Open leermiddelen: de (toekomstige) verbinding tussen bibliotheek en onderwijs

1. IAZ2021 - Open leermiddelen
Jan Van Hee – jan.vanhee@arteveldehs.be
Dries Vanacker – dries.vanacker@arteveldehs.be

2. De droom van Otlet
Uitdagingen
Opportuniteiten
(Veranderende) rol van bibliotheken
Inhoud

3. NaWereldoorlog I had Paul Otlet een droom: hij
wilde door het openstellen, het verspreiden en het
verder laten ontwikkelen van alle mogelijke kennis
de wereldvrede bewaren en de emancipatie van de
volkeren bevorderen. Open Source, Open Science
en Open Leermiddelen zijn de perfecte
erfgenamen van deze droom, die door de huidige
technologie eindelijk perfect mogelijk wordt.
De droom van Otlet

4. DE UITDAGINGEN

6. De invloed van de vierde industriële revolutie op
Onderwijs 4.0
Pink Floyd, Another brick in the wall

7. • Verhoogde toegankelijkheid tot leren;
• Op maat van individuele noden;
• Dankzij de opkomst van nieuwe technologieën;
• Hand in hand met echte, reële en vooral authentieke leerkansen;
• Waarbinnen 21st century skills aan belang toenemen;
• Om in co-creatie te kunnen participeren in een hyperconnected world (virtual exchange)
anywhere anytime; student en docent, en werkveld samen
Kenmerken van Education 4.0

9. 9 |
Commerciële leermiddelen kunnen slechts traag
geïntroduceerd worden in deze snel evoluerende
samenleving, daardoor is het quasi niet mogelijk
om in te spelen op actuele maatschappelijke
trends en technologische innovaties.

10. OPPORTUNITEITEN

11. “Gratis kennis delen is een wezenlijk kenmerk
van onderwijs.”

12. 12
Open educational resources

13. Wat?
• Open Source (software)
• Open Content (Wikipedia)
• Open Access (scholars, …)
• Open Data (government and research)
• Open Curriculum (je eigen opleiding samen stellen)

14. “By 'open access' to this literature, we mean its free availability
on the public internet, permitting any users to read, download,
copy, distribute, print, search, or link to the full texts of these
articles, crawl them for indexing, pass them as data to software,
or use them for any other lawful purpose, without financial,
legal, or technical barriers other than those inseparable from
gaining access to the internet itself. The only constraint on
reproduction and distribution, and the only role for copyright in
this domain, should be to give authors control over the
integrity of their work and the right to be properly
acknowledged and cited.”
http://www.budapestopenaccessinitiative.org/read
Open access and open
science?

15. by Patrick Hochstenbach
CC-BY

16. 16

17. 17

18. 18
Creative commons

20. Oproep van Nederlandse academici

21. Dit principe zorgt niet alleen voor een potentiële
grote kostenreductie, maar ook voor een hogere
kwaliteit van de leermiddelen. Net zoals de
Wikipedia, en andere open kennisnetwerken,
baseert het zich op de collectieve kennis dat
verspreid zit over talrijke mensen.
Wisdom of crowds

22. 22
 Share and search:
 Complete courses
 Module
 Specific items
 Share with:
 Institution
 Publicly

23. KlasCement werd op 11 mei 1998 gestart door
Hans De Four, leraar wiskunde, informatica en
fysica en een aantal van zijn leerlingen.
https://www.klascement.net/
Niets nieuws onder de zon …

24. En in Nederland …
https://www.wikiwijs.nl/

25. Een internationale beweging
Open Education Global (OEG) is a global, members based, non-profit
organization supporting the development and use of open education around the
https://www.oeglobal.org/

26. “Open onderwijs is echter niet beperkt tot
alleen open leermiddelen. Het maakt ook
gebruik van open technologieën die
samenwerkend, flexibel leren mogelijk
maken en het open delen van
onderwijspraktijken die docenten in staat
stellen te profiteren van de beste ideeën
van hun collega's.”
De KaapstadVerklaring
https://www.capetowndeclaration.org/

27. 27
https://cocos.education

28. Cities of learning
Gentlestudent.gent

29. Formeel, non-formeel, informeel leren
hackyourfuture.be

30. Open Pathways
• Visualisatie van een
leertraject
• Competenties
volgen andere
competenties op
• Keuze voor de
lerende
• Samenwerking met
(inter)nationale
partners mogelijk
• Formeel, informeel
en non-formeel
leren komen samen
30

31. 1. Improving the quality of learning materials through
peer review processes;
2. Reaping the benefits of contextualisation,
personalisation and localisation;
3. Emphasising openness and quality improvement;
4. Building capacity for the creation and use of OER as
part of the professional development of academic staff;
5. Serving the needs of particular student populations
such as those with special needs;
6. Optimising the deployment of institutional staff and
budgets;
7. Serving students in local languages;
8. Involving students in the selection and adaptation of
OER in order to engage them more actively in the
learning process; and
9. Using locally developed materials with due
acknowledgement.

32. ONZE ROL

33. • De wet op de openbare bibliotheken van
1921 had tot doel het “volk te verheffen”.
De eerste aanzet tot informeel en
levenslang leren.
• Doorheen de jaren verloor de traditionele
bibliotheek zijn leidersrol als informeel
kenniscentrum.
• Tijd om die te reclaimen!
WTF heeft Jules Destrée met Open Leermiddelen te maken?

34. https://documents.library.maastrichtuniversity.nl/open/4e48b06e-7d05-451f-9dce-bb7379031a4a

35. “Bibliotheken vormen dé plek in de
samenleving waar leven lang leren voor
iedereen mogelijk is. Zij zijn overal aanwezig en
leveren een bijdrage aan dit doel door:
• Laagdrempelige activiteiten en begeleiding
op het gebied van leesbevordering, digitale
vaardigheden en bestrijding van
laaggeletterdheid
• Een breed en gevarieerd informatieaanbod,
zowel fysiek als digitaal.
• Het ondersteunen van ‘open wetenschap’,
‘wetenschap voor iedereen’ (open access) en
het aansluiten bij ‘open educatie’.”
Fobid-verklaring (NL)

36. 36 |
“In a global economy impacted by accessible
information via the Internet, self-paced and
independent learning is rapidly becoming more
common and enhanced by the Open Educational
Resources and other aspects. The resourceful
librarian (…) becomes an essential partner in the
collaborative educational efforts of both instructor
and student. In order to better support OER projects,
librarians should develop further expertise in some
technologies and activities specific to educational digital
content (learning content package standards or
authoring tools), advocacy and OER implications.”
Alekh Karadia, 2015

37. Onderwijs en wetenschappelijke instellingen
• Faciliteren:
- Voorzien in een repository
- Curatie en aggregatie
 Metadatering
 Toewijzen Creative Commons
• Adviseren in:
- Auteursrecht en licenties
- Gebruik van standaarden
• Vormen in:
- Digitale vaardigheden en mediawijsheid
• Experimenteren:
- Voorzien in “sandboxes” om veilig te
• Stimuleren:
- Gebruik van creative commons
- Actief verbeteren en updaten van het
materiaal
Openbare bibliotheken
• Zijn de kennishubs in de lokale gemeenschap
• Vormen in:
- Digitale vaardigheden en mediawijsheid
• Faciliteren:
- Fysieke en digitale ruimte bieden voor
informeel leren
• Stimuleren:
- Het gebruik van open leermiddelen
stimuleren in het eigen werkgebied, zowel
door onderwijsinstellingen als door
individuen.
- Het laadrempelige aanbod kenbaar maken.

38. Maken we deze
twee mensen
gelukkig?

39. OpenKnowledgeBelgium.be