My own summary and presentation of facts of the epilogue of Jose Rizal's Noli Me Tangere'. (Presentation is in Tagalog)

1. Epilogo ng Noli Me Tangere
GOMEYAC, CORDELIA T.

2. Mga Tauhan
 Kapitan Tiago
 Matamlay, depresado, at pinalayas ang kanyang pinsan
matapos pumasok sa kumbento ang anak na si Maria Clara.
Nakikita siyang nasa isang shop ng Chinese at pumapasok sa
bahay sigarilyohan.
 Padre Damaso
 Nagpakamatay matapos maidestino sa iba/malayong lugar
kasunod ng pagpasok ni M. Clara sa kumbento

3. ...
 Dona Patrocinio
 Karibal ni K. Tiago na nagsaya sa depresyon ng matandang
lalaki na natutulog na lamang sa mga sermon
 Kapitan Tinong
 Dating kaibigan ni K. Tiago na sinabing naging kapareha na
nito.

4. ...
 Dona Victorina
 Nahiligang magamaneho ng mga kalesa ng sarili niya
 Dalawang sentry
 Nag-uusap habang nasa lilim sa gitna ng bagyo, at nakita
ang isang babae sa bubong ng kumbento.
 Representative
 Bumisita sa kumbento matapos ang bagyo upang kausapin
ang abesa. Pinakiusapan ng isang babae ngunit „di niya
pinakinggan.

5. Buod ng Epilogo
Magmula ng pumasok sa kumbento si Maria,
nanirahan na si Padre Damaso sa Maynila. Di
nagtagal, aiya ay inilipat ng padre provincial sa isang
malayong probinsiya. Kinabukasan, siya ay nakitang
bangkay sa kanyang higaan. Sa pagsusuri ng doktor,
sama ng loob o bangungot ang sanhi ng kanyang
ikinamatay.

6. ...
Sa kabilang dako, si Pari Salvi habang hinihintay niya
ang pagiging obispo ay nanungkulan pansamantala
sa kumbento ng Sta. Clarang pinasukan ni Maria
Clara. Kasunod nito ay umalis na rin sa San Diego at
nanirahan na sa Maynila.

7. ...
Ilang linggo naman bago naging ganap na mongha si
Maria, si Kapitan Tiyago ay dumanas ng sapin-
saping paghihirap ng damdamin, nangayayat ng
husto, naging mapag-isip at nawalan ng tiwala sa
mga kainuman. Pagkagaling niya sa kumbento,
sinabihan niya si Tiya Isabel na umuwi na ito sa
Malabon o sa San Diego sapagkat gusto na lamang
mabuhay mag-isa.

8. ...
Ang lahat ng mga santo at santang kanyang
pinipintakasi at nalimot na niya. Ang kanyang
inaatupag ay ang paglalaro ng liyempo, sabong at
paghitit ng marijuana. Madalas tuwing takip-silim ay
makikita siya sa tindahan ng intsik sa Sto. Cristo.

9. ...
Di nagtagal, napapayaan niya ang kanyang katawan at
kabuhayan. Ang kanyang dating marangyang
tahanan ay mayroong nakasulat sa pintuan na:
Fumadero Publico de Anfion. Ganap na siyang
nalimot ng mga tao. Wala ni isa mang nakakaalala sa
kanya, siya na isang tanyag at daing iginagalang.

10. ...
 Nagdagdag ng mga kulot sa ulo si Donya Victorina
upang mapagbuti ang pagbabalatkayo niyang siya‟y
taga-Andalucia. Siya ngayon ang nangungutsero. Si
Don Tiburcio ay hindi na niya pinakikilos.
Nagsasalamin na ito. Hindi na rin siya natatawag
bilang “doktor” para mag-gamot. Wala na rin siyang
ngipin.

11. Mensahe
Wala akong pansariling mensaheng mahinuha mula sa
epilogo, ngunit mayroon akong nakukuhang
intuwisyon matapos ko itong mabasa na nais
maiparating ni Rizal sa mambabasa na lahat ng
iyong mga nakilala ay may oras para mawala o
mamatay, at huwag ka dapat masyadong kumapit.

12. Aral
Lahat ay may wakas rin.

13. Mahahalagang Tanong
 Ano ang kinalabasan/ kinasapitan ng marami sa mga
nakilalang tauhan sa kwento?
 May kinalaman ba sa pangyayaring ito ang mga
desisyong kanilang ginawa sa kwento?
 Sino-sino sa kanila ang mahihinuhang hindi na
maririnigan pa sa kalaunan?

14. Evaluation
1. True or False: Nagpakamatay/ namatay si Padre
Salvi.
2. Ano ang pangalan ng bahay sigarilyuhan ng mga
Chinese?
3. Ano ang inisip ng dalawang sundalo nang nakita
nila ang babae sa bubong?
4. True or False: Hindi pinansin ng representatibo
ng gobyerno ang babaeng humihingi ng tulong.