PROJECT ΛΥΚΕΙΟ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ ΓΛΩΣΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ

2.  Διάλεκτος είναι όρος που
χρησιμοποιείται για να δηλώσει
είτε ένα τοπικό γλωσσικό ιδίωμα
σε αντιδιαστολή προς μια εθνική
γλώσσα είτε μία ομάδα τοπικών
ιδιωμάτων, τα οποία, πέρα από
παραλλαγές, σημαντικές σε
ορισμένες περιπτώσεις,
περιέχουν κοινά φωνητικά,
λεξιλογικά ή μορφολογικά-
συντακτικά χαρακτηριστικά.
Μπορεί ακόμα να υποδηλώνει
γενικότερα ένα μέλος μιας
γλωσσικής οικογένειας, που
προέρχεται από τη διάσπαση
μιας γλώσσας η οποία αρχικά
ήταν περισσότερο ή λιγότερο
ομοιογενής.

3.  Κοινωνική ομάδα είναι ένα σύνολο ανθρώπων που βρίσκονται σε αλληλοεπίδραση σε
μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ως προς την επίτευξη ενός σκοπού που τελικά καθορίζει και τον
τύπο της ένταξής τους σε μια συγκεκριμένη ομάδα.
 Τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν όλες τις κοινωνικές ομάδες:

4.  Οι κοινωνικές ομάδες μπορούν να διακριθούν, με βάση το μέγεθός τους σε μικρές ή μεγάλες
(χωριό - αθλητική ομάδα) με βάση την οργάνωσή τους σε ομάδες περισσότερο ή λιγότερο
οργανωμένες (σχολείο-παρέα), με βάση τη διάρκειά τους σε ομάδες μεγάλης διάρκειας ή
προσωρινές (οικογένεια - επιτροπή διαμαρτυρίας).
 Εκτός από αυτές τις διακρίσεις, οι ομάδες διακρίνονται σε ομάδες πρωτογενείς και δευτερογενείς
και σε ομάδες ανοικτές και κλειστές:

5.  Ευπαθείς ονομάζονται εκείνες οι ομάδες του πληθυσμού οι οποίες απειλούνται με κοινωνικό αποκλεισμό.
Λέγοντας κοινωνικό αποκλεισμό εννοούμε μια διαδικασία κατά την οποία ορισμένες κοινωνικές ομάδες
αποκλείονται από την αγορά εργασίας, την κοινωνική ζωή και άλλα κοινωνικά και δημόσια αγαθά.
 Μειονότητα χαρακτηρίζεται ομάδα ανθρώπων που εξ αιτίας των φυσικών ή πολιτιστικών χαρακτηριστικών τους
φέρονται να έχουν διαχωριστεί από τους άλλους ανθρώπους στη κοινωνία που διαβιούν, αντιμετωπιζόμενοι κατά
τρόπο διάφορο και άνισο που για αυτούς τους λόγους θεωρούν πως είναι αντικείμενα συλλογικής διάκρισης.
 Παραδείγματα:
Ορισμένες ομάδες που μπορούν να θεωρηθούν ως ευπαθείς είναι οι παρακάτω:
 Άτομα με ειδικές ανάγκες (κινητική, νοητική στέρηση).
 Μετανάστες, Παλιννοστούντες, Πρόσφυγες.
 Φυλακισμένοι, Αποφυλακισμένοι, Ανήλικοι Παραβάτες.
 Άτομα υπό απεξάρτηση ή απεξαρτηθέντα από ουσίες - Οροθετικοί.
 Άτομα απομακρυσμένων ορεινών και νησιωτικών περιοχών.
 Άτομα με Πολιτισμικές και Θρησκευτικές ιδιαιτερότητες.
 Αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών, ιδίως γυναίκες.
 Άνεργοι ηλικίας 45-64 ετών.

6.  Κάθε εθνική γλώσσα υπόκειται σε ευρεία διαφοροποίηση:
1)ατομική ή υφολογική (κάθε ομιλητής μιας γλώσσας διαφορετικά χρησιμοποιεί τη γλώσσα)
2)κοινωνική (οι ομιλητές συχνά διαφοροποιούνται κατά ηλικιακές, κοινωνικές, επαγγελματικές,
ιδεολογικές, συντεχνιακές κ.ά. ομάδες) και
3)γεωγραφική (οι ομιλητές διαφοροποιούνται κατά περιοχές της χώρας)
Με τον όρο διάλεκτος οι γλωσσολόγοι χαρακτηρίζουν τη γεωγραφική διαφοροποίηση ευρύτερων
περιοχών μιας χώρας, ιδίως αυτή που εμφανίζει έντονες αποκλίσεις από την κοινή γλώσσα σε
όλα τα επίπεδα: προφορά, γραμματικοσυντακτική δομή, λεξιλόγιο, και σε βαθμό που οι ομιλητές
της διαλέκτου να μη γίνονται εύκολα κατανοητοί από τους ομιλητές της γλώσσας . Ο όρος ιδίωμα
δηλώνει μικρότερη γλωσσική διαφοροποίηση, που δεν εμποδίζει την κατανόηση από τους
ομιλητές της κοινής γλώσσας. Μια διάλεκτος μπορεί να έχει περισσότερα από ένα ιδιώματα
 Αντίθετη προς τις διαλέκτους και τα ιδιώματα είναι η κοινόλεκτος (ενν. γλώσσα), δηλαδή η κοινή
γλώσσα που μιλιέται σε μια χώρα από όλους και διδάσκεται επίσημα στα σχολεία της χώρας.
Ως ιδιόλεκτος χαρακτηρίζεται από τους γλωσσολόγους ο τρόπος (γνώση και πράξη) με τον οποίο
χρησιμοποιεί ο καθένας τη γλώσσα.
 Ως κοινωνιόλεκτος χαρακτηρίζεται η διαφοροποιημένη χρήση της γλώσσας κατά κοινωνικές
ομάδες (ομιλία των νέων, των στρατιωτών, των φοιτητών, των πολιτικών νεολαιών, των
τοξικομανών, των κακοποιών, των πορνών, των ομοφυλόφιλων κ.τ.ό.).

7.  Εμείς θα ασχοληθούμε με τις διαλέκτους ή ακόμα καλύτερα τις κοινωνιολέκτους των
κοινωνικών ομάδων που εμφανίζονται στην χώρα μας. Θα δώσουμε απαντήσεις σε
ερωτήματα όπως:γιατί οι κοινωνικές ομάδες χρησιμοποιούν τις διαλέκτους, τι
εξυπηρετούν ,πια τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματά τους; κ.α.
 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ
Μειονότητ
ες-
Περιθώριο
ναρκο
μανείς
Εξαρτη
μένοι
Ομοφυ
λόφιλοι
Μετανά
στες-
Πρόσφυ
γες
Θρησκ
εία
Αθλ
ητισ
μός
Μου
σικο
ί
Εκπαίδευση-
Μαθητές
Πολιτι
κοί
Στρατι
ωτικοί
Γιατροί
Επάγγε
λμα
ΕΥΠΑ
ΘΕΙΣ
Ανά
πηρ
οι
Άστ
εγοι
Ανήλικ
οι
παραβ
άτες
Άρρ
ωστ
οι

8. Ομοφυλόφιλοι Τα καλιαρντά: είναι μία αργκό των ομοφυλοφίλων.
Πρωτοεμφανίστηκαν στη δεκαετία του 1940 και δημιουργήθηκαν από την ανάγκη
των ομοφυλόφιλων για έναν κώδικα επικοινωνίας μεταξύ τους, χωρίς να τους
αντιλαμβάνεται το εχθρικό περιβάλλον, που τότε επικρατούσε. Τα καλιαρντά
αναπτύχθηκαν με τα χρόνια, απέκτησαν ελληνικές καταλήξεις και επηρεάστηκαν
από την τουρκική, γαλλική και ιταλική γλώσσα καθώς και από τη ρομανί.
Τα καλιαρντά διακρίνονται σε δύο επίπεδα: στα απλά καλιαρντά που είναι πιο
διαδεδομένα, και στα ντούρα καλιαρντά που έχουν πολλά στοιχεία
της καθαρεύουσας.
Παραδείγματα:
Αβέλω νάψες – μιλώ
Κέντα - φωτιά
Λατσολίθαρο -διαμάντι
Σιδεροπυρούω - αναπτήρας

9.  Εξαρτημένοι Οι άνθρωποι αυτοί (ναρκομανείς,αλκολικοί,άνθρωποι του
τζόγου κτλ.)με το πέρασμα των χρόνων έχουν δημιουργήσει δικές τους διαλέκτους .
 Λόγοι δημιουργίας των διαλέκτων αυτών είναι:
 Ο τελικός στόχος των ομάδων αυτών είναι να συνεχίσουν το ταξίδι του εθισμού τους
και αθτό το καταφέρνουν εν μέρει μέσα από τις διαλέκτους τους καθώς αυτές
επιτυγχάνουν την εύκολη εύρεση οποιασδήποτε μορφής «δόσης» τους.
Αποφεύγουν τους
άλλους
ανθρώπους
Επικοινωνούν
ελεύθερα χωρίς
να τους
καταλαβαίνουν
Αποφεύγουν τις
νομικές
επιπτώσεις
Ελεύθερη
έκφραση χωρίς
ηθικούς
περιορισμούς

10.  Μουσικοί : Αν σκέφτεστε τη γλώσσα ως τρόπος να μοιραστούν οι πληροφορίες που
με τέτοιο τρόπο ώστε πολλοί άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν, κατόπιν ναι, η
μουσική είναι μια γλώσσα. Δηλαδή η γραπτή μουσική είναι μια γλώσσα ,οι
πραγματικοί ήχοι της μουσικής είναι καθαρώς καλλιτεχνικοί και αφηρημένοι. Η
μουσική σημείωση μπορεί να θεωρηθεί ως πολύ γλώσσα της μουσικής όπως τα
μαθηματικά μπορούν να θεωρηθούν γλώσσα της επιστήμης.
 Αν καταγράφετε τη μουσική χρησιμοποιώντας την πρότυπη μουσική σημείωση - με
τις σανίδες, χρονικές υπογραφές, βασικές υπογραφές, clefs, δυναμική, και όλα αυτά
- οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο μπορούν αμέσως να καταλάβουν «το στοιχείο
σας,» που, όπως τα μαθηματικά, είναι ουσιαστικά ένα σύνολο οδηγιών.
 Αιτίες δημιουργίας της μουσικής διαλέκτου:
Άμεση κατανόηση
των μουσικών
κομματιών
Διαφοροποίηση
από τις άλλες
κοινωνικές ομάδες

11.  Αθλητές: χρησιμοποιούν μια διαφορετική κοινωνική διάλεκτο . Οι αθλητικοί ορισμοί
που έχουν καθώς και κάποιες συγκεκριμένες κινήσεις με τα χέρια τους που κάνουν
σε διάφορα αθλήματα υποδεικνύουν πως έχει αναπτυχθεί μια βασική διάλεκτος στον
αθλητισμό με επιμέρους κοινωνικά ιδιώματα στα αθλήματά τους.
Παραδείγματα :
ποδόσφαιρο και μπάσκετ χρησιμοποιούνται κάποιες κινήσεις με τα
χέρια που συμβολίζουν λέξεις ή προτάσεις.
Η διάλεκτος αυτή δημιουργήθηκε για λόγους αμεσότητας και ευκολίας καθώς και για
λόγους αλλαγής του ρυθμού του παιχνιδιού.

12.  Εκκλησία : σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία χρησιμοποιεί την καθαρεύουσα ως
πρότυπη γλώσσα. Βέβαια η καθαρεύουσα δεν είναι μια διάλεκτος αλλά πλέον καθώς
δεν χρησιμοποιείτε από την ελληνική κοινωνία και την χρησιμοποιεί μόνο η Εκκλησία
μας έχει μετατραπεί σε κοινωνική διάλεκτο ολόκληρης της Εκκλησίας μας και της
Ορθόδοξης θρησκείας μας.
 Ο λόγος χρήσης της καθαρεύουσας από την Εκκλησία είναι πως η Ορθόδοξη
Εκκλησία έμεινε προσκολλημένη –κατά τρόπο οπισθοδρομικό- στην παλαιά Ελλάδα
με αποτέλεσμα να διατηρήσει και την καθαρεύουσα.

13.  Στρατός : Ο στρατός είναι μια κλειστή κοινωνία, η οποία διαθέτει δικές της
συνήθειες, κανόνες και χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Όπως κάθε κλειστή κοινωνία,
έτσι και ο στρατός κάθε χώρας έχει αναπτύξει με την πάροδο του χρόνου μια
συγκεκριμένη ορολογία. Επειδή γλώσσα και κοινωνία συνδέονται στενά, η
επικοινωνία των στρατευμένων φέρνει στο φως πολλά χαρακτηριστικά της κοινωνίας
και του τρόπου διαβίωσής τους και αντιστρόφως η μελέτη των γνωρισμάτων της
στρατιωτικής ζωής αποτελεί
αστείρευτη πηγή πληροφόρησης για τη στρατιωτική ορολογία. Απόρροια αυτού είναι
η δημιουργία της «στρατιωτικής αργκό» όπως ονομάζεται.
Παραδείγματα:
Αγγαρειομάχος: ο φαντάρος που τον στέλνουν συνεχώς για αγγαρείες.
Γιωτάς: ο οπλίτης σωματικής ικανότητας Ι3 ή Ι4 και γενικά μειωτική προσφώνη ση
του ανίκανου φαντάρου.
Καραβανάς: ο βαθμοφόρος αξιωματικός.

14.  Πολιτικοί :Αλαμπουρνέζικα μιλούν σήμερα σχεδόν το σύνολο του πολιτικού
προσωπικού της χώρας, δηλαδή χωρίς κανένα νόημα, ακαταλαβίστικα. Ας πούμε
‘’σώζω’’ ή ‘’καταδικάζω’’ έχουν το ίδιο νόημα. ‘’Επαναδιαπραγματεύομαι’’ ή ‘’σιωπώ’’
το ίδιο αποτέλεσμα. ‘’Υπερηφάνεια ή ‘’Υποτέλεια’’ με οσφυοκαμψία.
 Μπορεί η παραπάνω θεωρία να αγγίζει τα όρια του αστείου αλλά σίγουρα η πολιτική
διάλεκτος χαρακτηρίζεται από ασάφει,ανακρίβεια,στομφώδες λόγους χωρίς κανένα
νόημα (αερολογίες) και από ψεύτικες υποσχέσεις.
 Οι πολιτικοί ανέπτυξαν αυτή την πολιτική διάλεκτο για να ελκύουν τον λαό χωρίς την
επίτευξη όμως των υποσχέσεων τους μέσω των λόγων τους.

16.  Γιατροί : Διαμέσου του επαγγέλματος τους και των σπουδών τους οι γιατροί έχουν
αναπτύξει μία διαφορετική διάλεκτο επικοινωνίας που τηνχρησιμοποιούν κυρίως
κατά την διάρκεια του επαγγέλματος τους και των ωρών εργασίας τους. Η διάλεκτος
αυτή βασίζεται στην ορολογία της ιατρικής επιστήμης.
 Φυσικά οι λόγοι δημιουργίας τους είναι καθαρά επαγγελματικοί και επιστημονικοί.
 Υπάρχουν και άλλα επαγγέλματα με χαρακτηριστικές διαλέκτους όπως : οδηγοί
φορτηγών που έχουν μία δική τους διάλεκτο που βασίζεται στην αργκό και στελέχη
μεγάλων επιχειρήσεων ,ωστόσο οι διάλεκτοι αυτή είναι συνηθισμένοι

17.  Κρατούμενοι-Ενήλικοι/Ανήλικοι Παραβάτες: Διάλεκτος φυλακής: Η χρήση
συγκεκριμένου κώδικα επικοινωνίας εντός της φυλακής είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του
θεσμού αυτού. Έτσι, η διάλεκτος της φυλακής περιλαμβάνει όχι μόνο λέξεις και φράσεις , δηλαδή
διαλεκτικά στοιχεία, αλλά και χειρονομίες, που επιτρέπουν την διευκόλυνση της επικοινωνίας
μεταξύ των κρατουμένων . Τα παραπάνω είναι ενδεικτικά στοιχεία της «υποκουλτούρας της
φυλακής», η οποία αντανακλά τις ιδιαιτερότητες των σχέσεων που αναπτύσσονται στο
εσωτερικό της.
 Η πρώτη αφορά το γεγονός ότι πλέον όταν μιλάμε για γλώσσα της φυλακής οφείλουμε να την
διακρίνουμε σε δύο «παρακλάδια»: πρώτον, την αργκό που χρησιμοποιείται σε καθημερινή
βάση και σε μεγάλο βαθμό ελεύθερα μεταξύ των τροφίμων ακόμα και ενώπιον των
σωφρονιστικών υπαλλήλων προς τους οποίους νιώθουν μεγαλύτερη οικειότητα, σε σημείο που
οι τελευταίοι «δανείζονται» ορισμένες από τις εκφράσεις αυτής της γλώσσας, είτε για να
επικοινωνήσουν πιο αποτελεσματικά με τους εγκλείστους είτε από συνήθεια γιατί τις ακούνε
συνέχεια.
 Παραδείγματα: από το γλωσσάριο των κρατουμένων, τα οποία επιβεβαιώνουν το παραπάνω: IQ
μηδέν, gran λαμόγιο, ακατοίκητος, βέρι, έκαψα κύτταρα, έφαγα πακέτο, κολλημένος, λούγκρα/
λουμπίνα, με έκανες ρόμπα, μου ήρθε φλασιά, τα είδα όλα, τα έχω πάρει άσχημα. Σημειώνεται
ότι αυτές οι λέξεις και φράσεις χρησιμοποιούνται, κατά κανόνα, με την ίδια σημασία εντός και
εκτός σωφρονιστικού καταστήματος.

18.  Μάγκες : Στην Ελλάδα διαθέτουμε την κουτσαβάκικη αργκό, που βασίζεται στην αναπλιώτικη
ντοπιολαλιά, ένα ιδίωμα που καλλιεργήθηκε επιμελώς από τους αρβανιτόμαγκες. Με τη
χαρακτηριστική προσωνυμία κουτσαβάκης, ή και κουτσαβακι (το), φέρονταν στη Παλιά Αθήνα,
περί το τέλος της Βασιλείας του Όθωνα και αρχές της Βασιλείας του Γεωργίου του Α΄ διάφοροι
επιδεικνυόμενοι ως δήθεν παλληκαράδες κοινώς "ψευτόμαγκες".
 Η προσωνυμία αυτή κατά την επικρατέστερη άποψη προέρχεται εκ του "κουτσά" + "βαίνω",
δηλαδή περπατώ σαν κουτσός χωλός, και αυτό επειδή οι τύποι αυτοί, οι κουτσαβάκηδες χάριν
επίδειξης βάδιζαν αργά χαμηλώνοντας εναλλάξ τους ώμους τους κατ΄ αντίστοιχο πόδι,
γυρνώντας ομοίως ελαφρά κατά πλευρά, το κεφάλι. Οι κουτσαβάκηδες σύχναζαν κυρίως στη
περιοχή του Ψυρή, οι δε περίεργες συνήθειές τους και οι κάποιοι άθλοι τους άφησαν ιδιαίτερο
λαογραφικό στίγμα για την εποχή τους.

19.  Παρακάτω ακολουθούν δύο γραφήματα τα οποία παρουσιάζουν την άποψη των
μαθητών και καθηγητών του σχολείου μας στις ερωτήσεις ενός ερωτηματολογίου
που τους δόθηκε.
 Οι διάλεκτοι οδηγούν τις κοινωνικές ομάδες:
Μαθητές
0
10
20
30
40
50
Μαθητές
Καθηγητές

20.  Το δεύτερο γράφημα:
 Οι διάλεκτοι των κοινωνικών ομάδων που το άτομο εντάσσεται διαμορφώνουν την
προσωπική του ταυτότητα;
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Μαθητές
Καθηγητές

21.  Οι διάλεκτοι αποτελούν πλήρη γλωσσικά συστήματα , τα οποία, όπως και
κάθε μορφή γλώσσας, εξυπηρετούν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις
επικοινωνιακές ανάγκες των χρηστών τους. Έτσι δεν επιδέχονται κανενός
είδους αξιολόγηση ως προς τη λειτουργικότητά τους η γενικά την «αξία» τους,
όπως κι αν την εννοήσουμε. Με άλλα λόγια δεν είναι ούτε «καλύτερες» αλλά
ούτε και «χειρότερες» από την επίσημη γλώσσα. Γεννούνται μέσα από
διαδικασίες που ανέκαθεν λάμβαναν χώρα σε όλες τις γλώσσες, και σε καμία
περίπτωση δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως «παραφθορές».
 Οι κοινωνικές ομάδες ανέπτυξαν αυτές τις διαλέκτους , οι οποίες τους
επιτρέπουν να εκφράζουν τα συναισθήματα τους και γενικά να επικοινωνούν
με τον δικό τους τρόπο . Φυσικά δεν παραγκωνίζουν την πρότυπη ελληνική
γλώσσα αλλά η ίδια ως ένας ζων και ανανεών μεταβαλλόμενος οργανισμός
αναζωογονείται και παίρνει μία άλλη μορφή εξυπηρετώντας τις ανάγκες της
εποχής μας.

23. Βιβλιογραφία:
1) Κοινωνικές ομάδες – ηλεκτρονικό βιβλίο ΚΠΑ Γ’ γυμν.
2) Ευπαθείς Κοιν. Ομάδες- cityofathens.gr / epanad.gov
3) Διάλεκτοι – wikipedia.org / greek-language.gr
4) Διάλεκτοι και Κοινωνικές Ομάδες – agrino.com / pek.com κ.α.
Οι μαθητές :
Τσακμάκης Θεόκλητος
1) Σύρμας Γιώργος
2) Χαλουλάκου Ευστρατία
3) Φράγκος Γιάννης