เคมี

1. 1
มวลอะตอม มวลโมเลกุล มวลไอออน
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
รายวิชา เคมีเพิ่มเติม 1 ( ว 30221)
โรงเรียนเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรีนครินทร์ กาญจนบุรี
โดยครูสุกัญญา นาคอ้น

2. 2
อะตอม โมเลกุล และไอออน
Atoms Molecules and Ions
อะตอม (Atom) คือ หน่วยพื้นฐานของธาตุที่เข้าทาปฏิกิริยาเคมี
ชนิดของอนุภาค ประจุ มวล (g)
โปรตอน (proton, p)
นิวตรอน (neutron,n)
อิเล็กตรอน (electron,e- )
+
0
-
1.67  10 –24 g = 1 amu
1.67  10 –24 g = 1 amu
9.11  10 –28 g = 0.00055 amu

3. 3
สัญลักษณ์ของธาตุ (Atomic symbol)
A
Z X สัญลักษณ์ธาตุเลขมวล
เลขอะตอม
ไอโซโทป (Isotope) คือ อะตอมที่มีเลขอะตอมเท่ากันแต่มีเลขมวลต่างกัน เช่น
ไฮโดรเจน ดิวทีเรียม ทริเทียม
H H H1 1 1
1 2 3
ตัวอย่าง จงเติมคาตอบที่ถูกต้องในช่องว่าง
56 2+Fe26สัญลักษณ์
โปรตอน 5 79 86
นิวตรอน 6 16 117 136
อิเล็กตรอน 5 18 79
ประจุสุทธิ 3- 0

4. 4
เลขอะตอม (Atomic number, Z) คือ จานวนโปรตอนในนิวเคลียสของแต่
ละอะตอมของธาตุ
Z = p
@ ในอะตอมที่ เป็นกลาง จานวนโปรตอนเท่ากับจานวนอิเล็กตรอน
@ ดังนั้นเลขอะตอมจึงบอกจานวนอิเล็กตรอนในอะตอมด้วย
p = e-
เลขมวล (Mass number, A) คือ ผลรวมของนิวตรอนและโปรตอนที่มีอยู่
ในนิวเคลียสของอะตอมของธาตุ
A = p + n
เลขมวล = จานวนโปรตอน + จานวนนิวตรอน
= เลขอะตอม + จานวนนิวตรอน

5. มวลอะตอม (Atomic mass)
คือ ตัวเลขที่ได้จากการเปรียบเทียบมวลของธาตุ 1 อะตอม
กับมวลของธาตุมาตรฐาน 1 อะตอม
มวลอะตอมของธาตุ
คือ มวลเปรียบเทียบที่บอกให้ทราบว่า 1 อะตอมของธาตุนั้น
หนักเป็นกี่เท่าของธาตุมาตรฐาน
ในรูปของหน่วยมวลอะตอม (atomic mass unit, amu) เช่น
= 1.00 amu = 12.00 amu
(เดิม) (ปัจจุบัน)
1
H 12
C
5

6. หน่วยมาตรฐาน : amu (atomic mass unit)
1 อะตอมของ C-12 (มี 6 โปรตอน และ 6 นิวตรอน) มีมวลอะตอม 12 amu
1 amu = 1/12 ของมวล C-12 1 อะตอม
= 1.66 x 10-24 g
มวลอะตอมของธาตุใดๆ จึงเป็นตัวเลขที่แสดงว่าธาตุนั้นๆ 1 อะตอม
มีมวลเป็นกี่เท่าของ 1/12 ของมวล C-12 1 อะตอม
มวลอะตอมของธาตุ = มวลของธาตุ 1 อะตอม
1/12 ของมวล C-12 1 อะตอม
6

7. ตัวอย่างโพแทสเซียม 1 อะตอมมีมวล 64.74x10-24 กรัม จะมีมวลอะตอม
เท่าไหร่
วิธีทา
มวลอะตอมของ K =มวลของ K 1 อะตอม
1.66x10-24
มวลอะตอมของ K =64.74x10-24 กรัม
1.66x10-24 กรัม
มวลอะตอมของ K = 39
โดยทั่วไปธาตุต่างๆมักมีหลายไอโซโทปในธรรมชาติ แต่ละ
ไอโซโทปจะมีมวลอะตอมไม่เท่ากัน
มวลอะตอมของธาตุ = มวลของธาตุ 1 อะตอม
1.66x10-24
7

8. 8
e.g. I หามวลอะตอมของกามะถัน เมื่อกามะถัน 1 อะตอม มีมวล
32 x 1.66 x 1024
ลองทาดู

9. 9
ลองทาดู
e.g.II ออกซิเจน มีมวลอะตอม 16.00 ธาตุ X จะมีมวลอะตอมเท่าใด
เมื่อธาตุ X 1 อะตอม มีมวล เป็น 4 เท่าของมวลอะตอมออกซิเจน 2
อะตอม

10. มวลอะตอมเฉลี่ย (Average atomic mass)
: นามวลอะตอมของธาตุที่มีหลายไอโซโทปมาหามวลอะตอมเฉลี่ย
มวลอะตอมเฉลี่ย =
(ปริมาณ%ของไอโซโทป×มวลของไอโซโทป)
100

=
(%ในธรรมชาติ×มวล)
100

10

11. 11
ตัวอย่าง ทองแดงเป็นโลหะที่มนุษย์รู้จักมาตั้งแต่สมัยโบราณใช้ทาสายไฟฟ้า
และเหรียญกษาปณ์ เป็นต้น มวลอะตอมของไอโซโทปที่เสถียร 2 ชนิด
ของทองแดง (69.09%) และ (30.91%) มีค่า 62.93
และ 64.9278 amu ตามลาดับ จงคานวณมวลอะตอมเฉลี่ยของทองแดง
63Cu29
65Cu29
มวลอะตอมเฉลี่ย =
(ปริมาณ%ของไอโซโทป×มวลของไอโซโทป)
100

=
(%ในธรรมชาติ×มวล)
100

มวลอะตอมเฉลี่ย =
= 63.55 amu
69.09×62.93 30.91×64.9278
+
100 100

12. 12
ตัวอย่าง มวลอะตอมของไอโซโทปที่เสถียร 2 ไอโซโทปของโบรอน คือ
(19.78 %) และ (80.22 %) มีค่า 10.0129 และ 11.0093 amu
ตามลาดับ จงคานวณมวลอะตอมเฉลี่ยของโบรอน
10B5
11B5
มวลอะตอมเฉลี่ย =
(ปริมาณ%ของไอโซโทป×มวลของไอโซโทป)
100

=
(%ในธรรมชาติ×มวล)
100

มวลอะตอมเฉลี่ย =
= 10.81 amu
19.78×10.0129 80.22×11.0093
+
100 100

13. 13
ลองทาดู
e.g. III จงหามวลอะตอมของอิริเดียม (Ir) จากข้อมูลต่อไปนี้

14. 14
ลองทาดู
e.g. IV ธาตุซิลิคอนที่พบในธรรมชาติ มี 3 ไอโซโทป มีมวลอะตอม
เท่ากับ 27.977 28.976 และ 29.974 คิดเป็นปริมาณร้อยละ 92.21
4.70 และ 3.09 ตามลาดับ จงหามวลอะตอมของ ธาตุ ซิลิคอน

15. 1/12 ของมวล C-12 1 อะตอม
น้าหนักโมเลกุล (Molecular Weight)
ใช้วิธีเปรียบเทียบกับมวลของธาตุมาตรฐาน C-12 เช่นเดียวกับมวลอะตอม
มวลโมเลกุลของสารใดๆ บอกให้ทราบว่า สารนั้น 1 โมเลกุลมีมวลเป็นกี่เท่า
ของ 1/12 ของมวล C-12 1 อะตอม
มวลโมเลกุล = มวลของสาร 1 โมเลกุล
15

16. 16
มวลโมเลกุล (Molecular mass)
: ผลบวกของมวลอะตอม (เป็น amu) ของอะตอมทั้งหมดในโมเลกุล
หรือ ผลบวกของ จานวนอะตอม X มวลอะตอม ของธาตุ
มวลโมเลกุลของ NO2 = (1  มวลอะตอมของ N) + (2  มวลอะตอมของ O)
= (1  14 amu) + (2  16 amu)
= 46 amu

17. มวลโมเลกุลของสาร หาได้จากผลบวกของมวลอะตอม
ของธาตุทั้งหมดในโมเลกุล
เช่น SO2 = 1 S + 2 O
= (1x 32) + (2 x 16 )
= 64
H2SO4 = 2 H + 1 S + 4 O
= (2 x 1) + (1 x 32) + (4 x 16)
= 98
CH3COOH = 2 C + 2 O + 4 H
= (2 x 12) + (2 x 16) + (4 x 1)
= 6017

18. 18
จงคานวณมวลโมเลกุลของสารประกอบต่อไปนี้
(H = 1, C = 12, N = 14, O = 16)
1) HNO3
= (1 x H) + (1 x N) + (3 x O) = (1 x 1) + (1 x 14) + (3 x 16) = 63 amu
2) C6H8O6
= (6x C) + (8 x H) + (6 x O) = (6 x 12) + (8 x 1) + (6 x 16) = 176 amu
3) H2O
= (2 x H) + (1 x O) = (2 x 1) + (1 x 16) = 18 amu
4) CH3COOH
= (2 x C) + (4 x H) + (2 x O) = (2 x 12) + (4 x 1) + (2 x 16) = 60 amu
5) C2H5OH = (2 x C) + (6 x H) + (1 x O) = (2 x 12) + (6 x 1) + (1 x 16) = 46 amu
ลองทาดู

19. 19
ไอออน (Ion) : อะตอมหรือกลุ่มของอะตอมที่มีการให้หรือรับอิเล็กตรอน
1. ไอออนบวก (Cation) คือ อะตอมหรือกลุ่มอะตอมที่มีการให้ e-
2. ไอออนลบ (Anion) คือ อะตอมหรือกลุ่มอะตอมที่มีการรับ e-
เช่น + + 2+ 2+ 3+ - - - -
Na K Mg Ca Al Cl Br I F
+ - 2- 2- 3-
4 3 4 3 4NH NO SO CO PO
มวลสูตร (Formula Mass)
สาหรับสารประกอบไอออนิก ผลบวกของมวลอะตอมในสูตรเคมี
คือ formula mass
เช่น formula mass ของ NaCl = 23 amu + 35.5 amu
= 58.5 amu

20. 20
ตัวอย่าง จงคานวณ formula mass ของสารต่อไปนี้
(H = 1, Li = 7, C = 12, N = 14, O = 16, Na = 23, P = 31, S = 32, Cl = 35.5, K = 39, Br = 80)
1) KBr = (1 x K) + (1 x Br) = (1 x 39) + (1 x 80)
= 119 amu
2) Na2SO4 = (2 x Na) + (1 x S) + (4 x O) = (2 x 23) + (1 x 32) + (4 x 16)
= 142 amu
3) Li2CO3 = (2 x Li) + (1 x C) + (3 x O) = (2 x 7) + (1 x 12) + (3 x 16)
= 74 amu
4) KH2PO4 = (1 x K) + (2 x H) + (1 x P) + (4 x O) = (1 x 39) + (2 x 1) +
(1 x 31) + (4 x 16) = 136 amu
5) NH4Cl = (1 x N) + (4 x H) + (1 x Cl) = (1 x14) + (4 x 1) + (1 x 35.5)
= 53.5 amu