Vu kien chat doc mau da cam

1. __ r r
Vụ kiện chât độc da cam giữa các nạn nhân chât độc• • • Đ • •
da cam Việt Nam và 37 công ty hóa chất Mỹ.
I. Tóm lược chung về chất độc da cam tại Việt Nam:
Theo số liệu của Bộ Quốc phòng Mỹ, từ 1961 đến 1971 quân đội Mỹ đã
rải xuống Việt Nam trên 70 triệu lít chất độc hóa học, trong đó có 44 triệu lít chất
da cam, chứa 170 kg dioxin - một chất cực kỳ độc hại, gây ra nhiều loại bệnh ung
thư, suy nhược thần kinh, suy giảm hệ thống miễn dịch, tai biến sinh sản, dị tật
bẩm sinh v.v... Đây là một sự thật khủng khiếp để lại hậu quả cho nhiều thế hệ.
Chất độc dioxin không chỉ nhân dân Việt Nam chịu hậu quả mà ngay lính Mỹ đã
từng tham chiến ở Việt Nam, sống ừong những khu vực nhiễm độc cũng bị hậu
quả. Đó là một thực tế mà nhiều quân nhân, cựu binh Mỹ đã lên tiếng. Theo
những cuộc điều tra của nhiều tổ chức xã hội, ở Việt Nam ước tính có tới một
triệu người bị tác hại của chất độc da cam, ừong đó có trên 150 ngàn trẻ em bị dị
tật bẩm sinh. Nhiều gia đình có tới 4-5 con khuyết tật trở lên. Họ đang rất cần và
tha thiết mong đợi sự giúp đỡ của xã hội, của cộng đồng. Chất dioxin có thể di
truyền qua nhiều thế hệ. Ở Việt Nam nhiều gia đình đã di truyền sang thế hệ thứ
3. Đó là một thực tế nghiêm trọng và đau lòng. Những đứa trẻ sinh ra bẩm sinh
quái thai, không có mắt, khoèo tay, chân, không phát triển v.v... thì dễ thấy tác
động của di chứng. Nhiều đứa trẻ ở mức độ nhẹ hơn như ngứa mẩn, trí tuệ chậm
phát triển ta thường không phát hiện ra. Nhưng khi các cháu lập gia đình, những
di chứng gen bộc lộ rõ rệt, nặng nề hơn. Truy nguyên nguồn gốc, ông bà các cháu
đã nhiễm chất độc từ những năm ở chiến trường. Theo điều tra mới đây, mỗi năm
ở Việt Nam có 1/1000 trẻ em sinh ra bị dị tật. Ở các nước tiên tiến người ta phát
hiện sớm từ trong bào thai và chủ động xử lý. Ở Việt Nam chưa làm được điều
đó. Bởi vậy Nhà nước phải có chính sách đối với các gia đình nạn nhân chiến
tranh. Còn các tổ
chức xã hội và cộng đồng cần có nhiều cuộc vận động gây quỹ thường xuyên
giúp đỡ. Lời kêu gọi đó chính là tiếng nói từ lương tri con người.
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

2. Cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam đã kết thúc hơn 1/4 thế kỷ. Nhưng
những hậu quả do cuộc chiến tranh đó gây nên vẫn còn là nỗi ám ảnh tàn khốc,
nghiêm trọng trong đó có di chứng chất độc da cam gây nên cho nhiều thế hệ người
Việt Nam. Những kẻ gây nên tội ác, đến nay vẫn còn lảng tránh, không nhìn nhận
nghiêm túc tội lỗi của mình trước bao nhiêu số phận đau thương của các nạn nhân,
là một thái độ vô trách nhiệm, phi nhân tính. Chứng ta phải có trách nhiệm làm cho
cả thế giới, đặc biệt là nhân dân, công luận Mỹ biết được hậu quả này để lương tri
từ trong mỗi con người thức tỉnh, cùng chia xẻ phàn nào nỗi đau vô tận, sự hy sinh
mất mát của các nạn nhân chiến tranh Việt Nam.
II. Lọi ích chung và riêng của Việt Nam và Mỹ:
Lợi ích chung:
• Duy trì mối quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam và Mỹ.
• Hậu quả của việc Mỹ rải chất diệt cỏ có chứa dioxin xuống Việt
Nam là thấp nhất.
2ể Lợi ích liêng:
2.1. Phía nạn nhân Việt Nam:
• Đòi lại công lý cho các nạn nhân chất độc da cam.
• Vạch trần những hậu quả mà bên phía các công ty hóa chất Mỹ đã
gián tiếp gây ra.
• Đòi hỏi các công ty hóa chất này phải bồi thường một khoản tiền
xứng đáng cho những thiệt thòi về thể chất và tình thần và những nạn nhân
chất độc da cam Việt Nam đã phải gánh chịu.
2ể2ề Phía các công ty hóa chất Mỹ:
• Không muốn ảnh hưởng đến uy túi và công việc kinh doanh của
mình.
• Không muốn tạo một tiền đề cho việc đòi bồi thường hàng loạt của
các nạn nhân khác trong chiến tranh mà chính phủ Mỹ gây ra khi chính phủ
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

3. sử dụng những hóa chất của các công ty này trong chiên tranh.
IIIế Lập lụân và Ctf sở của các bên:
lề Cơ sở của các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam:
Bên A dựa vào các cơ sở pháp lý sau để kiện bên B gồm 37 công ty
hóa chất của Mỹ:
1.1. Luật và công ước quốc tế:
Vào thời điểm sử dụng chất diệt cỏ ở VN, Mỹ đã ký Nghị định thư
Geneva 1925 về việc cấm sử dụng các chất độc và vũ khí sinh học trong
chiến tranh. Mặc dù chưa phê chuẩn, nhưng theo luật pháp quốc tế, khi đã
ký thì Mỹ vẫn phải tuân thủ các quy định của Nghị định thư đó. Hơn nữa,
khi Chính phủ Mỹ tham vấn các luật sư về sử dụng chất diệt cỏ ở VN, thì đã
có ý kiến nói rằng chỉ có thể sử dụng mà không vi phạm luật pháp quốc tế
khi chất diệt cỏ không gây hại cho con người.
Theo điều 21 Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở
Việt Nam, Mỹ phải góp phàn xóa đi các vết thương chiến tranh và tái thiết
nước Việt Nam nhưng sự cam kết này chưa được Mỹ thực hiện.
Theo Công ước Paris năm 1993, việc Mỹ sử dụng chất độc da cam phải
được coi là vũ khí hóa học. Việc rải chất độc xuống một quốc gia là vi
phạm chủ quyền của quốc gia đó và bất họp pháp, trái với nhân quyền. Mỹ
phải có ừách nhiệm đền bù mọi thiệt hại.
Công ước The Hague năm 1907 về việc cấm sử dụng các chất độc hoặc các vũ
khí nhiễm độc trong chiến ừanh; luật về tập tục chiến tranh trên bộ ngày
18.10.1907; Công ước Geneva ngày 12.8.1949 về bảo hộ dân thường trong
chiến tranh; Hiến chương LHQ, Nghị quyết số 2603-A của Đại hội đồng LHQ
năm 1969...
Các thông lệ quốc tế về việc xét xử các vụ kiện tương tự.
lể2ể Luật của Mỹ :
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

4. Luật cụ thể của Mỹ có thể áp dụng trong trường hợp này là Alien Tort Statute,
còn có tên gọi khác là Alien Tort Claims Act, tức ATCA. (Alien Tort Claims Act được
Quốc hội đầu tiên của Mỹ thông qua năm 1789. Luật này quy định rằng toà án Mỹ có
thẩm quyền xét xử các vụ kiện của những người nước ngoài, nếu họ chịu thương tổn vì
"luật pháp của các nước" hay một hiệp ước của Mỹ bị vi phạm. Các nạn nhân chất độc
da cam/^^^ Việt Nam (Nạn nhân VN) đã vận dụng đạo luật ATCA để tiến hành vụ kiện
tại Toà án Mỹ với những cơ sở pháp lý như sau:
a. Các Công ty hoá chất Hoa kỳ (CTY HCHK) đã sản xuất và bán cho Quân đội
Mỹ nhiều loại hoá chất mang các mã danh: chất trắng, chất tím, chất xanh, chất da
cam,... gọi chung là chất độc hóa học rmltTTii để tiến hành cuộc chiến tranh hoá học tại
miền Nam Việt Nam trong những năm 1961-1975. Các CTY HCHK, bằng những hành
vi của mình, đã vi phạm các Luật pháp quốc tế về cấm sản xuất, sử dụng, lưu trữ,
chuyển giao chất độc để tiến hành chiến tranh hoá học;
b. Các CTY HCHK đã vi phạm quy định của luật pháp Mỹ về trách nhiệm đối
với sản phẩm. (Product litigation). Mục 402A của Tập Restatement of Torts quy định:
b. 1. Một người bán bất kỳ một sản phẩm nào trong tình trạng có khiếm
khuyết có thể có tính nguy hiểm cao cho người sử dụng, hoặc cho khách hàng, hoặc
cho tài sản của họ sẽ phải có trách nhiệm về các thiệt hại thể chất xẩy ra đối với
người sử dụng, hoặc khách hàng hay tài sản cuả họ, nếu:
b.1.1. Người bán tham gia vào việc kinh doanh sản phẩm
đó; và
b.1.2. Sản phẩm đó đã có thể, hoặc đã tới người sử dụng, hoặc khách
hàng mà không có sự thay đổi đáng kể nào về điều kiện hay tình trạng của
sản phẩm nh lúc bán.
b.2. Nguyên tắc quy định tại khoản 1 trên cũng áp dụng trong trường hợp:
b.2.1. Người bán đã thực hiện tất cả nhũng sự thận trọng có thể trong
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

5. việc chuẩn bị và bán sản phẩm, và
b. 2.2. Người sử dụng hoặc khách hàng đã không mua sản phẩm
từ hoặc giao kết bất kỳ một tìioả thuận hợp đồng nào với nguời bán.
Theo quy định tại mục 402 A, người bán bao gồm người bán lẻ,
người bán buôn, hoặc nhà sản xuất. Thiệt hại bao gồm thiệt hại về sức khoẻ,
tính mạng và thiệt hại về kinh tế, tài chính.
c. Vụ kiện của các nạn nhân chất độc da cam/2^32 Việt Nam là vụ kiện dân sự
để đòi bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
1.3. Căn cứ khoa học:
Chất độc da cam mà Mỹ đã rải xuống Việt Nam là một loại độc cực kì nguy
hiểm và đã được khoa học minh chứng: Dioxin là một kim loại hình kim, nóng
chảy ở 295°C; hàm lượng dioxin có thể làm cho chuột chết là 0,0022 mg/Kg
(LD50, lethal dose 50, chết 50%), hàm lượng tương đương có thể làm cho chết
người là 0,1 mg/người nặng 50 Kg. Dioxin có công thức hóa học là 2,3,7,8-
tetrachlorodibenzo-p-dioxin (TCDD).. Chất này khi tác dụng lên con người sẽ gây
ra quái thai, đột biến gene, đặc biệt gây độc với tế bào não, thận, gan, tim... và tác
động gián tiếp lên bộ máy di truyền của tế bào.
2ề Cơ sở của bên Mỹ:
2ềlề Cơ sở pháp lý:
• Luật giới hạn về thời gian
• Luật bảo vệ nhà thầu của chính phủ
• An lệ trong vụ kiện Boyle V. United technologies Corp năm 1988 để
chứng minh rằng luật bảo vệ nhà thầu của chính phủ có thể áp dụng cho vụ
khiếu nại của Việt Nam.
• Luật Giới hạn an toàn sản phẩm để yêu cầu Tòa hủy bỏ các đơn kiện
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

6. của hđn 100 nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam nhằm tránh trách
nhiệm pháp lý bồi thường thiệt hại. Luật sư đại diện Bộ Tư pháp Mỹ đã nêu
quyền miễn tố của người đứng đầu ngành hành pháp Mỹ để yêu cầu Tòa
hủy bỏ vụ kiện.
2ẽ2ẽ Lập luận của bên Mỹ:
Sau đây là một số lập luận đối đáp của họ để chứng minh rằng vụ khiếu nại của
Việt Nam là không có cơ sở pháp líệ
- Đốì với việc đòi bổi thường thương tật cá nhân của các nguyên đơn
Việt Nam, bên bị đơn đốỉ đáp:
+ Bên bị đơn vẫn dùng luật giđi hạn thời gian để yêu cầu tòa bác bỏ khiếu nại
của các nguyên đơn Việt Nam. Trong phần đối đáp, bên bị đơn nhấn mạnh đến 4 điểm
chính:
• Thứ nhất, bên bị đơn chứng minh rằng lập luận của nguyên đơn
cho rằng họ không thể khởi kiện trước năm 1994 vì các quy định kiểm soát tài
sản ngoại quốc do việc cấm vận từ năm 1975 đến năm 1994 thì không có cơ sở
pháp lýệ
• Thứ nhì, lập luận của nguyên đơn cho rằng khoảng thời gian giđi
hạn 10 năm thì không áp dụng cho các nguyên đơn vị thành niên thì mâu thuẫn
với các luật lệ hiện hành.
• Thứ ba, nguyên đơn không phủ nhận rằng trong suốt và nhiều
năm sau cuộc chiến, tin tức liên quan đến việc phun chất da cam và những cáo
buộc về ảnh hưởng đối vđi sức khỏe của những người có tiếp xúc vđi chất da
cam, qua báo chí và đài phát thanh, đã tràn ngập khắp mọi nơi ở Việt Namệ
Sự kiện nầy đủ để khởi động thời gian giới hạn và buộc nguyên đơn có bổn
phận phải tìm hiểu nguyên nhân gây ra thương tật của mình. Sau cùng, nguyên đơn yêu
cầu tòa áp dụng chủ thuyết tính toán thời gian công bằng để biện hộ cho sự chậm trễ
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

7. trong việc khiếu nại, nhưng không thể đưa ra lý do xác đáng.
-Còn việc yêu cầu bác đơn khiếu nại của Việt Nam dựa theo luật bảo
vệ nhà thầu của chính phủ: Luật sư bên bị đơn đã dùng án lệ trong vụ kiện Boyle vệ
United Technologies Corp. năm 1988 để minh chứng rằng luật bảo vệ nhà thầu của
chánh phủ cổ thể áp dụng cho vụ khiếu nại của Việt Nam, trái với lập luận của nguyên
đơn cho rằng luật nầy không thể áp dụng được.
Theo luật sư bên bị đơn, có 3 thành phần bảo vệ được cứu xét. Nguyên đơn đã
thừa nhận thành phần thứ ba, rằng các công ty hổa chất và chánh phủ Hoa Kỳ đã biết về
sự hiện diện của dioxin trong chất da cam và tính độc hại của nó đối với cây cối, thú
vật, và con người. Hai thành phần còn lại cố liên quan đến việc ấn định phẩm chất của
chất da cam của chánh phủ và việc tuân thủ điều kiện sách của nhà thầu.
Theo luật sư bên bị đơn, nguyên đơn cáo buộc rằng bị đơn tự ý chọn lựa qui
trình sản xuất chứ không theo tiêu chuẩn của chánh phủ, nên mđi tạo ra dioxin; và tiêu
chuẩn về phẩm chất của chánh phủ cũng không đề cập đến sự hiện diện của dioxin
trong chất da cam. Nhưng nguyên đơn không thể đưa ra một dữ kiện hay bằng chứng
nào để biện minh cho lập luận của họ.
Mặt khác, bị đơn có trích dẫn sơ lược một vài nghiên cứu khoa học mới nhất
cho thấy rằng, cho đến giờ phút nầy, vẫn chưa có bằng chứng “đầy đủ” để kết luận
dioxin là một tác nhân gây ung thư cho con người, và có rất ít bằng chứng cho thấy một
sự liên hệ trong nhóm người có tiếp xúc nhiều với dioxin qua nghề nghiệp hoặc tai nạn
(Cole et al., “Dioxin and Cancer: A Critical Review,” Regulatory Toxicilogy and
Pharmacology 38 (2003) 378-38).
Kết quả nghiên cứu trên cựu chiến binh Ranch Hand và các nhóm cựu chiến
binh cố nồng độ dioxin rất cao trong máu vẫn không cho thấy ảnh hưởngệ Mặc dù đã
hơn hai thập niên sau phán quyết của tòa Kháng án trong thập niên 1980, các nghiên
cứu khoa học và dịch tễ học vẫn chưa khẳng định được rằng chất da cam là nguyên
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

8. nhân của bất cứ một căn bệnh nào, cho dù đ một cựu chiến binh bị tiếp nhiễm cao
(Trichopoulos et alệ, Affidavit dated January 22, 2004 filed in Isaacson/Stephenson
-Bên nguyên đơn cáo buộc các công ty hóa chất Hoa kỳ khuyến khích và
giúp đỡ việc sử dụng chất da cam trong cuộc chiến Việt Nam là vi phạm luật
pháp quốc tế.Phía bị đơn đã đốì đáp:
• Bên bị đơn cung cấp thêm những dữ kiện và án lệnh để minh
chứng rằng việc chánh phủ ra lệnh sản xuất chất da cam và các loại thuốc diệt
cỏ khác để dùng vào việc khai quang rừng rậm hoặc phá hủy hoa màu của địch
quân thì không vi phạm luật pháp quốc gia và luật pháp quốc tếệ
• Lý do là vì các luật lệ quốc tế không thể được áp dụng một cách
độc lập để truy tố chính phủ trong tòa án Hoa Kỳ; chính phủ đã hành xử trong
quyền hạn của mình trong việc đặt mua chất da cam nên luật bảo vệ nhà thầu
của chính phủ phải được áp dụng; và việc áp dụng luật bảo vệ nhà thầu của
chính phủ phù hợp vđi nguyên tắc điều hành của luật pháp quốc tế.
-Còn khiếu nại về việc đòi bồi thường do thương tật cá nhân thì: Bên bị đơn đưa
thêm dữ kiện và án lệnh để phản bác lập luận của nguyên đơn cho rằng bị đơn đã cung
cấp thuốc diệt cỏ để dùng trong cuộc chiến Việt Nam, và việc sử dụng thuốc diệt cỏ để
phá hủy hoa màu và gây ô nhiễm môi trường là một tội ác chiến tranh vi phạm luật
pháp quốc tế liên quan đến việc dùng thuốc độc.
Tòa án không có thẩm quyền để cứu xét những hoạt động của hành pháp, nhất là
trong lãnh vực quân sự và ngoại giaoệ Tòa án không có thẩm quyền dẫm chân lên hành
pháp để bồi thường một món tiền khổng lồ cho hàng triệu binh sĩ và công dân của quốc
gia cựu thù. Tòa án không có thẩm quyền ra lệnh tẩy xóa ô nhiễm nhiều vùng rộng lớn
ở Việt Nam mà không vi phạm chủ quyền của quốc gia nầy.
Bị đơn cũng phản bác lập luận của nguyên đơn cho rằng, bản tuyên bố của Bộ
Tư pháp Hoa Kỳ gởi cho chánh án Weinstein ngày 12 tháng 1 năm 2005 để yêu cầu
hủy bỏ đơn khiếu nại của Việt Nam là không có giá trị, vì bản tuyên bố “không ghi rõ
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

9. là được soạn thảo hoặc đệ trình thay mặt cho hành pháp.” Theo bị đơn, nguyên đđn
không cổ lý do gì để phản đối vì Bộ Tư pháp được ủy quyền thay mặt hành pháp trước
tòa, và chính chánh án Weinstein cũng yêu cầu Bộ Tư pháp nộp bản tuyên bố cho
chánh phủ Hoa Kỳ qua phán quyết ngày 9 tháng 8 năm 2004.
IV. Tiến trình của vụ kiện: lẽ
Cấp Stf thẩm:
Ngày 31-1-2004, Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam và ba
nạn nhân đầu tiên là Phan Thị Phi Phi, Nguyễn Văn Quý và Dương Quỳnh Hoa (đại
diện cho các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam) đã gửi đơn kiện các công ty hóa
chất Mỹ đã sản xuất chất độc hóa học cung cấp cho quân đội Mỹ sử dụng trong
chiến tranh xâm lược Việt Nam. Đơn kiện được gửi đến Tòa án liên bang Mỹ ở
quận Brooklyn (New York), nơi từng xét xử vụ kiện của các cựu chiến binh Mỹ đối
với các công ty hóa chất Mỹ đòi bồi thường. Tòa án liên bang Mỹ ở Brooklyn đã
tiếp nhận đơn kiện, và ngày 8-3-2004, thẩm phán Weinstein đã triệu tập luật sư bên
nguyên, bên bị và luật sự công đến văn phòng Toà án thông báo những việc các bên
càn làm để chuẩn bị cho vụ kiện và quyết định dành thời gian sáu tháng cho luật sư
hai bên chuẩn bị kiến nghị trình Tòa, cho luật sư bên nguyên hoàn thiện đơn kiện.
Trên cơ sở đó, nhằm bảo đảm cho hồ sơ của vụ kiện được đầy đủ và chặt
chẽ, từ ngày 29-6 đến 14-7-2004, Đoàn luật sư Mỹ gồm bảy người đã sang Việt
Nam làm việc với Hội nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam, gặp gỡ một số
nạn nhân để chuẩn bị bổ sung đom kiện. Chuyến đi này của Đoàn luật sư Mỹ rất
thành công, không những hoàn thiện được hồ sơ vụ
kiện, còn chứng kiến tận mắt nỗi khổ đau về vật chất và tinh thần của các nạn nhân
chất độc da cam ở Việt Nam. Ngày 13-9-2004, luật sư bên nguyên trình Tòa án đơn
kiện bổ sung, đồng thời gửi cho bị đơn gồm 37 công ty hóa chất Hoa Kỳ. Ngày 24-9,
luật sư bên bị gửi kiến nghị đến Tòa án yêu cầu bác đơn kiện bổ sung của nguyên đơn
và cho phép bên bị lùi thời gian gửi kiến nghị thêm ba tuần. Tòa án chỉ cho phép bên bị
lùi thời gian gửi kiến nghị thêm ba tuần, không xem xét việc bác đơn kiện bổ sung của
nguyên đơn. Ngày 2-11-2004, các luật sư bên bị gửi kiến nghị yêu cầu Tòa án bác đơn
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

10. kiện của nguyên đơn.
Quyết định cuối cùng của Tòa án là luật sư nguyên đơn gửi kiến nghị trả lời
kiến nghị của bị đơn vào ngày 18-1-2005. Trong các ngày 5, 6 và 7- 1-2005, đoàn luật
sư Mỹ sang Việt Nạm làm việc với Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam
để hoàn thiện bản kiến nghị trả lời kiến nghị của bị đơn vào ngày 18-1-2005. Sau đó,
vào hồi 11 giờ ngày 28-2-2005, luật sư hai bên (nguyên và bị) bắt đầu tranh tụng trước
Tòa án, khởi đầu bước xét xử của Tòa án đối với vụ kiện chất độc da cam. Chưa đầy
10 ngày sau phiên tranh tụng công khai vụ kiện chất độc da cam/dioxin Việt Nam tại
tòa án Liên bang Hoa Kỳ ở quận Brooklyn (New York), ngày 11-3, chánh án tòa Jack
B. Weinstein đã bất ngờ ra phán quyết từ chối việc thụ lý đơn của các nạn nhân nhiễm
chất độc da cam/dioxin.
Lý do mà ông Weinstein đưa ra là việc quân đội Mỹ sử dụng chất khai quang
do các công ty hóa chất Mỹ cung cấp trong chiến tranh Việt Nam không bị cấm theo
luật pháp Mỹ và luật quốc tế, vì cho đến thời điểm đầu tháng 4-1975, Chính phủ Mỹ
không cấm và chưa tham gia luật quốc tế liên quan đến vấn đề này. Luật sư William H.
Goodman - thành viên của đoàn luật sư đại diện cho các nạn nhân chất độc da cam
Việt Nam khẳng định thẩm phán Weinstein đã “sai làm cơ bản và rõ ràng” khi phán
quyết rằng chất da cam không phải là chất độc. Luật sư Goodman cho biết sẽ kháng án
và khẳng định vụ kiện này chỉ có thể được quyết định ở Tòa án Tối cao của Mỹ. Trong
khi đó luật sư Jonathan Moore, đại diện đoàn luật sư
bên nguyên cam kết cùng với các luật sư Mỹ theo đuổi vụ kiện này đến cùng
để giành lại công lý cho các nạn nân chất độc da cam/dioxin Việt Nam.
Ngày 8-4-2005, đoàn luật sư đại diện cho các nạn nhân chất độc da
cam/dioxin Việt Nam kiện 37 công ty hóa chất Mỹ đã nộp đom yêu cầu Tòa án liên
bang khu vực 2 ở Niu Yoóc xét xử lại và phủ quyết phán quyết ngày 10-3 vừa qua
của Chánh án Jack Weinstein của Tòa án liên bang tại quận Brooklyn (Niu Yoóc).
2ể Quá trình kháng án:
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

11. Ngày 08/04/2005, các Nguyên đơn đã tiến hành kháng án lên Toà phúc thẩm
Hoa Kỳ Theo quy định của tòa Kháng án, thủ tục kháng án phải trải qua hai giai
đoạn: giai đoạn thứ nhất là tiền tranh luận (pre-argument) nhằm tạo cơ hội cho hai
bên giàn xếp với nhau, nếu không thể dàn xếp, tòa sẽ tiến hành giai đoạn phân xử để
đi đến phán quyết sau cùng. Hầu hết văn bản tóm tắt và những văn kiện cần thiết đã
được nộp theo đúng lịch trình mà tòa đã quy định, thí dụ như vãn bản tóm tắt (brief)
của phía Việt Nam được nộp ngày 30/9/2005, văn bản tóm tắt của các công ty hóa
chất được nộp ngày 7/2/2006, và văn bản đối đáp sau cùng (final response) của phía
Việt Nam được nộp ngày 16/3/2006. Theo lịch trình do Chánh án Peter Hall đã ấn
định thì phiên tiền tranh luận phải được tiến hành trong tuần lễ 17/4/2006ể, phiên
tiền tranh luận đã được hoãn lại cho đến cuối tháng 5 vì văn bản đối đáp sau cùng
của Việt Nam lên trên 18.400 chữ, nhiều hơn con số 14.000 chữ mà tòa đã quy định
từ trước. Phía Việt Nam biết rõ việc vi phạm quy định nầy và yêu cầu tòa chấp
thuận vãn bản, nhưng tòa Kháng án đã ra phán quyết từ chối vào ngày 4/4/2006.
Phía Việt Nam đã sửa văn bản và nộp lại cho tòa vào 18/4/2006.
Một lý do khác khiến cho phiên tiền tranh luận được hoãn lại có lẽ do phán
quyết ngày 31/3/2006 của tòa Kháng án, qua đó, 16 vụ kháng án
của cựu chiến binh Hoa Kỳ phải được tranh luận cùng lúc (in tandem) với vụ
kháng án của phía Việt Nam.
Vụ kháng án của phía Việt Nam dựa trên ba điểm chính như sau:
• Thứ nhất, phía Việt Nam cho rằng tòa Brooklyn đã sai khi bác
bỏ khiếu nại của họ về việc vi phạm luật pháp quốc tế với lý do là việc
phun thuốc khai quang (defoliants), được biết có chứa chất độc gây độc hại
cho con người với số lượng được biết có thể tránh được qua quy trình sản
xuất sẳn có và phổ biến, thì không vi phạm thông lệ ngăn cấm việc sử dụng
chất độc trong chiến tranh và cũng không vi phạm việc gây thương tích và
tàn phá không cần thiết cho mục tiêu quân sự.
• Thứ nhì, phía Việt Nam cho rằng tòa Brooklyn đã sai khi bác bỏ
khiếu nại của họ về việc vi phạm luật tiểu bang New York của nguyên đơn
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

12. với lý do nhà thầu của chính phủ (government contractor defense) mà không
quan tâm gì đến bằng chứng cho phép kết luận rằng bị đơn biết nhiều hơn
chính phủ về sự nguy hiểm của dioxin hiện diện trong chất Da cam và rằng
quy trình sản xuất làm gia tăng chất dioxin thì không được ghi trong bất cứ
điều kiện sách (specifications) hay đơn đặt hàng (procurement conừact) của
chánh phủ gởi cho bị đơn.
• Sau cùng, phía Việt Nam cho rằng tòa Brooklyn đã sai khi bác bỏ
khiếu nại của họ về việc lên án việc sử dụng chất Dam cam trong cuộc chiến,
bồi thường thiệt hại, và tẩy xóa ô nhiễm môi trường với lý do vi phạm chủ
quyền Việt Nam mà không quan tâm đến bằng chứng hổ trợ cho một phán
quyết công bằng và vô tư.
3ễ Cấp phúc thẩm:
Ngày 18/6/07, các nguyên đơn của vụ kiện chất độc màu da cam của Việt
Nam và các cựu chiến binh Mỹ đã ra trước phiên toà phúc thẩm để điều trần về vụ
kiện đối với 37 công ty sản xuất và cung cấp hóa chất này. Toà phúc thẩm nhóm tại
Manhattan, Nữu Ước, để nghe đại diện của nạn nhân da cam và các công ty hoá chất
trình bày quan điểm của mình trước khi toà có phán quyết. Phiên toà bắt đầu từ lúc
lg30 với sự chủ toạ của Chánh án Robert Sack và hai phụ tá của ông. Luật sư biện hộ
cho nguyên đơn là ông Jonathan Moore, phiên điều trần hôm Thứ Hai được khai
mạc với phàn khai chứng của 16 cựu binh sĩ Hoa Kỳ, và sau đó là tới phần khai
chứng của các nạn nhân Việt Nam.
Phía Việt Nam có 4 đại diện bên nguyên, một số người phải ngồi xe lăn, đã
được nhà nước CSVN đưa từ Việt Nam qua Mỹ để dự phiên tranh tụng, trong đó có
một cựu chiến binh Việt Nam, ông Nguyễn Văn Quý, 52 tuổi, người đã bị ung thư dạ
dày và Bà Nguyễn Thị Hồng, 60 tuổi, một cựu y tá quân y đã bị sinh con thiếu tháng
và hàng loạt các ừiệu chứng bệnh khác.
Hàng chục người Mỹ gồm các cựu chiến binh và phong trào Hoà Bình đã tụ
họp ủng hộ bên nguyên tại phiên điều trần, những người này đã mang theo những
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử

13. dải ruy băng có hàng chữ "Hãy đem lại công lý cho các Nạn nhân Chất độc Màu da
cam Việt Nam". Luật sư Moore của phía nguyên đơn cho biết là hiện nay vẫn còn
nhiều cựu chiến binh Mỹ, bộ đội CSVN và thường dân 2 miền Nam Bắc tiếp tục
chết vì hậu quả của chất khai quang màu da cam Dioxin mà quân lực Hoa Kỳ đã rải
tại chiến trường Việt Nam từ năm 1961-1971 trên hàng trăm ngàn hecta. Luật sư
Waxman biện hộ cho các công ty hoá chất thì nhấn mạnh trước toà rằng, những hoá
chất này dùng để khai quang đều phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Theo hai ông thì
chính phủ Hoa Kỳ yêu cầu các công ty làm gì thì họ làm đúng như thế, hơn nữa
thuốc khai quang được dừng hồi đó để bảo vệ sinh mạng của binh lính Mỹ ngoài
chiến trường Việt Nam.
Sau 1 tiếng rưỡi đồng hồ tranh tụng, các thẩm phán lần lượt đặt câu hỏi và lắng
nghe giải đáp của các luật sư Moore và Waxman. Đúng 3 giờ trưa thứ hai 18-6, chánh
án Sack tuyên bố kết thúc phiên tranh tụng và tòa cho biết sẽ có thông báo gửi cho các
bên liên quan.
Ketnooi.com kết nối công dân điện tử