Η φθορά της ελληνικής γλώσσας

1. 6
1. Ανύπαρκτη η φθορά
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Ελληνική γλώσσα δε διέρχεται κρίση. Τη θέση
αυτήν τη θεμελιώνουν με τα εξής επιχειρήματα:
 Η γλώσσα είναι δυναμική, ανανεώνεται και εξελίσσεται.
 Υπάρχει καλύτερο μορφωτικό επίπεδο (εννιάχρονη εκπαίδευση,
πανεπιστημιακή μόρφωση).
 Οι νέοι, ειδικότερα, έχουν πολλές προσλαμβάνουσες παραστάσεις που τους
επιτρέπουν να εκφράζονται ελεύθερα (Μ.Μ.Ε., δημοκρατία, παγκόσμια κοινωνία
κ.α.). Το γεγονός ότι η νεολαία εκφράζεται με ιδιότυπο λεξιλόγιο, δε σημαίνει
κατ’ ανάγκη ότι σε διαφορετική επικοινωνιακή περίσταση οι νέοι αδυνατούν να
εκφραστούν ποιοτικά και με ολοκληρωμένα νοήματα.

2. 6
2. Υπαρκτή η φθορά
Κάποιοι άλλοι , ωστόσο, διατείνονται ότι η Ελληνική γλώσσα διατρέχει
κίνδυνο, όχι με την έννοια της επιβίωσης, αλλά με την έννοια της ποιότητας.
Αυτό το βεβαιώνουν:
 Η αθρόα εισβολή ξενικών γλωσσικών στοιχείων, που αντικαθιστούν
Ελληνικές λέξεις προκαλώντας ασυνέχεια και ασυνέπεια στη γλώσσα μας.
 Η συρρίκνωση του λεξιλογίου, η λεξιπενία.
 Η συνθηματική ορολογία.
 Η λανθασμένη χρήση του λεξιλογίου.
 Η χρήση τυποποιημένων εκφράσεων.
 Η βραχυλογία και η χρήση αρκτικόλεξων, που παραβιάζουν τη δομή και την
αισθητική της γλώσσας.
 Οι ακυρολεξίες, οι πλεονασμοί και οι κακόσχημοι νεολογισμοί.
 Η «ξύλινη» γλώσσα, τα «κούφια» λόγια.
 Τα γραμματικά και συντακτικά σφάλματα.
 Το υβρεολόγιο, η χυδαιότητα.
Τη διαπίστωση αυτού του προβλήματος – σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό
– τη στοιχειοθετούν:
 Οι επιγραφές τουριστικών και μη περιοχών.
 Οι διαφημίσεις.
 Το ραδιόφωνο και, κυρίως, η τηλεόραση.
 Τα κρατικά έγγραφα και οι πολιτικές ομιλίες.
 Η έκφραση της νεολαίας (στον προφορικό και ιδίως στο γραπτό λόγο).
 Οι τεχνοκράτες.

3. 6
 Η καθημερινότητα του βίου μας.
ΑΙΤΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ
Η φθορά της γλώσσας μας είναι διαρθρωτικό πρόβλημα και πηγάζει από την
κρίση του σύγχρονου πολιτισμού και των αξιών του. Ειδικότερα, για τη γλωσσική
υποβάθμιση ευθύνονται:
 Η αποθέωση των υλικών αξιών και της χρηματοθηρίας (καταναλωτική
κουλτούρα), που απομακρύνει τον άνθρωπο από τα πνευματικά αγαθά και,
επομένως, από τη γλωσσική καλλιέργεια (κυριαρχία ποσότητας σε βάρος της
ποιότητας).
 Ο τεχνοκρατισμός και η εξειδίκευση (θρίαμβος των αριθμών σε βάρος των
λέξεων, των νοημάτων και των συναισθημάτων), που οδηγούν, αφενός, στη
χρησιμοποίηση ξένων γλωσσικών όρων, εφόσον οι ξένοι παράγουν αντίστοιχη
τεχνογνωσία, και, αφετέρου, στην πιθανή αδιαφορία για την ευρύτερη
πνευματική, άρα και τη γλωσσική καλλιέργεια, γιατί ζούμε στην εποχή των
ειδικών.
 Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής (κοινωνία ταχύτητας), που δεν ευνοούν τη
διαπροσωπική επαφή, μηχανοποιούν τη σκέψη και, συνεπώς, και τη γλώσσα.
 Η αποξένωση των ανθρώπων στις πολυπληθείς μεγαλουπόλεις ( μια κοινωνία
που δεν κοινωνεί, ποια γλώσσα να μιλήσει…).
 Η «πολιτιστική διείσδυση», πολιτισμικός ιμπεριαλισμός των ισχυρών στα
πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, που αποδεικνύεται από την προβολή της δικής
τους γλώσσα). Η αποκοπή από τη γλωσσική μας παράδοση σε συνδυασμό με την
ξενομανία (λατρεία του ξένου και υποβάθμιση του εγχώριου) και τον τουρισμό.
 Η προσπάθεια κατάργησης των «μικρών» ξένων γλωσσών στο πλαίσιο της
Ε.Ε. και ο «ηγεμονισμός» της αγγλικής γλώσσας.
 Η απομάκρυνση από το ποιοτικό λογοτεχνικό βιβλίο σε συνδυασμό με την
παθητική τηλοψία και την ενασχόληση στον ελεύθερο χρόνο μας με τις νέες
τεχνολογίες («παραπολιτισμός» εικόνας: βλέπω και ακούω, ενώ δε διαβάζω, δε
μιλάω, δε σκέφτομαι).

4. 6
 Η γλώσσα της διαφήμισης (συνθηματική), τα χαμηλής ποιότητας
προγράμματα των ιδιωτικών, κυρίως, τηλεοπτικών σταθμών και τα
επαναλαμβανόμενα λάθη των δημοσιογράφων.
 Η «ξύλινη» και απρόσωπη γλώσσα των πολιτικών, η αδιαφορία των
ανθρώπων του πνεύματος (διανοούμενοι) καθώς και τα λαθεμένα γλωσσικά
πρότυπα από το οικογενειακό περιβάλλον.
 Η ανεπαρκής εκπαίδευση: ο παπαγαλισμός οδηγεί στην πνευματική νάρκωση
και στην τυποποίηση της σκέψης, τα κακογραμμένα βιβλία απαξιώνουν τη
γλώσσα, ο ωφελιμιστικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης ναρκοθετεί την υγιή
γλωσσική αγωγή, τα προβλήματα στη διδασκαλία της γλώσσας δεν ευνοούν το
σεβασμό σε αυτή κ.α.
 Η «φύση» των νέων που διακρίνεται από επιθυμία για διαφοροποίηση,
ανατρεπτικότητα, καινοτομία, επιπολαιότητα, αμφισβήτηση.
 Η ολιγωρία κάθε ανθρώπου, απουσία της προσωπικής ευθύνης: ήσσονα
προσπάθεια, κρίση προσώπου (μαζοποίηση), εφησυχασμός και αδιαφορία.
Γίνεται φανερό ότι η υποβάθμιση της γλώσσας οδηγεί στην υποβάθμιση της
σκέψης και του μορφωτικού επιπέδου, του ήθους και της ψυχής, της
επικοινωνίας και του διαλόγου, της πολιτικής αλλά, κυρίως, στην αλλοίωση της
εθνικής ταυτότητας και στην αποκοπή από την ελληνική σκέψη.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΦΘΟΡΑΣ
Γενικά απαιτείται συνειδητοποίηση της αξίας της γλώσσας μέσα από θεσμούς
που θα ενθαρρύνουν την παιδεία και θα αναδεικνύουν την ατομική
υπευθυνότητα. Η ευθύνη, λοιπόν, βαρύνει όλους μας: τους φορείς αγωγής και
παιδείας, την πολιτεία και τους πολίτες.
Α. Οι φορείς αγωγής
 Οικογένεια: Οι γονείς έχουν χρέος να παρέχουν ερεθίσματα για πνευματική
αναζήτηση και να αποτελέσουν υγιές γλωσσικό πρότυπο. Επίσης, οφείλουν να
συζητούν γόνιμα και δημιουργικά με τα παιδιά και, κυρίως, να διαβάζουν.
 Σχολείο : Για την καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας σε νέες, ελκυστικές και
σταθερές βάσεις, απαιτούνται καταρτισμένοι εκπαιδευτικοί, ουσιαστική βούληση

5. 6
της πολιτικής ηγεσίας και εκδήλωση γνήσιου ενδιαφέροντος από τους μαθητές.
Προς αυτή την κατεύθυνση, η εκπαιδευτική κοινότητα οφείλει να επιδιώκει τα
εξής:
• Την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και ελεύθερη έκφραση του μαθητή.
• Την επαφή με αξιόλογα κείμενα, κλασικά και σύγχρονα.
• Την καλλιέργεια του γνήσιου διαλόγου μεταξύ διδάσκοντος και
διδασκομένου.
• Τις πολύπλευρες δοκιμασίες των μαθητών (διαγωνίσματα, διαγωνισμοί
δοκιμίου, άρθρου…)
• Την ηθοπλαστική , ανθρωπιστική θεώρηση της ζωής και το άγγιγμα του
συναισθήματος του μαθητή.
• Την εξοικείωση με όλα τα κειμενικά είδη.
• Την εκμάθηση της αρχαίας ελληνικής, η οποία αποτελεί τη γλωσσική ρίζα
και τη βάση για τη βαθιά κατανόηση της νεοελληνικής.
• Την ορθή γνώση της γραμματικής και του συντακτικού.
• Την απρόσκοπτη χρήση του πολλαπλού βιβλίου, τον εμπλουτισμό των
δανειστικών βιβλιοθηκών και , γενικότερα, τη βιωματική κατάκτηση της
μητρικής γλώσσας.
 Πνευματικοί άνθρωποι: Έχουν καθήκον να ενημερώνουν τους πολίτες και την
πολιτεία για τα γλωσσικά προβλήματα και να τους ευαισθητοποιούν με
διαλέξεις, αρθρογραφία, σύσταση εθνικού φορέα γλώσσας ή συλλόγους φίλων
της γλώσσας. Επιπλέον, δική τους μέριμνα είναι η εκλαΐκευση της γλώσσας,
χωρίς φυσικά να εκπίπτουν σε άγονο λαϊκισμό. Είναι διαφωτιστές και οφείλουν
να «διαπαιδαγωγούν» τον κόσμο.
Β. Η πολιτεία και τα Μ.Μ.Ε.
 Πολιτεία
• Ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας είναι η σύσταση επιτροπής από ειδικούς
γλωσσολόγους, ακαδημαϊκούς, λογοτέχνες, με σκοπό τη γλωσσοπλαστία,
την αντικατάσταση των ξένων λέξεων με Ελληνικές και την καθιέρωσή
τους στα Μ.Μ.Ε., την εκπαίδευση και τη δημόσια διοίκηση.

6. 6
• Παράλληλα, είναι ανάγκη να σέβονται οι ίδιοι τη γλώσσα, να προασπίζουν
την ελευθερία έκφρασης των πολιτών (εδραίωση δημοκρατίας) και να
εφαρμόζουν πολιτική γνήσιας γλωσσικής εκπαίδευσης στο σχολείο
(πολιτική βούληση).
 Μ.Μ.Ε.
• Έχουν κοινωνικό χρέος να πραγματοποιούν ορθή χρήση της γλώσσας με
κατάλληλη εκπαίδευση όσων εμπλέκονται στο δημοσιογραφικό
λειτούργημα.
• Επιβάλλεται η αναβάθμιση των υπαρχόντων προγραμμάτων και η
δημιουργία εκπομπών σχετικών με τη γλώσσα (εκπομπές για βιβλία,
εκπομπές / παιχνίδια λόγου κ.α.). Κυρίως, όμως, χρειάζεται να
περιορίσουν την εμπορευματοποιημένη αντίληψη , που έχουν για τα
πράγματα και να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι μόνον εταιρείες, προς
όφελος της μόρφωσης του λαού.
Γ. Ο πολίτης
 Απαιτείται έμφαση στην πνευματικότητα και εμπλοκή από το κυνήγι των
υλικών αγαθών.
 Ο σύγχρονος άνθρωπος οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι η αγάπη για το
βιβλίο και το ενδιαφέρον για γλωσσικά ζητήματα (σύσταση συλλόγων) είναι
επιλογή ευθύνης, που τον ενδυναμώνει, ώστε να αντισταθεί στη μαζοποίηση και
τον τεχνοκρατισμό.
 Επιπλέον, το κάθε έτοιμο είναι ανάγκη να προβεί σε αυτοκριτική, να
εξευγενίσει τον εσωτερικό του κόσμο, να επικοινωνήσει ουσιαστικά με το
συνάνθρωπο και να ενδιαφερθεί για την εθνική του ταυτότητα ,αποβάλλοντας με
κριτική ματιά, το ενδεχόμενο «σύμπλεγμα επαρχιωτισμού».

7. 6
• Παράλληλα, είναι ανάγκη να σέβονται οι ίδιοι τη γλώσσα, να προασπίζουν
την ελευθερία έκφρασης των πολιτών (εδραίωση δημοκρατίας) και να
εφαρμόζουν πολιτική γνήσιας γλωσσικής εκπαίδευσης στο σχολείο
(πολιτική βούληση).
 Μ.Μ.Ε.
• Έχουν κοινωνικό χρέος να πραγματοποιούν ορθή χρήση της γλώσσας με
κατάλληλη εκπαίδευση όσων εμπλέκονται στο δημοσιογραφικό
λειτούργημα.
• Επιβάλλεται η αναβάθμιση των υπαρχόντων προγραμμάτων και η
δημιουργία εκπομπών σχετικών με τη γλώσσα (εκπομπές για βιβλία,
εκπομπές / παιχνίδια λόγου κ.α.). Κυρίως, όμως, χρειάζεται να
περιορίσουν την εμπορευματοποιημένη αντίληψη , που έχουν για τα
πράγματα και να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι μόνον εταιρείες, προς
όφελος της μόρφωσης του λαού.
Γ. Ο πολίτης
 Απαιτείται έμφαση στην πνευματικότητα και εμπλοκή από το κυνήγι των
υλικών αγαθών.
 Ο σύγχρονος άνθρωπος οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι η αγάπη για το
βιβλίο και το ενδιαφέρον για γλωσσικά ζητήματα (σύσταση συλλόγων) είναι
επιλογή ευθύνης, που τον ενδυναμώνει, ώστε να αντισταθεί στη μαζοποίηση και
τον τεχνοκρατισμό.
 Επιπλέον, το κάθε έτοιμο είναι ανάγκη να προβεί σε αυτοκριτική, να
εξευγενίσει τον εσωτερικό του κόσμο, να επικοινωνήσει ουσιαστικά με το
συνάνθρωπο και να ενδιαφερθεί για την εθνική του ταυτότητα ,αποβάλλοντας με
κριτική ματιά, το ενδεχόμενο «σύμπλεγμα επαρχιωτισμού».