NGOẠI THẦN KINH

1. ThS.BS.PHẠM ANH TUẤN
Bộ môn Phẫu thuật Thần kinh-ĐHYD TPHCM
ĐẠI CƯƠNG U NÃO
02/05/20171

2. Muïc tieâu hoïc taäp:
1. Trình baøy ñöôïc trieäu chöùng laâm saøng cuûa u naõo.
2. Trình baøy caùc phöông tieän chaån ñoaùn u naõo.
3. Trình baøy caùc nguyeân taéc ñieàu trò u naõo hieän
nay.
02/05/20172

3. ÑAÏI CÖÔNG
 Khoái choaùn choå trong soï xuaát phaùt töø nhieàu nguoàn
goác khaùc nhau: moâ naõo, maøng naõo, daây thaàn kinh soï,
maïch maùu vaø caùc u di caên
 Bieåu hieän laâm saøng: hoäi chöùng taêng aùp löïc noäi soï vaø
trieäu chöùng thaàn kinh cuïc boä
 Hieän nay ñöôïc chaån ñoaùn sôùm nhôø nhöõng kỹ thuaät
môùi: CT-SCANNER, MRI
 Coù nhieàu phöông phaùp ñieàu trò khaùc nhau
02/05/20173

4. •ÔÛ ngöôøi tröôûng thaønh, u nguyeân phaùt ôû naõo chieám tæ leä
nhoû: 2-3% trong taát caû caùc u aùc tính, vôùi tæ leä môùi maéc
8-10/100.000 daân (Chaâu Aâu vaø Baéc Myõ)
•50% u naõo laø u di caên (phoåi, vuù, ñöôøng tieâu hoùa,
melanoma, tieàn lieät tuyeán..)
•Ngaøy nay tæ leä naøy ñang gia taêng do caùc bn ung thö coù
thôøi gian soáng coøn daøi hôn
ÑAÏI CÖÔNG
02/05/20174

5. PHAÂN LOAÏI U HEÄ THAÀN KINH TRUNG ÖÔNG
(Theo WHO 2007)
1. U teá baøo thaàn kinh (neuroepithelial tissue)
2. U maøng naõo (meningiomas)
3. U daây thaàn kinh soï vaø tuyû soáng
4. U teá baøo maàm (germ cell tumors)
5. U vuøng hoá yeân
6. U teá baøo lympho vaø u cuûa heä taïo maùu
(hematopoietic neoplasms)
7. U di caên
02/05/20175

6. U TEÁ BAØO THAÀN KINH
1. U teá baøo sao
2. U teá baøo thaàn kinh ñeäm ít nhaùnh
3. U teá baøo maøng naõo thaát (Ependymoma)
4. U sao baøo hoãn hôïp
5. U ñaùm roái maïch maïc
6. U teá baøo tuyeán tuøng
7. U coù nguoàn goác phoâi
8. U sôïi thaàn kinh
9. U teá baøo thaàn kinh khaùc
02/05/20176

7. PHAÂN LOAÏI TREÂN LAÂM SAØNG
1. U trong vaø ngoaøi truïc
2. U treân leàu vaø döôùi leàu
02/05/20177

8. * U treân leàu
* U döôùi leàu
02/05/20178

9. Glioblastoma
multiforme
treân CT coù CQ
Hoaïi töû
Vuøng taân
sinh
Phuø
naõo
U TRONG TRUÏC
02/05/20179

10. U NGOAØI TRUÏC
02/05/201710

11. U NGOAØI TRUÏC
02/05/201711

12. Bieåu hieän laâm saøng
02/05/201712
 Thường gặp nhất là những khiếm khuyết thần kinh tiến
triển (68%), trong đó biểu hiện yếu vận động (45%)
 Đau đầu biểu hiện trong 54% các trường hợp
 Động kinh chiếm 26% trong các trường hợp

13. Bieåu hieän laâm saøng
* Do taêng aùp löïc noäi soï: do khoái choaùng choå, phuø, do taéc
ngheõn löu thoâng DNT
 Nhöùc ñaàu
 Buoàn noân, noân
 Phuø gai (50-90%)
 RL daùng ñi/ataxia, choùng maët, nhìn ñoâi
* Daáu thaàn kinh ñònh vò: yeáu chi, co giaät, lieät daây soï
 Do u xaâm laán huûy caáu truùc moâ naõo
 Do cheøn eùp nhu moâ naõo (u, phuø, xuaát huyeát)
 Do cheøn eùp caùc daây TK soï
02/05/201713

14. Bieåu hieän laâm saøng
 Nhöùc ñaàu
 Hai beân, lan toûa, taêng veà saùng; naëng leân khi ho, raën, cuùi ra
tröôùc; 40% keøm buoàn noân vaø noân, coù theå giaûm taïm thôøi
khi noân.
 Nhöùc ñaàu do:
 TALNS (khoái u, daõn naõo thaát, phuø naõo, XHN keøm)
 Xaâm laán/ CE ctruùc nhaïy caûm: maøng cöùng, maøng xöông.
 Thöù phaùt do thò giaùc: nhìn ñoâi, khoù taäp trung
 THA do taêng ALNS
 Taâm lyù: stress vì maát chöùc naêng
02/05/201714

15. Triệu chứng của u não trên lều
02/05/201715
 Triệu chứng do TALNS
 Khiếm khuyết TK khu trú tiến triển: yếu liệt, rối loạn
vận ngôn (khoảng 38 -58% các u não ở bán cầu trái)
 Đau đầu
 Động kinh
 Những thay đổi về tinh thần: trầm cảm. thờ ơ, lú lẫn
 Những triệu chứng do thiếu máu não thoáng qua hoặc
do đột quỵ
 Những trường hợp đặc biệt của u tuyến yên: triệu
chứng do rối loạn nội tiết, u tuyến yên xuất huyết, rò
dịch não tủy

16. Triệu chứng của u não dưới lều
02/05/201716
 Triệu chứng do TALNS: thường gặp nhất
 Những triệu chứng liên quan đến hiệu quả đẩy khối
trong các vị trí khác nhau ở hố sau:
1. Tổn thương bán cầu tiểu não: gây ra rối loạn
trương lực ở chi, thất điều ở chi, run
2. Thương tổn ở thùy nhộng tiểu não: gây ra thất
điều ở thân mình, dáng đi loạn choạng
3. Thương tổn ở thân não thường gây ra liệt nhiều
dây TK sọ, bất thường đường dẫn truyền bó tháp

17. Những dấu TK liên quan đến định khu
của vỏ não
02/05/201717
 Thùy trán: mất ý chí, chứng mất trí, thay đổi tính tình
 Thùy thái dương: yếu nữa người, rối loạn ngôn ngữ (nếu
thương tổn ở bán cầu ưu thế), có những ảo giác về thính
giác hoặc vị giác, suy giảm trí nhớ
 Thùy đính: Ảnh hưởng đến chức năng vận động và cảm
giác đối bên, bán manh đồng danh. Thờ ơ với ngoại cảnh
(với những tổn thương ở bán cầu ưu thế), không có khả
năng thực hiện các động tác theo yêu cầu

18. Những dấu TK liên quan đến định
khu của vỏ não
02/05/201718
 Thùy chẩm: khiếm khuyết thị trường đối bên, mù,
không có khả năng đọc chữ (đặc biệt với những tổn
thương xâm lấn và phá hủy thể chai).
 Hố sau: liệt các dây thần kinh sọ, thất điều

19. CHAÅN ÑOAÙN HÌNH AÛNH
1. CT khoâng vaø coù caûn quang
2. MRI khoâng vaø coù gadolium: nhaïy nhaát. Gado giuùp
phaân bieät bôø u vôùi vuøng phuø, phaùt hieän caùc oå nhoû.
 CT, MRI khoâng thuoác töông phaûn coù theå boû soùt u nhoû
khoâng CE vaø khoâng phuø.
3. Maïch naõo ñoà khoâng coøn giaù trò do coù CT, MRI
02/05/201719

20. Glioblastoma
multiforme treân
CT coù CQ
Hoaïi töû
Vuøng taân
sinh
Phuø naõo
02/05/201720

21. U não ác tính ở trẻ em 02/05/201721

22. Bn nam 42 tuoåi: yeáu lieät ½ ngöôøi phaûi
02/05/201722

23. U sao bào 02/05/201723

24. U sao bào trên MRI
02/05/201724

25. U màng não thái dương trái
02/05/201725

26. U màng não thái dương trái 02/05/201726

27. Bn nöõ, 42 tuoåi: ñoäng kinh cuïc boä toaøn theå hoùa
02/05/201727

28. Bn nöõ 21 tuoåi: ñau ñaàu
02/05/201728

29. 02/05/201729

30. 02/05/201730

31. Di caên
naõo ña oå
thaáy treân
MRI coù
Gado
02/05/201731

32. CT coù caûn
quang: Di caên
naõo ña oå töø K
pheá quaûn
02/05/201732

33. U phoåi di caên naõo
02/05/201733

34. 02/05/201734

35. U daây thaàn
kinh soá 8
moät beân
(Acoustic
schwannomas)02/05/201735

36. U daây thaàn kinh
soá 8 2 beân
(Acoustic
schwannomas)02/05/201736

37. Bn nöõ 55 tuoåi: ñieác tai traùi
02/05/201737

38. U vuøng tuyeán tuøng
02/05/201738

39. U thân não 02/05/201739

40. 02/05/201740

41. U tuyến yên
02/05/201741

42. 02/05/201742

43. ÑIEÀU TRÒ U NAÕO
Ñieàu trò phuø naõo do u: corticosteroid
Phaãu thuaät
Xaï trò
Hoùa trò
02/05/201743

44. Ñieàu trò u naõo: Corticoid
 Hieäu quaû cho di caên naõo nhieàu hôn u naõo tieân phaùt
 Ñaëc bieät höõu ích cho gñ tröôùc vaø sau phaãu thuaät
 Cô cheá: Phuø quanh u laø phuø vaän maïch, corticoid laøm oån
ñònh choã noái tb noäi moâ mao maïch vaø giaûm tính thaám maïch
maùu naõo
 TD baét ñaàu trong 24-48h, ñænh ngaøy 4, 5, td keùo daøi vaøi
tuaàn
 Khoâng phuï thuoäc loaïi corticoid, mieãn laø lieàu töông ñöông.
Dexamethaxone choïn nhieàu vì ít td phuï giöõ muoái nöôùc
02/05/201744

45. Ñieàu trò u naõo: Corticoid
 Lieàu khôûi ñaàu: Dexa 4-6mg x4/ngaøy PO/IV
 Lieàu cao: vôùi ngöôøi beänh nguy kòch khoâng ñaùp öùng lieàu
thoâng thöôøng: 10mg/4h
 Ngöôøi ñang duøng corticoid saün: gaáp ñoâi lieàu
 Thôøi gian ñieàu trò:
 Coù ñieàu trò ñaëc hieäu: giaûm lieàu daàn roài ngöng
 Khoâng ñieàu trò ñaëc hieäu: leä thuoäc steroid, cho ñeán khi
khoâng coøn taùc duïng.
02/05/201745

46. Ñieàu trò u naõo: Phaãu thuaät
 Baét buoäc phaûi coù xaùc ñònh giaûi phaãu beänh (hình aûnh hoïc chæ
gôïi yù): traùnh nhaàn laãn, giuùp tieân löôïng, chæ ñònh xaï trò, hoaù
trò.
 Phuïc hoài chöùc naêng thaàn kinh: neáu tröïc tieáp do u khoù phuïc
hoài; neáu do phuø naõo, cheøn eùp coù theå phuïc hoài
 Khaû naêng chöõa laønh: nhieàu u ngoaøi truïc coù theå moå laáy heát,
raát ít u trong truïc coù theå laáy heát hoaëc chöõa laønh.
02/05/201746

47. Caùc phöông tieän caàn thieát cho phaãu thuaät u naõo
Kính hieån vi phaãu thuaät
Heä thoáng ñònh vò phaãu thuaät (Navigation)
Maùy caét huùt sieâu aâm (CUSA)
Noäi soi
Heä thoáng theo doõi trong luùc moå
02/05/201747

48. 02/05/201748

49. 02/05/201749

50. 02/05/201750

51. 02/05/201751

52. Ñieàu trò u naõo: Phaãu thuaät
 Nguy cô phaãu thuaät: tuøy
 Toång traïng, beänh keøm theo
 Vò trí khoái u: saâu/ noâng, vuøng chöùc naêng/ vuøng yeân laëng,
lieân quan maïch maùu…
 Kích thöôùc khoái u
 Kyõ thuaät moå:
 Craniotomy
 Stereotactic biopsy (u saâu; khoâng coù tr/chöùng TK tröôùc
moå; nguy cô môû soï nhieàu hôn lôïi ích)
 Laáy u toaøn theå: chaån ñoaùn moâ hoïc chính xaùc, taêng hieäu
quaû xaï, hoaù trò keát hôïp
02/05/201752

53. Ñieàu trò u naõo: Phaãu thuaät
 Bieán chöùng phaãu thuaät:
 Xuaát huyeát
 Phuø naõo
 Nhieãm truøng
 Co giaät
 Communicating hydrocephalus: giaûm haáp thu
do maùu
 Roái loaïn TK - noäi tieát: SIADH 02/05/201753

54. Ñieàu trò u naõo: Hoaù - Xaï
 Hoùa trò:
 Haøng raøo maùu naõo ngaên caûn
 Haàu heát ít hieäu quaû tröø oligodendroglioma
 Xem xeùt duøng vì: moät soá u laøm vôõ BBB, moät soá thuoác aùi
môõ coù theå qua BBB, lieàu cao taêng khaû naêng qua BBB, BS
laøm toån thöông BBB (manitol…), duøng intrathecal
 Xaï trò:
 Toaøn theå: ít giaûm töû vong, td phuï nhieàu
 Taäp trung: cho moät soá u nhoû
 Xaï phaãu (Gamma knife)
02/05/201754

55. Contact:
ThS.Bs.Phạm Anh Tuấn
Giảng viên Bộ môn PTTK, ĐHYD TPHCM
Trưởng khoa PTTK, BV Nguyễn Tri Phương
ĐT: 0989-031-007
Email: tuandoctor2000@gmail.com
02/05/201755