Presentatie AHD studiedag Leeszaalmedewerkers

1. WELKOM in Kazerne Dossin
AHD-studiedag Leeszaalmedewerkers Archief
AHD-studiedag Leeszaalmedewerkers Archief
19.09.22 |

2. |
DAGPROGRAMMA
10u00 Welkomstwoord - Veerle Vanden Daelen (Kazerne Dossin) & Intro
Bart Sas (SA Turnhout)
10u30 'Wat mag en wat mag niet in de leeszaal? Hoe als
archiefmedewerker het hoofd koel houden tussen conflicterende
regelgeving' - Marie Juliette Marinus (FelixArchief)
11u30 Koffiepauze
11u45 ‘Wat vind je waar? Een kort overzicht van het archieflandschap in
Vlaanderen.’ - Jelena Dobbels (FARO)
12u30 Lunch
13u15 'Een duik in enkele databanken. Waar sturen we
archiefonderzoekers heen voor antwoorden?' - Annelies Coenen
(Algemeen Rijksarchief) & Yvon Eikenaar (Archiefpunt)
14u45 Koffiepauze
15u00 Virtueel plaatsbezoek aan het depot Kazerne Dossin - Dorien
Styven (Kazerne Dossin)
16u00 Einde studiedag
AHD-studiedag Leeszaalmedewerkers Archief
19.09.22

3. |
SESSIE 1:
'Wat mag en wat mag niet in de leeszaal? Hoe
als archiefmedewerker het hoofd koel
houden tussen conflicterende regelgeving’
Marie Juliette Marinus (Felix Archief)
AHD-studiedag Leeszaalmedewerkers Archief
19.09.22

5. Wat mag en wat mag niet in
de leeszaal?
Hoe als archiefmedewerker het hoofd koel houden
tussen conflicterende regelgeving?

6. Kennismaking
Welke regels moet je volgen?
Vragen uit de praktijk
Voorbeelden
Hoe het hoofd koel houden
Agenda
1
2
3
4
5

7. Een paar vraagjes
Wie werkt voor
een
overheidsarchief
?
Wie heeft niet-
openbaar archief
in huis?
Wie verwerkt er
ook archief?
Wie heeft er al
een aanvraag in
het kader van
openbaarheid
van bestuur
behandeld?

8. Erfgoeddag:
jeugdbeweging
• Mag deze foto op de tentoonstelling
hangen?
GP#10594

9. Openbaarheid van
bestuur
Grondwet + Bestuursdecreet

10. Alles is openbaar behalve
• Geheimhoudingsverplichting
• Persoonlijke levenssfeer
• Geheim van de beraadslaging
• Strafvordering en tucht
• Vrijwillig en vertrouwelijk
• Economisch belang van overheid
• Openbare orde en veiligheid
• Vertrouwelijke relaties
• Rechtspleging

11. Altijd belangen afwegen bij:
Milieu-
informatie
Meer dan 10 jaar oud

12. Waarop letten als leeszaalmedewerker?
Elke vraag registreren Nooit mondeling
weigeren
Inzage ≠ afschrift

13. Algemene Verordening
Gegevensbescherming of
GDPR
Europese wetgeving en Vlaams Decreet

14. Wat is een persoonsgegeven?
• Naam
• Foto
• Telefoonnummer
• Mailadres
• Bankrekeningnummer
• Rijksregisternummer
• Video- of audio-opname
Gewone persoonsgegevens Gevoelige persoonsgegevens
• gezondheidsgegevens
• Gerechtelijke gegevens
• Psychische gegevens
• Fysieke gegevens
• Biometrische gegevens
• Religie en levensbeschouwingen
• Politieke overtuiging
• Lidmaatschap van vakbonden
• Ras of etniciteit
• Seksuele voorkeur of gedrag
• Kinderen onder 13 jaar
• Kwetsbare groepen

15. • Registreer enkel de gegevens die je
echt nodig hebt voor je werking.
• GDPR geldt niet voor:
• Overledenen
• Organisaties of verenigingen
• Huishoudelijke sfeer
• Gevoelige persoonsgegevens =
alarmbel
Etienne Girardet
Wat onthoud ik ervan?

16. Portretrecht
Wetboek economisch recht

17. Portretrecht of recht op afbeelding
Wat? Wanneer? Hoe lang? Toestemming
• Elke weergave
die kan leiden
naar 1 individu
• Opname
• Bewaring
• Elk gebruik
• Tot 20 jaar na
overlijden
• Minderjarigen
2 maal
• Stilzwijgend?
Publieke pers.
• Enkel ivm hun
publieke
activiteit

18. Is dit een openbaar document en
waarom?
• Portretrecht: pas openbaar in 2043
• Persoonlijke gegevens: pas openbaar na overlijden alle
vernoemde personen

19. Auteursrecht
Europese wetgeving en Wetboek economisch recht

20. Auteursrecht in de leeszaal
Wat? Waar wel? Hoe lang? Toestemming
• Originele
creaties van
de geest, dus
artistiek werk
• Binnen de
muren
• Op “terminals”
• Privékopie
• Onderwijs
• Onderzoek
• Tot 70 jaar na
overlijden
• Betrokkene(n)
• Beheersvenno
otschap

21. Bevolkingsregisters en Burgerlijke stand
Bijzondere regels mbt tot hun openbaarheid

22. Handvest van de grondrechten van de Europese Unie

23. Bijzondere bezoekers
De betrokkene of
zijn
vertegenwoordig
er
Wetenschappelij
k onderzoeker
Politie / Audit Gemeenteraads-
leden

24. Voorbeelden uit de praktijk

25. Kleuterschool Hamme 1996 gepubliceerd in de Gazet van Antwerpen

26. 7de jaar Technisch Instituut Borgerhout in 1991

29. Vergunningsdossiers
• Tijdens de procedure
• Na de procedure

30. Stamkaarten jongensweeshuis
• Zeker overleden
• Rekening houden met menselijke waardigheid?
Overleden
Menselijke waardigheid?

31. Hoe het hoofd koel houden?
Menselijke
waardigheid
aangetast?
Bevolkingsregist
er of burgerlijke
stand?
Persoonsgegeve
ns of
portretrechten?
Andere
uitzonderingen?
Auteursrecht

32. Je medestanders
• Juridische dienst van je organisatie
• Beroepsinstantie inzake openbaarheid van bestuur.
Lees haar beslissingen eens na!

33. Marie Juliette Marinus
www.felixarchief.be

34. |
SESSIE 2:
‘Wat vind je waar? Een kort overzicht van
het archieflandschap in Vlaanderen.’
Jelena Dobbels (FARO)
AHD-studiedag Leeszaalmedewerkers Archief
19.09.22

35. Wat vind je waar?
Een kort overzicht van het
archieflandschap in Vlaanderen
AHD-studiedag
Leeszaalmedewerker Archief
19 september 2023 – Kazerne Dossin

36. Overzicht
> Welke verschillende soorten archiefinstellingen zijn er?
> Welke archieven zijn daar te vinden?
Doel?
> Contextualiseren eigen archiefinstelling
> Doorverwijzen leeszaalbezoekers

37. In welke
archiefinstelling
werken jullie?
Publiekrechtelijk archief
Privaatrechtelijk archief
Depot Letterenhuis

38. Publiekrechtelijke archieven

39. Rijksarchief
> Algemeen Rijksarchief + Rijksarchief in de Provinciën
> Federaal niveau
> Wetenschappelijke instelling
> Wat vind je er?
• statisch archief overheid (meer dan 30 jaar oud)
• ook particuliere archieven

40. Rijksarchief
> Algemeen Rijksarchief
• archieven centrale instellingen van Bourgondische, Spaanse
en Oostenrijkse Nederlanden, aantal overheidsorganen
Franse periode en periode Koninkrijk der Nederlanden
• archieven van ministeries, rechtbanken en
andere centrale Belgische instellingen
• particuliere archieven
(adellijke families, politici, bedrijven, …)

41. Rijksarchief
> Rijksarchief in de provinciën
• archieven van notarissen
• archieven van provincies
• archieven van buitendiensten van ministeries van Financiën
en Justitie
• gedeponeerde gemeentearchieven
• in bewaring gegeven parochiearchieven
• Ancien Régime archieven van schepenbanken, leenhoven,
kerkelijke instellingen
• bedrijfs- en familiearchieven

42. Rijksarchief

43. Gewesten en
gemeenschappen
> Vlaamse gemeenschap
• 11 van 13 beleidsdomeinen
archivarissen in dienst
• coördinerende
Archiefdienst/Facilitair
Bedrijf
• archiefdepot Vlaamse
overheid Vilvoorde
> Archief Vlaams parlement
• Werking parlement (goedkeuring
decreten, bewijsstukken
verkiezingen)
• Uitgebreid persarchief leden
• Niels Plas, ‘Archief in een
bunker. 50 jaar Vlaams
Parlement’, faro, 14 (2021) 3,
28-30.
Archief Vlaams Parlement

44. Provincies
> Meestal archivaris in dienst
> Provincies creëren soms
tussenarchief
> Andere provincies bouwen
echte archiefdienst uit
• Provinciaal Archief West-
Vlaanderen
• Overheidsarchief over
provincie
• Particuliere archieven
(collectieprofiel)
Provinciaal Archief West-Vlaanderen

45. Gemeente- en
stadsarchieven
> Stadsarchieven (rijke
traditie archiefdienst)
• Stedelijke instellingen
en diensten
• OCMW en voorlopers
• Particuliere archieven
(personen, families,
bedrijven,
verenigingen)
belangrijk geschiedenis
stad
Stadsarchief Ieper

46. Gemeente- en stadsarchieven
> Gemeentearchieven
• 1957 veel overgedragen Rijksarchief
• + gemeentefusies 1976
• Recent: evolutie decentralisering
- Archief meer zelf beheren
- Kan ook bovenlokaal via
intergemeentelijke archiefdiensten

47. Doorverwijzen overheidsarchieven?
> Publiekrechtelijke archiefinstellingen
• Geografische afbakening?
• Tijdsafbakening?
> Publiekrechtelijke archiefinstellingen
> Privaatrechtelijke archiefinstellingen
Doorverwijzen private archieven?

48. Privaatrechtelijke archieven

49. Privaatrechtelijke archieven
> Collectieprofiel
• Thematisch
• Tijdsafbakening
• Geografisch
> Jaren 1970-80:°’kleurarchieven’ KADOC, Amsab-ISG, Liberas, ADVN
• archief en documentatie ideologische beweging/zuil
• persoonsarchieven, archieven intermediaire organisaties
• collectieprofiel intussen verbreed

50. Privaatrechtelijke archieven
> Andere ‘grote’ privaatrechtelijke archieven
> Ook privaatrechtelijk archief in bibliotheken, musea, bij
particulieren, bedrijven, …

51. Privaatrechtelijke archieven
> Archiefbank
• centrale databank voor privéarchieven in Vlaanderen en Brussel

52. Privaatrechtelijke archieven
> ODIS
• Onderzoekssteunpunt en Databank Intermediaire Structuren in
Vlaanderen 19de-20ste eeuw

53. Culturele archiefinstellingen

54. Vragen?
Jelena Dobbels
Adviseur archieven en
erfgoedbibliotheken
Jelena.Dobbels@faro.be
T +32 2 213 10 65

55. |
SESSIE 3:
'Een duik in enkele databanken. Waar
sturen we archiefonderzoekers heen
voor antwoorden?’
Annelies Coenen (Algemeen Rijksarchief)
AHD-studiedag Leeszaalmedewerkers Archief
19.09.23

56. Zoeken in het Rijksarchief
ANNELIES COENEN

57. Wie zijn we ?
Eén van de tien instellingen, die deel uitmaken
van de Programmatorische Overheidsdienst
Wetenshapsbeleid (Belspo)
Bestaat uit het Algemeen Rijksarchief te Brussel
en 19 Rijksarchieven verspreid over heel het
land

58. Wat doen we ?
Publiekrechtelijke archieven
Hoven en rechtbanken, overheid en notarissen
(ouder dan 30 jaar)
Privaatrechtelijke archieven
Kerkelijke instellingen, particuliere personen en
families,
bedrijfs- en verenigingsarchieven
Ancien Régime en Hedendaagse periode
• Verwerven en bewaren
Voor een totaal van 385 kilometer

59. Wat doen we ? Toegankelijk maken via
archievenoverzichten, inventarissen
en gidsen, institutionele studies,…
(papier of digitaal)
Bescherming van de privacy en van
het document!
Twintig studiezalen voor een ruim en
gevarieerd publiek
Rechtstreekse dienstverlening via het
internet is één van de prioriteiten
• Verwerven en bewaren
• Ordenen en inventariseren

60. Wat doen we ?
• Verwerven en bewaren
• Ordenen en inventariseren
• Toezicht en advies
Opstellen van richtlijnen en
aanbevelingen
Raadgever voor de bouw en
de inrichting van
archiefbewaarplaatsen en
voor de organisatie van het
archiefbeheer binnen een
overheidsbestuur
Organisatie van cursussen
voor ambtenaren
Uitvoeren van
controlebezoeken
Toezicht uitoefenen
op de goede bewaring
van de archieven, die
door een overheid tot
stand werden
gebracht en beheerd

61. En dan komt een lezer
de leeszaal binnen…

62. Waar kan ik de
geschiedenis van
mijn huis
terugvinden?
Hoe begin ik
aan mijn
stamboom?
Welke bronnen kan
ik raadplegen om
meer te weten over
de arbeidsmigratie
in het Waasland?
Help! Ik zoek info
over de
schuttersgilde van
Gavere. Hebben
jullie iets?
Bewaren jullie
archief over de
heksenvervolgingen
?

63. Aan de slag
met het
archief
385 KILOMETER INFO
ZOEKEN NAAR EEN SPELD IN EEN
HOOIBERG???

64. Oplossing van
het probleem ?
SEARCH.ARCH.BE

66. Zoeken in de bibliotheek
Als een lezer op zoek is naar context, meer info over een bepaald onderwerp
De bibliotheken van de verschillende Rijksarchieven tellen samen ongeveer 500.000 volumes
De hoofdthema’s zijn
• Geschiedenis van België en de vroegere staatkundige entiteiten
• Archivistiek
• Publicaties over de voormalige kolonie Congo en het mandaatgebied Ruanda-Urundi
• Publicaties van het Rijksarchief (inventarissen, gidsen en zoekwijzers,…)
Enkel raadplegen, niet uitlenen!

70. Zoeken naar personen
Volledig de verdienste van de honderden vrijwilligers van de afgelopen
jaren
Archiefdocumenten worden op systematisch wijze geanalyseerd:
◦ Omschrijving van de akte = type, inhoud, datering en plaats
◦ Omschrijving van de inhoud van de akte = informatie over de vermelde
personen
118 vrijwilligersprojecten, goed voor 13.389.223 geanalyseerde akten en
42.314.018 personen

71. Zoeken naar personen
Welke documenten worden geanalyseerd?
◦ Overgrote meerderheid = genealogische bronnen > PR en BS
◦ Ook notarisakten, bouwaanvragen, staten van goed en
erfenisaangiften, schepenakten, militiedossiers en
gevangenisregisters, bidprentjes en rouwbrieven,…
◦ Privacy = geen gegevens na 1923, tenzij elders gepubliceerd
Welke regio’s? Welke gemeenten?
◦ Informatie met betrekking tot alle Belgische gemeenten en zelfs
buitenlandse
◦ Sterk verschillend van regio tot regio

72. Zoeken naar
personen
Ideaal om als hulpmiddel bij genealogisch
onderzoek te gebruiken!
Maar…
!!! VERGEET DE BRONNEN NIET !!!
De analyses zijn niet perfect en er kunnen
altijd fouten in geslopen zijn!

73. Zoeken naar
personen
Drie mogelijkheden om te zoeken
 Vrij zoeken
 Specifiek zoeken (eerste en tweede persoon)
 Akten zoeken

74. Resultatenlijst
Mogelijkheid om de zoekopdracht te
verfijnen door nog extra zoekcriteria
toe te voegen
Mogelijkheid om de resultaten op
verschillende parameters te ordenen

75. Een transcriptie, maar niet de
originele akte!
GENEALOGIE.ARCH.BE

76. Genealogische
bronnen
Ga op zoek in de bijna 40 miljoen
gedigitaliseerde pagina’s van de
parochieregisters en burgerlijke
stand
WORK IN PROGRESS

79. Zoeken naar archiefvormers
Archiefvormer = een persoon, groep van personen of organisatie, die archiefbescheiden hebben
ontvangen of opgemaakt
◦ NIET = personen of instellingen die in de archiefstukken vermeld worden
Informatie over 35.098 archiefvormers
◦ Beschikbare informatie zeer verschillend
◦ Naam, periode en vestigingsplaats
◦ Gedetailleerde informatie over geschiedenis, archieven en bewaarplaats,…

80. Zoeken naar archiefvormers
Eenvoudig zoeken via een vrij
zoekveld
Uitgebreid zoeken via
◦ Periode (van … tot …)
◦ Naam
◦ Plaats
◦ Rubriek

81. Resultatenlijst

82. Zoeken naar
archiefvormers
Contextualisering van de archiefvormer
• Geschiedenis, biografie of
genealogie
• Bewaarde archiefbestanden, zowel
in het Rijksarchief als in een andere
instelling (archief, bibliotheek of
museum)
• Bibliografische verwijzingen
Archief bewaard in het Rijksarchief = Link
naar de inventaris

84. Zoeken naar archieven
“Inventaris van de
inventarissen”
Overzicht van alle
archiefbestanden
bewaard in één van
de Rijksarchieven
Basisgegevens van het
archiefbestand (niet
geïnventariseerd archief of
nog geen digitale inventaris)
Volledige inventaris inclusief
gedetailleerde, hiërarchische
beschrijvingen van de
archiefbestanddelen
OPGELET
Geen zoekopdracht in
de inhoud van de
archiefstukken, maar
in de beschrijving van
de documenten!
Toegang tot de
gedigitaliseerde
bronnen

85. GROOTSTE
STRUIKELBLO
K
De omzetting van een
historische naar een
archivistische
onderzoeksvraag

86. Welke bronnen moeten
er geraadpleegd worden
om een antwoord op de
vraag te krijgen?
Wie heeft deze
documenten gemaakt?
Waar kunnen die
archieven geconsulteerd
worden?

87. Help! Ik zoek info
over de
schuttersgilde van
Gavere. Hebben
jullie iets?
Archiefvormer wordt in de vraag vermeld, namelijk
Schuttersgilde van Gavere
Opzoeken of deze archiefvormer documenten
geproduceerd heeft en of deze bewaard zijn

88. Heel open vraag
Geen archiefvormer vermeld
Opzoeken welke bronnen er interessant kunnen zijn door na
te denken welke instanties over het onderwerp documenten
hebben opgesteld
De kennis over de instellingen speelt hier dus een
belangrijke rol en vooral wat waren hun taken en
bevoegdheden en welke documenten vormen hiervan de
neerslag!
Zonder deze info wordt het heel moeilijk om archieven terug
te vinden!
Ontleden van onderzoeksvraag
Welke bronnen kan
ik raadplegen om
meer te weten over
de arbeidsmigratie in
het Waasland?

89. DE PROEF OP DE SOM NEMEN…
Arbeid + Migratie + Waasland
◦ Archief van de overheidsdiensten Economie, Werk, Asiel en Migratie,
Vreemdelingenzaken,…
◦ Archief van de provincie Oost-Vlaanderen of eventueel gemeenten in het Waasland
Statistische bronnen
◦ Archief van het Nationaal Instituut van de Statistiek
Sectoren
◦ Bedrijfsarchieven
Welke bronnen kan
ik raadplegen om
meer te weten over
de arbeidsmigratie in
het Waasland?

92. Maar einde verhaal…

95. Eind 2023

96. Nog vragen…

97. |
SESSIE 3:
'Een duik in enkele databanken. Waar
sturen we archiefonderzoekers heen
voor antwoorden?’
Yvon Eikenaar (Archiefpunt)
AHD-studiedag Leeszaalmedewerkers Archief
19.09.23

98. Zoeken in
databanken van
privaat erfgoed
19 september 2023

99. Agenda 1. Voorstellen
2. Archiefpunt/Archiefbank
3. Andere databanken
4. Tips bij zelf zoeken

100. Even kennismaken…
• Yvon Eikenaar
• Archiefpunt ?!

101. f

102. Archiefpunt 1. Verzamelt informatie over
privearchieven en –collecties
op een plek
 Archiefbank
2. Herbestemt
3. Geeft advies
 Mail, vormingen, toolbox

103. Archiefbank
• Meest volledige overzicht
• 23884 Fiches:
a) Personen
b) Archieven
c) Archiefbewaarplaatsen
• Niet op stukniveau
• Iedereen kan inloggen/aanpassen
• Interne/externe links
• www.Archiefpunt.be

104. Work in
progress • Nieuwe website
 Feedback is welkom!
 aanvullen en opschonen
• Zelfstandige organisatie
• Nieuw team

105. Partners
• ADVN
• AMSAB-ISG
• AMVB
• CAVA
• KADOC
• Letterenhuis
• Liberas
• Vlaams
Architectuurinstituut
• Rijksarchief
• ???

106. Andere
databanken

107. ODIS
• Databank van:
• personen;
• organisaties;
• gebeurtenissen;
• gebouwen,
www.odis.be

108. CoDE-x (Histories)
• onderzoeksdata van
erfgoedvrijwilligers
• overzichten van
krantenartikelen
• tabellen van geboorteaktes
• https://histories.be/aanbod/databa
nken/code-x/

109. Meemoo
- www.hetarchief.be
- www.artinflanders.be
- www.kenjedrager.be
- https:/onderwijs.hetarchief.be/

110. Zelf zoeken

111. Thematisch:
• Databanken van de (grote) archieven
Lokaal
• Beeldbanken van de erfgoedcellen (27)
• https://www.kempenserfgoed.be/
• Stadsarchieven
• https://stadsarchief.mechelen.be/de-regionale-beeldbank
• Heemkundige Kringen (+/- 400 in
Vlaanderen)
• Musea (+/- 1.054 in België)
Geen
hits?

112. Ging dit te snel?
• Bekijk het toolbox-item ‘Zoeken in
Archieven’
• https://archiefpunt.be/toolbox/overzic
ht-van-de-grootste-archieven

113. Vragen?
Contacteer mij!
… ik contacteer jullie

114. Voorbeeldvragen

115. Vraag #1
Waar vind je promotieteksten van ACW voor de
gemeenteraadsverkiezingen van 1967 in Knokke-Heist?

116. Vraag #1
Waar vind je promotieteksten van ACW voor de
gemeenteraadsverkiezingen van 1967 in Knokke-Heist?
• KADOC
• Geschied- en Heemkundige kring Sint-Guthago
• https://archiefpunt.be/raadplegen

117. Vraag #2
Waar vind je info over de zeppelin die in 1915
neerstortte in Gent?

118. Vraag #2
Waar vind je info over de zeppelin die in 1915 neerstortte in
Gent?
• Flanders Fields Museum
• CegeSoma
• DSMG
• https://archiefpunt.be/raadplegen

119. Q&A

120. Merci!

121. |
SESSIE 4:
Virtueel plaatsbezoek aan het depot
Kazerne Dossin
Dorien Styven (Kazerne Dossin)
AHD-studiedag Leeszaalmedewerkers Archief
19.09.23