help us to pick our way through life unless they
have become our own, apart, so to say, of our mental make up.”
(Kementerian Pendidikan Malaysia, 1989:5)
Berdasarkan penyataan di atas , adalah jelas bahawa penyerapan nilai
bukan sahaja perlu, malah mempunyai hubungan yang akrab dengan
pendidikan. Pendidikan tidak berlaku tanpa penyerapan nilai. Hakikat ini
disetujui oleh Abu Bakar (1991) yang menyatakan bahawa kurikulum
bersepadu tidak lengkap jikalau tidak mengandung unsur-unsur objektif yang
mencukupi kerohanian, kemanusiaan dan kewarganegaraan. Pengetahuan
dan nilai sering wujud bersama dalam set konsep yang disepadukan. Nilai
turut terbayang apabila sesuatu ilmu pengetahuan disepadukan. Ini
ditegaskan oleh Strike (1979), iatu:
“These arguments point to the conclusion that facts and
values come in integrated conceptional. The normartive
and empirical facts of practical theories tend to be
expressed in a common set of concepts, the values are
likely to assume the facts and the facts are likely to be
constructed in ways oriented to the concerns of the
values.”
35

36
(Strike, 1979: 14)
Apabila ilmu pengetahuan daripada bidang-bidang lain digabungkan,
nilai dapat diserap pada waktu yang sama. Selain menekankan kesepaduan
nilai , penghayatan dan amaln nilai diberi tumpuan dalam pengajaran dan
pembelajaran di IPTA. Dengan kata lain, semasa menyerap nilai dalam
pengajaran, pelajar dipandu menghayati dan mengamalkan nilai murni dalam
kehidupan seharian.
2. PENGGABUNGJALINAN DAN PENYERAPAN
Dalam pengajaran dan pembelajaran di IPTA pensyarah perlu
menitikberatkan prinsip penggabungjalinan dan penyerapan supaya pelajar
dapat membina, menguasai dan mengembangkan kemahiran-kemahiran isi
kandungan kurikulum yang digunakan seperti ilmu pengetahuan,
keterampilan dan nilai di samping kejadian, perasaan, keadaan, dan tempat
atau negara. Tujuan prinsip penggabungan dan penyerapan diadakan untuk
membolehkan pelajar membina keyakinan dan meningkatkan penguasaan
ilmu di samping mewujudkan kesepaduaan. Oleh yang demikian, pensyarah
dikehendaki menyediakan perancangan pengajaran yang memberi tumpuan
kepada konsep penggabungjalinan dan penyerapan. Konsep penyerapan
melingkungi penyerapan ilmu pengetahuan dan nilai dalam pengajaran dan
pebelajaran.
Pengajaran ialah satu proses menggalakan pemelajaran secara
sistematik dengan apa-apa cara sekalipun. Pensyarah tidak boleh hanya
menyampaikan maklumat untuk menghasilkan pemahaman pelajar tentang
sesuatu bidang ilmu, sebaliknya, mengaitkan pelajar dengan komuniti bidang
ilmu dengan meninjau pandangan pelajar dan mentafsir komen-komen,
soalan-soalan dan aktiviti-aktiviti pelajar dari sudut bidang ilmu tersebut.
Menurut kepercayaan ini, titik permulaan dan penghabisan seperti yang
ditekankan di dalam pendekatan traditional kurang penting. Perkara yang
dipentingkan ialah pensyarah perlu tahu perkembangan proses pengajaran
dan pemelajaran. Interaksi antara pelajar dengan kandungan patut diambil
kira untuk meningkatkan pemahaman konsep pelajar.
Kementerian Pendidikan Malaysia (1990) juga mencadangkan
bahawa kemahiran-kemahiran ilmu seperti bertutur, mendengar, membaca
dan menulis digabunggjalinkan dalam pengajaran. Ini disebabkan sesuatu
ilmu tidak boleh diajar secara berasingan (Chenfeld, 1978). Pengngabong
jalinan kemahiran-kemahiran bukan sahaja dapat membentuk keadaan
pemelajaran yang semula jadi, malahan membolehkan kemahiran-kemahiran
dikuasai secara tidak langsung, serentak dan saling memperkukuh (Chenfeld,
1978; Kementerian Pendidikan Malaysia, 1990; Templeton, 1991).

2.1 PENYERAPAN ILMU PENGETAHUAN
Isi kandungan dalam pengajaran dan pembelajaran adalah
berbagai-bagai. Bidang ilmu, hal persendirian dan kemasyarakatan
boleh dijadikan isi kandungan kuliah pensyarah. Hal ini bermaksud
pensyarah digalakkan menggunakan segala bahan pengetahuan
untuk memperkukuh pengetahuan pelajar. Penyerapan ilmu
pengetahuan dilakukan secara tidak langsung. Hal ini juga bertujuan
mewujudkan kesepaduan. Pelajar dapat menggunakan sesuatu yang
dipelajari untuk memperkaya, memperjelas dan menimbulkan
keseronokan pengajaran dan pembelajaran. Menurut Kementerian
Pendidikan Malaysia (1990), strategi demikian menjamin apa-apa
yang dipelajari tidak terpisah dan proses pemelajaran menjadi lebih
bermakna kepada pelajar.
2.2 PENYERAPAN NILAI
Nilai-nilai kemasyarakatan, keagamaan dan
kewarganegaraan perlu diserap dalam pengajaran dan pembelajaran.
Hal ini bertujuan mengembangkan domain afektif pelajar demi
mewujudkan kesepaduan. Bahan-bahan pengajaran dipilih dan dinilai
untuk mencapai matlamat ini supaya unsur-unsur yang hendak
diserap terdapat dalam pengajaran yang diajar. Mengikut kehendak
Kementerian Pendidikan Malaysia, terdapat enam belas nilai yang
boleh diserap dalam pengajaran dan pembelajaran. Nilai-nilai ini ialah
baik hati, berdikari, berkhemah tinggi, hormat-menghormati, kasih
sayang, keadilan, kebebasan, keberanian, kebersihan fizikal dan
mental, kejujuran, kerajinan, kerjasama, keserderhanaan,
kesyukuran, rasional dan semangat bermasyarakat. Strategi
pengajaran dan pembelajaran yang digunakan oleh pensyarah
penting untuk menentukan pemelajaran pelajar kerana menurut Duffy
dan Roehler, pelajar hanya belajar apa-apa yang ditekankan oleh
pensyarah.. King juga mempunyai pandangan yang sama. Beliau
pernah menyatakan bahawa gaya pengajaran dan kecekapan
professional yang ada pada pensyarah mempunyai kesan tertentu
terhadap pencapaian kemahiran pelajar.
3. SOALAN-SOALAN PENYELIDIKAN
Sejauh manakah strategi penggabungjalinan dan penyerapan
dilaksanakan di dalam bilik kuliah ?
a) Apakah bentuk penggabungjalinan kemahiran yang
37
dilaksanakan?
b) Apakah aspek yang digabungjalinkan ?
c) Apakah bidang ilmu yang diserap?
d) Apakah nilai yang diserap?

3.1 REKA BENTUK PENYELIDIKAN
Penyelidikan ini berbentuk tinjauan yang dibuat melalui soal
selidik. Kaedah temu bual dan pemerhatian digunakan untuk
mengumpul data yang lebih terperinci.
3.2 SAMPEL PENYELIDIKAN
Sampel yang terlibat dalam penyelidikan ini terdiri daripada
pensyarah daripada empat pusat pengajian yang berlainan. Sampel
seramai 150 orang yang telah mengajar lebih daripada enam tahun.
Daripada jumlah tersebut 30 orang pensyarah ialah daripada Pusat
Pengajian Ilmu Pendidikan.
38
3.3 ALAT UKUR
Alat ukur yang digunakan dalam penyelidikan ini ialah satu
soal selidik yang bercorak laporan kendiri yang telah dibina khas
untuk penyelidikan ini. Selain ini, satu panduan temu bual dan senarai
semak pemerhatian juga digunakan untuk mengetahuipelaksanaan
strategi penggabungjalinan dan penyerapan.
4. DAPATAN KAJIAN
Seramai 150 orang responden telah memberi maklum balas
berdasarkan butir yang terkandung dalam soal selidik penyelidikan. Daripada
jumlah tersebut 28 orang responden telah di temu bual dan 6 orang terlibat
dalam tiga kali pemerhatian.Tujuan pemerhatian ialah mendapat maklumat
tentang strategi pengajaran dan pembelajaran pensyarah.
Bagi menjawab persoalan apakah bentuk penggabungjalinan kemahiran,
seramai 95% pensyarah hanya memberi kuliah berkaitan ilmu yang diajar
sahaja. Mereka menyatakan tidak ada masa untuk menggabungjalinkan unsur
kemahiran semasa kuliah tetapi dalam sesi tutorial pelajar dikehendaki
bertutur, berkomunikasi dan bekerjasama melaksanakan projek dan
pembentangan. Penggabungjalinan ilmu kurang berlaku sebab pensyarah
menyatakan tidak perlu. Dalam kuliah kursus pendidikan didapati pensyarah
memang menggabungjalinkan disiplin ilmu sebab unsur tersebut penting dan
perlu dipraktikkan oleh mereka. Dengan penggabungjalinan merentasi disiplin
ilmu pelajar pendidikan dapat memahami pedagogi dengan lebih mantap.
Semua pensyarah pusat pengajian ilmu pendidikan menggabungjalinkan
kemahiran dan ilmu semasa kuliah dan tutorial.
Aspek yang digabungjalinkan ialah merentasi ilmu dan kemahiran yang perlu
seperti komunikasi, bekerjasama , kemahiran berfikir dan pertuturan.
Pensyarah yang melaksanakan aspek-aspek tersebut hanya 45% sahaja. Ada
pensyarah yang menyatakan:
“ biasanya hanya bertumpu kepada satu kemahiran sahaja iaitu
mendengar semasa kuliah ,semua aspek ini membuang masa sahaja

dan perkara ini boleh dipelajari oleh pelajar semasa pengajian, 4
tahun sudah mencukupi untuk dapat semua aspek kemahiran ini”.
“ bilangan pelajar ramai dalam kelas tak mungkin dapat menyususn
penggabungjalinan aktiviti antara kemahiran yang bersesuaian
dengan latar belakang pelajar”.
Jelaslah bahawa halangan yang wujud di dalam bilik kuliah
menyebabkan responden kurang dapat melaksanakan strategi
penggabungjalinan kemahiran seperti yang sepatutnya dilaksanakan.
Untuk penyerapan nilai ,bagi pensyarah dari pusat pengajian ilmu
pendidikan ,dalam kebanyakan sesi pengajaran dan pembelajaran
pensyarah menerapkan nilai secara tidak langsung. Kadang kala pensyarah
tidak sedar tentang penerapan nilai berlaku atau tidak.
Jadual 1: Taburan Kekerapan dan Peratusan Cara Penyerapan Nilai
Masa Kekerapan Min S.L.
Secara langsung (5.9%)
0.5Secara tidak langsung (17.6%) 7
39
2.71
Kedua duanya (76.5%)
Bagi pensyarah dari pusat pengajian lain hanya 35% menerapkan
nilai itu pun jika mereka ingat. Hampir 65% pensyarah dari pusat pengajian
lain menyatakan penerapan nilai kurang perlu sebab pelajar dapat
penghayatan nilai daripada aktiviti kokurikulum dan lain- lain aktiviti yang
diceburi.Pada keseluruhannya 78.8% responden menyatakan mereka
sepatutnya melaksanakan strategi penggabungjalinan dalam pengajaran dan
pembelajaran supaya lebih berketerampilan dan dapat menghayati ilmu
untuk kemampanan ilmu dan melahirkan modal insan. Akan tetapi beberapa
halangan yang wujud dalam pengajaran dan pembelajaran seperti kekangan
masa dan perbezaan kebolehan pelajar menyebabkan strategi
penggabungjalinan kurang dapat dilaksanakan.Sebanyak 98.8% responden
mempunyai kepercayaan yang lebih tinggi tentang penyerapan ilmu
pengetahuan dan nilai dalam pengajaran. Strategi penyerapan ilmu
pengetahuan dan nilai mudah diterima dan dilaksanakan kerana dianggap
serupa dengan strategi pengajaran dan pembelajaran. Beberapa responden
kurang memahami proses perkembangan intelek pelajar berpendapat
penggabungjalinan dan penyerapan kurang perlu difokuskan. Seramai 70.8%
pensyarah daripada Pusat Ilmu Pendidikan menggabungjalinkan pelbagai
bidang ilmu seperti sastera, sains dan isu-isu masyarakat tempatan dan
menerapkan nilai dalam pengajaran dan pembelajaran mereka.
Kepercayaan responden tentang pelaksanaan strategi
penggabungjalinan dan penyerapan ada kaitannya dengan persepsi
mereka. Kebanyakan responden menunjukkan pemahaman konsep
penggabungjalinan yang kurang mendalam. Ramai yang menyatakan
pengajaran berfokuskan kepada pensyarah semasa kuliah dan tutorial
sudah mencukupi dan ini merupakan tugas mereka. Responden

memperlihat kepercayaan yang tinggi tentang pelaksanaan penyerapan ilmu
pengetahuan sahaja.
40
5. KESIMPULAN
Dapatan penyelidikan membuktikan ramai pensyarah kurang
melaksanakan penggabungjalinan dan penyerapan sepenuhnya dalam
pengajaran dan pembelajaran. Di Malaysia, latihan dalam perkhidmatan
berperanan untuk menyebarkan perubahan kurikulum. Perlu bagi pusat
akademik di universiti menyusun semula pendekatan latihan dalam
perkhidmatan untuk para pensyarah supaya strategi penggabungjalinan dan
penyerapan didedahkan seperti mana pusat perkembangan kurikulum
melaksanakan kepada guru sekolah.Konsep seperti kesepaduan,
penggabungjalinan, penyerapan dan perkembangan intelek pelajar harus
dijelaskan dengan mendalam supaya pensyarah berkeyakinan melaksanakan
strategi tersebut. Untuk melahirkan modal insan, pihak universiti perlu
merancang strategi yang dapat meningatkan kualiti pengajaran dan
pembelajaran pensyarah supaya kemampanan ilmu dapat dizahirkan.
BIBLIOGRAFI:
[1] Abu Bakar Nordin. “Kurikulum:Perspektif dan Pelaksanaan” . Kuala
Lumpur:Penerbitan Pustaka Antara (1991).
[2] Anwar Ibrahim. “Menangani Perubahan”. Kuala Lumpur:Berita
Publishing (1989).
[3] Chenfeld,M.B. “ Teaching language Arts Creatively”. New
York:Harcourt Brace (1978).
[4] Deer,R.L. “A Note on Curriculum Integration”. Curriculum Inquiry.
Vol. 11. no 4, pp389-392 (1981).
[5] Duffy,G.G. &Roehler,L.R “Improving Classroom Reading Instruction”.
New York : Random House (1989).
[6] Kementerian Pelajaran Malaysia. Kurikulum Baru Sekolah Rendah:
Matlamat, Rasional, Bidang Pelajaran dan Strategi Pengajaran dan
Pembelajaran, Disember (1981).
[7] Pring,R. “Curriculum Integration” Oxford University Press, pp123-149
(1873).
[8] Rahimah Ahmad. “Pengurusan Sekolah Setelah KBSM. Kertas Kerja
Seminar yang tidak diterbitkan (1985).
[9] Strike,K.A. “An Epistemology of Practical Research”, Educational
researcher 8. no 1. January pp 10-16 (1979).

TAHAP KESEDIAAN KEMAHIRAN GENERIK PELAJAR TAHUN AKHIR
YANG MENGAMBIL MATA PELAJARAN FIZIK
DI FAKULTI PENDIDIKAN UTM, SKUDAI
41
NOREEN MOHD ESAM,
MOHD NIHRA HARUZUAN
MOHAMAD SAID,
MOHD FADZLI ALI
Universiti Teknologi Malaysia
Johor Darul Ta’zim
nihra@utm.my
p-fadzli@utm.my
© Universiti Putra Malaysia
2007. Semua Hak Cipta
Terpelihara. Prosiding
Persidangan Pengajaran dan
Pembelajaran di Peringkat
(CTLHE07), The Palace of
Golden Horses, Seri
Kembangan, Selangor
12-14 Disember 2007
ABSTRAK - Tujuan kajian ini dijalankan
adalah untuk mengenalpasti tahap kesediaan
kemahiran generik bagi pelajar tahun akhir
yang mengambil mata pelajaran Fizik sebagai
persediaan sebelum memasuki alam
pekerjaan sebenar. Kajian ini berdasarkan
kepada tujuh kemahiran generik yang telah
digariskan dalam Atribut Graduan UTM iaitu
kemahiran komunikasi, kemahiran bekerja
dalam kumpulan, kemahiran penyelesaian
masalah, kemahiran menyesuaikan diri,
pembelajaran sepanjang hayat, keyakinan diri
dan etika. Responden kajian ini adalah terdiri
daripada 79 orang pelajar tahun akhir yang
mengambil mata pelajaran Fizik (SPP, SPF,
SPM, SPN) di Fakulti Pendidikan, UTM,
Skudai bagi sesi pengajian 2006/2007.
Pengkaji telah menggunakan borang soal
selidik yang mengandungi 48 item berbentuk
soalan objektif sebagai alat kajian bagi
mendapatkan data. Nilai kebolehpercayaan
alat kajian adalah α = .91. Data yang telah
dikumpul dianalisis secara deskriptif dalam
bentuk kekerapan, peratusan dan min serta
dipersembahkan dalam bentuk jadual. Hasil
kajian menunjukkan majoriti responden
berada pada tahap kesediaan yang tinggi
berdasarkan kepada tujuh kemahiran generik
yang dinilai. Daripada hasil kajian ini juga
didapati bahawa pelajar sangat bersetuju
untuk memperbaiki penguasaan Bahasa
Inggeris dalam proses pengajaran dan
pembelajaran.
Katakunci : Kemahiran Generik, P&P,
Pendidikan Fizik, Tahap Kesediaan

Ctlhe07 monograf 1

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (18)

Viewers also liked

Viewers also liked (15)

Similar to Ctlhe07 monograf 1

Similar to Ctlhe07 monograf 1 (20)

More from Sidek Aziz

More from Sidek Aziz (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Ctlhe07 monograf 1